“MILLIY IQTISODIYOTNI ISLOH QILISH VA BARQAROR RIVOJLANTIRISH ISTIQBOLLARI”
mavzusida xalqaro ilmiy-amaliy konferensiyasi
645
Список использованных источников:
1.
Алексис де Токвиль. Демократия в Америке: Пер. с франц. //
-
М.: Весь мир, 2000.
2.
Бурдье П. Мужское господство // Бурдье П. Социальное пространство: поля и
практики /
-
М.: Институт экспериментальной социологии;
-
СПб.: Алтея, 2005. –
С. 286
-
365. 185-187
стр.
3.
Гуревич Д., Рапсат
-
Шарлье М.
-
Т. Повседневная жизнь женщин в Древнем Риме.
–
М.: 2006. 239
-
240 стр.
4.
O‘zbekiston Respublikasi Iqtisodiyot va sanoat vazirligi huzurida kichik biznes va
tadbirkorlikni rivojlantirish agentligi faoliyatini tashkil etis
h to‘g‘risida Prezident
qarori
(13.08.2019)
5.
“Xotin
-qizlar va erkaklar uchun teng huquq hamda imkoniyatlar kafolatlari
to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasining Qonuni (02.09.2019)
6.
“Xotin
-qizlarning mehnat huquqlari kafolatlarini yanada kuchaytirish va tadbirkorlik
faoliyatin
i qo‘llab
-quvvatlashga oid chora-
tadbirlar to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi
Prezidentining qarori (07.03.2019)
7.
Bahodirjon Sodikjonovich Ganiyev (2019). Innovative (entrepreneurial) activity of
women at a new stage of development of our society. // Scientific Bulletin of Namangan State
University, 12(1). -
Р
. 122-129. 7. Bahodirjon Sodikjonovich Ganiyev (2020). Social and
philosophical aspects of family entrepreneurship development. ACADEMICIA, 12(03), -
Р
. 1228-
1234.
8.
Ganiev
a Malika Sodykjanovna “
Cocio-philosophical aspects of the study of the issue of
gender and entrepreneurial woman in a new society” // Asian journal of Multidimensional
Reserch: 2021. Vol. 12: Iss. 10, - P. 441-445.
9.
Ganieva Malika Sodykjanovna “In the soci
ety of woman-girls innovation cocio-
philosophical essence of entrepreneurial” // Scientific progress: 2021.Vol. 8: Iss. 2,
- P. 947-951.
MINTAQA IQTISODINI PROGNOZLASHTIRISHGA ILMIY YONDASHUVLAR VA UNI
GEOAXBOROT TIZIMI (GAT) TEXNOLOGIYALARI BILAN INTEGRATSIYALASHUVI
Qodirov Abdurashid Madjitovich
Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti huzuridagi
O‘zbekiston qitisodiyotini rivojlantirishning
ilmiy asoslari va muammolari ilmiy tadqiqot markazi
sektor mudiri, I.f.d.,prof;
Fazliddinova Zulxumor Akramjon qizi
Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti huzuridagi
O‘zbekiston qitisodiyotini rivojlantirishning
ilmiy asoslari va muammolari ilmiy tadqiqot markazi doktoranti.
Mintaqa iqtisodiyoti barqaror o‘sishi va prognozlashtirish o‘rtasida
gi
bog‘liqlik zamonaviy iqtisodiyot fa
nining muhim mavzularidan biridir.
Mintaqaning iqtisodiy barqarorligi va o‘sish sur’atlarini prognozlash iqtisodiy
siyosatni shakllantirishda, resurslardan samarali foydalanishda, kelajakdagi
tahdidlarni boshqarishda va xalqaro miqyosdagi raqobatbardoshlik
ni ta’min
-
lashda asosiy vositalardan biri hisoblanadi. Ushbu maqola mintaqaning iqtisodiy
“MILLIY IQTISODIYOTNI ISLOH QILISH VA BARQAROR RIVOJLANTIRISH ISTIQBOLLARI”
mavzusida xalqaro ilmiy-amaliy konferensiyasi
646
o‘sishi, uni ta’minlovchi omillar va bu jarayondagi prognozlashtirishning roli
haqida batafsil ma’lumot beradi.
Mintaqaviy iqtisodiy o‘sishni ta’minlash uchun bir qat
or muhim omillar
mavjud. Bular quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
Tabiiy resurslar ko‘pgina mintaqalarning iqtisodiy rivojlanishi ularning
tabiiy resurslariga bog‘liq. Bu resurslar –
neft, gaz, minerallar yoki qishloq
xo‘jalik resurslari bo‘lishi mumkin. Tabi
iy resurslar iqtisodiy faoliyatni
kengaytirish va xorijiy investitsiyalarni jalb qilishda muhim rol o‘ynaydi. Ammo
resurslarga boy mintaqalar uzoq muddatda diversifikatsiyani ta’minlamasdan
barqaror iqtisodiy rivojlanishni saqlay olmaydi.
Infratuzilma zam
onaviy infratuzilma iqtisodiy o‘sishning muhim tarkibiy
qismi hisoblanadi. Mintaqada yaxshi yo‘l tarmoqlari, transport vositalari,
telekommunikatsiya, energetika va suv ta’minoti kabi asosiy infratuzilm
a
mavjudligi ishlab chiqarish, xizmat ko‘rsatish va sa
vdo sohalarining
samaradorligini oshiradi.
Inson kapitali iqtisodiy o‘sish va rivojlanishda inson kapitali hal qiluvchi rol
o‘ynaydi. Malakali ishchi kuchi, yuqori saviyadagi ta'lim va sog‘liqni saqlash
xizmatlari iqtisodiyotning barqaror o‘sishini ta'minl
ashga yordam beradi. Bu esa
mintaqaviy iqtisodiyotlarning yanada raqobatbardoshligini oshiradi.
Siyosiy barqarorlik va huquqiy muhit mintaqaning siyosiy barqarorligi va
investitsiya muhitining qulayligi
iqtisodiy o‘sishni jadallashtiradi. Barqaror
siyosat va huquqiy shaffoflik investorlar uchun xavfsiz va barqaror muhit
yaratadi, bu esa iqtisodiy faollikni rag‘batlantiradi.
Investitsiyalar ichki va xorijiy investitsiyalar iqtisodiy rivojlanishni
ta'minla
shda muhim o‘rin tutadi. Investitsiyalar infratuzilman
i rivojlantirish,
yangi texnologiyalarni joriy qilish va yangi ish o‘rinlarini yaratishda katta rol
o‘ynaydi.
Iqtisodiy prognozlashtirish mintaqaning iqtisodiy rivojlanishini oldindan
aniqlash va kelajakdagi iqtisodiy strategiyalarni shakllantirish uchun asosiy
vosita hisoblanadi. Prognozlar iqtisodiy o‘sish sur’atlarini, bozor talabini,
aholining daromadlarini, investitsion imkoniyatlarni va boshqa iqtisodiy
ko‘rsatkichlarni aniqlashga yordam beradi.
Prognozlashtirishning asosiy vazifalari:
•
Resurslarni boshqarish kelajakdagi iqtisodiy resurslarni samarali
boshqarish va taqsimlash uchun prognozlash vositalaridan foydalanish kerak.
Bu resurslardan oqilona foydalanish va uzoq muddatli iqtisodiy barqarorlikni
ta'minlash imkonini beradi.
•
Investitsiyalarni jalb qilish iqtisodiy prognozlar investitsiyalarni jalb qilish
uchun muhim rol o‘ynaydi. Investorlar kelajakdagi iqtisodiy sharoitlar, o‘sish
sur'atlari va risklarni aniq tahlil qilib, o‘z investitsion qarorl
arini shakllantiradi.
•
Risklarni boshqarish iqtisodiy prognozlar mintaqaning iqtisodiy risklarini
oldindan aniqlash va ularni boshqarish imkoniyatini beradi. Bu esa iqtisodiy
barqarorlikni ta’minlashda muhim ahamiyatga ega.
“MILLIY IQTISODIYOTNI ISLOH QILISH VA BARQAROR RIVOJLANTIRISH ISTIQBOLLARI”
mavzusida xalqaro ilmiy-amaliy konferensiyasi
647
•
Kelajakdagi imkoniyatlarni aniqlash prognozlash kelajakda iqtisodiy
imkoniyatlarni aniqlashga yordam beradi. Bu esa yangi texnologiyalarni joriy
qilish, yangi bozorlarni kashf etish va iqtisodiy faoliyatni diversifikatsiya qilish
imkonini yaratadi.
Mintaqaviy iqtisodiyotlarning barqaror rivojlanishida prognozlashtirish-
ning ta’siri katta. Ba
rqaror rivojlanish uchun mintaqaviy siyosatlarning
prognozlashga asoslangan bo‘lishi talab etiladi.
Prognozlar va infratuzilmani rivojlantirish infratuzilmani rivojlantirishda
uzoq muddatli prognozlar juda muhim. Prognozlar infratuzilma loyihalarini
rejalashtirishda va amalga oshirishda resurslarning samarali taqsimlanishini
ta’minlaydi.
Sanoat va xizmatlar sektorining rivojlanishi prognozlash sanoat va
xizmatlar sektorining rivojlanishiga yordam beradi. Kelajakdagi talab va bozor
tendensiyalarini tahlil qilish orqali mintaqada qaysi tarmoqlarni rivojlantirish
kerakligini aniqlash mumkin.
Aholi daromadlari va iqtisodiy farovonlik prognozlar aholining kelajakdagi
daromadlarini aniqlashga va iqtisodiy farovonlikni oshirish uchun chora-
tadbirlar ishlab chiqishga yordam beradi. Bu esa mintaqadagi iqtisodiy
barqarorlikni ta'minlashda muhim ahamiyatga ega.
Mintaqa iqtisodini prognozlash uchun turli xil metodlar mavjud. Bu
metodlar orqali iqtisodiy
o‘sish sur’atlari, sanoat tarmoqlari, demografik
o‘zgarishlar va boshqa iqtisodiy ko‘rsatkichlar tahlil qilinadi.
Tendensiyalarni tahlil qilish -
bu metod orqali o‘tgan yillardagi iqtisodiy
ma’lumotlar asosida kelajakdagi o‘sish sur'atlari va dinamikasi a
niqlanadi.
Matematik modellashtirish - bu usul mintaqaviy iqtisodiyotning turli
ko‘rsatkichlarini modellashtirish va kelajakdagi iqtisodiy holatni prognoz
qilishda qo‘llaniladi. Modellashtirish orqali iqtisodiy resurslar, investitsiyalar va
ishlab chiqarish imkoniyatlari tahlil qilinadi.
Ssenariy tahlillari - bu metodda turli stsenariylar asosida iqtisodiy
jarayonlar prognoz qilinadi. Masalan, yuqori o‘sish, barqaror o‘sish va past o‘sish
stsenariylari asosida mintaqaning kelajakdagi iqtisodiy rivojlanishi prognoz
qilinadi.
Mintaqa iqtisodiyoti barqarorligi va prognozlashda siyosiy omillar ham
muhim o‘rin tutadi. Siyosiy barqarorlik, islohotlar va iqtisodiy siyosatning
shaffofligi mintaqaning iqtisodiy rivojlanishini ta'minlashda asosiy omillardan
biridir.
S
iyosiy barqarorlik iqtisodiy o‘sishni ta'minlash uchun siyosiy barqar
orlik
zarur. Barqaror hukumatlar investitsiyalarni jalb qilishda, yangi loyihalarni
amalga oshirishda va iqtisodiy rivojlanishni rag'batlantirishda muhim rol
o'ynaydi.
Iqtisodiy islohotlar, jumladan, soliq islohotlari, bojxona tartiblarini
soddalashtirish
va byurokratik to‘siqlarni kamaytirish mintaqaning investitsiya
jozibadorligini oshiradi.
“MILLIY IQTISODIYOTNI ISLOH QILISH VA BARQAROR RIVOJLANTIRISH ISTIQBOLLARI”
mavzusida xalqaro ilmiy-amaliy konferensiyasi
648
Mintaqa iqtisodini prognozlashtirishning ilmiy yondashuvlari va uni
geoaxborot tizimi (GAT) texnologiyalari bilan integratsiyalashuvi iqtisodiy
siyosatni shakllantiri
shda va barqaror o‘sishni ta’minlashda muhim ahamiyat
kasb etadi. Iqtisodiy prognozlashtirish orqali mintaqaning kelajakdagi o‘sish
sur’atlari, sanoat tarmoqlari rivoji, demografik o‘zgar
ishlar va infratuzilma holati
tahlil qilinadi. Bunday prognozlar siyosatchilar va investorlarga aniq
ma’lumotlar asosida qaror qabul qilish imkonini beradi.
GAT texnologiyalari iqtisodiy prognozlashtirishda katta yordam beradi.
GAT texnologiyalari geografik va iqtisodiy ma'lumotlarni vizualizatsiya qilish
orqali iqtisodiy faoliyatlarni samarali boshqarish imkonini beradi. GAT
yordamida iqtisodiy ko‘rsatkichlar turli geografik hududlar bo‘yicha tahlil
qilinadi, bu esa hududiy farqlarni aniqlash va resurslarn
i to‘g‘ri taqsimlashga
imkon beradi.
GAT texnologiyalari hududiy rivo
jlanishni vizual ko‘rinishda taqdim etadi.
Iqtisodiy ko‘rsatkichlarni xaritalar orqali vizual ko‘rsatish prognozlar
samaradorligini oshiradi. Masalan, aholining iqtisodiy faollik darajasi yoki
sanoat tarmoqlarining geografik joylashuvi xaritada aks ettirilishi mumkin.
GAT texnologiyalari katta hajmdagi iqtisodiy va geografik ma'lumotlarni
birlashtirib, tahlil qilish imkonini beradi. Bu, ayniqsa, iqtisodiy rivojlanish uchun
muhim bo‘lgan t
ransport va infratuzilma loyihalarini rejalashtirishda yordam
beradi. GAT texnologiyalari yordamida kelajakdagi iqtisodiy faoliyatlar va
infratuzilma loyihalari samaradorligini oldindan baholash mumkin. Bu esa
loyihalarni aniq rejalashtirish va iqtisodiy barqarorlikni ta'minlashda hal
qiluvchi ahamiyatga ega.
Mintaqa iqtisodini prognozlashda GAT texnologiyalarini kengaytirish
iqtisodiy o‘sishni samarali boshqarishga yordam beradi. Integratsiyalashuv
jarayoni turli iqtisodiy ko‘rsatkichlarni geografik ma'lumotlar bilan bog‘lashni
osonlashtiradi va qaror qabul qiluvchi organlarga tezkor va samarali yechimlar
taqdim etadi. GAT orqali mintaqadagi iqtisodiy faoliyatlarni doimiy ravishda
monitoring qilish mumkin. Bu prognozlarni yangilash va iqtisodiy s
iyosatni o‘z
vaqtida tuzatishga yordam beradi.
Geoaxborot tizimlari resurslarning taqsimlanishini samarali boshqarishga
yordam beradi. Tabiiy resurslar, infratuzilma va mehnat resurslari GAT
texnologiyalari yordamida aniq tahlil qilinadi va prognoz qilinadi.
GAT texnologiyalari iqtisodiy xavflarni oldindan aniqlash va ularni
boshqarishda yordam beradi. Masalan, tabiiy ofatlar yoki iqtisodiy inqirozlar
natijasida kelib chiqishi mumkin bo‘lgan yo‘qotishlar GAT orqali prognoz
qilinadi.
Xulosa qilib aytadigan
bo’lsak,
so‘nggi yillarda katta ma’lumotlar (Big Data)
va sun’iy intellekt (AI)
texnologiyalari iqtisodiy prognozlashda keng
qo‘llanilmoqda. Katta ma’lumotlar tahlili yordamida iqtisodiyotdagi
o‘zgarishlarni real vaqtda kuzatish va katta hajmdagi ma'lumotl
ardan kelib
chiqib, turli xulosalar chiqarish mumkin. Sun’iy intellekt yordamida
ma’lumotlar
“MILLIY IQTISODIYOTNI ISLOH QILISH VA BARQAROR RIVOJLANTIRISH ISTIQBOLLARI”
mavzusida xalqaro ilmiy-amaliy konferensiyasi
649
modellashtirilib, iqtisodiy prognozlar aniqligi oshiriladi. Mintaqa iqtisodini
prognozlash va uni GAT texnologiyalari bilan integratsiyalashuvi mintaqaning
iqtisodiy barqarorligini oshirishda va kelajakdagi rivojlanish imkoniyatlarini
aniq bah
olashda muhim o‘rin tutadi. GAT texnologiyalari yordamida iqtisodiy
faoliyatlar samaradorligini oshirish, resurslarni boshqarish va infratuzilmani
rivojlantirish jarayonida ilg
‘or yechimlar joriy etilishi mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati:
1.
Soliye
v, M. A. (2020). "O‘zbekiston mintaqalaridagi iqtisodiy o‘sish va infratuzilma
loyihalarining ahamiyati". O‘zbekiston iqtisodiyoti jurnali, 12(3), 45
-67.
2.
Karimov, D. (2018). "Mintaqaviy iqtisodiyotni rivojlantirishda strategik rejalashtirishning
roli". Toshkent Davlat iqtisodiyot universiteti nashrlari.
3.
Rahimova, S. R. (2021). "Iqtisodiy barqarorlikni ta'minlash uchun resurslardan samarali
foydalanish". Iqtisodiyot va boshqaruv jurnali, 8(2), 23-36.
4.
Bozorov, F. X. (2019). "O‘zbekiston iqtisodiyotida iqtisod
iy prognozlashtirish va uning
usullari". Toshkent, Iqtisodiyot fanlari akademiyasi.
5.
Olimova, N. Z. (2022). "Investitsiyalar va mintaqaviy rivojlanishni
qo‘llab
-quvvatlash: GAT
texnologiyalari yondashuvi". Toshkent Davlat texnika universiteti.
6.
Smith, J., & Johnson, P. (2018). "Geospatial Information Systems for Regional Economic
Growth". Journal of Economic Geography, 14(4), 567-589.
7.
Chen, R., et al. (2020). "Remote Sensing and GIS Integration in Economic Forecasting".
Remote Sensing in Economics, 12(7), 1503-1521.
8.
Brown, A., & Wilson, D. (2017). "Geospatial Data as a Tool for Investment and Regional
Planning". Urban Economics Review, 9(2), 231-256.
9.
Garcia, L., et al. (2019). "GIS in Sustainable Development Planning: A Case Study".
International Journal of Geoinformatics, 16(5), 342-365.
10.
Ivanov, V. (2020). "The Role of GIS in Regional Economic Forecasting". Russian Journal of
Economic Sciences, 22(3), 110-126.
Peterson, M., & Muller, H. (2021). "Digital Tools for Regional Economic Planning: WebGIS and
Beyond". European Economic Journal, 17(1), 72-85
РЕАЛИЗАЦИЯ МЕГАПРОЕКТОВ КАК ЭФФЕКТИВНАЯ МЕРА
РАЗВИТИЯ РЕГИОНОВ
Махамаджанов Мухаммадали Музаффарович
Банковско
-
финансовая академия Республики Узбекистан (БФА)
Магистрант по направлению “
Project Management
”
На наш взгляд, актуальность мегапроектов растет с каждым днем, а
поистине актуальными они стали еще со времен Великих географических
открытий в 15
-
16 века, когда колониальные страны, такие как
Великобритания, Нидерланды, Франция, Германия и Испания начали
осваивать новые земли, соответственно и новые рынки сбыта, полезные
ресурсы, что повысило потребность в развитой логистической цепи
поставок и транспортировок ресурсов и товаров на большие расстояния.
Объединение капиталов государств и крупных промышленников и
инвесторов в те времена привело к тому, что появилась острая
