193
tashkil etdi. Shuningdek, 2023- yilning yanvar oyida jami 426 ta yangi qurilish
korxonasi tashkil etilib, ularning faoliyat ko‘rsatayotgan korxonalarga nisbati 0,9 % ni
tashkil etdi. Qurilish korxonalarining katta qismi, ya’ni 9 166 tasi yoki respublikadagi
jami korxonalarning 20,1 % i Toshkent shahrida joylashgan. Shuningdek Toshkent
viloyatida 3 999 ta (respublika bo‘yicha jami qurilish korxonalarining 8,8 % i ) va
Farg‘ona viloyatida 3 788 ta (8,3 %) qurilish korxonalari mavjud bo‘lib, qolgan
hududlarga nisbatan kattaroq ko‘rsatkichga ega. Yuqoridagi ko‘rsatgichlardan
ko’rinadiki, mamlakatimizda investitsion muhit yaxshilayotganligi va islohotlar o’z
samarasini ko’rsatmoqda.
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “O‘zbekiston Respublikasining
2017 yilgi Investisiya dasturi to‘g‘risida”gi qarori.
2. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2023 yil uchun mo‘ljallangan Oliy
Majlisga Murojaatnomasi.
3. Investitsiya va Lizing asoslari – K.Z. Homitov, A.N.Mahmudov
4.
Ботировна, У. В. (2022). ҲУДУДЛАР ТАРАҚҚИЁТИДА РАҚАМЛИ
ИҚТИСОДИЁТ РИВОЖЛАНИШИНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ.
5.
ISSIQLIK O‘TKAZUVCHANLIK TENGLAMASI UCHUN AYIRMALI
SXEMALAR
Nuraliyev T.A., Alimov S.H., Hamdamov F.
O‘zbekiston Milliy universitetining Jizzax filiali
Annotatsiya.
Bir jinsli muhitda, bir o‘lcham uchun issiqlik o‘tkazilishi to‘rlar
tuzilib o‘rganilgan.
Kalit so‘zlar.
chekli ayirmalar usuli, chegaraviy tugunlari, ichki tugunlar, qatlam.
Bir o`lchamli nostatsionar issiqlik o`tkazuvchanlik tenglamasi quyidagicha
bo`ladi.
(1)
bunda
– temperatura,
– birlik massa issiqlik sig`imi,
–
zichlik, –
issiqlik o`tkazuvchanlik koeffitsienti,
– issiqlik manbalari zichligi, ya`ni birlik
vaqtda birlik uzunlikdan ajralib chiquvchi issiqlik miqdori. Agar
,
bo`lsa – tenglama kvazichiziqli deb ataladi. Agar
,
bo`lsa tenglama quyidagicha bo`ladi
,
f
x
u
k
x
t
u
c
p
+
=
)
,
(
t
x
u
u
=
p
c
k
f
(
)
u
t
x
c
c
p
p
,
,
=
(
)
u
t
x
k
k
,
,
=
const
=
p
c
const
=
k
194
,
(2)
bu erda
– temperatura o`tkazuvchanlik koeffitsienti.
Umumiylikdan ajralmagan holda
deb hisoblash mumkin, u holda (2) dan
quyidagini hosil qilamiz
(3)
Birinchi chegaraviy masala quyidagicha qo’yiladi:
sohada uzluksiz bo`lgan quyidagi masalaning
yechimini topamiz
(4)
(5)
(6)
Bunda
,
,
– berilgan funktsiyalar. Ma’lumki, aniq yechim
silliqligi haqidagi aniq farazlarga ko’ra (1)-(3) masalaning yechimi mavjud va
yagonadir. (1)-(3) masala yechimi maksimumlik printsipini qanoatlantiradi va
boshlang’ich va chegaraviy shartlardan uzluksiz bog’liq.
Bu masalani chekli ayirmalar usuli bilan yechamiz. Buning uchun
qadam
bilan
o’zgaruvchi bo’yicha,
qadam bilan o’zgaruvchi bo’yicha quyidagi
ko’rinishda to`r
.
nuqtalar
fazo-vaqt to’ri
tugunlarini hosil qiladi (1-rasm).
,
,
kesmalarda yotuvchi
tugunlar
to’rning
chegaraviy tugunlari
deb ataladi, qolgan tugunlar esa
ichki tugunlar
deb ataladi. 1-
rasmda chegaraviy tugunlar xochchalar, ichki tugunlar esa doiracha shaklida
belgilangan.
1-rasm.
fazo-vaqt to’ri
c
f
f
c
k
a
f
x
u
a
t
u
=
=
+
=
~
,
,
~
2
2
2
2
2
a
1
=
a
.
2
2
f
x
u
t
u
+
=
T
t
x
D
=
0
,
1
0
)
,
(
t
x
u
( )
,
0
,
1
0
,
,
2
2
T
t
x
t
x
f
x
u
t
u
+
=
( )
( )
,
1
0
,
0
,
0
=
x
x
u
x
u
( )
( )
( )
( )
.
0
,
,
1
,
,
0
2
1
T
t
t
t
u
t
t
u
=
=
( )
x
u
0
( )
t
1
( )
t
2
h
x
t
,
1
,
,...,
1
,
0
,
=
=
=
=
hN
N
i
ih
x
i
h
T
K
K
j
j
t
j
=
=
=
=
,
,...,
1
,
0
,
( )
K
j
N
i
t
x
j
i
...,
,
1
,
0
,
...,
,
1
,
0
,
,
=
=
=
h
h
0
,
1
0
0
=
=
t
x
I
,
0
1
=
=
x
I
T
t
0
T
t
x
I
=
=
0
,
1
2
( )
j
i
t
x
,
h
h
t
j
195
Qatlam
deb vaqt bo’yicha bir xil koordinataga ega bo’lgan
to’rning barcha
tugunlari to’plamiga aytiladi. Shunday qilib
-qatlam deb quyidagi tugunlar
to’plamiga aytiladi
to’rda aniqlangan
funktsiya uchun quyidagi belgilashlarni
kiritamiz
(7)
Ba’zan yozuvni soddalashtirish uchun va indekslarni tashlab, ushbu belglashlarni
kiritamiz
,
.
(1) tenglamani
nuqtani approksimatsiya qilish uchun 2-rasmda
tasvirlangan
to’rtta tugundan iborat shablonni kiritamiz.
hosilani
nuqtada
ayirmali munosabat bilan,
hosilani esa
ikkinchi ayirmali hosila bilan almashtiramiz. Tenglamaning
o’ng
tomonini taqriban
to’r funktsiya bilan almashtiramiz,
sifatida quyidagi
ifodalardan birini olish mumkin:
2-rasm. Oshkor sxema uchun ayirmali sxema shabloni
Natijada quyidagi ayirmali tenglamani hosil qilamiz
(8)
bunda ayirmali tenglama berilgan differentsial tenglamani
nuqtada bo’yicha
birinchi tartib bilan va
bo’yicha ikkinchi tartib bilan approksimatsiyalaydi.
ayirma ham yuqoridagi tartibdagi kichiklikka ega.
Ayirmali sxema deganda asosiy differentsial tenglamani barcha ichki tugunlarda
approksimatsiyalovchi
ayirmali
tenglamalar
va
chegaraviy
tugunlarda
h
j
(
) ( ) (
)
.
,
...,
,
,
,
,
1
0
j
N
j
j
t
x
t
x
t
x
h
( )
t
x
y
,
( )
.
2
,
,
,
1
1
,
1
,
+
−
=
−
=
=
−
+
+
j
i
j
i
j
i
j
i
x
x
j
i
j
i
j
i
t
j
i
j
i
y
y
y
y
y
y
y
t
x
y
y
i
j
j
i
t
t
y
y
,
=
j
i
x
x
x
x
y
y
,
=
( )
j
i
t
x
,
(
) ( ) (
)
1
1
,
,
,
,
,
+
j
i
j
i
j
i
t
x
t
x
t
x
t
u
( )
j
i
t
x
,
j
i
t
y
,
2
2
x
u
j
i
x
x
y
,
( )
t
x
f
,
j
i
j
i
( )
( )
( )
.
,
1
,
,
1
,
,
2
1
2
1
1
2
1
2
1
+
−
+
+
−
i
i
j
j
i
i
x
x
t
t
x
x
j
j
i
dx
t
x
f
dt
h
dx
t
x
f
h
t
x
f
,
2
1
1
1
j
i
j
i
j
i
j
i
j
i
j
i
y
y
y
y
y
+
+
−
=
−
−
+
+
( )
j
i
t
x
,
h
( )
j
i
j
i
t
x
f
,
−
(
x
i
,
t
j
+1
)
(
x
i-
1
,
t
j
)
(
x
i
,
t
j
)
(
x
i+
1
,
t
j
)
196
approksimatsiyalanuvchi – qo’shimcha (boshlang’ich va chegaviy) shartlar majmui
tushuniladi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1.
Alimardanovich
N.
T.
et
al.
ODDIY
ITERATSION
USUL
//ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ. – 2023. – Т.
20. – №. 1. – С. 160-168.
2.
Alimardanovich N. T. et al. ZEYDEL USULI //ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА
И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ. – 2023. – Т. 20. – №. 1. – С. 169-176.
3.
Alimardanovich N. T. et al. CHIZIQLI ALGEBRAIK TENGLAMALAR
TIZIMINI ECHISH. ITERATSION USULLAR //ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И
ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ. – 2023. – Т. 20. – №. 1. – С. 153-159.
4.
Alimardanovich N. T., Abduqodirovich N. N. PLASTINKA UCHUN IKKI
O’LCHOVLI ISSIQLIK O’TKAZUVCHANLIK TENGLAMASINI SONLI
YECHISH //ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ.
– 2023. – Т. 15. – №. 3. – С. 141-143.
5.
Alimardanovich N. T. CHIZIQSIZ TENGLAMALARNI TAQRIBIY
YECHISH //International Journal of Contemporary Scientific and Technical Research.
– 2022. – С. 323-327.
6.
Хандамов И., Нуралиев Т. Teng qadamlar uchun nyutonning 1-
interpolyatsion formulasi uchun algoritm va dasturiy ta ‘minot yaratish
//Современные инновационные исследования актуальные проблемы и развитие
тенденции: решения и перспективы. – 2022. – Т. 1. – №. 1. – С. 364-367.
7.
Sadoqat, Sharipova. "Ravshan Do'stov and Bahtiyor Po'filatov."
ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИКТ В ПРЕПОДАВАНИИ МАТЕМАТИКИ."."
Журнал
математики и информатики
2 (2022).
8.
Юлдашев, Турсун и Клара Холманова. «НЕЛИНЕЙНОЕ ИНТЕГРО-
ДИФФЕРЕНЦИАЛЬНОЕ
УРАВНЕНИЕ
ФРЕДГОЛЬМА
С
ВЫРОЖДАЮЩИМСЯ ЯДРОМ И НЕЛИНЕЙНЫМ МАКСИМУМ».
Журнал
математики и информатики
1.3 (2021).
9.
Содиков, Тохир Аслиддинович, et al. "НЕКОТОРЫЕ МЕТОДЫ
ПРИВЕДЕНИЯ К КАНОНИЧЕСКОМУ ВИДУ И ОПРЕДЕЛЕНИЯ ТИПА
ДИФФЕРЕНЦИАЛЬНЫХ
УРАВНЕНИЙ
С
ЧАСТНЫМИ
ПРОИЗВОДНЫМИ."
МОЛОДОЙ
ИССЛЕДОВАТЕЛЬ:
К
ВЕРШИНАМ
ПОЗНАНИЯ
. 2023.
10.
Xolmanova, K. "Maksimum belgisi ostida funksional parametrni o’z ichiga
olgan
integro-defferensial
tenglamalar
sistemasi
uchun
boshlang’ich
masala."
ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ
международный научный электронный журнал
(2022).
11.
Baxtiyor, Po‘latov, et al. "BA’ZI BIR MUHIM XOSMAS
INTEGRALLARNI
HISOBLASHDA
FRULLANI
FORMULASIDAN
FOYDALANISH."
International Journal of Contemporary Scientific and Technical
Research
(2023): 363-367.
197
12.
Xolmanova, Klara. "MAKSIMUMLI DIFFERENSIAL TENGLAMALAR
UCHUN YARIM O’QDA BOSHLANG’ICH MASALA."
Talqin va tadqiqotlar
1.21
(2023).
13.
Rabimkul Abdunazarov. (2023). PROBLEMS OF CONSTRUCTING AN
EFFICIENT COMPUTATIONAL ALGORITHM FOR RESTORING THE
PARAMETERS OF THE STURM-LOUISVILLE OPERATOR.
International
Journal of Contemporary Scientific and Technical Research
,
1
(1), 79–86. Retrieved
https://journal.jbnuu.uz/index.php/ijcstr/article/view/352
14.
Абдухакимов С.Х., Хомидов М.К. Орбита критической точки и
термодинамический формализм для отображений критического круга без
периодических точек //Узбекский математический журнал. – 2020. – С. 4-15.
15.
Alimardanovich N. T. CHIZIQSIZ TENGLAMALARNI TAQRIBIY
YECHISH //International Journal of Contemporary Scientific and Technical Research.
– 2022. – С. 323-327.
16.
Mamanov S. Matematika fanini kasbga yo ‘naltirib o ‘qitish negizida bo
‘lajak mutaxassislarning kasbiy faoliyatiga tayyorlashning hozirgi ahvoli va uni
rivojlantirish yo ‘llari //Журнал математики и информатики. – 2022. – Т. 2. – №. 3.
17.
Po‘latov B., Ibrohimov J. BA’ZI RATSIONAL FUNKSIYALARNI
INTEGRALLASHDA OSTRAGRADSKIY USULIDAN FOYDALANISH //Talqin
va tadqiqotlar. – 2023. – Т. 1. – №. 21.
18.
Qizi A. K. S. Texnik oliy ta’limda matematikaning mutaxassislik fanlari
bilan integratsiyasini ta’minlash vositalari //Science and innovation. – 2022. – Т. 1. –
№. 1. – С. 446-459.
19.
Xurramov Y., Polatov B., Ibrohimov J. Kophadning keltirilmaslik alomati
//Zamonaviy innovatsion tadqiqotlarning dolzarb muammolari va rivojlanish
tendensiyalari: yechimlar va istiqbollar. – 2022. – Т. 1. – №. 1. – С. 399-401.
20.
Polatov B., Xurramov Y., Ibrohimov J. Murakkab funksiyalardan olingan
aniq integralni taqribiy hisoblash //Zamonaviy innovatsion tadqiqotlarning dolzarb
muammolari va rivojlanish tendensiyalari: yechimlar va istiqbollar. – 2022. – Т. 1. –
№. 1.
21.
Полатов Б., Хуррамов Ё., Иброхимов Д. Matematika darslarida
muammoli oqitish texnologiyasidan foydalanish //Современные инновационные
исследования актуальные проблемы и развитие тенденции: решения и
перспективы. – 2022. – Т. 1. – №. 1. – С. 401-404.
22.
Sobirovich P. B. Darajali Geometriyani Algebraik Tenglamalarda Qo ‘Llab
Asimptotik Yechimlarini Topish //E Conference Zone. – 2022. – С. 166-168.
23.
Рабимкул, А., Иброҳимов , Ж. Б. ў., Пўлатов, Б. С., & Нориева, А. Ж. қ.
(2023). АРГУМЕНТЛАРНИ ГУРУҲЛАРГА АЖРАТИБ БАҲОЛАШ УСУЛИДА
КЎП ПАРАМЕТРЛИ НОЧИЗИҚЛИ РЕГРЕССИЯ ТЕНГЛАМАЛАРИНИ
ҚУРИШ МАСАЛАЛАРИ. Educational Research in Universal Sciences, 2(2), 174–
178. Retrieved from.
24.
Xoljigitov D., Isroilov I. GRAFLAR NAZARIYASI YORDAMIDA
MANTIQIY MASALALARNI YECHISH //Журнал математики и информатики. –
2022. – Т. 2. – №. 2.
