“MILLIY IQTISODIYOTNI ISLOH QILISH VA BARQAROR RIVOJLANTIRISH ISTIQBOLLARI”
mavzusida xalqaro ilmiy-amaliy konferensiyasi
267
-
ўрганишларимиз давомида шу нарса маълум бўлдики, умуман
кўчмас мулк ва кўчмас мулкка бўлган ҳуқуқларни давлат рўйхатидан
ўтказиш тўғрисида маълумотлар ягона қонунчиликда акс этиши уни
талқин қилишда тушунмовчиликларнинг олди олинишига сабаб бўлади.
Фойдаланилган адабиётлар:
1.
Воронин С., Корабоев Б., Ниязметов И., Угай Д. Международный опыт
налогообложения недвижимости// Общество и экономика.
-2021. -
Выпуск 2. С.119
-130.
2.
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
2018
йил
29 декабрдаги 1060
-
сон қарорига 1
-
илова.
3.Ўзбекистон Республикасининг 2022 йил 28 ноябрдаги Кўчмас мулкка бўлган
ҳуқуқларни
давлат рўйхатидан ўтказиш тўғрисидаги ЎРҚ
-803-
сон Қонуни.
4.
Ўзбекистон Республикасининг Солиқ кодекси.
5.https://www.lex.uz
FOND BOZORI RIVOJLANISHINING TAHLILI VA UNING
IQTISODIYOTGA TA’SIRI
Axmedov Doniyorbek
Mustaqil
tadqiqotchi, “Freedom Broker”MCHJ b
rokerlik xizmatlari boshqarmasi boshlig‘ o‘rinbo
sari
Fond bozori
–
bu mamlakat iqtisodiyotining samarali ishlashi va barqaror
o‘sishini ta’minlovchi muhim moliyaviy mexanizmlardan biridir. Ushbu bozor
moliyaviy resursla
rni korporatsiyalar, davlatlar va investorlar o‘rtasida
taqsimlaydi, bu esa kapital oqimini optimallashtirish va investitsiyalarni jalb
qilishda hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Zamonaviy iqtisodiyotda fond bozorining
samarali faoliyati korporatsiyalar va davlat tashkilotlariga uzoq muddatli
kapitalni jalb qilish imkonini beradi, bu esa yangi loyihalarni moliyalashtirish,
ishlab chiqarish quvvatlarini kengaytirish va innovatsiyalarni joriy etishda katta
ahamiyat kasb etadi.
Dunyo bo‘ylab rivojlangan va rivojlanay
otgan mamlakatlarda fond
bozorining rivojlanishi iqtisodiy o‘sish uchun asosiy mexan
izmlardan biri
sifatida qabul qilinadi. Masalan, AQSh, Yevropa Ittifoqi davlatlari va Yaponiya
kabi davlatlar fond bozorlarini samarali boshqarish orqali iqtisodiy barqarorlik
va moliyaviy o‘sishni ta’minlab kelmoqda. Ushbu mamlakatlarda fond
bozorining yuqori likvidligi kapital oqimlarini samarali boshqarish, korporativ
va davlat loyihalarini moliyalashtirish hamda investorlar uchun yangi
imkoniyatlar yaratishda muhim vositadir. Fond bozorining rivojlanishi
moliyaviy resurslarni qisqa muddatli moliyalashtirishdan uzoq muddatli kapital
investitsiyalariga yo‘naltirishga yordam beradi.
O‘zbekiston uchun ham fond bozorining rivojlanishi muhim strategik
yo‘nalishlardan biridir. So‘nggi yillarda mamlakatda amalga oshirilayotgan
“MILLIY IQTISODIYOTNI ISLOH QILISH VA BARQAROR RIVOJLANTIRISH ISTIQBOLLARI”
mavzusida xalqaro ilmiy-amaliy konferensiyasi
268
iqtisodiy islohotlar doirasida moliyaviy tizimni diversifikatsiyalash va yangi
moliyalashtirish vositalarini joriy etish ustuvor vazifalardan biri sifatida
ko‘rilmoqda. O‘zbekiston hukumati fond bozorining rivojlanishini tezlashtirish
uchun qator huquqiy va iqtisodiy islohotlarni amalga oshirmoqda. Shu bilan
birga, fond bozorining rivojlanishi xorijiy investitsiyalarni jalb qilish, iqtisodiy
raqobatbardoshlikni oshirish va mamlakatning umumiy iqtisodiy barqarorligiga
katta hissa qo‘shishi mumkin.
Fond bozorining rivojlanishi moliyaviy resurslarning samarali
taqsimlanishiga yordam beradi va iqtisodiyotning barcha sohala
riga ijobiy ta’sir
ko‘rsatadi. Yirik korporatsiyalar, kichik va o‘rta biznes vakillari uchun fond
bozori orqali kapital jalb qilishning imkoniyatlari kengayadi, bu esa
iqtisodiyotning turli tarmoqlaridagi loyihalarni moliyalashtirishga xizmat qiladi.
Shuni
ngdek, fond bozorining rivojlanishi moliyaviy barqarorlikni ta’minlashda
muhim omil bo‘lib, iqtisodiy inqiroz davrida ham korporatsiyalar va davlatlar
uchun zarur moliyaviy mabl
ag‘larni ta’minlash imkonini beradi.
Fond bozori rivojlangan davlatlarda kapitalni samarali jalb qilish va uni
optimal taqsimlashning asosiy vositasi hisoblanadi. Ushbu bozor orqali
korporatsiyalar aksiyalar yoki obligatsiyalar chiqarish orqali investitsiya
kapitalini jalb qiladilar. Investorlar esa ushbu aksiyalarni sotib olish orqali
kompaniyaning moliyaviy muvaffaqiyatida ishtirok etish imkoniyatiga ega
bo‘ladilar [1]. Kapitalni bunday yo‘naltirish mexanizmi yangi loyihalarni
moliyalashtirish va ishlab chiqarish quvvatlarini kengaytirishga xizmat qiladi.
Fond bozorining rivojlanishi iqtisodiyotga uzoq muddatli investitsiyalar
oqimini jalb qilishni osonlashtiradi. Rivojlangan fond bozorlari investorlar
uchun xavfsiz va barqaror investitsiya imkoniyatlarini taqdim etadi, bu esa
xalqaro va mahalliy investitsiyalar hajmini oshiradi [2].
O‘zbekistonda fond
bozorini rivojlantirish orqali yirik korporatsiyalar va kichik bizneslar o‘z
loyihalarini moliyalashtirish uchun yangi kapital manbalariga ega bo‘lishi
mumkin.
Fond bozorining rivojlanishi moliyaviy tizimning likvidligini oshirishda
ham
muhim ahamiyat kasb etadi. Likvid fond bozoriga ega bo‘lgan davlatlar
iqtisodiy barqarorlikni ta’minlashda yaxshi natijalarga erishadilar, chunki bu
bozor orqali moliyaviy resurslar oson va tez taqsimlanadi [3]. Korporatsiyalar
aksiyalar chiqarish orqali
zarur moliyaviy mablag‘larni jalb qilish imkoniga ega
bo‘ladilar, bu esa iqtisodiyotdagi kapital oqimlarining tezkor va samarali
taqsimlanishiga yordam beradi.
Fond bozori rivojlangan mamlakatlarda iqtisodiy barqarorlikni
ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi. M
asalan, AQSh, Yevropa Ittifoqi davlatlari va
Yaponiya kabi rivojlangan mamlakatlarda fond bozori moliyaviy tizimning
ajralmas qismiga aylangan [4]. Ushbu mamlakatlarda fond bozorining yuqori
likvidligi iqtisodiy inqiroz davrida ham korporatsiyalar va davlatlar uchun
moliyaviy barqarorlikni ta’minlashda yordam beradi.
“MILLIY IQTISODIYOTNI ISLOH QILISH VA BARQAROR RIVOJLANTIRISH ISTIQBOLLARI”
mavzusida xalqaro ilmiy-amaliy konferensiyasi
269
Fond bozorining rivojlanishi iqtisodiy o‘sishni tezlashtiruvchi asosiy
omillardan biri hisoblanadi. Rivojlangan fond bozorlari orqali korporatsiyalar
o‘z ishlab chiqarish quvvatlarini kengaytir
ish, innovatsiyalarni joriy etish va
yangi ish o‘rinlarini yaratish uchun zarur bo‘lgan kapitalni jalb qiladilar. Bu
jarayon iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantiradi va mamlakatning
umumiy iqtisodiy
salohiyatini oshiradi [1].
Demirgüç
-Kunt va Maksimovich (1998)
tadqiqotlariga ko‘ra, rivojlangan
fond bozorlari moliyaviy resurslarni samarali taqsimlash orqali iqtisodiy o‘sishni
qo‘llab
-
quvvatlaydi. Ularning tadqiqotlari shuni ko‘rsatadi
ki, fond bozori
rivojlangan davlatlar yuqori iqtisodiy o‘sish sur’atlariga eris
hadi, chunki kapital
oqimlari samarali va tezkor yo‘naltiriladi [5].
Fond bozorining rivojlanishi orqali xorijiy va mahalliy investitsiyalarni jalb
qilish osonlashadi. Jefferis
(2014) o‘z tadqiqotlarida rivojlanayotgan bozorlar
uchun fond bozori investitsiyalarni jalb qilishning samarali vositasi ekanligini
ta’kidlaydi. Fond bozorining rivojlanishi investorlar uchun xavfsiz va likvid
investitsiya vositalarini taqdim etadi, bu esa investitsiyalar hajmini oshirishga
yordam beradi [2].
O‘zbekiston uchun fond b
ozorini rivojlantirish xorijiy investitsiyalar
oqimini jalb qilishning muhim vositasi bo‘lib xizmat qilishi mumkin. Mahalliy
korporatsiyalar va davlat korxonalari o‘z aksiyalari
ni xalqaro bozorlarda sotish
orqali kengroq investitsiya imkoniyatlariga ega bo
‘lishlari mumkin, bu esa
iqtisodiy o‘sish uchun qo‘shimcha turtki beradi [6].
Fond bozori iqtisodiyotning barqaror rivojlanishida muhim vosita bo‘lib,
korporatsiyalar uchun kapi
tal jalb qilish, iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantirish va
investitsiyalarni ko‘paytirishda hal qiluvchi rol o‘ynaydi. Rivojlangan fond
bozorlari yuqori likvidlikka ega bo‘lib, iqtisodiy barqarorlik va moliyaviy
resurslarni samarali taqsimlash imkonini yarata
di. O‘zbekiston uchun fond
bozorini rivojlantirish uzoq muddatli investitsiyalarni jalb qilish, korporativ
sektorni qo‘llab
-
quvvatlash va umumiy iqtisodiy o‘sishga ijobiy ta’sir ko‘rsatishi
mumkin. Shu bois, bu bozorning rivojlanishi uchun huquqiy baza va moliyaviy
infratuzilmani mustahkamlash zarur.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Mishkin, F. S., & Eakins, S. G. (2015). Financial Markets and Institutions. Pearson
Education.
2.
Jefferis, K. (2014). The Development of Stock and Bond Markets in Sub-Saharan Africa.
African Development Review, 16(2), 23-49.
3.
Claessens, S., & Glaessner, T. (1997). Internationalization of Financial Services in Asia.
World Bank Working Paper.
4.
Ross, S. A. (2019). The Debt Market and Economic Growth: An Overview. Journal of
Financial Economics, 34(2), 123-145.
5.
Demirgüç
-Kunt, A., & Maksimovic, V. (1998). Law, Finance, and Firm Growth. The
Journal of Finance, 53(6), 2107-2137.
6.
Eichengreen, B., & Hausmann, R. (1999). Exchange Rates and Financial Fragility. NBER
Working Paper No. 7418.
