S H A R Q M A S H ’ A L I
74
ЎЗБЕКИСТОН
–
ХИТОЙ
:
ОЛИЙ
ТАЪЛИМ
СОҲАСИДАГИ
ҲАМКОРЛИК
БЕКМУРАТОВ
ИСМАТ
Сиёсий
фанлар
номзоди
,
ТошДШИ
Аннотация
.
Мақолада
ХХРнинг
Ўзбекистон
Республикаси
билан
“
Бир
макон
–
бир
йўл
”
лойиҳаси
доирасида
олий
таълим
соҳасидаги
ўзаро
ҳамкорлик
алоқалари
ёритиб
берилади
.
Таянч
сўз
ва
иборалар
:
ХХР
,
Ўзбекистон
Республикаси
,
олий
таълим
,
лойиҳа
,
ҳамкорлик
.
Аннотация
.
В
статье
идет
речь
о
взаимоотношениях
Китая
с
Республикой
Узбекистан
в
c
фере
высшего
образования
в
рамках
проекта
«
Один
пояс
–
один
путь
».
Опорные
слова
и
выражения
:
КНР
,
Республика
Узбекистан
,
высшее
образование
,
проект
,
взаимоотношения
.
Abstract.
The article deals with relations between China and Republic of Uzbekistan in high education
sphere within the project “One belt – one road”.
Keywords and expressions:
China, Republic of Uzbekistan, high education, project, relations.
Ўзбекистон
мустақилликка
эришган
кун
-
дан
бошлаб
,
икки
давлат
ўртасидаги
ҳамкор
-
лик
ўзаро
манфаат
,
ишонч
ва
ҳурмат
руҳида
ривожланиб
келмоқда
.
Ҳар
иккала
давлат
-
нинг
жаҳондаги
муҳим
масалаларда
қараш
-
лари
бир
-
бирига
яқин
ёки
ўхшаш
бўлиб
,
БМТ
ва
ШҲТ
каби
минтақавий
ва
халқаро
ташкилотларда
бир
-
бирларини
қўллаб
-
қув
-
ватлаб
келишмоқда
.
Ўзбекистон
–
Хитой
ҳам
-
корлик
муносабатлари
кенг
кўлам
касб
этиб
,
стратегик
шериклик
алоқалари
юксак
дара
-
жага
кўтарилди
.
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
-
нинг
2017
йил
май
ойида
ХХРга
қилган
дав
-
лат
ташрифи
чоғида
Пекинда
бўлиб
ўтган
“
Бир
макон
ва
бир
йўл
”
халқаро
анжуманида
иштирок
этиб
,
шундай
деган
эди
: “
Буюк
ипак
йўлининг
иқтисодий
макони
”
нафақат
иқтисодий
ҳамкорликни
ривожлантиришга
,
шунинг
билан
бирга
,
маданий
-
гуманитар
ҳамкорликни
кенгайтиришга
ҳам
йўналти
-
рилиши
,
ушбу
нуфузли
халқаро
форум
эса
“
Бир
макон
ва
бир
йўл
”
лойиҳаси
доирасида
,
эркин
фикрлар
алмашиниши
ва
амалий
ҳам
-
корлигимизнинг
доимий
мулоқот
майдони
бўлиб
қолиши
лозим
”
1
.
Барча
соҳаларда
изчил
ривожланиб
бораётган
Ўзбекистон
билан
Хи
-
1
https://www.gazeta.uz/ru/2017/05/15/belt-road/
той
ўртасида
кенг
ҳамкорлик
Президентимиз
томонидан
айтилган
ушбу
гапларнинг
ўз
вақ
-
тида
айтилган
муҳим
ҳақиқат
эканлигини
яна
бир
бор
тасдиқламоқда
.
Бугунги
,
тез
ўзгарувчан
дунёда
,
давлатла
-
раро
муносабатлар
нуқтаи
назаридан
,
кўпчи
-
лик
сиёсий
,
иқтисодий
ва
хавфсизлик
маса
-
лалари
билан
бир
қаторда
,
гуманитар
ҳам
-
корликлар
ҳам
муҳим
аҳамият
касб
этишини
ҳаётнинг
ўзи
исботламоқда
.
Зеро
,
давлатла
-
раро
муносабатларда
баъзан
таҳликали
вазият
-
нинг
юзага
келиши
маданий
ҳамкорликнинг
эътибордан
четда
қолиши
билан
боғлиқ
деб
билиш
лозим
.
Айнан
гуманитар
алоқалар
ҳо
-
зирда
ва
келажакда
давлатлараро
дўстона
муносабатларнинг
ўрнатилишига
пойдевор
бўлади
.
Шу
муносабат
билан
сўнгги
йилларда
мамлакатимизда
таълимни
ривожлантириш
ва
модернизациялаштиришга
берилаётган
эъти
-
борни
шу
контекстда
кўриш
жоиздир
.
Ўзбе
-
кистон
Президенти
2017
йил
7
февралдаги
фармонига
биноан
2017–2021
йилларда
мамла
-
катни
ривожлантиришнинг
бешта
устувор
йўналишлари
бўйича
ҳаракатлар
стратегияси
тасдиқланди
.
Бешта
йўналишдан
тўртинчиси
–
ижтимоий
соҳани
ривожлантиришнинг
усту
-
вор
йўналиши
бўлиб
,
бу
йўналишнинг
тўр
-
тинчи
банди
эса
таълим
ва
фан
соҳасини
ривожлантиришга
қаратилгандир
.
S H A R Q M A S H ’ A L I
75
Мустақиллик
йилларида
Ўзбекистон
ва
Хитой
ўртасидаги
алоқалар
ривожида
турли
соҳалар
билан
бир
қаторда
таълим
соҳасига
ҳам
алоҳида
эътибор
қаратилмоқда
.
Ушбу
со
-
ҳа
ёш
авлоднинг
дунёқараши
,
уларнинг
жа
-
миятни
англаши
,
ўз
ва
қўшни
давлатлар
тўғри
-
сидаги
тасаввурлари
шаклланишида
муҳим
аҳамият
касб
этади
.
Табиийки
,
таълим
ва
мада
-
ний
алмашинувлар
орқали
бошқа
давлатни
яхши
билиш
келгусида
ташқи
сиёсат
йўнали
-
шини
белгилаб
олишда
муҳим
омил
бўлиб
хизмат
қилади
.
Ўзбекистон
Республикаси
ва
Хитой
Халқ
Республикаси
ўртасида
таълим
соҳасидаги
алоқалар
қуйидаги
ҳуқуқий
-
норма
-
тив
ҳужжатларга
асосланади
:
–
1999
йил
8
ноябридаги
“
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
ва
ўрта
таълим
Вазир
-
лиги
ва
Хитой
Халқ
Республикаси
таълим
Вазирлиги
ўртасидаги
таълим
соҳасидаги
ҳамкорлик
тўғрисидаги
Битим
”;
–
2004
йил
15
июнидаги
“
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
ва
ўрта
таълим
Ва
-
зирлиги
ва
Хитой
Халқ
Республикаси
таълим
Вазирлиги
ўртасида
Тошкентда
Конфуций
номли
Институтни
ташкил
этишда
ҳамкор
-
лик
тўғрисидаги
Битим
”;
–
2013
йил
9
сентябридаги
“
Ўзбекистон
Республикаси
Олий
ва
ўрта
таълим
Вазир
-
лиги
ва
хитой
тилини
чет
элларда
тарғиб
этиш
бўйича
Давлат
канцелярияси
“
Хань
-
бань
”
ўртасида
Самарқанд
шаҳрида
Конфу
-
ций
институтини
ташкил
этишда
ҳамкорлик
тўғрисида
Битим
”
шулар
жумласидандир
.
Икки
томонлама
ҳамкорлик
шартномала
-
ридан
ташқари
ШҲТга
аъзо
давлатлар
ҳам
-
корлигининг
дастурлари
доирасида
томон
-
лар
ўртасида
ҳар
йили
талабалар
,
ўқитувчи
-
лар
ва
тадқиқотчилар
алмашинуви
бўлиб
келмоқда
.
Унда
хитой
тили
билан
бир
қа
-
торда
инглиз
тили
,
иқтисодиётимизнинг
тур
-
ли
соҳалари
эҳтиёжидан
келиб
чиқиб
,
тала
-
ба
-
ёшлар
ва
профессор
-
ўқитувчиларни
таж
-
риба
алмашиш
мақсадида
Хитойдаги
нуфуз
-
ли
таълим
муассасаларига
юборилмоқда
.
Бундай
ҳамкорлик
бугунги
кунда
миллий
иқтисодиётимизнинг
ривожида
муҳим
аҳа
-
мият
касб
этиши
табиийдир
.
Хитой
томони
ҳам
,
ўз
навбатида
,
Ўзбе
-
кистоннинг
етакчи
олий
ўқув
юртларига
рус
ва
ўзбек
тилларини
ўрганиш
билан
бирга
бакалавриат
ва
магистратура
босқичлари
-
нинг
турли
хил
йўналишлари
ва
мутахассис
-
ликларида
ўқиш
учун
талабалар
жўнатмоқда
.
Айтиш
жоизки
,
дунёда
Хитой
ва
хитой
тилига
бўлган
қизиқиш
тобора
ортиб
бор
-
моқда
.
Ўзбекистонда
хитой
тилига
бўлган
қизиқиш
Хитойда
ўзбек
тилига
бўлган
қизи
-
қишга
нисбатан
анча
юқори
бўлиб
,
унда
Хи
-
тойнинг
бой
маданияти
,
унинг
ҳам
иқтисо
-
дий
,
ҳам
сиёсий
жиҳатдан
ўсиб
бориши
,
кишилик
жамиятининг
тинч
юксалиши
ва
умумтараққиёт
йўлидаги
турли
хил
глобал
лойиҳаларни
таклиф
этиши
натижасида
обрў
-
эътиборининг
тобора
ортиб
бориши
муҳим
омил
бўлиб
хизмат
қилмоқда
.
Ўтказилган
сўровларга
кўра
,
бугунги
Хитой
кўпчилик
учун
,
асосан
,
ёшлар
учун
карьера
қилиш
ва
ҳаёт
орзуларини
рўёбга
чиқаришлари
мумкин
бўлган
давлатга
айлан
-
моқда
1
.
Бутун
дунёда
,
шу
жумладан
,
Ўзбе
-
кистонда
ҳам
хитой
тилини
тарқатиш
ва
тарғиб
этишда
Конфуций
институтлари
ти
-
зими
муҳим
роль
ўйнамоқда
.
Конфуций
инс
-
титутлари
кенг
кўламли
хизматларни
,
жум
-
ладан
хитой
тилини
ўрганишни
таклиф
этади
.
Ундаги
курсларнинг
кенг
ёйилиш
сабабларини
қуйидагиларда
деб
биламиз
:
–
институтда
дарс
бераётган
ўқитувчилар
-
нинг
асосий
қисми
Осмон
ости
2
мамлакатидан
синовлардан
ўтиб
келган
бўлиб
,
бевосита
тил
соҳиблари
эканлиги
;
–
ўқитишнинг
яхши
йўлга
қўйилган
замо
-
навий
услублари
асосида
дарс
ўтилиши
;
–
аудиторияларнинг
замонавий
ўқув
тех
-
никалари
ва
материаллар
билан
тўлиқ
таъ
-
минланганлиги
;
–
институт
ўқитувчиларининг
яхши
моти
-
вацияга
эгалиги
ва
ҳ
.
к
.
1
全面深化改革
:
俄文
/
习近平著
)/-
北京：外文出版社，
2014, 155
页 。
(
Всестороннее
углубление
реформ
,
Си
Цзиньпин
,
издательство
литературы
на
иностранных
языках
. 2014. –
С
. 155).
2
Хитой
тилида
“
天下
” (Tian xia),
Конфуций
фалса
-
фасига
кўра
Хитой
ёки
бутун
дунё
назарда
тутилади
.
S H A R Q M A S H ’ A L I
76
Конфуций
институтида
билим
олиш
иста
-
гидаги
ўқувчилар
сони
ортиб
бориб
,
ҳозирги
кунда
фақат
Тошкент
шаҳрининг
Конфуций
институтида
800
та
,
Самаркандда
эса
400
та
ўқувчи
хитой
тилини
ўрганмоқда
.
Конфуций
институти
тизимида
ўқиганлар
кўп
сонли
грантлар
ва
давлат
дастурларида
иштирок
этиб
,
бевосита
ХХРда
тил
стажировкаси
билан
бир
қаторда
турли
мутахассисликларда
ҳам
таҳсил
олиш
имкониятига
эга
бўлмоқда
.
Нати
-
жада
,
Конфуций
институтларида
ўқиш
истаги
-
даги
ўқувчилар
сони
тобора
ортиб
бораётган
бўлса
,
Хитойда
ўзбек
тилини
ўқитиш
масала
-
сида
вазият
бироз
мураккаброқ
.
Хитойдаги
фақат
айрим
ихтисослашган
факультетлар
-
дагина
ўзбек
тили
ўқитилиб
,
Хитой
раиси
Си
Цзинпиннинг
“
Бир
макон
ва
бир
йўл
”
ҳам
-
корлик
лойиҳасини
ўртага
ташлаганидан
кейин
Хитойнинг
Пекин
чет
тиллар
университети
,
Хитой
миллатлар
марказий
университети
,
Шанхай
чет
тиллари
университети
,
Сиан
чет
тиллари
университети
каби
олий
ўқув
юртла
-
рида
ўзбек
тили
ва
адабиётини
ўқитиш
бош
-
ланган
.
Шу
мақсадда
Синцзянда
истиқомат
қилаётган
оз
сонли
ўзбеклар
(18,5
мингга
яқин
)
билан
,
шунингдек
,
таниқли
шоир
Талъат
Носирий
бошчилик
қилаётган
Синцзяндаги
ўзбек
маданият
маркази
билан
яқин
алоқалар
ўрнатиш
ва
ривожлантириш
ҳаракатларини
кў
-
риш
лозим
.
Шубҳасиз
,
икки
томонлама
таълим
соҳасидаги
алоқалар
барқарор
ривожланишига
қарамай
,
етакчилик
ва
устунлик
ҳали
ҳам
Хитой
томонида
бўлиб
,
ушбу
босқичда
Хитой
билан
,
унинг
замонавий
таълим
тизими
ва
тил
ўргатиш
дастурлари
билан
рақобатлашиш
анча
мушкул
масала
бўлиб
қолмоқда
.
Ҳозирги
кунда
ХХРнинг
20
дан
ортиқ
ўқитувчилари
(
волонтёрлар
)
республикамиз
-
нинг
турли
олий
ўқув
юртларида
ўз
педа
-
гогик
фаолиятини
олиб
бораётган
бўлса
,
Хи
-
той
ёшлари
эса
рус
ва
ўзбек
тилларини
ўрга
-
нишлари
билан
бирга
,
баъзи
мутахас
-
сисликлар
бўйича
ҳам
таълим
олмоқдалар
.
Дарҳақиқат
,
илгарилари
фақат
хитой
тилини
ўрганиш
билан
кифояланиб
қолаётган
Ўзбе
-
кистон
талаба
ёшлари
,
бугунга
келиб
,
ХХРнинг
турли
нуфузли
ўқув
масканларида
нафақат
хитой
тили
,
балки
ўзларини
қизиқ
-
тирган
бошқа
мутахассисликлар
бўйича
ҳам
ўқимоқда
.
Маълумки
,
дунёда
таълим
тизими
жадал
глобаллашаётган
бир
пайтда
ўзаро
тажриба
алмашув
ва
иқтисодиётимиз
ривожи
учун
зарур
бўлган
соҳаларга
малакали
мута
-
хассисларни
етказиб
бериш
мақсадида
ўқиш
-
ни
мақсадли
ташкил
этиш
муҳим
ҳисоблана
-
ди
.
Бу
борада
ҳам
ҳамкорликнинг
тизимли
механизмини
ташкил
этиш
лозим
.
Ҳозирда
Ўзбекистон
Республикаси
олий
ўқув
юртларининг
600
дан
ортиқ
талабалари
хитой
тилини
асосий
тил
сифатида
ўрган
-
моқда
.
Хитой
тилини
ўқитиш
бўйича
фа
-
культатив
дарслар
ва
республикамиз
ўқув
марказларида
хитой
тилини
ўргатишларини
ҳисобга
оладиган
бўлсак
,
ушбу
кўрсаткичлар
янада
юқори
бўлиши
табиий
.
Талабаларни
Хитой
халқининг
тарихи
,
фалсафаси
,
мада
-
нияти
ва
анъаналари
билан
таништириш
мақсадида
Ўзбекистондаги
ХХРнинг
элчихо
-
наси
кўмагида
юртимизнинг
бир
қатор
олий
ўқув
юртларида
техник
ўқув
жиҳозлар
,
дарс
-
ликлар
,
ўқув
қўлланмалар
ва
мамлакатшу
-
нослик
бўйича
материаллар
билан
жиҳозлан
-
ган
Хитой
тили
ва
маданияти
марказлари
ташкил
этилди
.
Хитой
тили
биринчи
ёки
иккинчи
тил
сифатида
юртимизнинг
олтита
олий
ўқув
юр
-
тида
,
жумладан
,
Тошкент
давлат
шарқшунос
-
лик
институти
,
Ўзбекистон
давлат
жаҳон
тиллари
университети
,
Самарқанд
давлат
чет
тиллар
институти
,
Ўзбекистон
миллий
универ
-
ситети
,
Фарғона
давлат
университети
ва
Жаҳон
иқтисодиёти
ва
дипломатия
универ
-
ситетларида
ўқитилмоқда
.
Бугунда
Тошкент
давлат
шарқшунослик
институти
турли
йўналишдаги
хитойшунос
-
лар
,
хитой
тили
билан
бир
қаторда
,
Хитой
тарихи
,
иқтисодиёти
,
фалсафаси
,
сиёсати
ва
маданияти
бўйича
мутахассисларни
тайёр
-
лайдиган
асосий
муассаса
бўлиб
келмоқда
.
Республикамиз
олий
ўқув
юртлари
бир
қатор
Хитой
олий
ўқув
юртлари
ва
марказлари
билан
ҳамкорлик
алоқаларини
йўлга
қўйган
бўлиб
,
ҳамкорлик
доирасида
ҳар
иккала
мам
-
лакат
ўқув
масканларида
профессор
-
ўқитувчи
-
S H A R Q M A S H ’ A L I
77
лар
,
талабалар
ва
ўқувчилар
учун
семинарлар
,
тренинг
курслар
,
конференциялар
ва
симпо
-
зиумлар
билан
бир
қаторда
ёшлар
учун
ёзги
лагерлар
ташкил
этилмоқда
.
Ҳар
йили
республика
миқёсида
“
Хитой
кўприги
”, “
Хитой
маданияти
”, “
Хитой
дево
-
ри
”, “
Хитой
орзуси
”, “
Буюк
ипак
йўли
”, “
Бир
макон
ва
бир
йўл
”
каби
мавзуларда
хитой
тили
бўйича
кўрик
танловлар
ўтказилади
,
ғолиблар
эса
ХХРда
бўлиб
ўтадиган
халқаро
кўрик
танловларга
йўлланма
оладилар
.
Тошкент
ахборот
технологиялари
универ
-
ситети
ва
Хитойнинг
ZTE
компанияси
ўрта
-
сидаги
ҳамкорлик
битими
имзоланган
бўлиб
,
ҳамкорлик
доирасида
тармоқли
маълумотлар
узатиш
лабораторияси
фаолият
юритиб
кел
-
моқда
.
Шунингдек
,
ҳар
йили
олий
ўқув
юрти
талабалари
,
профессор
-
ўқитувчилари
Наво
-
ий
эркин
индустриал
иқтисодий
зона
ҳуду
-
дида
жойлашган
бош
офисида
малака
оши
-
риш
имкониятига
эгадирлар
.
Яқинда
Тошкент
-
даги
Инха
университети
ва
“Huawei”
компа
-
нияси
ўртасида
ўзаро
англашув
ва
ҳамкорлик
тўғрисидаги
меморандум
имзоланган
бўлиб
,
ҳамкорлик
доирасида
“Huawei”
компанияси
ҳар
йили
Тошкентдаги
Инха
университети
бакалавриат
босқичида
таълим
олаётган
иқти
-
дорли
талабаларга
турли
хил
грантлар
ажра
-
тиш
билан
бирга
,
университет
талабалари
учун
махсус
IT
курслар
ва
лабораториялар
ташкил
этиб
,
бизнес
лойиҳаларни
амалга
оширишларида
кўмаклашиб
келмоқда
.
Бу
эса
,
ўз
навбатида
,
талабаларнинг
жаҳондаги
илғор
технологияларни
чуқур
ўрганиш
ва
қўллаш
-
ларида
муҳим
ахамият
касб
этмоқда
.
Мамнуният
билан
шуни
таъкидлаш
жоиз
-
ки
,
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
-
нинг
2014
йил
3
сентябридаги
2228-
сонли
“
Тошкент
давлат
шарқшунослик
институти
-
да
Хитойшунослик
факультетини
очиш
тўғ
-
рисидаги
”
фармонига
мувофиқ
, 2014
йил
-
нинг
20
сентябридан
Хитойшунослик
фа
-
культети
фаолият
юритиб
келмоқда
.
ХХР
ҳу
-
куматининг
гранти
ёрдамида
Хитойшунослик
факультети
аудиториялари
модернизация
қи
-
линиб
,
замонавий
компьютер
техникалари
,
янги
мебель
ва
электрон
доскалар
билан
жи
-
ҳозланди
.
Худди
шу
факультетнинг
ўзида
грант
доирасида
2016
йилда
янги
модерниза
-
циялаштирилган
ускуналар
билан
жиҳозлан
-
ган
“
Лингафон
кабинет
”
ва
“
Синхрон
таржима
маркази
”
ташкил
этилди
.
Шуни
алоҳида
таъкидлаш
лозимки
,
бундай
саъй
-
ҳаракатлар
туфайли
институтда
синхрон
-
таржимонлар
та
-
йёрлана
бошланган
бўлиб
,
унинг
илк
нати
-
жаси
сифатида
мамлакатимизнинг
турли
бур
-
чакларида
бўлиб
ўтаётган
халқаро
анжуманлар
ва
ШҲТ
форумларида
уларнинг
фаол
ишти
-
рокини
кўришимиз
мумкин
.
Ўзбекистон
хорижий
мамлакатлар
билан
дўстлик
ва
маданий
-
маърифий
алоқалар
жа
-
миятлари
кенгаши
(
Ҳозирги
Ўзбекистон
ВМ
ҳузуридаги
миллатлараро
муносабатлар
ва
хо
-
рижий
мамлакатлар
билан
дўстона
муноса
-
батлар
қўмитаси
)
қошидаги
34
та
жамиятлар
-
дан
бири
бўлмиш
“
Ўзбекистон
–
Хитой
”
дўст
-
лик
жамияти
ҳам
узоқ
йиллар
давомида
Ўзбе
-
кистон
ва
Хитой
ўртасида
гуманитар
соҳадаги
алоқаларни
ривожлантиришга
алоҳида
ҳисса
қўшиб
келган
.
Бир
неча
йиллар
мобайнида
“
Ўзбекистон
-
Хитой
”
дўстлик
жамияти
Хитой
-
нинг
турдош
жамиятлари
ва
ўқув
масканлари
билан
ҳамкорлик
доирасида
Ўзбекистоннинг
хитой
тили
ва
маданиятига
қизиқувчи
ёшлари
учун
ХХРда
қисқа
муддатли
тренинглар
,
ўқув
ва
сайёҳлик
курсларини
ташкил
этиб
келди
.
Тошкентдаги
биринчи
Конфуций
инсти
-
тути
2005
йилнинг
май
ойида
ХХРнинг
Ланчжоу
университети
билан
ҳамкорликда
очилган
бўлса
, 2014
йилнинг
ноябрь
ойида
Самарканд
чет
тиллар
институти
қошида
ҳам
Шанхай
чет
тиллар
университети
билан
ҳам
-
корликда
яна
битта
Конфуций
институтига
асос
солинди
.
2017
йил
19
майдаги
2982
сонли
П
Қ
га
биноан
,
Ўзбекистон
Республикаси
билан
Хи
-
той
Халқ
Республикаси
ўртасида
сиёсий
,
савдо
-
иқтисодий
,
сармоявий
,
молиявий
,
транспорт
-
алоқалар
ва
маданий
-
гуманитар
ҳамкорликни
амалга
ошириш
ва
янада
кен
-
гайтириш
мақсадида
“
Й
ўл
харитаси
”
ишлаб
чиқилди
.
Ушбу
йўл
харитаси
доирасида
Али
-
S H A R Q M A S H ’ A L I
78
шер
Навоий
номли
Самарканд
Давлат
университети
бинолари
мажмуасида
Конфу
-
ций
ёдгорлигини
ўрнатишга
қарор
қабул
қилинди
.
Яқинда
Хитойнинг
Циндао
шаҳри
-
да
бўлиб
ўтган
ШҲТнинг
18-
саммитида
Президентимизнинг
Самарканд
шаҳрида
ШҲТнинг
“
Ипак
йўли
”
халқаро
сайёҳлик
университетининг
очилиши
1
ҳақидаги
та
-
шаббуси
барча
аъзо
давлатлар
томонидан
қўллаб
-
қувватланганлиги
нафақат
Ўзбекис
-
тон
ёшлари
,
балки
ШХТга
аъзо
бошқа
дав
-
латлар
ёшлари
учун
ҳам
улкан
совға
бўлди
десак
,
ҳеч
муболаға
бўлмайди
.
Ушбу
қарор
келажакда
дунё
ҳамжамиятини
Ўзбекистон
-
нинг
бой
маданияти
ва
тарихи
билан
та
-
ништириш
ҳамда
юртимиз
сайёҳлик
соҳси
-
нинг
ривожланишида
яна
бир
муҳим
омил
бўлиб
хизмат
қилиши
тайин
.
Таъкидлаш
жоизки
,
Хитой
Миллатлар
Марказий
университети
,
Пекин
чет
тиллар
университети
ва
Шанхай
чет
тиллар
универ
-
ситетида
ўзбек
тили
ва
адабиётини
ўқитиш
бошланган
бўлиб
,
Шанхай
университети
ҳузуридаги
ШҲТ
Жамоат
дипломатияси
ил
-
мий
тадқиқот
институтида
Ўзбекистон
тад
-
қиқотлари
ва
таълим
алмашинувлари
марка
-
зи
муваффақиятли
фаолият
юритиб
келмоқ
-
да
.
Бундан
ташқари
,
Хитой
ижтимоий
фан
-
лар
академияси
,
Хитой
шимоли
-
ғарбий
уни
-
верситети
археологик
тадқиқотлар
ва
тари
-
хий
ёдгорликларни
қайта
тиклаш
бўйича
ўзбек
ҳамкасблари
билан
фаол
ҳамкорлик
қилиб
,
Буюк
ипак
йўлини
қайта
тиклаш
лойиҳаси
доирасида
саъй
-
ҳаракатларни
ҳам
шу
йўналиш
билан
боғлаш
жоиз
.
Алишер
Навоий
,
Мирзо
Улуғбек
,
Ал
-
Хо
-
размий
каби
мутафаккирларимизнинг
илмий
ижодлари
билан
Хитой
ўқувчилари
яхши
таниш
бўлиб
,
хитой
ёзувчиси
Лао
Шэнинг
“
Мушуклар
салтанати
”, “
Учлик
салтанати
”
асари
,
Конфуцийнинг
“
Лун
юй
”
китоби
,
Лао
Манинг
“
М
.
М
.
Бахтин
карнавали
”,
Цзин
Цан
-
жуннинг
“
Буюк
давлат
масъулияти
:
хитой
ис
-
1
http://stv.uz/news/newsamar/9120-v-samarkande-otkro-
etsya-universitet-turizma-shos.html
тиқболи
”, “
Хитой
болалар
адабиёти
намуна
-
лари
”
кабилар
ўзбек
тилига
таржима
қилинган
.
Улар
ўзбек
китобхонларини
нафақат
Хитой
адабиёти
,
маданияти
ва
тарихи
балки
хитой
-
ликларнинг
кундалик
ҳаёт
фаолияти
билан
яқиндан
танишишга
ёрдам
беради
.
Шуниси
қувонарлики
,
кейинги
йилларда
ўзбек
олимлари
ҳам
бирин
-
кетин
Хитой
ҳа
-
қидаги
ўзларининг
тадқиқот
натижаларини
нашр
қилмоқдалар
.
Ўзбек
хитойшунос
олим
-
лари
томонидан
амалга
оширилган
тадқиқот
-
ларнинг
қисқача
таҳлили
ТошДШИнинг
“
Шарқшунослик
”
журналида
“
Хитой
ўзбек
хитойшунослари
тадқиқотларида
”
мавзуси
-
даги
мақолада
чоп
этилган
2
.
Лекин
,
шуни
таъкидлаш
жоизки
,
ушбу
тадқиқотлар
улкан
уммондан
бир
томчи
,
холос
.
Хитойшунослик
соҳаси
Ўзбекистон
олимлари
учун
ҳали
тўлиқ
очилмаган
қўриқ
бўлиб
,
машаққатли
меҳнат
талаб
қилади
.
Хитой
китобхонларини
ўзбек
халқининг
ижтимоий
ҳаёти
билан
таништириш
мақсадида
Хитойда
машҳур
шоир
ва
ёзувчиларимиз
Аб
-
дулла
Каҳҳорнинг
“
Қ
исқа
ҳикоялар
тўплами
”
(1953),
Абдулла
Қ
одирийнинг
“
Меҳробдан
ча
-
ён
” (1990),
Ойбекнинг
“
Навоий
” (1999, 2005),
Одил
Ё
қубовнинг
“
Виждон
” (1982)
каби
асар
-
лари
хитой
тилига
,
Абдулла
Қ
одирийнинг
“
Ўт
-
ган
кунлар
” (1982), “
Меҳробдан
чаён
” (1983,
1990),
Одил
Ё
қубовнинг
“
Улуғбек
хазинаси
”
(1985), “
Виждон
” (1988),
Пиримқул
Қ
одиров
-
нинг
“
Юлдузли
тунлар
” (1989),
Абдулла
Ори
-
повнинг
“
Танланган
шеърлар
тўплами
” (1989),
Пиримқул
Қ
одировнинг
“
Ҳумоюн
” (1999)
ва
Саъдулла
Сияевнинг
“
Аҳмад
Яссавийнинг
сўнг
-
ги
сафари
” (2008)
каби
асарлари
эса
уйғур
тилига
таржима
қилингани
алоҳида
аҳамиятга
эга
бўлиб
,
Академик
Аҳмадали
Асқаровнинг
“
Ўзбек
халқининг
келиб
чиқиш
тарихи
”
кито
-
бини
ҳам
бугунги
кунда
хитой
тилига
таржима
қилиш
бошлангани
қувонарли
ҳолдир
.
Юқорида
айтилганлардан
келиб
чиқиб
,
Ўзбекистон
ва
Хитой
ўртасида
гуманитар
2
Шазаманов
Ш
.
Хитой
ўзбек
хитойшунослари
тадқи
-
қотларида
//
Шарқшунослик
,
№
4. –
Т
.:
ТошДШИ
, 2015.
S H A R Q M A S H ’ A L I
79
соҳадаги
ҳамкорликни
ривожлантириш
мақ
-
садида
қуйидаги
таклифларни
беришимиз
мумкин
:
Биринчидан
,
икки
мамлакат
ўртасидаги
ижтимоий
ва
гуманитар
соҳадаги
алоқаларни
доимий
тарзда
олиб
бориш
;
Иккинчидан
,
Ўзбекистонда
Хитойнинг
нуфузли
ўқув
масканларининг
энергетика
,
экология
, IT
технология
ва
нанотехнология
каби
соҳаларидаги
филиалларини
очиш
;
Учинчидан
,
гуманитар
ҳамкорликни
яна
-
да
кучайтириш
учун
мутахассислар
ва
хи
-
тойшунос
олимлар
иштирокида
махсус
ҳам
-
корлик
фонди
ёки
марказини
ташкил
этиш
,
аниқ
вазифаларни
белгилаб
олиш
;
Тўртинчидан
,
ҳамкорликдаги
йиллик
иш
режасини
ишлаб
чиқиш
ва
уни
амалга
оши
-
риш
механизмини
аниқлаш
;
Бешинчидан
,
қўшма
кўргазмалар
,
учра
-
шувлар
,
турли
хил
анжуман
ва
семинарлар
ташкил
этиш
ва
улар
берган
хулоса
ва
так
-
лифларни
ўрганиб
,
уларни
амалга
ошириш
;
Олтинчидан
,
мамлакатимизнинг
таниқли
ёзувчи
ва
шоирларининг
асарлари
,
бой
мада
-
ниятимизни
тарғиб
этувчи
китобларни
ўзбек
тилидан
хитой
тилига
,
худди
шундай
,
хитой
адибларининг
китобларини
ўзбек
тилига
таржима
қилиш
;
Е
ттинчидан
,
республикамизда
Ўзбекис
-
тон
ва
Хитой
ёшларининг
турмуш
тарзини
ёритувчи
икки
тилли
“
Ё
шлар
”
журналини
таъсис
этиш
ва
ҳ
.
к
.
Ўзбекистон
ва
Хитой
ўртасидаги
стратегик
ҳамкорлик
ва
шерикчилик
муносабатларида
сиёсий
ва
иқтисодий
соҳалардаги
ҳамкорлик
билан
бир
қаторда
гуманитар
соҳадаги
ҳам
-
корлик
ҳам
муҳим
роль
ўйнаб
,
халқаро
муно
-
сабатларда
ижтимоий
ва
маънавий
база
яра
-
тишда
алоҳида
аҳамият
касб
этади
.
