ЎЗБЕКИСТОНДА ХОТИН-ҚИЗЛАРНИНГ ҲУҚУҚЛАРИНИ ТАЪМИНЛАШ ВА ОИЛАВИЙ ЗЎРАВОНЛИКНИ ОЛДИНИ
ОЛИШНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАЛАРИ
31
2023 йил 6 декабрь
RIVOJLANAYOTGAN O‘ZBEKISTONDA XOTIN-QIZLAR HUQUQI
HIMOYASI
Abdug‘ofarov Abbos Ravshan og‘li,
O‘zbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi Akademiyasi Huquqbuzarliklar
profilaktikasi faoliyati kafedrasi o‘qituvchisi, kapitan
Toshmurodova Iroda Dilmurod qizi,
O‘zbekiston Respublikasi IIVAkademiyasi kunduzgi ta ’lim kursanti
Bugungi kunda mamlakatimiz dunyo hamjamiyatida o‘z o‘rniga ega bo‘lmoqda.
Xususan inson huquqlarini ta’minlash sohasi ham asosiy ahamiyatga egadir. Ayniqsa
yurtimizda xotin-qizlar huquq va erkinliklarinihimoya qilish va bu boradagi qonun
hujjatlarini qabul qilinishi va takomillashib borishi yaqqol misoldir.
Ma’lumki O‘zbekiston 1995-yil BMT “Xotin qizlar huquqlari kamsiti- lishining
barcha shakllariga barham berish to‘g‘risida”gi konvensiyani radifikauya qildi va
ushbu konvensiya me’zonlari amaliyotga tadbiq еЬк boshlandi. 2010-yil 20-yanvarda
BMT 45-sessiyasida mamlakatimizda amalga oshirilayotgan xotin- qizlar
faoliyatidagi ishlar ma’qullanadi.Yuqoridagilarni inobatga olib 2019-yil 2- sentabrda
qabul qilingan O‘RQ 561-son ya’ni “Xotin-qizlani tazyiq va zo‘ravon- likdan himoya
qilish to‘g‘risidagi” qonuni muhim ahamiyat kasb etadi.
Bugungi kunda tazyiq va zo‘ravonlikdan jabrlanga xotin-qizlarga himoya orderi
berilmoqda, ya’ni ularga davlat himoyasini taqdim еШтсЫ hujjat topshirilmoqda. Bu
esa ularning davlat muhofazasida va doimiy e’tiborda ekanligidan darak beradi.
Tarixda o‘chmas iz qoldirgan To‘maris, Bibixonim, Gulbadanbegim singari
ayollarimiz juda ko‘p. Ayol oila va jamiyat ustinidir. Shuning uchun ham ayollar va
xotin qizlarning huquqlarini himoya qilish davlatning ustuvor yo‘nalishlaridan biridi.
Xotin-qizlarning huquq va erkinliklarini himoya qilishda ko‘plab muammo- larning
mavjudligi achinarli hol albatta. Xususan xotin-qizlar tazyiq va zo‘ravon- likdan
jabrlanganda davlat himoyasini taqdim еШтсЫ himoya orderi muddati 30 kun etib
belgilangan edi. Bu muddat ularning huquqlari va erkinliklarini etarli darajada himoya
qilishni ta’minlash imkoniyatini bermaganligi sababli, muddat o‘zgartirildi. Ya’ni
himoya orderi muddati 1 yilgacha jinoyat ishlari bo‘yicha sudi tomonidan uzaytirilishi
belgilab quyildi.
Himoya orderini uzaytirish bo‘yicha iltimosnoma bilan to‘plangan materiallar
sudga kelib tushgan vaqtdan boshlab 24 soat ichida jabrlanuvchi hamda zo‘ravonlik
sodir etgan, yoxud shunga moyil shaxs ishtirokida ko‘rib chiqiladi. Sudya ish
materallari bilan tanishib chiqib, ish yakuni bo‘yicha qaror qabul qiladi. U o‘qib
eshittirilgach qonuniy kuchga kiradi. Muddatning 1-yilgacha belgilanishi,
ayollarimizda etarli darajada psixologik, ijtimoiy yordam berishga xizmat qiladi. Oila
va xotin qizlar qo‘mitasi ma’lumotlariga ko‘ra 2022-yilning yanvar va oktabr
ЎЗБЕКИСТОНДА ХОТИН-ҚИЗЛАРНИНГ ҲУҚУҚЛАРИНИ ТАЪМИНЛАШ ВА ОИЛАВИЙ ЗЎРАВОНЛИКНИ ОЛДИНИ
ОЛИШНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАЛАРИ
32
2023 йил 6 декабрь
oylarida 41596 nafar ayolga himoya orderi berilib zo‘ravonlik sodir etgan shaxslar
ustidan nazorat o‘rnatilgan. Himoya orderi rasmiylashtirilgan shaxslarning
muammolarini hal erish natijasida 20753 ta oila yatashtirilgan, 11884 ta nizolar
bartaraf qilingan 5179 ta holatda zo‘ravon ma’muriy javobgarlikka tortilgan.
Shungdek yurtimizda 2022-yil 7-mart kuni O‘zbekiston Rerpublikasi
Prezidentining “Oila va xotin-qizlarni tizimli qo‘llab quvvatlashga doir ishlarni
yanada jadallashtirish chora tadbirlari to‘g‘risida” PF-87-son farmoni qabul qilinadi.
Unga ko‘ra mamlakatda xotin-qizlarni huquq va manfaatlarini himoya qilish,
ularning iqtisodiy,ijtimoiy va siyosiy faolligini oshirish,sog‘lig‘ini saqlash, kasbga
o‘qitish va bandligini ta’minlash, tadbirkorlikka keng jalb etish, ehtiyoj- mand xotin-
qizlarni ijtimoiy qo‘llab quvvatlash, gender tengligini ta’minlash bo‘yicha olib
borilayotgan islohotlarni tizimli davom ettirish, shuningdek, Birlashgan milliatlar
tashkiloti glabal kun tartibini barqaror rivojlanish maqsad- larini amalga oshirishni
reja qiladi. Farmonga muvofiq 2022-2023-yillarda xotin- qizlarning mamalakat
iqtisodiy, siyosiy va ijtimoiy hayotining barcha jabhalarida faolligini oshirish
bo‘yicha illiy dastur qabul qilinadi. Milliy dasturning maqsadi xotin-qizlarni ijtimoiy
himoya qilish tizimini yanada kuchaytirish, ularning salomatligini mustahkamlash,
iqtidorli va bilimli qizlarni tarbiyalash ,xususan davlat boshqaruvida uning rolini
mustahkamlashddan iboratdir. Xorij tajribalarini o‘rganish, zo‘ravonlikka xususan
maishiy zo‘ravonlikka, xotin-qizlarga nisbatan qo‘llaniladigan tazyiq va
zo‘ravonlikka qarshi kurash muammolariga katta e’tibor berilayotganidan darak
bermoqda. Bu masalani tartibga soladiga maxsus qonunlar 120 dan ortiq mamlakatda
qabul qilingan.
Mamlakatimiz prezidenti Sh.Mirziyoyev 2023-yil 20-sentabrdagi BMT Bosh
Assambleyasining 78-sessiyasida nutq so‘zladi va bunda gilobal va mintaqaviy kun
tartibidagi eng dolzarb masalalar echimiga qaratilgan qator tashabbuslarni ilgari
surdi. Xususan mamlakat “Birlashgan Millatlar Tashkiloti xotin-qizlar” tuzilmasi
bilan hamkorlikni yanada kuchaytirishdan manfaatdorligini ta’kidlanib, birgalikdagi
tashabbus sifatida ayollarni bunyotkorlik salohiyatini ro‘yobga chiqarish
masalalarini muhokama qilish va tajrriba almashish uchun kelgusi yili O‘zbekistonda
Osiyo xotin-qizlari forumini o‘tkazish taklif qilindi. Bu esa jahon hamjamiyatida
xotin-qizlar huquqini himoya qilish mamlakatimizda nechog‘lik muhim ahamiyatga
ega ekanligini yana bir bor isbotlab berdi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1.
O‘zbekiston Respublikasining 2019-yil 2-sentabrdagi “Xotin-qizlar va
erkaklar uchun teng huquq hamda imkoniyatlar kafolatlari to‘g‘risida”gi O‘RQ- 561-
sonli qonuni.
2.
O‘zbekiston Respublikasining 2019-yil
2-sentabrdagi “Xotin-qizlarni
tazyiq va zo‘ravonlikdan himoya qilish to‘g‘risidagi” O‘RQ-561-sonli qonuni.
3.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2018-yil 2-fevraldagi “Xotin-
qizlarni qo‘llab-quvvatlash va oila institutini rivojlantirish to‘g‘risida”gi PF-5325-
ЎЗБЕКИСТОНДА ХОТИН-ҚИЗЛАРНИНГ ҲУҚУҚЛАРИНИ ТАЪМИНЛАШ ВА ОИЛАВИЙ ЗЎРАВОНЛИКНИ ОЛДИНИ
ОЛИШНИНГ ДОЛЗАРБ МАСАЛАЛАРИ
33
2023 йил 6 декабрь
sonli Farmoni.
4.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 7-martdagi “Xotin-
qizlarning mehnat huquqlari kafolatlarini yanada kuchaytirish va tadbirkorlik
faoliyatini qo‘llab-quvvatlashga oid chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Farmoni.
5.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 7-mart kunidagi “Oila va
xotin-qizlarni tizimli qo‘llab quvvatlash to‘g‘risidagi ishlarni yanada jadallashtirish
to‘g‘risidagi” PF-87-son Farmoni.
6.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2023-yil 20-sentabrdagi BMT bosh
assambleyasi 72-sessiyasidagi nutqi.
7.
Югай,
Л.
Ю.
"КРИМИНАЛИСТИЧЕСКИЕ
АСПЕКТЫ
ИСПОЛЬЗОВАНИЯ БИОМЕТРИЧЕСКИХ ДАННЫХ, СОДЕРЖАЩИХСЯ В
СОЦИАЛЬНЫХ
СЕТЯХ." А437
Актуальные
проблемы
борьбы
с
преступлениями и иными правонарушениями: материалы двадцатой
международной научно-практической конференции/под ред.. 2022.
8.
Yugay, L. Y. "Biometrics as a means of monitoring migration processes."
(2022).
9.
Югай, Людмила Юрьевна. "БИОМЕТРИЧЕСКИЕ ТЕХНОЛОГИИ
КАК ИНСТРУМЕНТ В БОРЬБЕ С ТЕРРОРИЗМОМ И ЭКСТРЕМИЗМОМ
BIOMETRIC TECHNOLOGIES AS A TOOL IN THE FIGHT AGAINST
TERRORISM AND EXTREMISM." ЭКСТРЕМИЗМ–НОВЫЕ ВЫЗОВЫ
РЕГИОНАЛЬНОЙ БЕЗОПАСНОСТИ (2022): 81.
10.
Югай, Людмила. "Вопросы классификации биометрической
идентификации личности в эпоху цифровизации." Актуальные вопросы и
перспективы цифровизации судебно-правовой деятельности 1.01 (2022): 181-
187.
11.
Югай, Людмила. "Технологии распознавания лиц в обеспечении
общественной
безопасности:
зарубежный
опыт
и
перспективы
развития." Общество и инновации 3.1/S (2022): 278-287.
12.
Югай, Людмила. "Совершенствование института адвокатуры в
контексте конституционных реформ." Общество и инновации 4.8/S (2023): 1-9.
