S H A R Q M A S H ’ A L I
119
ÕÀË£ÀÐÎ ÌÓÍÎÑÀÁÀÒËÀÐ
ЎЗБЕКИСТОННИНГ
МАРКАЗИЙ
ОСИЁДА
БАРҚАРОР
ИЖТИМОИЙ
-
СИЁСИЙ
МУҲИТНИ
ШАКЛЛАНТИРИШ
СИЁСАТИДА
АФҒОНИСТОН
ОМИЛИ
НАЗИРОВ
МУХТОР
Тадқиқотчи
,
ТошДШИ
Аннотация
.
Мазкур
мақолада
Марказий
Осиёдаги
ижтимоий
-
сиёсий
муҳитнинг
барқарорли
-
гини
таъминлаш
ҳамда
минтақавий
тараққиёт
салоҳиятини
янги
даражага
кўтариш
жараён
-
ларидаги
Афғонистон
омили
,
бу
борадаги
Ўзбекистоннинг
халқаро
ташаббуслари
таҳлил
қилинади
.
Шунингдек
, 2017-2021
йилларда
Ўзбекистон
Республикасини
ривожлантиришни
бешта
устувор
йўналиши
бўйича
Ҳаракатлар
стратегияси
асосида
Ўзбекистон
ва
Афғонистон
ўртасидаги
яхши
қўшничилик
муносабатларининг
изчил
ривожланиши
очиб
берилди
.
Таянч
сўз
ва
иборалар
:
Марказий
Осиё
,
Ўзбекистон
,
Афғонистон
,
хавфсизлик
,
тараққиёт
,
барқарорлик
,
яхши
қўшничилик
,
Қобул
жараёни
.
Аннотация
.
В
данной
статье
анализируются
факторы
Афганистана
в
процессах
обеспечения
стабильности
общественно
-
политической
среды
в
Центральной
Азии
и
повышения
потенциала
ре
-
гионального
развития
;
международные
инициативы
Узбекистана
в
этой
области
.
Также
,
раскрыто
последовательное
развитие
добрососедских
отношений
между
Узбекистаном
и
Афганистаном
на
основе
Стратегии
действий
по
пяти
приоритетным
направлениям
развития
Республики
Узбекистан
в
2017-2021
годах
.
Опорные
слова
и
выражения
:
Центральная
Азия
,
Узбекистан
,
Афганистан
,
безопасность
,
развитие
,
стабильность
,
добрососедство
,
Кабульский
процесс
.
Abstract.
This article analyzes the factor of Afghanistan in the processes of ensuring stability of the
socio-political environment in Central Asia and increasing the potential of regional development to a new
level, international initiatives of Uzbekistan in this field. Also, a consistent development of good-
neighborhood relations between Uzbekistan and Afghanistan is revealed on the basis of the Strategy of
Action for the five priority development directions of the Republic of Uzbekistan in 2017-2021.
Keywords and expressions:
Central Asia, Uzbekistan, Afghanistan, security, development, stability,
good-neighborhood, the Kabul process.
Истиқлол
йилларида
Марказий
Осиё
мин
-
тақасида
хавфсизликни
таъминлаш
ва
унинг
барқарорлигига
бўлган
ҳар
қандай
кўриниш
-
даги
таҳдидларга
қарши
қатъий
кураш
олиб
бориш
Ўзбекистон
ташқи
сиёсатининг
энг
му
-
ҳим
йўналишларидан
бирига
айланди
.
Марказий
Осиёда
хавфсизлик
ва
барқарор
-
лик
жараёнлари
мураккаб
тузилишга
эга
бўлиб
,
у
миллий
,
минтақавий
ва
глобал
даражаларда
-
ги
жиддий
таҳдидлар
ва
янги
тараққиёт
имко
-
ниятлари
кўринишида
ривожланмоқда
.
Авва
-
ло
,
бу
наркотик
моддаларнинг
ноқонуний
ай
-
ланиши
,
ноқонуний
қурол
савдоси
ва
халқаро
уюшган
жиноятчилик
,
халқаро
терроризм
,
экс
-
тремизм
каби
хавф
-
хатарлар
кўлами
ортиб
бо
-
раётганида
намоён
бўлмоқда
.
Мазкур
хавф
-
хатарлар
бугунги
кунда
бево
-
сита
Афғонистондаги
нотинч
вазият
билан
боғ
-
лиқ
бўлиб
қолмоқда
.
У
шбу
кескинлик
илдизи
тарихан
совет
қўшини
контингентини
олиб
чиқиб
кетилиши
, “
Толибон
”
ҳаракатининг
пай
-
до
бўлиши
ва
ҳокимиятни
эгаллаши
, 2001
йил
-
S H A R Q M A S H ’ A L I
120
да
А
Қ
Ш
шаҳарларида
амалга
оширилган
тер
-
рорчилик
ҳаракатларидан
сўнг
бошланган
.
Замонавий
афғон
жамиятида
бу
ҳолат
бир
томондан
етарли
даражада
ўз
ҳайрихоҳларига
ва
кучли
позицияга
эга
бўлган
“
Толибон
”
гуру
-
ҳининг
ҳарбий
фаоллашуви
ва
унинг
қонуний
сайланган
марказий
ҳокимият
вакиллари
билан
самарали
мулоқоти
етишмаслиги
фонида
юзага
келган
мураккаб
ҳарбий
-
сиёсий
вазият
билан
,
иккинчи
томондан
ушбу
мамлакатда
турли
тер
-
рорчилик
гуруҳлари
ўрнашиб
олиши
имкония
-
тининг
ортгани
,
наркотик
моддалар
ишлаб
чи
-
қариш
ва
наркотрафик
ҳажми
ўсишда
давом
этаётгани
билан
характерланмоқда
.
Афғонистон
аҳолисининг
аксарияти
оғир
ижтимоий
аҳволда
қолаётгани
,
мамлакат
иқти
-
содий
инфратузилмасини
тиклаш
бўйича
хал
-
қаро
ҳамжамият
саъи
-
ҳаракатларининг
самара
-
дорлиги
етарлича
бўлмагани
оддий
халқ
томо
-
нидан
наркотик
моддаларни
кенг
кўламда
етиштирилиши
ва
ишлаб
чиқарилишига
сабаб
бўлмоқда
.
Ўз
навбатида
,
бу
ҳолат
нафақат
хал
-
қаро
терроризмга
молиявий
дастак
бўлиб
,
Аф
-
ғонистондаги
вазиятни
издан
чиқарадиган
жид
-
дий
омилга
айланиши
мумкин
,
балки
унга
ту
-
таш
бўлган
Марказий
Осиё
минтақасида
барқа
-
рор
ижтимоий
-
сиёсий
муҳит
шаклланишига
катта
таъсир
этиши
мумкин
.
Шу
нуқтаи
назардан
қараганда
,
Марказий
Осиё
минтақасининг
барқарор
ижтимоий
-
иқти
-
содий
тараққиётини
Афғонистонда
тинчлик
ва
барқарорликка
эришилган
тақдирдагина
кафо
-
латли
таъминлаш
мумкинлиги
ҳозирда
янада
ойдинлашиб
бормоқда
.
Маълумки
,
Ўзбекистон
мустақилликнинг
илк
дамлариданоқ
кўплаб
нуфузли
халқаро
ташкилотлар
доирасида
Афғонистонда
тинч
-
лик
ҳарбий
воситалар
орқали
ўрнатилиши
мумкин
эмаслиги
тўғрисидаги
ғояни
илгари
суриб
,
уруш
ва
можаролардан
толиққан
уш
-
бу
мамлакатнинг
изчил
қайта
тикланиши
та
-
рафдори
бўлиб
келмоқда
.
1993
йилдаёқ
Биринчи
Президентимиз
И
.
А
.
К
аримов
Бирлашган
миллатлар
ташкилоти
Бош
Ассамблеясининг
48-
сессиясида
афғон
муаммосини
ҳал
қилишда
жаҳон
ҳамжамия
-
тининг
саъй
-
ҳаракатларини
бирлаштиришга
даъват
этган
эди
1
.
Бундан
ташқари
,
Ўзбекис
-
тон
томонидан
БМТ
Бош
Ассамблеясининг
1995
йилдаги
50-
сессиясида
, 1996
йилдаги
Е
в
-
ропада
хавфсизлик
ва
ҳамкорлик
ташкилотига
аъзо
давлатлар
бошлиқлари
учрашувида
,
БМТ
Бош
Ассамблеясининг
2000
йилдаги
“
Минг
йиллик
саммити
”
да
, 2010
йилдаги
65-
сессия
-
сида
бу
муаммони
ҳал
этишнинг
муқобил
тинч
йўлларини
топиш
масаласи
кўтарилган
эди
2
.
Ўзбекистоннинг
халқаро
ташаббусларида
Афғонистонда
тинчлик
ва
барқарорликка
эри
-
шиш
йўлларини
аввало
,
қуролли
ҳаракатлар
-
нинг
тўхтатишдан
,
жаҳон
ҳамжамияти
кўмаги
-
да
ижтимоий
йўналтирилган
лойиҳаларнинг
амалга
оширилишидан
,
энг
ўткир
ижтимоий
-
иқтисодий
муаммоларнинг
ҳал
этилишидан
из
-
лаш
мақсадга
мувофиқлиги
таъкидланди
.
Бу
эса
албатта
Афғонистонни
барқарорлаштириш
ва
тикланишидан
манфаатдор
бўлган
барча
кучлар
саъи
-
ҳаракатларини
мувофиқлашти
-
риш
ҳамда
мамлакат
ичида
консенсусга
эри
-
шилишини
тақозо
қилди
.
1995
йилда
Ўзбекистон
саъй
-
ҳаракатлари
билан
Тошкентда
Марказий
Осиёда
минтақа
-
вий
хавфсизлик
муаммоларига
бағишланган
халқаро
семинар
3
, 1999
йилда
БМТ
шафе
-
лигидаги
Афғонистон
бўйича
“6+2”
мулоқот
гуруҳининг
4
Тошкент
учрашувида
илк
бор
Аф
-
1
К
аримов
И
.
А
.
Биздан
озод
ва
обод
ватан
қолсин
. -
Т
.:
Ўзбекистон
, 1996. -
Т
. 2. –
Б
. 52-53.
2
К
аримов
И
.
А
.
Е
вропада
хавфсизлик
ва
ҳамкорлик
таш
-
килотига
аъзо
давлатлар
бошлиқлари
учрашувида
//
Ян
-
гича
фикрлаш
ва
ишлаш
–
давр
талаби
. -
Т
. 5. -
Т
.:
Ўзбе
-
кистон
, 1997. – 384
б
.;
К
аримов
И
.
А
.
БМТ
Бош
Ассам
-
блеясида
сўзланган
нутқ
//
Ватан
равнақи
учун
ҳар
бири
-
миз
масъулмиз
. -
Т
. 9. -
Т
.:
Ўзбекистон
, 2001. – 432
б
.;
К
а
-
римов
И
.
А
.
Демократик
ислоҳотларни
янада
чуқурлаш
-
тириш
ва
фуқаролик
жамиятини
шакллантириш
–
мамлакатимиз
тараққиётининг
асосий
мезонидир
. -
Т
. 19.
-
Т
.:
Ўзбекистон
, 2011. –
Б
. 10-12.
3
Қ
аранг
.
К
аримов
И
.
А
.
Минтақада
хавфсизлик
ва
ҳам
-
корлик
учун
//
Бунёдкорлик
йўлидан
. -
Т
. 4. -
Т
.:
Ўзбекистон
, 1996. – 349
б
.
4
“6+2”
мулоқот
гуруҳи
БМТ
шафелигида
Афғонистон
-
даги
барча
ички
кучларнинг
тинчлик
ва
барқарорлик
йўлидаги
ўзаро
мулоқотини
ташкил
этиш
бўйича
Ўзбе
-
кистон
ташаббуси
.
Шунингдек
,
ушбу
мулоқот
гуруҳи
фаолиятида
Афғонистон
билан
қўшни
бўлган
давлатлар
(
Эрон
,
Хитой
,
Покистон
,
Тожикистон
,
Туркманистон
ва
Ўзбекистон
),
А
Қ
Ш
ва
Россия
иштирок
этган
. –
Муаллиф
изоҳи
.
S H A R Q M A S H ’ A L I
121
ғонистондаги
икки
низолашувчи
томонлар
бир
стол
атрофида
йиғилиб
,
фикр
алмашдилар
.
Шу
ўринда
таъкидлаш
жоизки
, “6+2”
муло
-
қот
гуруҳи
1997-2001
йилларда
Афғонистонда
-
ги
вазиятни
тинч
музокаралар
йўли
билан
ҳал
қилиш
бўйича
фаолият
юритган
ягона
халқаро
механизм
бўлди
. 1999
йилда
ушбу
гуруҳга
аъзо
давлатлар
томонидан
қабул
қилинган
“
Афғо
-
нистондаги
зиддиятни
тинч
йўл
билан
ҳал
этишнинг
асосий
тамойиллари
тўғрисида
”
ги
Тошкент
декларацияси
асосий
қарама
-
қарши
томонлар
ўртасидаги
музокаралар
учун
реал
замин
бўлиб
хизмат
қилди
,
БМТ
Бош
Ас
-
самблеяси
54-
сессияси
ҳамда
Хавфсизлик
К
ен
-
гашининг
расмий
ҳужжатига
айланди
1
.
2001
йил
11
сентябрда
Нью
-
Й
орк
шаҳрида
амалга
оширилган
йирик
террорчилик
хуружи
-
дан
сўнг
Афғонистонда
А
Қ
Ш
бошчилигидаги
халқаро
коалиция
кучлари
томонидан
бошла
-
ниб
,
узоқ
муддат
давомида
олиб
борилган
ак
-
силтеррор
ҳарбий
амалиётлари
кўзланган
яку
-
ний
мақсадга
олиб
келмади
,
яъни
жафокаш
аф
-
ғон
заминида
тинчлик
тўлалича
қарор
топмади
.
Бу
эса
Афғонистонда
низолашаётган
ич
-
ки
кучлар
ўртасида
тинчлик
йўлидаги
кон
-
структив
мулоқотлар
зарурлигини
яна
бир
бор
намоён
қилди
.
2008
йил
апрель
ойида
Бухарест
шаҳрида
бўлиб
ўтган
Афғонистондаги
мураккаб
вазият
-
ни
ҳал
этиш
бўйича
НАТО
/
Е
вроатлантика
ҳамкорлик
кенгаши
саммитида
Ўзбекистон
томонидан
афғон
муаммосини
фақат
ҳарбий
йўл
билан
ҳал
этиш
имконсизлиги
,
муқобил
,
сиёсий
йўли
сифатида
“6+2”
мулоқот
гуруҳи
фаолиятини
,
гуруҳга
НАТО
ваколатли
вакил
-
ларини
қўшган
ҳолда
, “6+3”
гуруҳи
форматида
қайта
йўлга
қўйиш
таклифи
илгари
сурилди
2
.
1
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Шавкат
Мирзиёевнинг
Афғонистон
бўйича
“
Тинчлик
жараёни
,
хавфсизлик
соҳасида
ҳамкорлик
ва
минтақавий
ше
-
риклик
”
мавзусида
ўтказилган
халқаро
конфе
-
ренциядаги
нутқи
. // “
Халқ
сўзи
”
газетаси
, 2018
йил
28
март
.
№
59-60 (7017-7018).
2
К
аримов
И
.
А
.
Мамлакатни
модернизация
қилиш
ва
иқтисодиётимизни
барқарор
ривожлантириш
йўлида
. -
Т
.
16. -
Т
.:
Ўзбекистон
, 2008. –
Б
. 313-317.
Мазкур
ташаббус
дунё
сиёсий
жамоатчи
-
лигида
катта
қизиқиш
уйғотди
.
Дунёдаги
кўп
-
лаб
давлатлар
афғон
муаммосини
фақат
ҳар
-
бий
йўл
билан
ҳал
этиб
бўлмаслигини
ҳар
то
-
монлама
англаб
,
амалий
хулосаларга
келмоқда
.
Таҳлиллар
шуни
кўрсатадики
,
Афғонис
-
тон
халқи
,
қайси
миллат
ва
элатга
мансуб
-
лиги
,
қараш
ва
мафкурасидан
қатъий
назар
,
ўзаро
ички
муросага
келишига
БМТ
раҳна
-
молигида
иқтисодий
-
молиявий
,
ижтимоий
-
гуманитар
ёрдам
кўрсатилиши
самара
бе
-
риши
мумкин
.
Бу
жараёнда
уларнинг
анъана
-
вий
,
маданий
ва
диний
қадриятларига
ҳур
-
матда
бўлиш
ўта
муҳим
аҳамияти
эгадир
.
Маълумки
,
барча
давлатлар
,
биринчи
навбатда
,
қўшни
мамлакатлар
билан
ўзаро
манфаатли
ҳамкорлик
қилиш
мамлакатимиз
ташқи
сиёсатининг
бош
мақсади
сифатида
2017-2021
йилларда
Ўзбекистон
Республи
-
касини
ривожлантиришнинг
бешта
устувор
йўналиши
бўйича
Ҳаракатлар
стратегиясида
ўз
ифодасини
топган
.
Ч
уқур
ўйланган
,
ўзаро
манфаатли
ва
амалий
ташқи
сиёсат
юритиш
,
Марказий
Осиё
минтақасини
барқарорлик
,
изчил
тараққиёт
ва
яхши
қўшничилик
ҳуду
-
дига
айлантириш
каби
масалалар
устувор
йўналишлар
этиб
белгиланди
3
.
Ўтган
қисқа
вақт
ичида
ушбу
йўналиш
-
ларда
тарихий
қадамлар
қўйилди
.
Президен
-
тимиз
Шавкат
Мирзиёевнинг
ташаббуси
,
қатъий
сиёсий
иродаси
ва
саъй
-
ҳаракатлари
туфайли
ва
сиёсий
иродаси
туфайли
Марка
-
зий
Осиё
минтақасида
ўзаро
ишонч
даражаси
сезиларли
ошишига
эришилди
.
Зеро
,
Давлати
-
миз
раҳбари
Ш
.
М
.
Мирзиёев
таъкидлаганидек
,
“
Биз
аввало
туб
негизида
“
Ўзбек
халқига
тинчлик
ва
омонлик
керак
”
деган
ғоя
мужас
-
сам
бўлган
Ўзбекистоннинг
тинчлик
ва
хавф
-
сизлигини
мустаҳкамлашга
қаратилган
сиё
-
сий
йўлни
давом
эттирамиз
”
4
.
3
Ўзбекистон
Республикаси
Президентининг
“
Ўзбекистон
республикасини
янада
ривожлантириш
бўйича
Ҳаракатлар
стратегияси
тўғрисида
”
ги
Фармони
//
“
Халқ
сўзи
”
газетаси
, 2017
йил
8
февраль
.
4
Мирзиёев
Ш
.
М
.
Буюк
келажагимизни
мард
ва
олийжа
-
ноб
халқимиз
билан
бирга
қурамиз
. -
Т
.: 2017. –
Б
. 19.
S H A R Q M A S H ’ A L I
122
Ўзбекистон
Республикасининг
тинчлик
-
парвар
ташқи
сиёсий
фаолият
стратегиясида
қўшни
мамлакат
бўлмиш
Афғонистоннинг
ўрни
ва
аҳамияти
беқиёсдир
.
Ўзбекистон
2017
йилда
Афғонистон
муаммосини
ҳал
этиш
бўйича
ўтказилган
турли
форматдаги
халқаро
ва
минтақавий
анжуманларда
,
жум
-
ладан
,
кенгайтирилган
таркибдаги
Москва
учрашуви
(
апрель
), “
Қ
обул
жараёни
” (
июнь
),
Афғонистон
Ислом
Республикасига
оид
минтақавий
иқтисодий
ҳамкорлик
конферен
-
цияси
(
Ашхобод
,
ноябрь
), “
Осиё
юраги
–
Истанбул
жараёни
” (
Боку
,
ноябрь
-
декабрь
)
ва
Халқаро
мулоқот
гуруҳи
йиғилишида
(
Осло
,
декабрь
)
юқори
даражада
қатнашди
1
.
Президентимиз
Ш
.
М
.
Мирзиёев
БМТ
Бош
Ассамблеясининг
2017
йил
19
сентябрдаги
72-
сессиясида
, 2017
йил
10-11
ноябрь
кунлари
Са
-
марқанд
шаҳрида
БМТ
шафелигида
ўтган
“
Мар
-
казий
Осиё
:
ягона
тарих
ва
умумий
келажак
,
барқарор
ривожланиш
ва
тараққиёт
йўлидаги
ҳамкорлик
”
мавзусидаги
йирик
халқаро
кон
-
ференцияда
, 2018
йил
26-27
март
кунлари
ўтка
-
зилган
“
Тинчлик
жараёни
,
хавфсизлик
соҳасида
ҳамкорлик
ва
минтақавий
шериклик
”
мавзуси
-
даги
Афғонистон
бўйича
юқори
даражадаги
Тошкент
халқаро
конференциясида
сўзлаган
нутқларида
Афғонистондаги
вазиятни
барқа
-
рорлаштириш
,
ушбу
мамлакатни
Марказий
Осиё
ҳудудидаги
тинчлик
ва
яхши
қўшничилик
алоқаларини
мустаҳкамлаш
жараёнларига
қў
-
шилиши
йўлидаги
таклифлар
илгари
сурилди
.
Хусусан
, 2018
йил
26-27
март
кунлари
ўтка
-
зилган
Тошкент
халқаро
конференцияси
афғон
муаммоси
бўйича
тўғридан
-
тўғри
мулоқот
қи
-
лиш
майдонини
яратиб
,
бу
борадаги
давомли
жараённи
бошлаб
берди
2
.
Шу
ўринда
мазкур
конференциядаги
нут
-
қида
Президентимиз
Ш
.
М
.
Мирзиёев
Ўзбекис
-
1
Афғонистон
бўйича
Тошкент
декларацияси
қабул
қилинди
. http://uza.uz/oz/politics/af-oniston-b-yicha-
toshkent-khal-aro-konferentsiyasi-deklara-27-03-2018
2
Абдуллазиз
К
омилов
:
Афғонистондаги
мураккаб
вазиятга
ечим
топиш
бўйича
оз
бўлса
-
да
умид
бор
.
27.03.2018. http://uza.uz/oz/politics/abdullaziz-komilov-
af-onistondagi-murakkab-vaziyatga-echim-t-27-03-2018
тон
Афғонистон
ҳукумати
билан
“
Толибон
”
ҳаракатининг
“
олдидан
шарт
қўймаслик
ва
куч
ишлатиш
билан
таҳдид
қилмаслик
”
асосида
тўғридан
-
тўғри
музокаралар
ўтказишни
бош
-
лаши
тарафдори
эканини
,
Ўзбекистон
ўз
ҳуду
-
дида
тинчлик
жараёнларининг
исталган
босқи
-
чида
бундай
музокараларни
ташкил
этиш
учун
барча
шароитларни
яратиб
беришга
тайёр
-
лигини
қайд
этди
.
Ўзбекистон
раҳбари
таъкидланидек
, “...
тинчлик
сари
ҳаракатнинг
энг
асосий
шарти
,
бизнингча
,
аввало
минтақа
ва
глобал
даражада
келишилган
,
Афғонистон
учун
ягона
кенг
қам
-
ровли
тинчлик
дастурини
ишлаб
чиқиш
ва
амалга
оширишдан
иборатдир
”
3
.
Дарҳақиқат
,
Афғонистонда
низолашаётган
барча
ички
кучлар
ўртасида
олдиндан
белги
-
ланган
шартлар
ва
талабларсиз
,
турли
даража
-
даги
босимларсиз
мунтазам
равишда
ўтказила
-
диган
ўзаро
мулоқотларда
томонлар
бир
-
бир
-
ларини
тинглайдилар
,
бу
орқали
эса
вазиятни
ҳар
томонлама
чуқур
англаш
ва
консенсус
эле
-
ментларини
топиш
имконияти
пайдо
бўлади
.
Зеро
,
бундай
мулоқотлар
жафокаш
афғон
за
-
минида
томонларни
яраштириш
,
ички
низо
-
ларни
бартараф
этиш
,
тинчлик
ва
барқарор
-
ликка
эришиш
учун
бошланғич
нуқта
вазифа
-
сини
бажариши
мумкин
.
Фикримизча
,
Тошкент
конферециясининг
асосий
ғояларидан
яна
бири
шундан
иборат
бўлдики
,
Марказий
Осиё
давлатлари
дунёнинг
бошқа
манфаатдор
мамлакатлари
билан
бирга
-
ликда
Афғонистондаги
тинчлик
ва
барқарор
-
ликни
тиклаш
ва
бунёдкорлик
ишларида
фаол
иштирок
этиши
–
бу
даврнинг
талабидир
.
Бу
борада
Президентимиз
таъкидлагани
-
дек
, “
Афғонистон
хавфсизлиги
–
бу
Ўзбекис
-
тон
хавфсизлиги
,
бутун
бепоён
Марказий
ва
Жанубий
Осий
минтақаси
барқарорлиги
ҳамда
тараққиётнинг
гаровидир
”
4
.
3
Ўзбекистон
Республикаси
Президенти
Шавкат
Мирзиё
-
евнинг
Афғонистон
бўйича
“
Тинчлик
жараёни
,
хавфсиз
-
лик
соҳасида
ҳамкорлик
ва
минтақавий
шериклик
”
мав
-
зусида
ўтказилган
халқаро
конференциядаги
нутқи
. //
“
Халқ
сўзи
”
газетаси
, 28.03.2018.
№
59-60 (7017-7018).
4
Ўша
манбада
.
S H A R Q M A S H ’ A L I
123
Таъкидлаш
жоизки
,
Афғонистонда
ўрна
-
тиладиган
барқарор
мувозанат
чегарадош
мамлакатларга
ҳам
ўз
ижобий
таъсирини
ўтказади
.
Шу
нуқтаи
назардан
,
Афғонистон
-
ни
нотинчлик
ва
кескинлик
майдони
сифати
-
да
эмас
,
балки
минтақавий
ҳамкорликни
чу
-
қурлаштириш
йўлида
имкониятлари
ҳали
тўлиқ
рўёбга
чиқмаган
мамлакат
сифатида
қабул
қилиш
мақсадга
мувофиқ
.
Афғонистонни
тиклаш
бўйича
саъи
-
ҳара
-
катларда
гуманитар
соҳа
ҳам
алоҳида
ўрин
эгаллайди
.
Бугунги
кунда
аҳолисининг
71
фои
-
зини
30
ёшгача
бўлган
кишилар
ташкил
этади
-
ган
Афғонистонда
1
қарийб
40
йилдан
буён
давом
этиб
келаётган
жангу
жадалларини
бош
-
дан
кечирган
жуда
катта
авлод
вояга
етди
.
Айрим
мутахассислар
бу
омил
Афғонистонда
барқарорликка
эришишда
энг
катта
тўсиқлар
-
дан
бири
бўлишини
таъкидлашмоқда
.
Бошқа
томондан
,
аксинча
афғон
халқининг
мана
шу
қисми
урушдан
чарчаган
ва
уларда
тинчлик
ва
ижтимоий
фаровонлик
учун
рағбат
кучлидир
.
Шу
жиҳатдан
қараганда
,
афғон
хал
-
қининг
аксарият
қисмини
ўз
юртидаги
бунёд
-
корлик
ишларининг
етакчи
кучи
ва
таянчига
айланиши
мумкин
.
Бунинг
учун
ислом
дини
-
нинг
инсонпарварлик
моҳиятини
,
маърифати
-
ни
ёш
ва
ўрта
авлодга
етказиш
, “
жаҳолатга
қарши
маърифат
”
тамойили
асосида
улар
учун
замонавий
таълим
имкониятларини
очиш
ёр
-
дам
бериши
мумкин
.
Шу
нуқтаи
назардан
Президентимиз
Ш
.
М
.
Мирзиёевнинг
Афғонистонда
таълим
-
ни
қўллаб
-
қувватлаш
бўйича
махсус
халқаро
фонд
ташкил
этиш
ташаббуси
долзарб
аҳа
-
миятга
эгадир
.
Сабаби
,
фикримизча
,
афғон
жамиятига
“
келажак
авлодга
бундай
нотинч
юртни
мерос
қолдирмаслик
”
ғояларини
кенг
миқёсда
фақат
маърифат
йўли
билан
тарғиб
қилиш
мумкин
,
бу
эса
афғон
жамоатчилиги
орасида
миллий
бирлик
ва
ўзаро
ҳамжиҳат
-
лик
руҳи
юксалишига
хизмат
қилади
.
1
Ашраф
Ғани
:
Афғонистон
Марказий
Осиёнинг
бир
қисмига
айланди
. 27.03.2018 https://kun.uz/news/
2018/03/27/asraf-gani-afgoniston-markazij-osiening-bir-
kismiga-ajlandi
Сўнгги
йилларда
Ўзбекистоннинг
Афғо
-
нистон
билан
кўп
қиррали
икки
томонлама
муносабатлари
янада
фаоллашмоқда
.
Респуб
-
ликамиз
қўшни
мамлакатда
тез
фурсатда
тинч
-
лик
,
барқарорлик
ўрнатилишига
,
унинг
иқти
-
содий
,
транспорт
ва
энергетика
инфратузил
-
маси
тикланиши
ва
ривожланишига
,
касбий
таълим
соҳасига
кўмаклашиб
келмоқда
.
Маса
-
лан
,
Ўзбекистон
бу
мамлакатга
етказиб
бераёт
-
ган
электр
энергияси
миқдори
йилдан
-
йилга
ошиб
бормоқда
,
мамлакатимиз
томонидан
75
километрлик
“
Термиз
–
Ҳайратон
–
Мозори
Шариф
”
темир
йўлини
қуриб
битказилди
.
Икки
давлат
муносабатларида
2017
йил
4-6
декабрь
кунлари
Афғонистон
Президенти
Аш
-
раф
Ғани
томонидан
Ўзбекистонга
амалга
оширилган
расмий
ташриф
янги
саҳифа
очди
.
Ташриф
якунига
кўра
имзоланган
20
дан
ортиқ
ҳужжатларнинг
аксарияти
нафақат
Афғонис
-
тон
ва
Ўзбекистон
,
балки
бутун
минтақа
учун
стратегик
аҳамият
касб
этади
.
Шулар
қаторида
,
Ўзбекистон
мутахассис
-
лари
томонидан
“
Мозори
Шариф
–
Ҳирот
”
темир
йўли
ҳамда
янги
“
Сурхон
–
Пули
Хум
-
ри
”
электр
узатиш
линиясини
қуриш
юзасидан
эришилган
келишувлар
алоҳида
эътиборга
моликдир
.
Масалан
, “
Мозори
Шариф
–
Ҳирот
”
темир
йўли
Марказий
ҳамда
Жанубий
Осиё
ва
Яқин
Шарқ
мамлакатлари
ўртасида
минтақа
-
вий
савдо
-
иқтисодий
ҳамкорликни
ривожлани
-
шида
Афғонистоннинг
транзит
имкониятини
оширади
ва
уни
ўзига
хос
кўприк
вазифасини
ўтайдиган
мамлакатга
айлантиради
. “
Сурхон
–
Пули
Хумри
”
электр
узатиш
линияси
эса
мам
-
лакат
пойтахти
Қ
обул
ва
шимолий
вилоятлар
-
нинг
электр
энергиясига
бўлган
эҳтиёжини
таъминланишида
,
афғон
халқи
турмуши
яхши
-
ланиши
ва
тинч
тараққиёт
йўлига
қайтишида
муҳим
аҳамиятга
эгадир
.
Жорий
йилда
ижтимоий
ва
гумманитар
соҳадаги
алоқаларда
ҳам
ижобий
ўзгаришлар
амалга
оширилмоқда
.
Ўзбекистоннинг
Афғо
-
нистонга
дўстона
муносабати
,
келгусида
ҳам
афғон
халқига
кўмаклашишга
тайёр
экани
рам
-
зи
сифатида
Термиз
шаҳрида
жорий
йилдан
S H A R Q M A S H ’ A L I
124
бошлаб
Афғонистон
фуқаролари
учун
махсус
таълим
маркази
фаолияти
йўлга
қўйилди
1
.
Шу
-
нингдек
,
январь
ойида
Ҳайратон
шаҳрида
Ўз
-
бекистон
Республикаси
Президенти
номидан
25
автобус
, 3
трактор
ва
тиркама
техника
Афғо
-
нистон
халқига
ҳадя
қилинди
2
.
У
муман
олганда
,
Афғонистонда
тинчлик
ва
барқарорлик
ўрнатишдан
аввало
унга
қўшни
бўлган
давлатлар
манфаатдордир
.
Шу
ўринда
Марказий
Осиёнинг
“
юрагида
”
жойлашган
Ўзбекистон
минтақада
тинчлик
ва
барқарорликни
мустаҳкамлаш
бўйича
ўз
масъулияти
ҳис
этган
ҳолда
“
Қ
ўшнинг
тинч
–
сен
тинч
”
принципи
асосида
олиб
бораёт
-
ган
саъй
-
ҳаракатлари
муҳим
аҳамиятга
эга
.
Ўзбекистоннинг
Афғонистонда
тинчлик
ва
барқарорликни
ўрнатишга
бўйича
ташқи
сиё
-
сати
икки
мамлакат
ўртасидаги
муносабатларда
яқин
қўшничилик
ва
қардошлик
руҳини
кучай
-
тириш
,
уни
фаол
савдо
-
иқтисодий
алоқалар
,
транспорт
,
инфратузилма
ва
гумманитар
соҳа
-
ларидаги
йирик
лойиҳаларни
изчил
амалга
ошириш
орқали
янада
мустаҳкамлаш
,
Афғонис
-
тоннинг
минтақадаги
интеграция
жараёнларида
иштирок
этишига
ёрдам
бериш
йўналишларида
олиб
борилаётганини
қайд
этиш
мумкин
.
Хулоса
қилганда
,
Ўзбекистон
саъи
-
ҳаракат
-
лари
билан
Марказий
Осиё
минтақасида
шакл
-
ланиб
бораётган
ўзаро
ҳурмат
,
дўстлик
ва
яқин
қўшничилик
руҳидаги
давлатлараро
шериклик
тенденцияси
минтақанинг
барқарорлиги
ва
та
-
раққиётини
таъминлашда
муҳим
омил
бўлмоқ
-
да
.
Айни
ушбу
омил
Афғонистондаги
вазиятни
барқарорлаштиришга
ёрдам
беришига
,
истиқ
-
болда
уни
Марказий
Осиёнинг
нафақат
тари
-
хий
-
цивилизациявий
,
балки
ҳар
томонлама
уз
-
вий
қисмига
айланишига
ишончимиз
комилдир
.
1
Хуш
келибсиз
,
афғонистонлик
дўстлар
! 21.01.2018.
http://uza.uz/oz/society/khush-kelibsiz-af-onistonlik-d-
stlar-21-01-2018
2
Ўзбекистон
Президенти
номидан
Афғонистон
халқига
25
автобус
, 3
трактор
ва
тиркама
техника
топширилди
. http://uza.uz/oz/politics/zbekiston-
prezidenti-nomidan-af-oniston-khal-iga-11-01-2018
