Чаноқ ва сон суяклари қўшма жароҳат олган беморларга ёрдам беришнинг жарроҳлик жиҳатларини такомиллаштириш

Annotasiya

Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти маълумотларига кўра, шикастланишнинг техноген омиллари интенсивлигининг ошиши туфайли қўшма шикастланишларга олиб келадиган политравмаларнинг улуши доимий равишда ошиб бормоқда. Борган сари ушбу жароҳатлар қўшма шикастланишлар характерига эга бўлиб қолмоқда. Жароҳатлар хирургиясининг сезиларли ютуқларига қарамай, политравма бўлган беморларда ногиронлик ва ўлим даражаси, «...уларнинг катта қисми чаноқ суяклари ва узун суякларнинг синиши 3,8дан 45,3%гача…»[1] тўғри келиб, шок, тромбоэмболия, пневмония ва нейротрофик асоратлар тез-тез кузатилмоқда. Ушбу  жарроҳлик амалиёти самарасини яхшилаш зарурияти ва ушбу муаммонинг долзарблигини тасдиқлайди.

Ҳозирги кунда дунёда чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларини ташҳислаш ва даволаш бўйича қатор илмий тадқиқотлар олиб борилмоқда. Бу борада чаноқ суяги ва сон суягининг қўшма шикастланишларии билан организмдаги метаболик бузилишларнинг умумий ривожланишида комплекс диагностика, эрта аниқлаш, асоратларни олдини олиш ва даволаш сифатини оширишга асосий эътибор қаратилган. Кегайли қурилмалар орқали ташқи ва ички остеосинтез усуллари ишлаб чиқилмоқда; суяк трансплантати ёрдамида жарроҳлик усуллари; чаноқ ҳалқасининг олд ва орқа қисмларини комбинацияланган остеосинтез усуллари такомиллаштирилмоқда; суяк остеосинтезининг минимал инвазив тежамкор усуллари; блокланган интрамедуляр гамма штифтларидан фойдаланиш; сакроилиак бўғимларнинг шикастланишлари учун жарроҳлик усулида даволашнинг транспедикуляр тизими қўлланилмоқда. Сўнгги йилларда каминвазив жарохлик усулларининг кенгайиши ва янги ахборотларга асосланган юқори технологияли диагностиква даволашнинг самарадорлиги хамда тез тиббий ёрдам кўрсатиш сифати тўғрисида операцияларни амалга оширишнинг мураккаблик даражасининг таъсири масаласига тобора кўпроқ эътибор қаратилмоқда. Беморларда чаноқ ва сон суяклари қўшмашикастланишларини аниқлашдаянада самарали, каминвазив усуллар ёрдамида ташхислаш ва хирургик даволашга оид такомиллаштирилган усулларни ишлаб чиқиш, ушбу оғир тоифадаги жабрланувчиларни даволаш натижаларини яхшилаш зарурияти борлигини тасдиқлайди.

Бугунги кунда мамлакатимизда соғлиқни сақлаш тизими, хусусан, шошилинч тиббий ёрдам кўрсатиш соҳасида амалга оширилаётган ислоҳотлар нуқтаи назаридан, шошилинч тиббий ёрдам сифатини оширишга қаратилган «...тиббий-ижтимоий ёрдам кўрсатиш даражаси ва сифатини ошириш, шу жумладан, аҳолига тиббий хизмат кўрсатиш даражасини янги босқичга кўтариш...»[2] каби вазифалари белгиланган. Уш бу вазифаларниамалга оширишда янада чуқуроқ аниқлаш ҳамда такомиллаштириш ва мохиятиникенгайтириш муҳим аҳамият касб этамоқда. Оёқ-қўллар узун суяклари жароҳатларида шок ва леталлик хамда чаноқ-сон суякларининг қўшма жароҳатлари туфайли ногиронлик даражасини пасайтиришда тиббий хизмат кўрсатиш даражасини ошириш, диагностика ва даволашда замонавий технологиялардан фойдаланиш катта аҳамиятга эга.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги ПФ-4947-сон «Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги Фармони, 2017 йил 16 мартдаги ПҚ-4985-сон «2017-2021-йилларда ихтисослаштирилган тиббий ёрдам кўрсатишни янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида», 2017 йил 20 июндаги ПҚ-3071-сон «Ўзбекистон Республикаси аҳолисига 2017-2021 йилларда ихтисослаштирилган тиббий ёрдам кўрсатишни янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида», 2021 йил 26 июлдаги ПҚ–5198-сон «Аҳолига кўрсатилаётган тиббий ёрдам сифатини янада яхшилаш чора-тадбирлари тўғрисида»ги  қарорлари ҳамда мазкур соҳада қабул қилинган бошқа меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларда белгиланган вазифаларни бажаришда ушбу диссертация тадқиқоти муайян даражада хизмат қилади.

Тадқиқот республика фан ва технологиялари ривожлантиришнинг устувор йўналишларига мослиги. Мазкур тадқиқот республика фан ва технологиялари ривожланишининг VI. «Тиббиёт ва фармакология» устувор йўналишларига мувофиқ амалга оширилган.

Муаммонинг ўрганилганлик даражаси. Чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларида асосий муаммони назорат қилиш жуда қийин бўлган ностабил гемодинамика ва қорин бўшлиғида массив қон кетиш, плевра ва чаноқ аъзоларидан қон кетиши фонида травматик шок холатлари ҳисобланади (Petrone P., Rodriguez-Perdomo M., Perez-Jimenez A., Ali F., 2019; Загородний Н.В., Колесник А.И., Лазарев А.Ф., 2020). Чаноқ ва сон суякларининг гемодинамик жиҳатдан ностабил шикастланишлари мураккаб юқори энергияли шикастланишлардир. Кўпгина ҳолларда, оғир жароҳати бўлган бу беморларда қўшимча жароҳатлар мавжуд бўлиб, улар ҳам травматологнинг эътиборини талаб қилади (Чегуров О.К., Менщиков И.Н., 2018; Mikdad S., van Erp I.A.M., El Moheb M., Fawley J., Saillant N., King D.R., 2020; Do W.S., Forte D.M., Sheldon R.R., Weiss J.B., 2019). Бироқ, бу беморлар кўпинча оғир ҳолатда бўлиб, бир неча дақиқада ўрнатилиши керак бўлган мультидисиплинар ёндашувга муҳтож. Бу эса далилларга асосланган даволаш алгоритмини талаб қилади. Шу муносабат билан, ностабил чаноқ суяклари синишларини даволаш биринчи навбатда гемодинамик жиҳатдан эҳтиёткорлик билан реанимация қилиш, механик стабилизация керак деб хисобланади (Jarvis S., Kelly M., Mains C., Corrigan C., Patel N., Carrick M., 2019; Mi M., Kanakaris N.K., Wu X., et al., 2016).

Муаллифларнинг фикрича, чаноқ ва оёқ-қўл суяклари синиши билан оғриган беморларни даволашда муҳим масала гемодинамикаси ностабил бўлмаган беморларда синишларни эрта барқарорлаштиришнинг мақсадга мувофиқлиги ҳисобланади (Valiev E., Muminov Sh., Ismailov A., Mirdjalilov F., Karimov B., 2021). Муаллифлар жароҳатдан кейинги соатларда жарроҳлик усулида даволашни тавсия қиладилар. Чаноқ суяги ва оёқ-қўл суяклари синишларини жарроҳлик йўли билан даволашда кенг тарқалган ташқи фиксатор қурилмалари билан маҳкамлаш интрамедуллар остеосинтез усули (Дурсунов А.М., Саидиахматхонов С.С., Раҳимов А.М., Каримов Х.М., Қобилов Р.К., Хошимов Р.А., 2018) нисбатан соддалиги ва минимал травма етказиши билан ажралиб туради. Адабиёт маълумотларини ўрганиб чиқиб, шундай хулосага келишимиз мумкинки, қўшимча шикастланишда чаноқ ва сон суякларининг шикастланиши диагностикаси ва даволаш сифати сезиларли даражада яхшиланган (Мусаев Т.С., 2013; Хажибоев А.М., Тиляков А.Б., Валиев Э.Ю., 2017).

Ҳозирги вақтда дунёда қўшма травмада қўл-оёқ жароҳатларининг диагностикаси ва даволашини такомиллаштириш бўйича тадқиқотлар давом этмоқда, жумладан, қўшимча жароҳати бўлган беморларга шошилинч тиббий ёрдам кўрсатишда минимал инвазив жарроҳлик аралашувларни оптималлаштириш; шок билан боғлиқ жароҳатлари бўлган беморларга жарроҳлик ёрдами кетма-кетлиги ва ҳажмини яхшилаш (Борозда И.В., Борозда М.И., 2021; Rommens P.M., Nolte E.M., Hopf J., Wagner D., Hofmann A., Hessmann M., 2020; Berger-Groch J., Lueers M., Rueger J.M., 2020); турли тиббий ёндашувлар орқали тез тиббий ёрдам кўрсатиш самарадорлигини ошириш; тез тиббий ёрдамнинг турли босқичларида эрта ва сифатли тиббий ёрдамни такомиллаштириш (Stahel P.F., Burlew C.C., Moore E.E., 2017; Lee M.A., Yu B., Lee J., Park J.J., Lee G.J., Choi K.K., 2019); ёғли ва тромбоэмболик ва юқумли асоратларнинг патогенетик механизмида жарроҳлик аралашувларни эрта прогнозлаш, ташҳислаш ва такомиллаштириш орқали асоратларни камайтириш муҳим аҳамиятга эга. Шу билан бирга, чаноқ ва сон суяклари синганлигини аниқлашнинг янада самарали, хавфсиз ва арзон усулларини ишлаб чиқиш ва такомиллаштириш, жарроҳлик аралашувлар вақтини аниқлаш, шунингдек, даволаш ва диагностика босқичларини оптималлаштириш даволаш натижаларини яхшилаш учун муҳим ҳисобланади (Bruns B.R., Morris D.S., Zielinski M., 2016; Lindsay A., Tornetta P., 2016; Kim E.M., Luke P.H., 2020).

Диссертация тадқиқотининг диссертация бажарилган олий таълим муассасасининг илмий-тадқиқот ишлари режалари билан боғлиқлиги. Диссертация тадқиқоти Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг АДСС 4.3 «Чаноқ суягининг комбинацияланган шикастланишлари ва сон суяги синишларини комплекс диагностика ва даволаш усулларини ишлаб чиқиш ва тадбиқ этиш» илмий-тадқиқот режаси хамда Самарқанд давлат тиббиёт университети илмий тадқиқотлари режалари доирасида амалга оширилган.

Тадқиқотнинг мақсади чаноқ ва сон суяклари қўшма шикастланиши билан бўлган беморларда жароҳат ва беморнинг умумий ҳолатининг оғирлик даражасини ҳисобга олган ҳолда жарроҳлик йўли билан даволашнинг тактик ва техник жиҳатларини такомиллаштиришдан иборат.

Тадқиқотнинг вазифалари: чаноқ ва сон суяклари қўшма шикастланишларининг тузилиши ва статистикаси, даволаш натижасига таъсир қилувчи сабаблар ва омилларни таҳлил қилиш; жабрланувчиларни эрта госпитал босқичида - жароҳатнинг оғирлиги ва аҳволининг оғирлигини ҳисобга олган ҳолда тез тиббий ёрдам кўрсатиш кўламининг, вақти ва усулларига қараб даволаш тактикасини ишлаб чиқиш; чаноқ ва сон суяклари қўшма шикастланишларида тиббий ёрдам кўрсатишнинг дастлабки босқичида минимал инвазив остеосинтезни амалга ошириш учун такомиллаштирилган ташқи фиксацион қурилма ишлаб чиқиш; даволашнинг турли босқичларида чаноқ ва сон суяги қўшма жароҳатлари билан бўлган жабрланувчиларга ёрдам бериш учун тиббий ва диагностика алгоритмини ишлаб чиқиш; чаноқ суяги ва сон суягининг қўшма жароҳатлари билан жабрланганларга ёрдам кўрсатишда анъанавий ва тавсия этилган даволаш тактикасининг эрта ва узоқ муддатли натижаларини қиёсий баҳолаш; 

Тадқиқотнинг объекти Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази ва унинг Самарқанд филиалида 2016-2021 йилларда чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишлари билан даволанаётган 130 нафар бемор олинган.

Тадқиқотнинг предмети Жарохатнинг оғирлик даражасини баҳолаш тизими, стерженли ташқи фиксация қурилмалари, каминвазив остеосинтез усулларидан фойдаланган ҳолда бажарилган дифференциялшган даволаш-диагностик тактикаси натижалари ҳисобланади.

Тадқиқотнинг усуллари клиник, инструментал (рентгенологик, мультиспирал компьютер томографияси, ультратовуш, лаборатория) ва статистик усулларидан фойдаланилган.

Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат: чаноқ ва сон суяклари қўшма шикастланишлари, ҳамда уларнинг алоҳида синишларининг тузилиши ва частотасини бахолаш орқали амалга ошириладиган асосий тактик ва техник жиҳатлари аниқланган; анъанавий клиник ва диагностика стандартлари асосида, чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларини даволашдаги қониқарсиз натижаларнинг ривожланиш белгилари аниқланган, шунга биноан сегментар жароҳатларнинг тури ва характерини ҳисобга олган ҳолда жабрланганларнинг динамикадаги ахволи ва кутиладиган натижаларда тўғридан-тўғри боғлиқлик мавжудлиги исботланган; чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларини эрта даврида барқарор функционал миниинвазив остеосинтези учун ташқи фиксация қурилмаси такомиллаштирилган, шунингдек жаррохлик амалиётига кўрсатмаларни кенгайтириш имкониятлари исботланган; такомиллаштирилган ташқи фиксацияловчи стерженли қурилма комплектацияси техник афзалликлари исботланган, унинг чаноқ ва сон суяклари синишларида алоҳида қўлланиладиган вариантлари ёрдамида шокка қарши шошилинч муолажаларнинг самарали стабилизацияси ва суяк бўлакларини якуний репозиция қилиш имкониятлари ишлаб чиқилган.

Тадқиқотнинг амалий натижалари: қўйидагилардан иборат чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларида такомиллаштирилган диагностик мезонлари комплексидан фойдаланилган ҳолда жароҳатлар характерини баҳолаш, сифатини ошириш ва оптимал равишда даволаш тактикаси исботланган; чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларида ташқи ва ички остеосинтезнинг миниинвазив усулларини қўллашга асосланган даволаш тактикаси беморларда асоратларнинг келиб чиқиши ва частотасига таъсир қилувчи асосий омиллари аниқланган; чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларини даволашда, чаноқ суяги синишларининг нафақат олд қисми, балки чаноқ ҳалқасининг ён ва орқа қисмларида барқарор фиксацияга эришишга, хамда, бир вақтнинг ўзида суяк синиқлари репозиция усулини амалга оширишга имкон берувчи махсус ташқи фиксацион қурилмаси ишлаб чиқилган; чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишлари учун жарроҳлик усулида даволашнинг кетма-кетлиги ва тактик алгоритми ишлаб чиқилган бўлиб ушбу тоифадаги беморларда яхши ва қониқарли натижаларга эришиш имконияти исботланган;

Тадқиқот натижаларининг ишончлилиги. Клиник текширувлар натижаларининг ҳаққонийлиги, беморлар сонининг етарлилиги,  диагностика ва даволашнинг замонавий усуллари, нурли (рентгенологик ва МСКТ), ультратовушли текширув натижалари ва статистик таҳлил қилинганлиги билан асосланади.

Тадқиқот натижаларининг илмий ва амалий аҳамияти. Тадқиқот натижаларининг илмий аҳамияти чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларида ташқи фиксацияловчи стерженли қурилманинг такомиллаштирилиши хамда барқарор функционал миниинвазив остеосинтезни амалга оширишга имкон берувчи, даволаш тактикасини танлаш ва кейинги турли асоратларнинг ривожланиш эҳтимолини камайтириши билан изоҳланади.

Тадқиқот натижаларининг амалий аҳамияти чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларини самарали ташхислаш ва даволашнинг эрта даврида тактик жихатларини ишлаб чиқиш ҳамда амалиётга жорий этиш, бунинг натижасида операциядан кейинги асоратларини сезиларли даражада камайтириш, ўз навбатида ногиронлик ва стационарда даволашнинг умумий давомийлигини қисқариши билан изоҳланади.

Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларида беморларга ёрдам кўрсатишнинг жарроҳлик жиҳатларини такомиллаштириш бўйича олиб борилган илмий тадқиқотлар натижалари асосида: чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларида даволаш учун ишлаб чиқилган «Чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларда даволашда қўлланиладиган қурилма»га Россия Федерациясининг Интеллектуал мулк агентлиги патенти олинган (патент IAP 2749897 18.06.2020). Олинган натижалар беморларни жарроҳлик даволаш тактикасини такомиллаштириш, касалхонага ётқизиш муддатини ва операциядан кейинги реабилитация даврини қисқартириш, беморларни минимал иқтисодий ҳаражатлар билан даволаш имкониятини таъминлаш имконини берган; чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларини диагностикаси ва даволаш бўйича олиб борилган илмий тадқиқот натижалари асосида «Чаноқ суяги ва сон суягининг қўшма жароҳатлари билан жабрланганларни даволаш методикаси» услубий тавсияномаси тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2021 йил 31 августидаги 8н-з/288-сон маълумотномаси). Олинган натижалар чаноқ суяги ва сон суяклари жароҳати билан оғриган беморларни диагностикаси ва реабилитацияси сифатини яхшилаш имконини берган; чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларини диагностикаси ва даволаш бўйича олиб борилган илмий тадқиқот натижалари асосида «Чаноқ ва сон суягининг қўшма жароҳатлари билан жабрланганларга аҳволининг оғирлигини ҳисобга олган ҳолда ёрдам кўрсатиш тактикаси» услубий тавсияномаси тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2020 йил 31 августидаги 8н-з/288-сон маълумотномаси). Олинган натижалар жароҳатнинг оғирлиги ва бемор аҳволининг оғирлигига қараб чаноқ ва сон суяклари жароҳатларини даволашда тактик ва техник жиҳатларни яхшилаш имконини берди.

Чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларини диагностикаси ва даволаш натижаларини яхшилаш бўйича тадқиқот натижалари соғлиқни сақлаш амалий фаолиятига, жумладан Республика ихтисослаштирилган травматология ва ортопедия илмий-амалий тиббиёт маркази Самарқанд филиали, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Жиззах филиали, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Самарқанд филиаллари амалиётига тадбиқ этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2021 йил 2 декабрдаги 08-09/18979-сон хулосаси). Олинган натижалар чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларини ташҳислаш ва даволашнинг замонавий самарадор усулларини  такомиллаштиришга ҳамда узоқ муддатли функционал натижаларнинг  66,1% дан 92,6% гача яхшилаш имконини берган.

Тадқиқот натижаларининг апробацияси. Тадқиқот натижалари 7 та илмий-амалий конференцияларда, жумладан 3 та халқаро ва 4 та республика конференцияларида муҳокама қилинган.

Тадқиқот натижаларининг эълон қилинганлиги. Диссертатсия мавзуси бўйича 14 та илмий ишлар чоп этилган, шундан 6 та мақола Ўзбекистон Республикаси Олий аттестация комиссияси томонидан докторлик диссертацияларининг асосий илмий натижаларини чоп этиш учун тавсия этилган илмий нашрларда, шундан 4 таси республика ва 2 таси  ҳорижий журналда чоп этилган.

Диссертация тузилиши ва ҳажми. Диссертация кириш, бешта боб, хотима, хулосалар, фойдаланилган адабиётлар рўйхати ва иловалардан иборат. Диссертация хажми 111 бетни ташкил этади.

Manba turi: Dissertatsiyalar
Yildan beri qamrab olingan yillar 2000
inLibrary
Google Scholar
Chiqarish:
CC BY f
103

Кўчирилди

Кўчирилганлиги хақида маълумот йук.
Ulashish

Ilmiy ishlarga kirish uchun to'lov talab qilinadi - 80 000 UZS
To'lovni amalga oshirish uchun login bilan tizimga kiring.

Tilyakov Х. (2023). Чаноқ ва сон суяклари қўшма жароҳат олган беморларга ёрдам беришнинг жарроҳлик жиҳатларини такомиллаштириш. Dissertatsiya Va Avtoreferat Katalogi, 1(1). Retrieved from https://www.inlibrary.uz/index.php/dissertations/article/view/24823
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Annotasiya

Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти маълумотларига кўра, шикастланишнинг техноген омиллари интенсивлигининг ошиши туфайли қўшма шикастланишларга олиб келадиган политравмаларнинг улуши доимий равишда ошиб бормоқда. Борган сари ушбу жароҳатлар қўшма шикастланишлар характерига эга бўлиб қолмоқда. Жароҳатлар хирургиясининг сезиларли ютуқларига қарамай, политравма бўлган беморларда ногиронлик ва ўлим даражаси, «...уларнинг катта қисми чаноқ суяклари ва узун суякларнинг синиши 3,8дан 45,3%гача…»[1] тўғри келиб, шок, тромбоэмболия, пневмония ва нейротрофик асоратлар тез-тез кузатилмоқда. Ушбу  жарроҳлик амалиёти самарасини яхшилаш зарурияти ва ушбу муаммонинг долзарблигини тасдиқлайди.

Ҳозирги кунда дунёда чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларини ташҳислаш ва даволаш бўйича қатор илмий тадқиқотлар олиб борилмоқда. Бу борада чаноқ суяги ва сон суягининг қўшма шикастланишларии билан организмдаги метаболик бузилишларнинг умумий ривожланишида комплекс диагностика, эрта аниқлаш, асоратларни олдини олиш ва даволаш сифатини оширишга асосий эътибор қаратилган. Кегайли қурилмалар орқали ташқи ва ички остеосинтез усуллари ишлаб чиқилмоқда; суяк трансплантати ёрдамида жарроҳлик усуллари; чаноқ ҳалқасининг олд ва орқа қисмларини комбинацияланган остеосинтез усуллари такомиллаштирилмоқда; суяк остеосинтезининг минимал инвазив тежамкор усуллари; блокланган интрамедуляр гамма штифтларидан фойдаланиш; сакроилиак бўғимларнинг шикастланишлари учун жарроҳлик усулида даволашнинг транспедикуляр тизими қўлланилмоқда. Сўнгги йилларда каминвазив жарохлик усулларининг кенгайиши ва янги ахборотларга асосланган юқори технологияли диагностиква даволашнинг самарадорлиги хамда тез тиббий ёрдам кўрсатиш сифати тўғрисида операцияларни амалга оширишнинг мураккаблик даражасининг таъсири масаласига тобора кўпроқ эътибор қаратилмоқда. Беморларда чаноқ ва сон суяклари қўшмашикастланишларини аниқлашдаянада самарали, каминвазив усуллар ёрдамида ташхислаш ва хирургик даволашга оид такомиллаштирилган усулларни ишлаб чиқиш, ушбу оғир тоифадаги жабрланувчиларни даволаш натижаларини яхшилаш зарурияти борлигини тасдиқлайди.

Бугунги кунда мамлакатимизда соғлиқни сақлаш тизими, хусусан, шошилинч тиббий ёрдам кўрсатиш соҳасида амалга оширилаётган ислоҳотлар нуқтаи назаридан, шошилинч тиббий ёрдам сифатини оширишга қаратилган «...тиббий-ижтимоий ёрдам кўрсатиш даражаси ва сифатини ошириш, шу жумладан, аҳолига тиббий хизмат кўрсатиш даражасини янги босқичга кўтариш...»[2] каби вазифалари белгиланган. Уш бу вазифаларниамалга оширишда янада чуқуроқ аниқлаш ҳамда такомиллаштириш ва мохиятиникенгайтириш муҳим аҳамият касб этамоқда. Оёқ-қўллар узун суяклари жароҳатларида шок ва леталлик хамда чаноқ-сон суякларининг қўшма жароҳатлари туфайли ногиронлик даражасини пасайтиришда тиббий хизмат кўрсатиш даражасини ошириш, диагностика ва даволашда замонавий технологиялардан фойдаланиш катта аҳамиятга эга.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги ПФ-4947-сон «Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги Фармони, 2017 йил 16 мартдаги ПҚ-4985-сон «2017-2021-йилларда ихтисослаштирилган тиббий ёрдам кўрсатишни янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида», 2017 йил 20 июндаги ПҚ-3071-сон «Ўзбекистон Республикаси аҳолисига 2017-2021 йилларда ихтисослаштирилган тиббий ёрдам кўрсатишни янада ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида», 2021 йил 26 июлдаги ПҚ–5198-сон «Аҳолига кўрсатилаётган тиббий ёрдам сифатини янада яхшилаш чора-тадбирлари тўғрисида»ги  қарорлари ҳамда мазкур соҳада қабул қилинган бошқа меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатларда белгиланган вазифаларни бажаришда ушбу диссертация тадқиқоти муайян даражада хизмат қилади.

Тадқиқот республика фан ва технологиялари ривожлантиришнинг устувор йўналишларига мослиги. Мазкур тадқиқот республика фан ва технологиялари ривожланишининг VI. «Тиббиёт ва фармакология» устувор йўналишларига мувофиқ амалга оширилган.

Муаммонинг ўрганилганлик даражаси. Чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларида асосий муаммони назорат қилиш жуда қийин бўлган ностабил гемодинамика ва қорин бўшлиғида массив қон кетиш, плевра ва чаноқ аъзоларидан қон кетиши фонида травматик шок холатлари ҳисобланади (Petrone P., Rodriguez-Perdomo M., Perez-Jimenez A., Ali F., 2019; Загородний Н.В., Колесник А.И., Лазарев А.Ф., 2020). Чаноқ ва сон суякларининг гемодинамик жиҳатдан ностабил шикастланишлари мураккаб юқори энергияли шикастланишлардир. Кўпгина ҳолларда, оғир жароҳати бўлган бу беморларда қўшимча жароҳатлар мавжуд бўлиб, улар ҳам травматологнинг эътиборини талаб қилади (Чегуров О.К., Менщиков И.Н., 2018; Mikdad S., van Erp I.A.M., El Moheb M., Fawley J., Saillant N., King D.R., 2020; Do W.S., Forte D.M., Sheldon R.R., Weiss J.B., 2019). Бироқ, бу беморлар кўпинча оғир ҳолатда бўлиб, бир неча дақиқада ўрнатилиши керак бўлган мультидисиплинар ёндашувга муҳтож. Бу эса далилларга асосланган даволаш алгоритмини талаб қилади. Шу муносабат билан, ностабил чаноқ суяклари синишларини даволаш биринчи навбатда гемодинамик жиҳатдан эҳтиёткорлик билан реанимация қилиш, механик стабилизация керак деб хисобланади (Jarvis S., Kelly M., Mains C., Corrigan C., Patel N., Carrick M., 2019; Mi M., Kanakaris N.K., Wu X., et al., 2016).

Муаллифларнинг фикрича, чаноқ ва оёқ-қўл суяклари синиши билан оғриган беморларни даволашда муҳим масала гемодинамикаси ностабил бўлмаган беморларда синишларни эрта барқарорлаштиришнинг мақсадга мувофиқлиги ҳисобланади (Valiev E., Muminov Sh., Ismailov A., Mirdjalilov F., Karimov B., 2021). Муаллифлар жароҳатдан кейинги соатларда жарроҳлик усулида даволашни тавсия қиладилар. Чаноқ суяги ва оёқ-қўл суяклари синишларини жарроҳлик йўли билан даволашда кенг тарқалган ташқи фиксатор қурилмалари билан маҳкамлаш интрамедуллар остеосинтез усули (Дурсунов А.М., Саидиахматхонов С.С., Раҳимов А.М., Каримов Х.М., Қобилов Р.К., Хошимов Р.А., 2018) нисбатан соддалиги ва минимал травма етказиши билан ажралиб туради. Адабиёт маълумотларини ўрганиб чиқиб, шундай хулосага келишимиз мумкинки, қўшимча шикастланишда чаноқ ва сон суякларининг шикастланиши диагностикаси ва даволаш сифати сезиларли даражада яхшиланган (Мусаев Т.С., 2013; Хажибоев А.М., Тиляков А.Б., Валиев Э.Ю., 2017).

Ҳозирги вақтда дунёда қўшма травмада қўл-оёқ жароҳатларининг диагностикаси ва даволашини такомиллаштириш бўйича тадқиқотлар давом этмоқда, жумладан, қўшимча жароҳати бўлган беморларга шошилинч тиббий ёрдам кўрсатишда минимал инвазив жарроҳлик аралашувларни оптималлаштириш; шок билан боғлиқ жароҳатлари бўлган беморларга жарроҳлик ёрдами кетма-кетлиги ва ҳажмини яхшилаш (Борозда И.В., Борозда М.И., 2021; Rommens P.M., Nolte E.M., Hopf J., Wagner D., Hofmann A., Hessmann M., 2020; Berger-Groch J., Lueers M., Rueger J.M., 2020); турли тиббий ёндашувлар орқали тез тиббий ёрдам кўрсатиш самарадорлигини ошириш; тез тиббий ёрдамнинг турли босқичларида эрта ва сифатли тиббий ёрдамни такомиллаштириш (Stahel P.F., Burlew C.C., Moore E.E., 2017; Lee M.A., Yu B., Lee J., Park J.J., Lee G.J., Choi K.K., 2019); ёғли ва тромбоэмболик ва юқумли асоратларнинг патогенетик механизмида жарроҳлик аралашувларни эрта прогнозлаш, ташҳислаш ва такомиллаштириш орқали асоратларни камайтириш муҳим аҳамиятга эга. Шу билан бирга, чаноқ ва сон суяклари синганлигини аниқлашнинг янада самарали, хавфсиз ва арзон усулларини ишлаб чиқиш ва такомиллаштириш, жарроҳлик аралашувлар вақтини аниқлаш, шунингдек, даволаш ва диагностика босқичларини оптималлаштириш даволаш натижаларини яхшилаш учун муҳим ҳисобланади (Bruns B.R., Morris D.S., Zielinski M., 2016; Lindsay A., Tornetta P., 2016; Kim E.M., Luke P.H., 2020).

Диссертация тадқиқотининг диссертация бажарилган олий таълим муассасасининг илмий-тадқиқот ишлари режалари билан боғлиқлиги. Диссертация тадқиқоти Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг АДСС 4.3 «Чаноқ суягининг комбинацияланган шикастланишлари ва сон суяги синишларини комплекс диагностика ва даволаш усулларини ишлаб чиқиш ва тадбиқ этиш» илмий-тадқиқот режаси хамда Самарқанд давлат тиббиёт университети илмий тадқиқотлари режалари доирасида амалга оширилган.

Тадқиқотнинг мақсади чаноқ ва сон суяклари қўшма шикастланиши билан бўлган беморларда жароҳат ва беморнинг умумий ҳолатининг оғирлик даражасини ҳисобга олган ҳолда жарроҳлик йўли билан даволашнинг тактик ва техник жиҳатларини такомиллаштиришдан иборат.

Тадқиқотнинг вазифалари: чаноқ ва сон суяклари қўшма шикастланишларининг тузилиши ва статистикаси, даволаш натижасига таъсир қилувчи сабаблар ва омилларни таҳлил қилиш; жабрланувчиларни эрта госпитал босқичида - жароҳатнинг оғирлиги ва аҳволининг оғирлигини ҳисобга олган ҳолда тез тиббий ёрдам кўрсатиш кўламининг, вақти ва усулларига қараб даволаш тактикасини ишлаб чиқиш; чаноқ ва сон суяклари қўшма шикастланишларида тиббий ёрдам кўрсатишнинг дастлабки босқичида минимал инвазив остеосинтезни амалга ошириш учун такомиллаштирилган ташқи фиксацион қурилма ишлаб чиқиш; даволашнинг турли босқичларида чаноқ ва сон суяги қўшма жароҳатлари билан бўлган жабрланувчиларга ёрдам бериш учун тиббий ва диагностика алгоритмини ишлаб чиқиш; чаноқ суяги ва сон суягининг қўшма жароҳатлари билан жабрланганларга ёрдам кўрсатишда анъанавий ва тавсия этилган даволаш тактикасининг эрта ва узоқ муддатли натижаларини қиёсий баҳолаш; 

Тадқиқотнинг объекти Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази ва унинг Самарқанд филиалида 2016-2021 йилларда чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишлари билан даволанаётган 130 нафар бемор олинган.

Тадқиқотнинг предмети Жарохатнинг оғирлик даражасини баҳолаш тизими, стерженли ташқи фиксация қурилмалари, каминвазив остеосинтез усулларидан фойдаланган ҳолда бажарилган дифференциялшган даволаш-диагностик тактикаси натижалари ҳисобланади.

Тадқиқотнинг усуллари клиник, инструментал (рентгенологик, мультиспирал компьютер томографияси, ультратовуш, лаборатория) ва статистик усулларидан фойдаланилган.

Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат: чаноқ ва сон суяклари қўшма шикастланишлари, ҳамда уларнинг алоҳида синишларининг тузилиши ва частотасини бахолаш орқали амалга ошириладиган асосий тактик ва техник жиҳатлари аниқланган; анъанавий клиник ва диагностика стандартлари асосида, чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларини даволашдаги қониқарсиз натижаларнинг ривожланиш белгилари аниқланган, шунга биноан сегментар жароҳатларнинг тури ва характерини ҳисобга олган ҳолда жабрланганларнинг динамикадаги ахволи ва кутиладиган натижаларда тўғридан-тўғри боғлиқлик мавжудлиги исботланган; чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларини эрта даврида барқарор функционал миниинвазив остеосинтези учун ташқи фиксация қурилмаси такомиллаштирилган, шунингдек жаррохлик амалиётига кўрсатмаларни кенгайтириш имкониятлари исботланган; такомиллаштирилган ташқи фиксацияловчи стерженли қурилма комплектацияси техник афзалликлари исботланган, унинг чаноқ ва сон суяклари синишларида алоҳида қўлланиладиган вариантлари ёрдамида шокка қарши шошилинч муолажаларнинг самарали стабилизацияси ва суяк бўлакларини якуний репозиция қилиш имкониятлари ишлаб чиқилган.

Тадқиқотнинг амалий натижалари: қўйидагилардан иборат чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларида такомиллаштирилган диагностик мезонлари комплексидан фойдаланилган ҳолда жароҳатлар характерини баҳолаш, сифатини ошириш ва оптимал равишда даволаш тактикаси исботланган; чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларида ташқи ва ички остеосинтезнинг миниинвазив усулларини қўллашга асосланган даволаш тактикаси беморларда асоратларнинг келиб чиқиши ва частотасига таъсир қилувчи асосий омиллари аниқланган; чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларини даволашда, чаноқ суяги синишларининг нафақат олд қисми, балки чаноқ ҳалқасининг ён ва орқа қисмларида барқарор фиксацияга эришишга, хамда, бир вақтнинг ўзида суяк синиқлари репозиция усулини амалга оширишга имкон берувчи махсус ташқи фиксацион қурилмаси ишлаб чиқилган; чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишлари учун жарроҳлик усулида даволашнинг кетма-кетлиги ва тактик алгоритми ишлаб чиқилган бўлиб ушбу тоифадаги беморларда яхши ва қониқарли натижаларга эришиш имконияти исботланган;

Тадқиқот натижаларининг ишончлилиги. Клиник текширувлар натижаларининг ҳаққонийлиги, беморлар сонининг етарлилиги,  диагностика ва даволашнинг замонавий усуллари, нурли (рентгенологик ва МСКТ), ультратовушли текширув натижалари ва статистик таҳлил қилинганлиги билан асосланади.

Тадқиқот натижаларининг илмий ва амалий аҳамияти. Тадқиқот натижаларининг илмий аҳамияти чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларида ташқи фиксацияловчи стерженли қурилманинг такомиллаштирилиши хамда барқарор функционал миниинвазив остеосинтезни амалга оширишга имкон берувчи, даволаш тактикасини танлаш ва кейинги турли асоратларнинг ривожланиш эҳтимолини камайтириши билан изоҳланади.

Тадқиқот натижаларининг амалий аҳамияти чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларини самарали ташхислаш ва даволашнинг эрта даврида тактик жихатларини ишлаб чиқиш ҳамда амалиётга жорий этиш, бунинг натижасида операциядан кейинги асоратларини сезиларли даражада камайтириш, ўз навбатида ногиронлик ва стационарда даволашнинг умумий давомийлигини қисқариши билан изоҳланади.

Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларида беморларга ёрдам кўрсатишнинг жарроҳлик жиҳатларини такомиллаштириш бўйича олиб борилган илмий тадқиқотлар натижалари асосида: чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларида даволаш учун ишлаб чиқилган «Чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларда даволашда қўлланиладиган қурилма»га Россия Федерациясининг Интеллектуал мулк агентлиги патенти олинган (патент IAP 2749897 18.06.2020). Олинган натижалар беморларни жарроҳлик даволаш тактикасини такомиллаштириш, касалхонага ётқизиш муддатини ва операциядан кейинги реабилитация даврини қисқартириш, беморларни минимал иқтисодий ҳаражатлар билан даволаш имкониятини таъминлаш имконини берган; чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларини диагностикаси ва даволаш бўйича олиб борилган илмий тадқиқот натижалари асосида «Чаноқ суяги ва сон суягининг қўшма жароҳатлари билан жабрланганларни даволаш методикаси» услубий тавсияномаси тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2021 йил 31 августидаги 8н-з/288-сон маълумотномаси). Олинган натижалар чаноқ суяги ва сон суяклари жароҳати билан оғриган беморларни диагностикаси ва реабилитацияси сифатини яхшилаш имконини берган; чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларини диагностикаси ва даволаш бўйича олиб борилган илмий тадқиқот натижалари асосида «Чаноқ ва сон суягининг қўшма жароҳатлари билан жабрланганларга аҳволининг оғирлигини ҳисобга олган ҳолда ёрдам кўрсатиш тактикаси» услубий тавсияномаси тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2020 йил 31 августидаги 8н-з/288-сон маълумотномаси). Олинган натижалар жароҳатнинг оғирлиги ва бемор аҳволининг оғирлигига қараб чаноқ ва сон суяклари жароҳатларини даволашда тактик ва техник жиҳатларни яхшилаш имконини берди.

Чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларини диагностикаси ва даволаш натижаларини яхшилаш бўйича тадқиқот натижалари соғлиқни сақлаш амалий фаолиятига, жумладан Республика ихтисослаштирилган травматология ва ортопедия илмий-амалий тиббиёт маркази Самарқанд филиали, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Жиззах филиали, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Самарқанд филиаллари амалиётига тадбиқ этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2021 йил 2 декабрдаги 08-09/18979-сон хулосаси). Олинган натижалар чаноқ ва сон суякларининг қўшма шикастланишларини ташҳислаш ва даволашнинг замонавий самарадор усулларини  такомиллаштиришга ҳамда узоқ муддатли функционал натижаларнинг  66,1% дан 92,6% гача яхшилаш имконини берган.

Тадқиқот натижаларининг апробацияси. Тадқиқот натижалари 7 та илмий-амалий конференцияларда, жумладан 3 та халқаро ва 4 та республика конференцияларида муҳокама қилинган.

Тадқиқот натижаларининг эълон қилинганлиги. Диссертатсия мавзуси бўйича 14 та илмий ишлар чоп этилган, шундан 6 та мақола Ўзбекистон Республикаси Олий аттестация комиссияси томонидан докторлик диссертацияларининг асосий илмий натижаларини чоп этиш учун тавсия этилган илмий нашрларда, шундан 4 таси республика ва 2 таси  ҳорижий журналда чоп этилган.

Диссертация тузилиши ва ҳажми. Диссертация кириш, бешта боб, хотима, хулосалар, фойдаланилган адабиётлар рўйхати ва иловалардан иборат. Диссертация хажми 111 бетни ташкил этади.

Ilmiy ishlarga kirish uchun to'lov talab qilinadi - 80 000 UZS
To'lovni amalga oshirish uchun login bilan tizimga kiring.

Kirish

Bibliografik manbalar

Агаджанян, В. В. Политравма / В. В,Агаджанян, А. А.Пронских, М. Устьянцева. - Новосибирск: Наука, 2003. – С. 492

Агаджанян, В. В. Факторы риска и прогноз тромботических сложений у пациентов с сочетанной травмой /В.В. Агаджанян, С.В.Власов// Материалы Х Юбилейного Всероссийского съезда травматологов-ортопедов. - М., 2014. - С. 71-72.

Андреева, Т.М. Травматизм, ортопедическая заболеваемость, состояние травматологов-ортопедической помощи населению России в 2011 году /Т.М. Андреева, Е. В. Огрызко, М.М. Попова. -М.: ЦИТО, 2011. -102 с.

Анисенкова А. Ю. Роль генетического полиморфизма в прогнозировании риска развития атеросклероза различных локализаций / А. Ю. Анасенкова, И. Ю. Белокопытов, Н. А. Кленкова (и др.)// Современные высокотехнологические методы лечения и реабилитации на всех этапах медицинской помощи: сб.науч.-работ.-СПб.:Человек, 2014.- С .22-23

Анкин Л. Н. Лечение повреждений таза у пострадавших с изолированной и сочетанной травмой / Л. Н. Анкин, Г. Г. Пипия, Н. Л. Анкин // Вестн. травматологии и ортопедии. -200. -№3. -С. 32-35

Анкин, Л. Н. Лечение повреждений таза у переломы вертлужной впадины / Л.Н.Анкин, Н.Л.Анкин. - Киев:Книга плюс, 2007.- С. 217

Анкин, Л. Н. Проблемы улучшения лечения повреждений таза/ Л.Н.Анкин //Ортопедия, травматология и прозирование. -2009. -№2. - С.96-101.

Багдасарьянц, В.Г. Особенности лечения пострадавших с повреждениями таза при сочетанной травме: автореф. дис. ...канд.мед. наук / Багдасарьянц В.Г.-СПб., 2010.- С.24

Багненко С.Ф. Анатомо-клиническое обоснование способа лечения повреждений таза с нарушением целостности его кольца / С. Ф. Багненко, Ю. Б. Кашанский, Р.С. Рзаев, И.О. Кучеев// Травматология и ортопедия России. -2009. -№2. -С. 46-51.139

Балицкая Н. В. Возможности мультиспиральной компьютерной томографии при тяжёлых повреждениях таза / Балицкая Н. В./ Академический журнал Западной Сибири – 2012. - № 6. – С. 22.

Баранов А.В. Кататравма, как причина повреждениях таза / А.В. Баранов, Р.П. Матвеев, Ю.Е,Барачевский // Аспирантский вестник Поволжья. – 2013. - № 1-2. – С. 112-115,

Баранов А.В. Повреждения таза как проблема современного травматизма и аспект медицинской безопасности (обзор литературы) / А. В. Баранов, Р.П Матвеев, Ю.Е. Барачевский // Экология человека. – 2013 - № 8. - С. 58-64.

Баранов А.В. Медико -тактическая характеристика травм таза у пострадавших в дорожно-транспортных и других нештатных происшествиях в условиях областного центра Европейского Севера России (на примере Архангельской области): автореф. Дис. … канд.наук / Баранов А.В – Архангельск , 2013. – С. 19.

Батпенов Н.Д. Ранения кишки осколком кости при нестабильных переломах таза у больных с политравмой / Н. Д. Батпенов, Ш. А. Баймагамбетов, М.М. Махамбетчин /// Травматология и ортопедия России. - 2011. - № 4. – С. 100-104.

Батпенов Н.Д. Математическое компьютерное моделирование биомеханического поведения модифицированной ножки эндопротеза тазобедренного сустава / Н.Д. Батпенов, а.М. Мамонов, В.Н. Карпов (и др.) // Травматология и ортопедия России. - 2013. - № 3. – С. 64-71.

Бердюгина О.В. Обоснование выбора показателей для иммунологического мониторинга замедленной консолидации костной ткани при повреждении / О.В. Бердюгина, К.А Бердюгин // Материалы Х юбилейного Всеросийского съезда травматологов-ортопедов. – М., 2014. – С. 3-7.

Бесаев Г.М. Повреждения таза у пострадавших с множественной и сочетанной шокогенной травмой: дис. …д-ра мед. наук / Бесаев Г.М. – СПб, 1999, - 320 С.140.

Бесаев Г.М. Травматологические аспекты хирургической тактики лечения нестабильных повреждений таза в остром периоде травматической болезни / Бесаев Г.М., Багдасарьянц В.Г.// Бюл. ВСНЦ СЩ РАМН. – 2007 - № 4, приложение. – С. 30.

Бондаренко А.В. Особенности лечения повреждений таза при политравме / Бондаренко А.В., Круглыхин И.В., Плотников И.А. (и др.) // Политравма – 2014 - № 3 – С. 46-57.

Боровиков В.П. STATISTICA: искусство анализа данных на компьютере. Для профессионалов / Боровиков В.П. – СПб.: Питер, 20001. - С. 656.

Борозда И.В., Борозда М.И. Этапный малоинвазивный остеосинтез нестабильных повреждений таза у пациентов с политравмой / И.В. Борозда // ДТП Федерального уровня – Медицинская помощь пострадавшим в ДТП 2021. – С.15-18.

Бялик Е.И. Этапное лечение повреждений в области лонного сочленения с применением оригинального фиксатора у пострадавших с сочетанной травмой таза / Е.И Бялик, А.М. Файн/// Политравма, - 2013. - №4 С. 30-34.

Валиев Э. Ю. Оптимизация лечебно-диагностического процесса сочетанных повреждений опорно-двигательного аппарата: Автореф. дис. …д-ра мед. Наук Ташкент 2008. С.30.

Вершинин А.В. Диагностика и лечение переломов вертлужной впадины в остром периоде травмы: дис. …канд. мед. наук / Вершинин А.В. – М. 2005. – С. 207.

Власов А.П. Системный коагуляционно-литический дистресс-синдром при травматической болезни / А.П. Власов, Г. А. Шевалев // Травматология и ортопедия России. - 2014. № 1. – С. 80-85.

Войтенко А.Н. Профилактика синдрома гиперактивного мочевого пузыря при нестабильных повреждениях таза / А.Н. Войтенко, А.В. Бондаренко, А.И. Неймарк, И.В. Круглыхин // Политравма. – 2014. - № 1 С. 38 - 43.

Гавловский В.В. Клиническая классификация сочетанной травмы таза / В.В. Гавриловский // Возможности и перспективы совершенствования диагностики и лечения в клинической практике. – М., 1997. – С. 35-36.141.

Гайвороновский И. В. Возможности прижизненных методов исследования в оценке морфометрических характеристик таза взрослого человека / И.В. Гайворонский, Г. Е. Труфанов, С.В. Виноградов // Морфология. – 2006. – Т 129, № 3 – С. 76-81.

Ганин В.Н. Особенности погружного остеосинтеза у пострадавших с тяжело сочетанной травмы таза с нестабильными повреждениями тазового кольца и трансфораминальными переломами крестца в ходе третьего этапа многоэтапной хирургической тактики DamageControl / В.Н. Ганин, И.В. Кажанов // Современные технологии в травматологии и ортопедии: матер.конф. – СПб.: Синтез Бук, 2010. – С. 78-79.

Гильфанов С. И. Фиксация заднего полукольца при нестабильных повреждениях таза / С.И. Гильфанов, В.В. Даниляк, Ю.М. Веденеее (и др.) // Травматология и ортопедия России. – 2009. - № 2. – С. 53-58.

Глушков Н.И. Факторы риска периферического артеросклероза у женщин и их влияние на результаты хирургических вмешательств / Н.И. Глушков, М.А. Иванов, Ж.М. Пиханов (и др.) // Российское военно-медицинской академии. – 2014, № 2, Приложение. – С-242-243.

Глущенко И. А. Прогнозирование венозных тробоэмболитических осложнений при переломах / И. А. Глущенко, А. М. Мироманов // Материалы Х юбилейного Всероссийского съезда травматологов-ортопедов. М., 2014. – С. 94 – 95.

Гринь А.А. выбор операционного доступа при лечении двухколонных переломов вертлужной впадины / А.А. Гринь, А.В. Рунков, И.Л. Шлыков // Травматология и ортопедия России. – 2014. - № 1. – С.92-97.

Гринь А.А. Использование стержней с гидроксиаптитным покрытием как мера профилактики осложнений при наружной фиксации таза / А.А. Гринь, М.А. Рабченюк, К.С. Снргеев // Гений ортопедии. – 2012. №3. С. 38-40.

Грищук А.Н. Оперативное лечение несвежих и застарелых двусторонних ротационно-нестабильных повреждений таза (обзор литературы) / 142 А.Н. Грищук, М.Э. Пусева, Н.В. Тишков, В.Ю. Васильев // Бюл. ВСНЦ СО РАМН. – 2010. - № 5. – С. 222-248.

Грошев Ю.В. Тактика хирургического лечения пациентов с сочетанными и множественными повреждениями / Ю.В.Грошев, Е.Ш. Ломтадидзе, Д.В. Волченко // Лечение сочетанных травм и заболеваний конечностей. – М., 20003 – С.70-71.

Гуманенко Е.К. Современные подходы к лечению пострадавших с нестабильными повреждениями тазового кольца / Е.К. Гуманенко, В.М. Шаповалов, А.К. Дулаев, А.В. Дыдыкин // Военн. – мед. журн. – 2003 - № 4. – С. 17-24.

Гуманенко Е.К. Политравма: травматическая болезнь, дисфункция иммунной системы, современная стратегия лечения / под ред. Е.К. Гуманенко, В.К. Козлова. – М.: ГЭОТАР -Медиа, 2008. – С.608.

Дидур М.Д. Фактор риска повреждений опорно-двигательного аппарата у спортсменов / М. Д. Дидур, Т.С. Гуревич, С.В. Матвеев, Д.А. Кириллов // Современные высокотехнологичные методы лечения и реабилитации на всех этапах медицинской помощи: сб. науч.-практ. Работа – СПб.: Человек, 2014. – С. 84-86.

Донченко С.В. Применение позвоночно-тазовой транспедикулярной фиксации при лечении нестабильных повреждений тазового кольца / С.В. Донченко, Л.Ю. Слиняков, А.В. Черняев // Травматология и ортопедия России. – 2013. - № 4 С. 67-74.

Дурсунов А.М., Сайдиахматхонов С.С., Рахимов А.М., Каримов Х. М., Кабилов Р.К., Хошимов Р.А. Методы остеосинтеза в лечении множественных и сочетанных переломов длинных костей. Материалы ХI Всероссийского съезда травматологов-ортопедов. Москва. Санкт- Петербург. 2018. Том II. С.271-272.

Дятлов М.М. Неотложная и срочная помощь при тяжелых травмах таза / М.М. Дятлов – Гомель: ИММС – НАНБ, 2003. С-293.

Жаровских О.С. Прогноз и профилактика гнойных осложнений приэндопротизировании тазобедренного сустава у больных пожилого и старческого возраста: автореф. дис. …канд. мед. наук / Жаровских О.С. – СПб., 2013. С. – 24.

Истомин А.Г. Восстановление стабильности таза при повреждениях и заболеваниях крестцово-подвздошных суставов: дис. …д-ра мед. наук / Истомин А.Г. – Харьков, 2002. С.318.

Канивец Д.В. Конструкции для чрескостного остеосинтеза нестабильных переломов таза / Д.В. Канивец // Бюл. ВСНЦ СО РАМН. – 2011. - № 3, Ч.1. – С. 47-49.

Каплан А.В. Повреждение костей и суставов /А.В. Каплан. – М.: Медицина, 1979. С.568.

Кашанский Ю.Б. Лечение пострадавших с повреждением области тазобедренного сустава и проксимального отдела бедра при политравме, сопровождающейся шоком (Повреждения области тазобедренного сустава и шок) / Ю.Б. Кашанский, В.Г. Радыш, И.О. Кучеев // Вестн. Хирургии им. И.И. Грекова. – 2013. – Т. 172, № 3 – С.56,63.

Квартей КД.Р. Одновременное лечение нестабильных повреждений тазового кольца и переломов бедренной кости методами функционально стабильного анкерно-спицестержне вого остеосинтеза: дис. ... к-та мед.наук / Квартей КД.Р. - Ростов-на-Дону, 2006, - С. 11-18

Клипак В.М. Хирургическая тактика при огнестрельных сочетанных ранениях таза / В.М. Клипак /// Хирургия. 2001. № 9. С. 41-46.

Костенко Ю.С. Особенности фиксации переднего полукольца таза при полифокальных повреждениях: автореф. дис. …канд мед. наук / Костенко Ю.С. – М., 2010., С.-22.

Лазарев А.Ф. Проблемы лечения переломов вертлужной впадины / А.Ф.Лазарев, Э. И. Солод, Я.Г. Гудушаури (и др.) /// Вестн. травматологии и ортопедии им. Н.Н. Приорова. – 2013, № 4, С. 81-85.

Литвина Е.А. Экстренная стабилизация переломов костей таза у больных с политравмой / Е.А. Литвина // Вестн. травматологии и ортопедии им. Н.Н. Приорова. – 201. № 1. С.19-25.

Лутфаратманов И.Т. Прогностическая значимость структуры синдрома мультиорганной дисфункции при тяжелом остром панереатите / И.Т Лутфаратманов, П.И Миронов, В.М. Тимербулатов //анестезиология и реаниматология – 2007. - № 2 – С.44-47.

Матвеев Р.П. Возрастно-половая и социальная характеристика пострадавших с политравмой в областном центре северного региона в динамике за 20 лет / Р.П. Матвеев, Г.М. Медведь, А.Б. Гудков // Экология человека. – 2006. № 2. С. 55-57.

Матвеев Р.П. Политравма: организационные и лечебные аспекты / Р.П. Матвеев, Г.М Медведев. – Архангельск: Центр СГМУ, 2006. С.- 274.

Мирзаев Ш.Х. Дурсунов А.М. Данисевич Е.В. Хирургическое лечение околосуставных переломов и переломовывихов в области тазобедренного сустава // Материалы IХ Всероссийской конференции Цивяновское чтение травматологов-ортопедов. Новосибирск. 2016. Том III. С.- 560.

Миронов С.П. Травматизм, ортопедическая заболеваемость, состояние травматолого-ортопедической помощи населению России 2011 году / С.П.Миронов // Ежегодный сборник ЦИТО. М., 2012. С.-102.

Молдакулов Ж.М. Оптимизация лечения переломов костей таза у больных с сочетанной травмой: диссертация ... кандидата медицинских наук // 14.01.15 Москва 2018, - С. 85-125

Мусаев Т.С. Ранний аппаратно-хирургический остеосинтез в системе лечения сочетанных травм у детей. автореф. дис. …д-ра мед. наук. Ташкент 2012 С.47.

Павлов В.В. Прогнозирование, диагностика, профилактика и лечение инфекции области хирургического вмешательства при эндопротезировании тазобедренного сустава: автореф. дис. …д-ра мед. наук / Павлов В.В. – Новосибирск, 2008. С.-47.

Пак Л.Ф. Хирургическое лечение осложнённых переломов крестца при нестабильных повреждениях таза. Опыт лечения / Л.Ф. Пак, В.Е. Воловик, О.Н. Ли (и др.) // Вестн. травматологии и ортопедии им. Н.Н. Приорова - 2014. - № 3 С. 72-76.

Пичхадзе И.М. Атлас переломов конечностей и таза (биомеханическая классификация) / И.М. Пичхадзе. – Лондон; Москва, 2002. – С. 136-142.

Пичхадзе И.М. Клинико-биомеханическая классификация переломов конечностей и таза для выбора тактики оперативного лечения: Методич. Рукаводство / И.М. Пичхадзе. – М., 2003. С.-56.

Прохоренко В.М. Профилактика, диагностика и лечение ранней инфекции области хирургического вмешательства при эндопротезировании тазобедренного сустава / В.М. Прохоренко, В.В. Павлов, Н.В. Петрова // Травматология и ортопедия России. - 2008. - № 2. С.84-90.

Радыш В.Г. Оптимизация тактики и техники оперативного лечения оскольчатых переломов вертлужной впадины у пострадавших с механической травмой, сопровождающей шоком: автореф. дис. …канд. мед. наук / Радыш В.Г. – СПб, 2014. С.-20.

Самохвалов И.М. Внебрюшинная тампонада и ангиэмболизация при нестабильной травме таза: клинический случай и обзор литературу / И.М. Самохвалов, В.А. Мануковский, В.Н. Ганин) и др.) // Неотложная медицинская помощь – 2012. № 2. С.66-71.

Самохвалов И.М. Временная неинвазивная стабилизация таза / И.М. Самохвалов, М.Б. Борисов, В.В. Денисенко (и др.) // Вестн. травматологии и ортопедии им. Н.Н. Приорова. – 2014. № 1. С. 6-11.

Самохвалов И.М. Особенности хирургического лечения переломов крестца / И.М. Самохвалов, И.В. Кажанов, М.В. Тюрин (и др.) // Травматология и ортопедия России. - 2012. № 2 С. 16-21.

Селезнев С.А. Травматическая болезнь и её осложнения / под ред. С.А.Селезнева (и др.) – СПб.: Политехника, 2004. - С.- 414.

Серов М.А. Математическое моджелирование тазового кольца и конструкции фиксирующего устройства незамкнутого типа: автореф. дис. …канд. техн. наук / Серов М.А.- Благовещенск, 2004. С.-24.

Силантьева Т.А Стимуляция заживления переломов таза путём локального введения аутологичной плазмы крови в сочетании с метаболически активными веществами антиоксидантного и антигипоксантного действия / Т.А. Силантьева, В.В. Краснов // Вестн. Рос. Академии медицинских наук. – 2014 - № 7-8. С. 137-143.146.

Синьков С.В. Прогнозирование и профилактика тромбогенных осложнений послеоперационного периода в абдоминальной хирургии: автореф. дис. …канд. мед. наук / Синьков С.В. – Краснодар, 2002. С.-21.

Сироджов К.Х. Результаты лечения переломов костей таза при сочетанной травме / К.Х. Сироджов, Ф.А. Разоков, Т.А. Пиров // Известия Академии наук Республики Таджикистан. – 2007. № 3. С. 63-69.

Сластин С.С. Применение реамберина в комплексном лечении больных с сочетанными и множественными дезинтегрирующими повреждениями таза / С.С. Сластин, В.А. Доровских, И.В. Борозда // Дальневосточный мед. Журнал. - 2012. - № 2. С. 36-39.

Соколов В.А. Использование специальной тазовой пластины при разрывах лобкового симфиза у пострадавших с политравмой/ В.А.Соколов, Е.И. Бялик, А.М. Файн, Д.В. Евстигнеев // Медицина критических состояний. – 2009. № 1. С. 8-11.

Соколов В.А. Множественные и сочетанные травмы / В.А. Соколов. – М.: ГЭОТАР – Медиа, 2006. С.512.

Соколов В.А. О структуре госпитальной летальности при сочетанной травме / В.А.Соколов, Д.А. Гараев// Повреждения при дорожно-транспортных происшествиях и их последствия: нерешённые вопросы, ошибки и осложнения: сб.тез II Московскго международного конгресса травматологов-ортопедов. – М. 2011. С- 89.

Солод Э.И. Перспективы малоинвазивного остеосинтеза вертлужной впадины / Э.И. Солод, А.Ф. Лазарев, С.С. Стоюхин, И.Н. Сахарных // Современное искусство медицины, - 2013 - № 4. С. 32-35.

Соломин Л.Н. Основы чрескостного остеосинтеза аппаратом Г.А. Илизарова / Л.Н. Соломин. – СПб.: ЭЛБИ-СПб, 2005. – С. 521.

Стэльмах К.К. Лечение нестабильных повреждений таза / К.К. Стэльмах // Травматология и ортопедия России. – 2005. № 4 С. 31-38.

Суфияров И.Ф. Прогноз рецидива язвенных гастродуоденальных кровотечений / И.Ф. Суфияров, А.Р. Мусин, И.Р. Салимсова, А.Р. Саниахметова // Вестн. Российской военно-медицинской академии. 2014. № 2, Приложение. - С. – 382.

Сысенко Ю.М. Возможности чрескостного остеосинтеза при лечении травматологических больных с множественными переломами костей / Ю.М. Сысенко, С.П. Байчук, К.Н. Смелышев // Гений ортопедии. – 2002, № 3 С. 15-18.

Тиляков А.Б. Пути улучшения диагностики и лечения нестабильных переломов таза при сочетанной травме: автореф. дис. …д-ра мед. наук Ташкент 2017. С-35.

Тиляков Х.А. Аппарат для лечения сочетанных переломов костей таза и бедра / Х.А. Тиляков // Официальный бюллетень федеральной службы по интеллектуальной собственности – Москва 2010. № 2. С. 9-15.

Тихилов Р.М. Динамика основных показателей смертности населения Ленинграда -Санкт-Петербурга от травм и воздействия внешних причин (итоги мониторинга, проведённого с 1976 по 2008 года) / Р.М. Тихилов, Т.Н.воронцова, С.С. Лучанинов // Травматология и ортопедия России. – 2010 - № 1. С. 106-114.

Ткаченко А.Н. Возможности прогнозирования гнойных осложнений при эндопротезировании тазобедренных суставов у пациентов старших возрастных групп / А.Н. Ткаченко, М.Ю. Бахтин, О.С. Жаровских (и др.) // Травматология и ортопедия России. – 2012. № 2 С. – 48-53.

Тюрин А.С. Прогноз и оценка качества лечения пациентов с переломами костей таза при сочетанной травме: автореф. дис. …канд. мед. наук / Тюрин А.С. – М., 2013. С.- 24.

Ушаков С.А. Лечение травмы таза, осложнённой повреждениями урогенитального тракта / С.А. Ушаков, С.Ю. Лукин, К.Н. Истокский (и др.) // Гений ортопедии. – 2011. № 1 С. 140-144.

Файн А.М. Диагностика и лечение тяжелых переломов костей таза у пострадавших с сочетанной и множественной травмой: дис ... д-ра мед. наук / Файн А.М. - Москва 2017

Хабибьянов Р.Я. Механогенез ротационно- нестабильных переломов и повреждений тазового кольца / Р.Я. Хабибьянов // Инновационные технологии в медицине – 2014. - № 4, Т.2. – С. 148-151.

Хаджибаев А.М., Тиляков А.Б., Валиев Э.Ю. др. Диагностика и тактика лечения нестабильных повреждений таза //Вiсник ортопедii. травматологii та протезування. – 2012 - № 4 С. 46-52.

Хакимов Р.Н. Оптимизация объёма и сроков травматологического пособия при шокогенных травмах: автореф. дис. …д-ра мед. наук Ташкент. – 2019. С.-35.

Чарчян А.Г. Расчёт временных рисков при тотальном эндопротезировании тазобедренного сустава / А.Г. Чарчян // Тезисы докладов VI съезда травматологов и ортопедов Армении. – Ереван, 2014. С. 93-94.

Черкес-Заде Д.И. Лечение повреждений таза и их последствий / Д.И. Черкес-Заде. – М.: Медицина, 2008. С.-514.

Шаповалов В.М. Программы реабилитации при повреждениях опорно-двигательного аппарата / В.М. Шаповалов, С.А. Лытаев, С.И. Мальцев, А.В. Трапезников // Современные технологии и травматологии и ортопедии: матер. Конф. – СПб: Синтез Бук, 2010. С. 392-393.

Шаповалов В.М. Хирургическая стабилизация таза у раненных и пострадавших / В.М. Шапавалов (и др.) – СПб.: МОРСАР АВ. – 2000. С. – 240.

Шапот Ю.Б. Практическая ценность некоторых прогностических шкал при травматической болезни / Ю.Б. Шапот, С.А. Селезнёв, И.В. Куршакова (и др.) // Вестн. Хирургии им. И.И. Грекова. 2011. Т. 170, № 2. – С. 57-62.

Шлыков И.Л. Лечебно-диагностические алгоритмы у больных с нестабильными переломами таза / И.Л. Шлыков, Н.Л. Кузнецова // Кубанский научный медицинский вестник. – 2009. № 9 – С. 156-159.

Шлыков И.Л. Лечение больных с двусторонними переломами таза / И.Л.Шлыков, Н.Л.Кузнецова, М.В. Агалаков // Вестн. травматологии и ортопедии им. Н.Н. Приорова. 2010. № 2. С. 9-15.

Шлыков И.Л. Система диагностики и комплексного лечения больных с переломами костей таза и вертлужной впадины: автореф. дис. …д-ра мед. наук / Шлыков И.Л. – Курган, 2010. С.-48.

Шлыков И.Л. Электронейромиография в комплексной диагностике пациентов с травмой таза / И.Л. Шлыков, Т.В. Зубарева, Н.Л. Кузнецова // Вестн. травматологии и ортопедии Урала. 2012., № 1-2. С. 70-75.

Щёткин В.А. Методика ранней реабилитации у пациентов с повреждением тазового кольца / В.А. Щёткин, А.С. Чернышев, П.А. Иванов (и др.) // Физиотерапия, бальнеология и реабилитация. – 2013. № 4 С. 13-16.149.

Эйдлина Е.М. Стандартизация рентгенографического исследования при травме таза / Е.М. Эйдлина, А.В. Рунков, И.Л. Шлыков, Н.Л. Кузнецова // Вестн. Рентгенологииирадиологии. – 2012. - № 6. С. 25-29.

Abrassart, S. Unstable pelvic ring injury with hemodynamic instability: What seems the best procedure choice and sequence in the initial management? /S.Abrassart,R.Peter//Orthop.Traumatol.Surg.Res.-2013.-Vol.99, N2.-P.175-182.

Amoretti N. Percutaneous screw fixation of acetabular roof fractures by radiologists under CT And fluoroscopy guidance / N.Amoretti, L.Huwart, O.Hauger [et al.]//Am. Rentgenol.-2013.-Vol.200, N2.- P.447-450.

Andrich D.E. Proposed mechanisms of lower urinary tract unjury in fractures of the pelvic ring / D.E.Andrich, A.C.Day, A.R.Mundy // B.J.U.Int.-2007.-Vol.100, N 3. - P.567-573.

Bellabarba C. Distraction external fixation in lateral compression pelvic fractures/ C.Bellabarba, W.M.Ricci, B.R.Bolhfner// J.Orthop. Trauma. -2006. Vol.20, N 1.-P.7-14.

Bishop J.A. Antegrade femoral nailing in acetabular fractures requiring a Kocher-Langenbeck approach / J.A.Bishop, W.W.Cross, J.C.Krieg, M.L.Chip Routt // J.Orthop.-2013.-Vol.36,N 9.-P.1159-1164.

Blackmore C.C. Predicting major hemorrhage in patients with pelvic fracture / C.C.Blackmore, P.Cummings, G.J.Jurkovich [et al.] // J.Trauma.-2006.Vol.61,N 2.-P.346-352.

Bottlang M. The pelvic fracture stabilization in the field / Bottlang M., Krieg J.C // Emerg. Med. Serv/ - 2003. Vol.32, N 9.-P.126-129.

Bozic K.J. Variation in hospital-level risk-standardized complication rates following elective primary total hip and knee arthroplasty / K/J/ Bozic. L.M. Grosso. Z. Lin [et al.] // J. Bone Joint Surg. Am. – 2014. Vol.96, N 8.-P. 640-647/

Brasel K.J. Significance of contrast extravasation in patients with pelvic fracture / K/J/ Brasel, K. Pham, H. Yang [et al.] // J. Trauma. – 2007. Vol.62, N 5.-P.1149-1152.150

Burlew C.C. Preperitoneal pelvic packing external fixation with secondary angioembolization: optimal care for lifethreatening hemorrhage from unstable pelvic fractures / C.C. Burlew. E.E. Moore, W.R/ Smith [et al.] // J.Am. Coll. Surg. – 2011 Vol.212, N 4.- P. 628-637.

Caitlin A. Pelvic ring fractures: has mortality improved following the implementation of damage control resuscitation? / A. Caitlin, M D/ Fitzgerald, C. Brayan [et al.] // // Am. J. Surg. -2014. Vol. 208, -P.1083-1090.

Casstevens C. Intrapelvic. reduction and buttress screw stabilization of dome impaction of the acetabulum: a technical trick / C. Casstevens, M.T. Archdeacon, A.d`Heurle, R.J/ Finnan //J.Orthop. Trauma. – 2013.- Vol. 46, N 8.-P. 486-496.

Chen J. Risk factors for deep infection after total knee arthroplasty: a meta-analysis / J.Chen, Y. Cui, X. Li [et al.] // Arch. Orthop. Trauma Sung. – 2013 - Vol. 133, N 5.-P. 675-687.

Cherry R.A. Intraoperative angioembolization in the management of pelvic fracture related hemodynamic instability / R.A. Cherre, D.C. Goodspeed, F.C. Lynch [et al.] // J. Trauma Manag. Outcomes. – 2011/ Vol.5, N 6.-P. 6-13.

Clements J.P. Determination of pelvic ring stability: a new technique using, a composite hemi - pelvic / J. P. Clements, N. Moriaty, T.J. Chesser [et al.] // Eng. Med/ - 2008.- Vol. 222, N 5.-P. 611-616/

Cook R.E. The role of angiography in the management of haemorrhage from major fractures of the pelvic / R.E. Cook, J.F. Keating, I Gillespit // J. Bone Joint Surg. Br. – 2002 - Vol.84, N 2.-P. 178-182.

Costantini T. W. Arterial embolization for pelvic fractures after blunt trauma: are we all talk? / T.W. Costantini, P.L. Bosarge, D. Fortlage [et al.] // Am. J.Surg. – 2010/ Vol. 200, N 6.-P. 752-757.

Cothen C.C. Preperitonal pelvic packing for hemodynamically unstable pelvic fractures: a paradigm shift / C.C. Cothen. P.M. Osborn, E.E. Moore [et al.] // J. Trauma – 2007. - Vol.62, N 4.-P. 834—842.151/

Dalbayrak S. Surgical treatment in sacral fractures and traumatic spinopelvic instabilities / S. Dalbayrak, O. Yaman, M. Ayten [et al.] // Turk. Neurosurg. – 2014. - Vol.24, N 4.-P. 498-505.

Dale H. Infection after primary hip arthroplasty: a comparison of 3 Norwegian healtf registers / H. Dale, I. Skramm. H.L. Lower [et al.] // Acta Orthop. – 2011. - Vol. 82, N 6.-P.646-654.

Davis J.W. Western Trauma Association Critical Decisions in trauma: Management of pelvic fracture with hemodynamic instability / J.W. Davis, F. A. Moor, R.C. McIntyre [et al.] // J. Trauma. – 2008.- Vol. 65, N 5.-P. 1012-1015.

Demetriades D. Pelvic fractures: epidemiology and predictors of associated abdominal injuries and outcomes / D. Demetriades, M. Karaiskakis, K. Toutouzas [et al.] // J. Am. Coll. Surg. – 2002.- Vol. 195, N 1.-P. 1-10.

Denis F. Sacral fractures: an important problem. Retrospective analisis of 236 cases / F. Denis, S. Devis, T. Comfort // Clin. Orthop. Relat. Res/ - 1988. – N 227. P. 67-81.

Dente C. J. The outcome of open pelvic fractures in the modern era / C.J. Dente, D.V. Feliciano, G.S. Rozycki [et al.] // Am.J. Surg. – 2005. Vol. 190, N 6.- P.830-835.

Driscoll K. Secular change of the modern human bony pelvic: examining morphology in the United States using metrics and geometric morphometry: Dis… PhD / K. Driscooll. - Knoxville: The University of Tenntssee, 2010. = H/ - 154.

DuBose J. Bilfteral internal iliac artery ligation as. a damage control approach in massive retroperitoneal bleeding after pelvic fracture // J. DuBose, K. Inaba, G. Barmparas [et al.] // J. Trauma. – 2010. - Vol. 69, N 6.-P. 1507-1514.

Durkin A. Contemporary management of pelvic fractures / A. Durkin, H.C. Sag, R. Durham [et al.] // Am. J. Surg. – 2006/ - Vol. 192, N 2.-P.211-223.

Emohare O. The effect of early operative stabilization on late displacement of zone I and II sacral fractures / O. Emohare, N. Slinkard, P. Lafferty [et al.] // Injury. 2013. - Vol. 44, -P.199-202.152.

Ertel W. Control of severe hemorrhage using C-clamp and pelvic packing in multiply injured patients with pelvic ring disruption / W. Ertel, M. Keel. K. Eid [et al.] // J. Orthop. Trauma – 2001. - Vol. 15, N 7.-P.468-474.

Everhart J.S. Medical comorbidities are independent preoperative risk factors for surgical infection after total joint arthroplasty / J.S. Everhart E Altneu, J. H. Calhoun // Clin. Orthop. Relat. Res. – 2013. – Vol. 471, N 10. – P. 3112-3119.

Falchi M. CT of pelvic fractures / M. Falchi. G.A. Rollanbi // Eur. J. Radiol. – 20040 – Vol. 50, N 1. – P. 96-105.

FitzPatrick M.K. A new tool for initial stabilization of pelvic fractures: the TPOD-Trauma Pelvic Orthotic Device / M.K. FitzPatrick // J. Trauma Nurs. -2002.-Vol. 9, N 1.-P.20-21.

Flint L. Pelvic fracture: the last 50 years / L. Flint, H.G. Gryer // J. Trauma. -2010.-Vol.69, N 3.-P.483-488.

Fu C.Y. Angioembolization provides benefits in patients with concomitant unstable pelvic fracture and unstable hemodynamics // C.Y. Fu, Y.C. Wang, S.C. Wu [et al.] // Am.J.Emerg.Med.-2012.-Vol.30, N 1.-P.207-213.

Fu C.-Y. Pelvic circumferential compression devices benefit patients with pelvic fractures who need transfers / C.-Y. Fu, Y.-T. Wu, C.-H. Liao [et al.] // Am.J.Emerg.Med.-2013.-Vol.31.-P.1432-1436.

Gao J.M. Management of severe pelvic fracture associated with injuries of adjacent viscera / J.M. Gao, X.Y.Tian, P.I. Hu // Ghin.J.Traumatol.-2005.-Vol.18,N 1.-P .13-16.

Gnat R. Does pelvic asymmetry always mean pathology? Analysis of mechanical factors leading to the asymmetry / R.Gnat, E.Saulicz, M.Bialy, P.Klaptocz // J.Human Kinetics.-2009.-Vol.21.-P.23-25.

Hagiwara A. Brain death due to abdominal compartment syndrome caused by massive venous bleeding in, a patient with, a stable pelvic fracture: report of, a case / A.Hagiwara, H.Fukushima, T.Inoue [et al.] // Surg. Today. -2004.-Vol.34, N 1.-P.82-85.153

Hansen E.N. Periprosthetic joint infection: what is on the horizon? / E.N.Hansen, B.Zmistowski, J.Parvizi // Int.J.Artif.Organs.-2012.-Vol.35,N 10.-P.935-950.

Hauschild O. Angioembolization for pelvic hemorrhage control: results from the German pelvic injury register / O.Hauschild, E.Aghayev, J.Von Heyden [et al.] // J.Trauma Acute Care Surg.-2012.-Vol.73, N 3.-P.679-684.

Heetveld M.J. Hemodynamically unstable pelvic fractures: recent care and new guidelins / M.J.Heetveld, I.Harris, G.Schlaphoff[et al.] // World J.Surg.-2004.-Vol.28,N 9.-P.904-909.

Hiki T. Embolization for a bleeding pelvic fracture in a patient with persistent sciatic artery / T.Hiki, Y.Okada, K.Wake [et al.] // Emerg.Radiol.-27.-Vol.14, N1.P.55-57.

Hou Z. Hemodynamically unstable pelvic fracture management by advanced trauma life support guidelines results in high mortality / Z. Hou, W.R. Smith, K.A. Strohecker [et al.]//Orthopedics. -212.-Vol.35, N3.- P.319-324.

Hu S. B. External fixation in early treatment of unstable pelvic fractures/S. B. Hu, H. Xu, H. B. Guo [et al.]//Chin.Med.J.-2012.-Vl.125, N8.-P.1420-1424.

Ilharreborde B. Pelvic ring fractures internal fixation: Iliosacral screws versus sacroiliac hinge fixation / B. Ilharreborde, D. Breitel, T. Lenoir [et al.] // Orthol. 2009.-Vol.95, N8.-P.563-567.

Internation Classification of Functioning, Disability and Health, Short Version/World Health Organization. -Geneva, 2001.-137p.

Ip K.C. Standardised multidisciplinary protocol for haemodynamically unstable pelvic fractures / K.C. Ip, K.B. Lee//J. Orthop.Surg.-2014.-Vol.22, N 2.-P.177-180.

Jeske H.C. Management of hemorrhage in severe pelvic injuries / H.C. Jeske, R. Larndorfer, D. Krappinger [et al.] // J. Trauma-2010.-Vol.68, N2.- P.415-420.154

Kadak S. Functional outcome of open reduction and internal fixation for completely unstable pelvic ring fractures (type C): a report of 40 cases / S. Kabak, M. Halici, V. Tuncel [et al.] // J. Orthop.Trauma. -2003.-Vl.17, N8.-P.555-562.

Kanakaris N.K. Treatment and outcomes of pelvic malunions and nonunions. A systematic review / N.K. Kanakaris, A.G. Angoules, V.S. Nikolaou [et al.] //Clin. Orthop. Relat. Res.-2009.-Vol.467.-P.21122-2124.

Karadimas, E.J. Angiographic embolisation of pelvic rind injuries. Treatment algorithm and review of the literature / E.J. Karadimas, T. Nicolson, D.D Kakagia [et al.] // Int. Orthop. -2011.-Vol.35, N4.-P.1381-1390.

Kim E.M. Benders and Luke P.H.Leenen* Management of Hemodynamically Unstable Pelvic Ring Fractures/Kim E.M. Benders and Luke P. H. Leenen //Front.Surg.,04 December 2020 https://doi.org/10.3389/fsurg.2020.601321