Comprehensive substantiation of approaches to improvement of vaccine prophylaxis in children with inadequate immune response

ТОШКЕНТ

ПЕДИАТРИЯ

ТИББИЁТ

ИНСТИТУТИ

ҲУЗУРИДАГИ

ИЛМИЙ

ДАРАЖАЛАР

БЕРУВЧИ

DSc.27.06.2017.Tib.29.01

РАҚАМЛИ

ИЛМИЙ

КЕНГАШ

РЕСПУБЛИКА

ИХТИСОСЛАШТИРИЛГАН

ПЕДИАТРИЯ

ИЛМИЙ

-

АМАЛИЙ

ТИББИЁТ

МАРКАЗИ

МУЛЛАЕВА

ЛОЛА

ДЖАВЛАНОВНА

НОМУВОФИҚ

ИММУН

ЖАВОБ

БЕРУВЧИ

БОЛАЛАРДА

ВАКЦИНОПРОФИЛАКТИКА

НАТИЖАЛАРИНИ

МУКАММАЛЛАШТИРИШГА

МАЖМУИЙЁНДАШУВНИ

АСОСЛАШ

14.00.09 –

Педиатрия

ТИББИЁТ

ФАНЛАРИ

БЎЙИЧАДОКТОРЛИК

(DSc)

ДИССЕРТАЦИЯСИ

АВТОРЕФЕРАТИ

ТОШКЕНТ

– 2018

УЎК

:

614.47-053.2:612.017.1-06

Докторлик

(DSc)

диссертацияси

автореферати

мундарижаси

Оглавление

автореферата

докторской

(DSc)

диссертации

Contents of the abstract of doctoral (DSc) dissertation

Муллаева

Лола

Жавлоновна

Номувофиқ

иммун

жавоб

берувчи

болаларда

вакцинопрофилактика

натижаларини

мукаммаллаштиришга

мажмуий

ёндашувни

асослаш

…………………………………………..

3

Муллаева

Лола

Джавлановна

Обоснование

комплексного

подхода

к

совершенствованию

вакцино

-

профилактики

у

детей

с

неадекватным

иммунным

ответом

………

27

Mullaeva Lola Djavlanovna

Comprehensive substantiation of approaches to improvement of vaccine
prophylaxis in children with inadequate immune response ………………

51

Эълон

қилинган

ишлар

рўйхати

Список

опубликованных

работ

List of published works

..………………………………………………… 58

ТОШКЕНТ

ПЕДИАТРИЯ

ТИББИЁТ

ИНСТИТУТИ

ҲУЗУРИДАГИ

ИЛМИЙ

ДАРАЖАЛАР

БЕРУВЧИ

DSc.27.06.2017.Tib.29.01

РАҚАМЛИ

ИЛМИЙ

КЕНГАШ

РЕСПУБЛИКА

ИХТИСОСЛАШТИРИЛГАН

ПЕДИАТРИЯ

ИЛМИЙ

-

АМАЛИЙ

ТИББИЁТ

МАРКАЗИ

МУЛЛАЕВА

ЛОЛА

ДЖАВЛАНОВНА

НОМУВОФИҚ

ИММУН

ЖАВОБ

БЕРУВЧИ

БОЛАЛАРДА

ВАКЦИНОПРОФИЛАКТИКА

НАТИЖАЛАРИНИ

МУКАММАЛЛАШТИРИШГА

МАЖМУИЙ

ЁНДАШУВНИ

АСОСЛАШ

14.00.09 –

Педиатрия

ТИББИЁТ

ФАНЛАРИ

БЎЙИЧА

ДОКТОРЛИК

(DSc)

ДИССЕРТАЦИЯСИ

АВТОРЕФЕРАТИ

ТОШКЕНТ

– 2018

4

Докторлик

(DS

с

)

диссертацияси

мавзуси

Ўзбекистон

Республикаси

Вазирлар

Маҳкамаси

ҳузуридаги

Олий

аттестация

комиссиясида

В

2017.1.DS

с

/

Т

ib64

рақам

билан

рўйхатга

олинган

.

Диссертация

Республика

ихтисослаштирилган

педиатрия

илмий

-

амалий

тиббиёт

марказида

бажарилган

.

Диссертация

автореферати

учтилда

(

ўзбек

,

рус

,

инглиз

(

резюме

)).

Илмий

кенгаш

веб

-

саҳифаси

(www.tashpmi.uz

)

ва

«ZiyoNet»

ахбороттаълим

тармоғига

(www.ziyonet.uz

жойлаштирилган

.

Махмудова

Дильбар

Иноятовна

тиббиёт

фанлари

доктори

,

профессор

Илмий

маслаҳатчи

:

Расмий

оппонентлар

:

Шамсиев

Фазлитдин

Сайфутдинович

тиббиёт

фанлари

доктори

,

профессор

Бобомуратов

Турдиқул

Акрамович

тиббиёт

фанлари

доктори

,

профессор

Исмаилова

Адолат

Абдурахимовна

тиббиёт

фанлари

доктори

Етакчи

ташкилот

:

Сеченов

номидаги

Москва

тиббиёт

академияси

(

Россия

)

Диссертация

ҳимояси

Тошкент

педиатрия

тиббиёт

институти

ҳузуридаги

DS

с

.27.06.2017.Tib.29.01

рақамли

Илмий

кенгашнинг

2018

йил

«___» _____________

соат

____

даги

мажлисида

бўлиб

ўтади

. (

Манзил

: 100140,

Тошкент

шаҳри

,

Боғишамол

кўчаси

, 223-

уй

.

Тел

./

факс

: (+99871) -262-33-14;

е

-mail: mail@tashpmi.uz).

Диссертация

билан

Тошкент

педиатрия

тиббиёт

институти

Ахборот

–

ресурс

марказида

танишиш

мумкин

(

№

___

сон

билан

рўйхатга

олинган

).

Манзил

: 100140,

Тошкент

шаҳри

,

Боғишамол

кўчаси

, 223-

уй

.

Тел

./

факс

(+99871) -262-33-14).

Диссертация

автореферати

2018

йил

«___»_________________

да

тарқатилди

.

(2018

йил

«___»___________________

даги

____

рақамли

реестр

баённомаси

)

А

.

В

.

Алимов

Илмий

даражалар

берувчи

илмий

кенгаш

раиси

,

тиббиёт

фанлари

доктори

,

профессор

Э

.

А

.

Шамансурова

Илмий

даражалар

берувчи

илмий

кенгаш

илмий

котиби

,

тиббиёт

фанлари

доктори

,

профессор

Д

.

И

.

Ахмедова

Илмий

даражалар

берувчи

илмий

кенгаш

қошидаги

илмий

семинар

раиси

,

тиббиёт

фанлари

доктори

,

профессор

5

КИРИШ

(

Докторлик

(DSc)

диссертацияси

аннотацияси

)

Диссертация

мавзусининг

долзарблиги

ва

зарурати

.

Жаҳон

соғлиқни

сақлаш

ташкилоти

маълумотларига

кўра

дунёда

эмлаш

дастурининг

очилиши

натижасида

ҳар

йили

6

млн

бола

ҳаёти

сақлаб

қолинади

, 750

минг

нафар

боланинг

ногирон

бўлиши

олди

олинади

,

йилига

эмлаш

туфайли

400

млн

инсон

умри

сақлаб

қолинади

1

.

Эрта

болалик

давриданоқ

болалар

контингентини

бошқарилувчи

инфекцияларга

қарши

иммунизациялашга

95%

жалб

этиш

ушбу

эпидемияни

бартараф

этишнинг

асосий

талабларидан

бири

бўлиб

ҳисобланади

.

Бироқ

касалликлар

рўйхати

етарлича

кенг

контингентининг

мавжудлиги

туфайли

профилактик

эмлашлар

календари

муддатларида

ўз

вақтида

бор

-

йўғи

2%

дан

28%

гача

болалар

эмланади

2

.

Эмлашга

қарши

фикрлар

(

АКДС

вакцинага

–

эмлашдан

кейинги

реакциялар

-

40%,

ва

асоратлар

1–2%)

аҳоли

ўртасида

салбий

ҳиссий

-

психологик

таъсирларни

келтириб

чиқаришда

давом

этмоқда

3

.

Жаҳон

миқёсида

,

болаларни

ўз

вақтида

ва

хавфсиз

эмлашни

таъминлаш

биринчи

галдаги

вазифаларга

киради

ва

бу

муаммонни

ечиш

эса

болаларни

иммунизациялашни

юқори

даражада

ушлаб

туриш

имконини

беради

.

Бошқарилувчи

инфекцияларга

қарши

,

айниқса

кичик

ёшдаги

болалар

орасида

,

эмлаш

жараёнларини

ўтказиш

инфекция

элиминацияси

,

касалланишни

камайтиришдаҳал

қилувчи

аҳамият

касб

этади

4

.

Бироқ

ҳозирга

қадар

саломатлигида

муаммолар

мавжуд

болаларнииммунизациялаш

бўйича

ягона

ёндашувга

эришилгани

йўқлиги

,

эмлашга

ҳаддан

ортиқ

ёки

етарлича

бўлмаганиммун

жавобни

ривожланиш

хавфи

мавжудлиги

муаммонинг

долзарблигини

белгилайди

.

Шунингдек

,

эмлашнинг

клиник

,

иммунологик

,

серологик

ва

социологик

замонавий

жиҳатларини

аниқлаш

;

саломатлигида

ўзгаришлар

бўлган

болаларда

иммунизациялашга

адекват

иммун

жавобни

таъминлаш

усулларини

ишлаб

чиқишилмий

-

тадқиқотларнинг

устивор

йўналиши

бўлиб

қолмоқда

.

Республикамизда

болалар

орасида

юқумли

касалликларниэртаташхислаш

ва

асоратларини

камайтиришга

қаратилган

кенг

қамровли

дастурий

тадбирлар

амалга

оширилмоқда

. 2017–2021

йилларда

Ўзбекистон

Республикасини

ривожлантиришнинг

бешта

устувор

йўналиши

бўйича

Ҳаракатлар

стратегиясида

«

оила

саломатлигини

мустаҳкамлаш

,

оналик

ва

болаликнимуҳофаза

қилиш

,

оналар

ва

болаларнинг

сифатли

тиббий

хизматданфойдаланишни

кенгайтириш

,

уларга

1

World Health Organization. Geneva,

2012.

Глобальныйпландействийвотношениивакцин

http://www.who.int/immunization/position_papers/ru/

2

Костинов

М

.

П

с

соавт

..

Вакцинация

детей

с

нарушенным

состоянием

здоровья

.

Москва

, 4

МПресс

, 2013. –

432

с

.

3

World Health Organization. Adverse events following immunization: causality assessment. Geneva,

2008. t/vaccines-documents/DocsPDF05/815.pdf

4

Даминов

Т

.

О

.,

Муминова

М

.

Т

.

Влияние

кратности

вакцинации

на

состояние

специфического

иммунитета

у

детей

,

привитых

против

ВГВ

//

Инфекционные

болезни

:

проблемы

и

пути

их

решения

:

науч

.-

практич

.

конф

.. -

Ташкент

,

2011. - C. 50-51

6

ихтисослаштирилган

ва

юқори

технологияларга

асосланган

тиббий

ёрдам

кўрсатиш

,

чақалоқлар

ва

болалар

ўлимини

камайтириш

бўйича

комплекс

чора

-

тадбирларни

янада

кенгроқ

амалга

ошириш

»

1

вазифалари

белгиланган

.

Бундан

келиб

чиққан

холда

аҳолига

тиббий

хизмат

кўрсатиш

даражасини

янги

босқичга

кўтариш

,

болаларда

эмлаш

билан

боғлиқ

муаммоларни

аниқлаш

хамда

эмлашнинг

индивидуал

ёндашувга

асосланган

усулларини

такомиллаштиришалоҳида

аҳамият

касб

этади

.

Айниқса

,

бу

борада

ўсувчиорганизмнинг

атроф

-

муҳитнинг

салбий

омилларга

қаршилик

даражасининг

кўтариш

хам

мухимдир

.

Ўзбекистон

Республикаси

Президентининг

2016

йил

2

ноябрдаги

ПҚ

–2650-

сон

Қарори

билан

тасдиқланган

«2016–2020

йилларда

Ўзбекистонда

оналик

ва

болаликни

муҳофаза

қилиш

тизимини

янада

такомиллаштириш

чора

-

тадбирлари

тўғрисида

»

ги

, 2017

йил

7

февралдаги

ПФ

-4947-

сон

Фармони

билан

тасдиқланган

«

Ўзбекистон

Республикасини

янада

ривожлантириш

бўйича

ҳаракатлар

стратегияси

тўғрисида

»

ги

ва

2017

йил

20

июндаги

ПҚ

-

3071-

сон

Қарори

билан

тасдиқланган

«

Ўзбекистон

Республикаси

аҳолисига

2017-2021

йилларда

ихтисослаштирилган

тиббий

ёрдам

кўрсатишни

янада

ривожлантириш

чора

-

тадбирлари

тўғрисида

»

ги

ҳамда

мазкур

фаолиятга

тегишли

бошқа

меъёрий

-

ҳуқуқий

ҳужжатларда

белгиланган

вазифаларни

амалга

оширишда

мазкур

диссертация

тадқиқоти

муайян

даражада

хизмат

қилади

.

Тадқиқотнинг

республика

фан

ва

технологиялари

ривожланиши

-

нинг

устувор

йўналишларига

боғлиқлиги

.

Мазкур

тадқиқот

республика

фан

ва

технологиялар

ривожланишининг

V. «

Тиббиёт

ва

фармакология

»

устувор

йўналишига

мувофиқ

бажарилган

.

Диссертация

мавзуси

бўйича

халқаро

илмий

тадқиқотлар

шарҳи

2

.

Эмлаш

самарадорлиги

ва

хавфсизлигини

ошириш

,

номувофиқ

иммун

жавоб

берувчи

болаларда

вакцинопрофилактика

натижаларини

такомиллаштиришга

йўналтирилган

илмий

тадқиқотлар

жаҳоннинг

етакчи

илмий

марказлари

ва

олий

таълим

муассасаларида

,

жумладанИммунизация

ва

респиратор

касалликлар

миллий

маркази

(NCIRD) (

АҚШ

),VAXINFECTION –Vaccine &

Infectious Disease institute University of Antwerp (

Бельгия

), London School of

Hygiene and Tropical Medicine (

Буюк

Британия

), High Council for Public Health

(HCSP) (

Франция

), National Center of Infectious and Parasitic Diseases(HCSP)

(

Франция

), National Center of Infectious and Parasitic Diseases (

Болгария

),

Касалликлар

олдини

олиш

ва

назорат

қилиш

Европа

маркази

(

Швеция

),

Ҳалқаро

болалар

маркази

(

Туркия

),

РТФА

болалар

саломатлигиилмий

маркази

(

Россия

Федерацияси

),

Республика

ихтисослаштирилган

педиатрия

илмий

-

амалий

тиббиёт

маркази

ва

Вирусология

илмий

текшириш

институтида

(

Ўзбекистон

Республикаси

)

олиб

борилмоқда

.

1

2017–2021

йиллардаЎзбекистон

Республикасини

ривожлантиришнинг

бешта

устувор

йўналиши

бўйича

Ҳаракатлар

стратегияси

.

2

https://www.bioportfolio.com; http://www.link.springer.com/; https://www.researchgate.net/.;

https://www.ecdc.europa.eu/en/; http://www.nczd.ru.

7

Жаҳонда

болаларни

эмлаш

ишларининг

самарадорлиги

ва

хавфсизлигини

оширишга

йўналтирилган

илмий

тадқиқотлар

юзасидан

қатор

,

жумладан

,

қуйидаги

илмий

натижалар

олинган

:

ҳужайрасиз

АКДС

ваҳужайрали

АКДС

вакцинасамарадорлигига

таъсир

қилувчи

сабаблараниқланган

(

Иммунизация

ва

Респиратор

касалликлар

Миллий

Маркази

(NCIRD),

АҚШ

);

оғир

бўлмаган

ўткир

касалликлар

билан

оғриган

болаларни

эмлаш

хавфсизлиги

аниқланган

(VAXINFECTION– Vaccine &

Infectious Disease institute University of Antwerp,

Бельгия

);

саломатлигида

ўзгаришлар

бўлган

болаларни

кўкйўтал

,

грипп

,

пневмокок

, Hib

инфекцияларга

қарши

эмлаш

асосланган

(

РТФА

,

Россия

);

профилактик

эмлашлар

миллий

календарига

ротавирус

инфекцияларгақарши

эмлашнинг

киритилиши

эпидемиологик

жиҳатдан

асосланган

(

Вирусология

илмий

-

текшириш

институти

,

Ўзбекистон

Республикаси

).

Бугунги

кунда

жаҳон

миқёсидаболалардаги

бошқариладиган

инфекцияларни

профилактик

эмлаш

билан

боғлиқ

муаммолар

ечимини

топишга

қаратилган

қатор

,

жумладан

қуйидаги

устувор

йўналишларда

илмий

тадқиқот

ишлари

олиб

борилмоқда

:

саломатлигида

муаммолар

мавжуд

болаларниэмлашдан

кейинги

иммунитетнинг

шаклланиш

қонунийлиги

ва

иммунизациядан

кейинги

салбий

оқибатлар

ривожланишини

аниқлаш

;

вакцина

антигенларига

иммун

жавобнинг

ёшга

оида

ва

ирсий

бўлмаган

хусусиятларини

аниқлаш

;

саломатлигида

ўзгаришлар

бўлган

болаларда

эмлашнинг

клиник

,

иммунологик

,

серологик

ва

социологик

замонавий

жиҳатларини

аниқлаш

;

номувофиқ

иммун

жавоб

(

ҳаддан

ортиқ

ёки

етарлича

бўлмаганберувчи

)

болаларни

эмлаш

хавфсизлиги

ва

самарадорлигини

ошириш

усулларини

қидириб

топиш

.

Муаммонинг

ўрганилганлик

даражаси

.

Жаҳондаамалга

оширилган

тадқиқотлар

натижасида

кўплаб

ютуқлар

қўлга

киритилган

бўлса

-

да

,

саломатлигида

муаммолар

бўлган

болаларни

профилактик

эмлашнинг

бир

қанча

жиҳатларидаги

саволлар

ҳануз

ўз

ечимини

топмаган

.

Эмлаш

натижаларига

таъсир

кўрсатувчи

омиллар

кўламининг

кенглиги

ушбу

тоифа

болаларида

профилактик

эмлашларни

ўтказишда

ягона

ёндашувнинг

бўлмаслигини

таъминлайди

(

А

.

Г

.

Гайворонская

ва

ҳаммуалл

.,2011;

С

.

П

.

Каплина

,2012;

В

.

К

.

Таточенко

ва

ҳаммуалл

.,2014).

Вакцинация

фойдалари

ва

хавф

категорияларини

баҳолашда

,

бир

томондан

,

эпидемиологик

жиҳатдан

,

иккинчи

томондан

,

иммунизациялаш

хизмати

вакиллари

сифатида

умумий

амалиёт

шифокорлари

,

педиатрлар

нуқтаи

назарида

қарама

-

қаршиликлар

мавжуд

(

М

.

Г

.

Галицкая

, 2010;

М

.

В

.

Ермоленко

, 2014).

Жамият

ва

тиббиёт

ходимларининг

эмлашдан

кейинги

реакциялар

ва

асоратларни

нотўғри

қабул

қилишлари

бир

томондан

ва

иккинчи

томондан

эмлашга

нисбатан

паст

даражали

иммун

жавобга

эга

бўлган

болалар

ҳақидаги

кам

сонли

маълумотлар

орасидаги

номувофиқлик

алоҳида

аҳамиятга

эга

(

Г

.

Г

.

Онищенко

, 2010;

Н

.

И

.

Брико

, 2012).

Мамлакатимиз

олимлари

томонидан

бошқарилувчи

инфекцияларда

эмлашдан

кейинги

иммунитет

ҳолати

,

асоратлар

суръати

ва

иммунизациядан

кейинги

ўлим

ҳолатларини

ўрганиш

бўйича

муҳим

ишлар

амалга

оширилди

8

(

Д

.

А

.

Аскарова

, 2001;

Г

.

А

.

Ибадова

, 2011;

М

.

Н

.

Даминова

, 2014).

Боланинг

профилактик

эмлашлардан

олдинги

иммун

тизими

ҳолати

вакцинал

жараён

кечиш

характерини

олдиндан

аниқлашда

муҳим

ҳисобланади

.

Эмлашдан

олдин

иммунологик

механизмлар

ҳолатларини

ўрганишбошқарилувчи

инфекцияларга

эмлашдан

кейинги

иммунитетнингшаклланиши

ва

иммунизациядан

кейинги

салбий

оқибатлар

ривожланишини

аниқлаш

,

болалар

иммунопрофилактикасида

индивидуал

ёндашувларни

ишлаб

чиқишимконини

беради

.

Замонавий

адабиётларда

саломатлигида

ўзгаришлар

бўлган

болаларниэмлаш

самарадорлиги

ва

хавфсизлиги

ҳақида

ягона

фикр

мавжуд

эмас

,

услубий

ёндашувларни

ишлаб

чиқиш

бўйича

иммунитет

ҳолати

даражасини

меъёрлаштиришга

етарли

даражада

эътибор

қаратилмаган

(

С

.

М

.

Харит

, 2007;

А

.

Л

.

Заплатникова

ва

ҳаммуалл

., 2013).

Юқорида

келтирилган

маълумотлар

шуни

таъқазо

қиладики

саломатлигида

ўзгаришлар

бўлган

болаларда

иммунопрофилактика

янги

усулларини

кўллаб

,

улардаги

эмлаш

жараёнининг

хусусиятларини

мақсадли

йўналтирилган

ҳолда

аниқлаш

хамда

эмлашга

ноадекват

жавоб

бўйича

хатар

гуруҳидаги

болаларнинг

вакцинопрофилактикасини

услубий

ёндашувларни

такомиллаштиришини

заруратини

кўрсатади

ва

муаммонинг

долзарблиги

ва

амалий

жиҳатдан

муҳимлигини

белгилайди

.

Диссертация

мавзусининг

диссертация

бажарилган

илмий

-

тадқиқот

муассасасининг

илмий

-

тадқиқот

ишлари

режалари

билан

боғлиқлиги

.

Диссертация

тадқиқоти

Республика

ихтисослаштирилган

педиатрия

илмий

-

амалий

тиббиёт

маркази

илмий

-

тадқиқот

ишлари

режасига

мувофиқ

К

11–51 «

Ноадекват

иммун

жавобли

болаларда

вакцинопрофилактикани

такомиллаштириш

бўйича

концепция

ва

ташкилий

чораларни

ишлаб

чиқиш

»

мавзусидаги

лойиҳаси

асосида

бажарилган

.

Тадқиқотнинг

мақсади

профилактик

эмлашларда

иммун

жавобнинг

шаклланиши

ҳамда

иммунизация

хавфи

ва

фойдасининг

ўзаро

нисбатини

аниқлаш

асосида

саломатлигида

ўзгаришлар

бўлган

болаларда

вакцинопрофилактикага

ёндашувларни

такомиллаштиришдан

иборат

.

Тадқиқотнингвазифалари

:

саломатлигида

ўзгаришлар

бўлган

болаларда

эмлаш

жараёнининг

клиник

-

иммунологик

хусусиятларини

аниқлаш

;

беморга

боғлиқ

бўлган

омилларнинг

иммун

жавоб

самарадорлигига

,

болалар

эмланишига

таъсирини

аниқлаш

;

саломатлигида

ўзгаришларбўлган

болаларда

эмлашга

ноадекват

иммун

жавобнинг

(

паст

ва

ўта

юқори

)

такрорланиш

даражаси

ва

тавсифини

аниқлаш

;

ноадекват

иммун

жавобли

болаларда

организмнинг

ўта

юқори

реакция

хавфи

ва

профилактик

эмлашларга

вакцинация

таъсир

кўрсатмаслигини

башоратлаш

мезонларини

ишлаб

чиқиш

;

жараённинг

асосий

иштирокчиларибилан

боғлиқ

эмлаш

жараёни

муаммоларни

аниқлаш

;

9

эмлашга

номувофиқ

жавоб

берувчи

хатаргуруҳидаги

болаларнинг

иммунопрофилактикасини

индивидуаллаштириш

бўйича

услубий

ёндашувларни

такомиллаштириш

.

Тадқиқотнинг

объекти

сифатида

эмлашдан

салбий

оқибатлар

келиб

чиққан

220

нафар

бола

,

эмланган

365

нафар

бола

,65

нафар

амалий

соғлом

болалар

,

болаларнинг

102

нафар

оналари

ваэмлашда

иштирок

этган

104

нафар

тиббиёт

ходимлари

олинган

.

Тадқиқотнинг

предмети

сифатида

болалар

вена

қони

ва

зардоби

иммунологик

тадқиқотларучун

олинди

.

Тадқиқотнинг

усуллари

.

Тадқиқотда

умумклиник

,

серологик

,

иммунологик

,

ижтимоий

ва

статистик

тадқиқот

усулларидан

фойдаланилган

.

Тадқиқотнинг

илмий

янгилиги

қуйидагилардан

иборат

:

аллергик

касалликлари

бўлган

болаларда

умумий

лейкоцитар

антигени

CD45

нинг

АКДС

+

ВГВ

+

ХИБ

ва

КПК

вакциналар

билан

in vitro

экпрессияси

даражасинингдинамикада

ўзгариши

исботланган

;

саломатлигида

ўзгаришлари

бўлган

болаларда

эмлаш

жараёнигаетарли

бўлмаган

ёки

ҳаддан

ортиқ

жавоб

реакциясини

аниқлаб

берувчи

беморга

боғлиқ

асосий

анте

-

интрава

постнатал

омиллар

аниқланган

;

саломатлигида

ўзгаришлари

бўлган

болалар

иммунреактивлигибошланғич

ҳолатидан

иммун

жавоб

билан

эмлашсамарадорлигига

боғлигианиқланган

;

саломатлигида

ўзгаришларибўлган

болаларда

эмлаш

самарадорлиги

ва

хавфсизлигининг

клиник

-

иммунологик

мезонлари

аниқланган

;

касаллик

оғирлик

даражаси

,

ремиссиясининг

давомийлиги

,

эмлаш

муддатларини

хисобга

олган

холда

саломатлигида

ўзгаришлар

бўлган

болаларни

индивидуал

ёндашувга

асосланган

эмлаш

усуллари

такомиллаштирилган

;

Тадқиқотнинг

амалий

натижалари

қуйидагилардан

иборат

:

амалий

педиатрия

учун

саломатлигида

ўзгаришлар

бўлган

болаларда

эмлашга

ноадекват

иммун

жавоб

хавфини

башоратлаш

мезонлари

таклиф

этилган

;

аллергик

касалликлар

билан

оғриган

болаларда

эмлашга

бўлган

орга

-

низмнинг

ножўя

жавобини

башоратлаш

усуллари

такомиллаштирилган

;

саломатлигидаўзгаришларбўлган

болаларни

эмлашнинг

индивидуал

ён

-

дашувга

асосланган

усуллари

такомиллаштирилган

;

болаларда

иммунизациядан

кейинги

салбийоқибатларни

текшириш

ал

-

горитми

ишлаб

чиқилган

.

Тадқиқот

натижаларнинг

ишончлилиги

ишда

қўлланилган

ёндошув

ва

усуллар

,

назарий

маълумотларнинг

олинган

натижалар

билан

мос

келиши

,

олиб

борилган

текширувларнинг

услубий

жиҳатдан

тўғрилиги

,

беморлар

сонининг

етарли

эканлиги

,

статистик

текшириш

усуллари

ёрдамида

ишлов

берилганлиги

,

шунингдек

,

тадқиқот

натижаларининг

халқаро

ҳамда

маҳаллий

маълумотлари

билан

таққосланганлиги

,

чиқарилган

хулоса

ҳамда

олинган

натижаларнинг

ваколатли

тузилмалар

томонидан

тасдиқланганлиги

билан

изоҳланади

.

10

Тадқиқот

натижаларининг

илмий

ва

амалий

аҳамияти

.

Тадқиқот

натижаларининг

илмий

аҳамияти

шундаки

,

саломатлигида

ўзгаришлари

бўлган

болаларда

эмлашга

бўлган

паст

ва

ҳаддан

ортиқ

даражадаги

организм

жавоби

ривожланиши

қонуниятлари

аниқлаш

келажакда

чуқур

тадқиқотлар

олиб

бориш

учун

замин

яратган

.

Номувофиқ

иммун

жавоб

берувчи

боллаларда

аниқланган

АКДС

+

ВГВ

+

ХИБ

ва

КПК

вакциналар

билан

тест

тизимида

CD45

умумий

лейкоцитар

антигени

экспрессияси

даражасининг

ўзгариши

,

вакцинациядан

кейинги

даврда

бошқарилувчи

инфекциялар

ва

патологик

ҳолатларга

қарши

эмлашдан

кейинги

босқичда

антитаналартитрлариушбу

патология

патогенезининг

янги

жиҳатларини

аниқлаш

имконини

бериши

билан

изоҳланади

.

Тадқиқот

натижаларининг

амалий

аҳамияти

туғилишида

тана

вазни

кам

бўлган

,

марказий

нерв

тизиминии

перинатал

шикастланиши

,

сепсис

ўтказган

,

аллергик

касалликлар

билан

оғриган

болаларда

вакцинация

жараёнининг

кечиш

хусусиятларини

очиб

беради

.

Иммунологик

ва

серологик

тадқиқотлар

натижаларининг

таҳлили

асосида

иммунизациядан

кейинги

салбий

оқибатларни

ҳар

томонлама

текшириш

алгоритми

ишлаб

чиқилди

,

ушбу

алгоритмни

татбиқ

этиш

касалликнинг

асл

сабаблари

,

баҳолаш

мезонларини

аниқлаш

ҳамда

ёрдам

кўрсатиш

ва

касалликнинг

олдини

олиш

чораларини

ишлаб

чиқиш

имконини

беради

.

Тадқиқот

натижаларининг

жорий

қилиниши

.

Саломатлигида

ўзгаришлар

бўлган

болалардаэмлаш

даврининг

кечиши

,

паст

иммун

жавоб

ва

ўта

юқори

реакциялар

хавф

омиллари

,

эмлашдан

олдинги

иммун

реактивлиги

асосида

иммунопрофилактикани

такомиллаштириш

бўйича

олинган

илмий

натижаларасосида

:

«

Алоҳида

гуруҳ

болаларининг

вакцинопрофилактикаси

»

мавзусидаги

услубий

қўлланмаишлаб

чиқилган

ва

тасдиқланган

(

Соғлиқни

сақлаш

вазирлигининг

2011

йил

5

майдаги

8

ш

/70-

сон

маълумотномаси

).

Таклиф

этилган

услубий

қўлланманинг

жорий

этилишисаломатлигида

ўзгаришлар

бўлган

болаларни

бошқарилувчи

инфекцияларга

қарши

эмлашга

тайёрлашда

методик

ёндашувларни

такомиллаштириш

имконини

берган

;

«

Эмлашдан

кейинги

реакциялар

ва

асоратлар

(

ташхислаш

,

клиник

кечиши

,

таснифи

)»

мавзусидаги

услубий

қўлланмаишлаб

чиқилган

ватасдиқланган

(

Соғлиқни

сақлаш

вазирлигининг

2014

йил

12

ноябрдаги

8

ш

/272-

сон

хати

).

Ушбу

услубий

қўлланмааҳолининг

эмлашга

бўлган

муносабатини

ижобий

томонга

ўзгартириб

,

вакцина

билан

боғлиқ

хавф

омилларининг

ривожланиш

сабабларини

аниқлашда

методик

асос

ҳисобланади

;

«

Эмлашдан

кейинги

асоратларни

ўтказган

болаларнинг

диспансеризацияси

»

мавзусидаги

услубий

қўлланма

ишлаб

чиқилган

ва

тасдиқланган

(

Соғлиқни

сақлаш

вазирлигининг

2012

йил

25

марта

8

си

/85-

сон

хати

).

Таклиф

этилган

услубий

қўлланмаэмлашдан

кейинги

асорат

ўтказган

болаларда

реабилитация

даволашнингметодик

асос

ҳисобланади

;

11

саломатлигида

ўзгаришлар

бўлган

болаларда

касалликнинг

оғирлик

даражаси

ва

эмлаш

муддатларига

боғлиқ

ҳолда

индивидуал

ёндашувга

асосланган

бошқарилувчи

инфекцияларга

қарши

самарали

ва

хавфсиз

эмлаш

бўйича

ишлаб

чиқилган

илмий

натижалар

Соғлиқни

сақлаш

вазирлигининг

2015

йил

27

январдаги

36-

сонли

«

Бошқарилувчи

юқумли

касалликлар

иммунопрофилактикасини

ташкил

этиш

ва

ўтказиш

ҳақида

»

буйруги

асосидасоғлиқни

сақлаш

тизимига

жумладан

,

Педиатрия

РИПИАТМ

маслаҳат

поликлиникаси

,

Нукус

шаҳри

4-

болалар

поликлиникасига

ҳамда

Жиззах

вилояти

Фориш

туманидаги

болалар

поликлиникасига

амалиётига

татбиқ

қилинган

(

Соғлиқни

сақлаш

вазирлигининг

2018

йил

29

январдаги

№

8

н

–

з

/11-

сон

хулосаси

).

Татбиқ

этилган

натижалар

анъанавий

усулларга

нисбатан

саломатлигида

муаммолар

бўлган

болаларни

эмлаш

самарадорлигини

ошириш

,

беморнинг

ҳаёт

сифатини

яхшилаш

,

реанимация

ва

интенсив

даволаш

бўлимларида

бўлиш

муддатларининг

1,5

ётоқ

/

кунга

қисқартириш

билан

эмлашдан

кейинги

асоратлар

ва

реакцияларни

камайтиришга

хизмат

қилади

.

Жорий

қилинган

натижалар

бирламчи

бўғин

шифокорлари

томонидан

саломатлигида

ўзгаришлари

бўлган

болаларда

профилактик

эмлашларда

кенг

фойдаланилмоқда

.

Тадқиқот

натижаларининг

апробацияси

.

Мазкур

тадқиқот

натижалари

3

та

халқаро

ва

4

та

республика

илмий

-

амалий

анжуманларида

муҳокамадан

ўтказилган

.

Тадқиқот

натижаларининг

эълон

қилиниши

.

Диссертация

мавзуси

бўйича

жами

44

илмий

иш

чоп

этилган

бўлиб

,

шулардан

26

та

мақолалар

: 21

махаллий

ва

5

та

хорижий

журналда

.

Ўзбекистон

Республикаси

Олий

аттестация

комиссиясининг

докторлик

диссертациялари

асосий

илмий

натижаларини

чоп

этиш

тавсия

этилган

илмий

нашрларда

21

та

мақола

чоп

этилган

,4

тауслубий

қўлланмалар

нашрдан

чиққан

, 2

та

ЭХМлар

учун

мулжалланган

дастурий

махсулотлар

олинган

.

Ди

cc

ертациянинг

ҳажми

ва

тузилиши

.

Ди

cc

ертация

таркиби

кириш

,

олтита

боб

,

хуло

c

а

,

фойдаланилган

адабиётлар

рўйхатидан

иборат

.

Ди

cc

ертациянинг

ҳажми

178

бетни

ташкил

этади

.

ДИССЕРТАЦИЯНИНГ

АСОСИЙ

МАЗМУНИ

Кириш

қисмида

ўтказилган

тадқиқотларнинг

долзарблиги

ва

зарурати

асосланган

,

диссертация

мавзуси

бўйича

халқаро

илмий

тадқиқотлар

шарҳи

,

тадқиқотнинг

мақсади

ва

вазифалари

,

объект

ва

предметлари

тавсифланган

,

республика

фан

ва

технологиялари

ривожланишининг

устувор

йўналишларига

мослиги

кўрсатилган

,

тадқиқотнинг

илмий

янгилиги

ва

амалий

натижалари

баён

қилинган

,

олинган

натижаларнинг

илмий

ва

амалий

аҳамияти

очиб

берилган

,

тадқиқот

натижаларини

амалиётга

жорий

қилиш

,

нашр

этилган

ишлар

ва

диссертация

тузилиши

бўйича

маълумотлар

келтирилган

.

12

Диссертациянинг

«

Саломатлигида

ўзгаришлар

мавжуд

болаларда

профилактик

эмлашнинг

назарий

ва

амалий

асослари

»

деб

номланган

биринчи

бобида

тўрт

кичик

бобдан

иборат

адабиётлар

шарҳи

тақдим

этилган

:

биринчи

кичик

бобда

ёшга

кўра

организмнинг

жавоб

реакцияси

ҳақидаги

тасаввурлар

муҳитида

болаларнинг

эмлашга

бўлган

иммун

жавоби

қонуниятларининг

назарий

асослари

батафсил

ёритилган

;

иккинчи

кичик

бобда

болаларда

амалга

оширилган

эмлаш

натижаларига

таъсир

кўрсатувчи

омиллар

ҳақидаги

замонавий

қарашлар

ёритилган

;

учинчи

кичик

боб

саломатлигида

ўзгаришлар

бўлган

болаларда

эмлашдан

кейинги

иммун

жавобнинг

клиник

-

иммунологик

хусусиятларига

;

тўртинчи

кичик

боб

эса

бошқарилувчи

инфекцияларга

қарши

иммунизациялаш

хавфи

ва

фойдаларини

баҳолашда

болаларда

эмлашга

бўлган

ноадекват

жавоб

ўрни

ва

ролига

бағишланган

.

Диссертациянинг

«

Саломатлигида

ўзгаришлар

бўлган

болалар

тавсифи

ва

қўлланилган

тадқиқот

усуллари

»

деб

номланган

иккинчи

бобида

тадқиқотнинг

материал

ва

усуллари

:

клиник

,

серологик

,

иммунологик

,

ижтимоий

ҳамда

статистик

усуллари

баён

қилинган

.

Мазкур

тадқиқот

мақсад

ва

вазифаларига

мувофиқ

Ўзбекистон

Республикаси

Соғлиқни

сақлаш

вазирлиги

Республика

ихтисослаштирилган

илмий

-

амалий

педиатрия

тиббиёт

маркази

негизида

профилактик

эмлашлар

миллий

тақвимига

мувофиқ

кўкйўтал

,

бўғма

,

қоқшол

,

қизамиқ

,

эпидемик

паротит

ва

қизилчага

қарши

иммунизацияланган

саломатлигида

ўзгаришлар

мавжуд

2

ойликдан

7

ёшгача

бўлган

585

нафар

бола

текширишдан

ўтказилди

(

Ўзбекистон

Республикаси

СанҚваМ

).

Улардан

220

нафар

болада

иммунизациядан

кейинги

салбий

оқибатлар

; 72

нафарида

марказий

нерв

тизиминии

перинатал

шикастланиши

; 64

нафарида

аллергик

касалликлар

аниқланган

; 144

нафари

сепсисни

бошдан

кечирган

; 85

нафари

туғилишида

кам

вазн

,

шунингдек

,

улардан

30

нафари

(

иммунологик

тадқиқотларга

кўра

)

ва

45

нафари

(

серологик

тадқиқотларга

кўра

)

соғлом

бўлган

.

Тадқиқотда

эмлаш

жараёнининг

270

нафар

иштирокчиси

иштирокида

ижтимоий

сўровнома

ўтказилди

,

улардан

102

нафари

эмлаш

ўтказилиши

режалаштирилган

болаларнинг

оналари

, 104

нафари

эмлаш

жараёнида

иштирок

этувчи

тиббиёт

ходимлари

, 64

нафари

жалб

қилинган

гуруҳ

иштирокчилари

(

эмлашга

жалб

қилиниши

режалаштирилган

болаларнинг

оналари

,

тиббиёт

ходимлари

,

оммавий

ахборот

воситалари

вакиллари

)

бўлган

.

Илмий

ишда

қуйидаги

тадқиқот

усуллари

қўлланилди

:

–

клиник

:

ҳаёт

ва

касаллик

анамнезини

ўрганиш

,

объектив

текширувдан

ўтказиш

,

қон

ва

сийдик

умумий

таҳлили

,

қоннинг

биокимёвий

таҳлили

,

инструментал

тадқиқотлар

;

–

серологик

:

бўғма

,

қоқшол

,

кўкйўтал

ва

қизамиқ

ташхисоти

билан

суст

гемагглютинация

реакцияси

ёрдамида

бошқарилувчи

инфекцияларга

нисбатан

антитаналар

даражасини

аниқлаш

;

–

иммунологик

:

иммунитетнинг

ҳужайра

бўғинини

аниқлаш

НПО

«

Медбиоспектр

» (

Россия

Федерацияси

,

Москва

)

томонидан

ишлаб

чиқилган

13

моноклонал

антитаналар

ёрдамида

Россия

Федерацияси

Соғлиқни

сақлаш

вазирлиги

ва

Ўзбекистон

Республикаси

Соғлиқни

сақлаш

вазирлиги

Республика

ихтисослаштирилган

илмий

-

амалий

иммунология

ва

аллергология

тиббиёт

маркази

томонидан

ишлаб

чиқилган

услубий

қўлланмага

мувофиқ

билвосита

тўғри

бўлмаган

розетка

ҳосил

қилиш

усули

ёрдамида

амалга

оширилди

(1992, 2004).

Қондаги

Т

лимфоцитларнинг

иммунитетни

назорат

қилувчи

субпопуляциялари

:

С

D

3

–

лимфоцитларнинг

умумий

миқдори

,

С

D

4

–

Т

хелперлар

,

цитотоксик

С

D

8

–

Т

супрессорлар

,

С

D

16

–

табиий

киллерлар

, B

лимфоцитларни

(

С

D

19

)

аниқлаш

М

.

В

.

Залялиеванинг

(2004)

услубий

тавсияларига

мувофиқ

амалга

оширилди

.

А

,

М

, G

ва

Е

синфи

иммуноглобулинлари

қон

зардобида

ИФТ

усули

ёрдамида

аниқланди

.

Нейтрофилларнинг

фагоцитар

фаоллиги

(

НФФ

)

латексли

синамада

аниқланди

.

Аллергик

касалликлар

билан

касалланган

болаларда

in vitro

вакциналар

билан

ўзига

хос

синама

ўтказишда

CD45

умумий

лейкоцитар

антигени

экспрессияси

даражасининг

ўзгариш

суръатини

аниқлашнинг

иммунологик

усули

қўлланилди

;

–

ижтимоий

:

махсус

ишлаб

чиқилган

ва

аввалдан

апробациядан

ўтказилган

сўровномалар

бўйича

сўровнома

усули

,

шунингдек

,

эмлашни

ўтказиш

ва

ота

-

оналарга

масалаҳатлар

бериш

бўйича

малакаларни

баҳолаш

учун

интервью

усули

қўлланилди

.

Олинган

натижаларнинг

статистик

қайта

ишланиши

Microsoft Office Excel

– 2012

дастурий

таъминоти

ёрдамида

Pentium – IV

шахсий

компьютерида

статистик

қайта

ишлашнинг

ўрнатилган

фаолиятларини

киритган

ҳолда

амалга

оширилди

.

Клиник

тадқиқотлар

маълумотларини

статистик

қайта

ишлашнинг

замонавий

ҳисоблаш

усуллари

–

анте

- (

қарши

),

интра

- (

таркибида

)

ва

постнатал

(-

дан

кейин

)

омиллар

кенг

рўйхатининг

ўзаро

таққослаш

натижалари

бўйича

эмлаш

натижаларининг

нисбий

имконияти

ва

нисбий

хатарини

баҳолаш

билан

«

тасодифий

назорат

»

усули

қўлланилди

.

Иммунитетдаги

бузилишларни

батафсил

баҳолаш

учун

А

.

М

.

Земсков

таклиф

қилган

усуллар

(2008):

иммунологик

бузилишлар

даражасини

ҳисоблаш

;

А

.

Д

.

Горелик

ва

В

.

А

.

Скрипкин

формулалари

бўйича

ташхислаш

қиймати

коэффициентини

ҳисоблаш

(1974);

иммун

тизими

бузилишларининг

ҳисоб

-

китоб

усуллари

қўлланилди

.

Диссертациянинг

«

Саломатлигида

ўзгаришлар

бўлган

болаларда

эмлаш

жараёни

кечишининг

ўзига

хослиги

»

деб

номланган

учинчи

боби

саломатлигида

ўзгаришлар

бўлган

болаларда

эмлаш

жараёни

кечишининг

ўзига

хос

томонларини

ёритишга

бағишланган

.

Ўзбекистон

Республика

Санитария

эпидемиология

хизмати

иммунопрофилактика

бўлимининг

сўнгги

5

йил

мобайнидаги

маълумотларига

кўра

эмлашга

бўлган

иммун

жавоб

таъсирини

баҳолаш

натижалари

эмлашдан

ўтказилган

болалар

орасида

умумий

иммунитетда

барқарор

яхшиланиш

кузатилганлигидан

далолат

беради

.

Ушбу

баҳолаш

фақатгина

сероманфий

натижалар

учраш

даражасини

аниқлаш

йўли

билан

амалга

оширилади

,

бироқ

шу

билан

бирга

саломатлигида

муаммолар

бўлган

болалар

орасида

баҳолаш

зарур

бўлган

антитаналарнинг

паст

титрлари

частотасини

акс

эттирмайди

,

сабаби

бу

каби

иммунитет

тез

йўқолади

ва

умумий

иммунитет

ҳолати

учун

хавф

туғдиради

.

14

Эмлашдан

кейинги

реакциялар

ва

асоратлар

бўйича

хавфли

ҳолатларни

аниқлаш

мақсадида

сўнгги

15

йил

давомида

профилактик

эмлашлар

ўтказилганидан

кейин

Ўзбекистон

Республикаси

Соғлиқни

сақлаш

вазирлиги

Республика

ихтисослаштирилган

илмий

педиатрия

марказига

патологик

ҳолатлар

бўйича

мурожаат

этган

болаларнинг

тиббиёт

ҳужжатлари

(

касаллик

тарихи

,

амбулатор

карталар

)

ўрганилди

.

Ота

-

оналар

ва

бирламчи

бўғин

тиббиёт

ходимлари

аввалги

эмлаш

билан

боғлиқ

деб

топган

ҳолатлар

бўйича

умумий

мурожаатлар

сони

1432

тани

ташкил

этди

,

улардан

кейинчалик

махсус

таҳлилга

кўра

ҳақиқатдан

ҳам

эмлаш

сабаб

бўлган

220

та

(15,4%)

ҳолат

ажратилди

.

Ўтказилган

таҳлилга

кўра

эмлаш

натижасида

юзага

келган

аниқ

эмлашдан

кейинги

реакциялар

ва

асоратлар

109 (49,5%)

ҳолатда

аниқланган

.

Қолган

111

ҳолатда

эмлаш

асосий

касаллик

оғирлашишини

қўзғатувчи

омил

ролини

ўйнаган

ҳамда

юзага

келиш

вақти

бўйича

интеркуррент

касалликлар

тўпланиши

билан

мос

келган

.

Қўшимча

ҳолатлар

,

яъни

эмлашдан

кейинги

реакциялар

ва

асосий

касалликларнинг

кескинлашуви

21

нафар

(9,6%)

болада

кузатилди

.

Вакциналарнинг

алоҳида

турларини

одам

организмига

киритишдан

кейин

патологик

ҳолатлар

учраш

суръатини

тадқиқ

этиш

пентавалент

(

АКДС

+

ВГВ

+

ХИБ

)

вакциналар

юборишдан

кейинги

реакциялар

билан

таққослаганда

,

АКДС

ва

КПК

вакциналарини

юборишга

бўлган

реакциялар

умумий

сонининг

юқори

даражада

эканлигини

кўрсатди

.

Эмлашдан

кейинги

асоратлар

ва

реакциялар

бўйича

хавф

ҳолатида

,

асосан

,

марказий

нерв

тизиминии

перинатал

шикастланишли

(41,1%

ва

44,5%),

аллергик

касалликлари

(31,5%

ва

25,0%)

бўлган

ҳамда

бактериал

инфекцияларнинг

оғир

шаклларини

бошдан

кечирган

(8,3%

ва

9,6%)

болалар

устунлик

қилган

(1-

жадвал

).

1-

жадвал

Эмлашдан

кейинги

реакциялар

ва

асоратлар

(

ЭКР

/

ЭКА

)

бўйича

хатар

ҳолатларининг

таркибий

қисми

ЭКР

(n=73)

ЭКА

(n=36)

Кўрсаткичлар

абс

.

%

абс

. %

МНТ

перинатал

шикастланиши

30

41,1

16

44,5

Аллергик

касалликлар

23

31,5

9

25,0

Бактериал

инфекцияларнинг

оғир

шаклларидан

кейинги

ҳолат

7 9,6 3

8,3

Эмланаётган

шахс

яқинида

инфекция

билан

касалланган

беморнинг

мав

-

жудлиги

13

17,8

5

13,9

Дастурий

хатолар

–

–

3

8,3

Марказий

нерв

тизиминии

перинатал

шикастланишли

болаларда

(220

нафаридан

92

нафарида

)

эмлашдан

кейинги

босқичнинг

клиник

кечиши

тез

-

15

тез

учраши

ҳамда

умумий

эмлашдан

кейинги

реакцияларнинг

ривожланиш

хавфи

ва

нисбий

имкониятининг

юқорилиги

(

кучли

иситма

OR=4,0

ва

RR=1,75),

эмлашдан

кейинги

умумий

асоратлар

:

токсик

–

интоксикация

,

тана

ҳароратининг

38,5°

С

дан

ошиши

ва

бошқалар

(OR=2,86

ва

RR=2,8);

тортишиш

синдромлари

(OR=7,29

ва

RR=7,7); (

миядаги

)

қаттиқ

чинқириқ

(OR=4,28

ва

RR=4,57),

асосий

касалликнинг

оғирлашуви

–

марказий

нерв

тизиминии

перинатал

шикастланиши

(OR=2,03

ва

RR=1,91)

ва

умумлашган

иммунизациядан

кейинги

салбий

оқибатлар

(OR=3,5

ва

RR=1,87)

билан

характерланади

.

Иммунизациядан

кейин

ушбу

салбий

оқибатлар

ривожланиш

хавфи

бир

қатор

анте

-

интранатал

:

ҳомила

гипоксияси

(OR=9,98

ва

RR=2,95);

туғруқдаги

патологиялар

(OR=6,1

ва

RR=2,78);

ҳомиладорлик

давридаги

ўткир

респиратор

касалликлар

(OR=4,39

ва

RR=1,76),

шунингдек

,

бошқа

постнатал

омиллар

бўлиб

,

улардан

энг

аҳамиятлилари

қуйидагилар

:

марказий

нерв

тизиминии

перинатал

шикастланишли

бўлган

болаларни

АКДС

вакцинаси

билан

6

ойликка

қадар

эмлаш

(OR=9,48

ва

RR=2,74);

ушбу

гуруҳ

болаларида

марказий

нерв

тизиминии

перинатал

шикастланишининг

ўртача

оғир

ва

оғир

даражасининг

мавжудлигида

(OR=3,06

ва

RR=2,34)

кузатилган

.

Марказий

нерв

тизиминии

перинатал

шикастланишли

мавжуд

болаларда

эмлашдан

кейин

иммунитет

ҳолати

бўғма

ва

кўкйўталга

нисбатан

(

мос

равишда

25,7%

ва

50,0%)

сероманфий

натижаларнинг

юқори

частотаси

(17,1%)

ва

антитаналарнинг

паст

титрларини

(30%)

кўрсатди

,

яъни

ушбу

бошқарилувчи

инфекцияларга

қарши

ҳимоя

титрлари

ишлаб

чиқишнинг

паст

частотаси

кузатилган

.

Кўкйўтал

мисолида

келтирилган

болалар

гуруҳида

антитаналарнинг

ҳимояга

эга

бўлмаган

титрлари

ишлаб

чиқилишининг

нисбий

имконияти

ва

хавфи

анте

-

интранатал

даврнинг

бир

қатор

омиллари

–

туғруқдаги

нуқсонлар

(OR=16,4

ва

RR=2,96),

ҳомиладорлик

даврида

дори

воситаларини

қабул

қилиш

(OR=6,25

ва

RR=3,88),

камқонлик

(OR=4,88

ва

RR=2,06),

ҳомиладорлик

давридаги

ЎРК

(OR=3,62

ва

RR=2,24)

ва

бошқалар

,

шунингдек

,

постнатал

давр

омиллари

–

касалликнинг

ўртача

оғир

ва

оғир

даражаси

(OR=5,71

ва

RR=2,7), 6

ойликдан

кичик

муддатларда

эмлаш

(OR=24,0

ва

RR=3,09)

ва

бошқа

омиллар

бўлган

.

Иммунизациядан

кейинги

салбий

оқибатларга

эга

бўлган

220

нафар

боладан

79

нафари

аллергик

касалликлар

(

озиқавий

аллергия

,

аллергик

ринит

,

бронхиал

астма

,

атопик

дерматит

)

билан

оғриган

болалар

бўлиб

,

уларнингэмланиш

даври

клиник

кечиши

бир

қатор

белгилар

билан

тавсифланган

.

Эмлашдан

кейинги

умумий

реакциялардан

бу

гуруҳ

болаларда

тери

қатламидаги

полиморф

тошмалар

ва

қичималар

кузатилган

(17,7%),

бу

эса

ушбу

симптом

ривожланишининг

нисбий

имконияти

ва

хатаринингназорат

гуруҳига

нисбатан

мос

равишда

7,38

ва

6,32

марта

ўсишига

олиб

келган

.

Эм

-

лашдан

кейинги

маҳаллий

асоратлар

нисбий

имконияти

ва

хавфи

мос

равишда

8,57

ва

10,7

марта

ошган

.

Аллергик

касалликлар

билан

оғриган

болаларда

эм

-

лашдан

кейинги

умумий

асоратлардан

анафилактоид

реакция

(

Квинке

шиши

,

эшакеми

ҳ

.

к

.)

ишончли

кўп

кузатилди

– OR6,70

марта

ва

RR 8,40

марта

ошган

.

Асосий

гуруҳдаги

болаларда

интеркуррент

касалликлар

юзага

келишининг

16

нисбий

имконияти