ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
21
INGLIZ TILINI O‘QITISHDA RAQAMLI O‘QUV MODULLARI: 7–8-
SINFLAR UCHUN KONTENT YARATISH TAJRIBASI
Raxmatullayeva Barno Baxtiyor qizi
Navoiy davlat universiteti tayanch doktoranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.16759202
Annotatsiya:
Ushbu maqolada umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 7–8-sinf
o‘quvchilari uchun ingliz tilini o‘qitishda raqamli o‘quv modullarini yaratish va
ularni dars jarayoniga integratsiya qilish tajribasi yoritilgan. Tadqiqot doirasida
darslikdagi mavjud mavzular asosida interaktiv va multimediaviy topshiriqlar
Wordwall va Prepare.uz platformalarida ishlab chiqildi. Mazkur modullar
o‘quvchilarning lisoniy ko‘nikmalarini rivojlantirish, mustaqil ishlashga
yo‘naltirish va raqamli kompetensiyalarini shakllantirishda samarali vosita
sifatida namoyon bo‘ldi. Maqolada raqamli modullarning metodik asoslari,
ularni loyihalash bosqichlari hamda qo‘llash natijalari tahlil qilinadi.
Kalit so‘zlar:
raqamli o‘quv moduli, ingliz tili o‘qitish, interaktiv topshiriq,
Wordwall, Prepare.uz, ta’limda raqamlashtirish
Bugungi kunda ta’lim tizimida yuz berayotgan raqamli transformatsiya
o‘quv jarayonining barcha bosqichlarini qamrab olmoqda. Ayniqsa, xorijiy
tillarni o‘qitishda raqamli texnologiyalar vositasida yaratilgan o‘quv modullari
o‘quvchilarning til ko‘nikmalarini rivojlantirishda samarali vositaga
aylanmoqda. Ingliz tilini zamonaviy yondashuvlar asosida o‘qitish nafaqat bilim
berish, balki mustaqil fikrlash, interaktiv muloqot va ijodiy yondashuvlarni
shakllantirishni ham talab etadi.
Raqamli o‘quv modullari bu borada yangi imkoniyatlar eshigini ochadi.
Xususan, Wordwall, Prepare.uz, LearningApps kabi platformalarda yaratilgan
topshiriqlar o‘quvchilarning individual qobiliyatlariga moslashadi, til
materiallarini interaktiv shaklda o‘zlashtirishga yordam beradi. Bunday
yondashuv 7–8-sinf o‘quvchilari uchun ayniqsa dolzarbdir, chunki bu davrda
ularda tilga nisbatan qiziqish ortadi, lekin diqqat va motivatsiyani ushlab turish
uchun darslar zamonaviy texnologiyalar bilan boyitilishi lozim.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 12-maydagi PQ–229-sonli
qarorida raqamli texnologiyalardan foydalanish orqali ta’lim sifati va
samaradorligini oshirishga alohida urg‘u berilgan. Ushbu qaror asosida
o‘qituvchilar oldida darslarni raqamli vositalar bilan uyg‘unlashtirish, darslik
materiallarini moslashtirib taqdim etish kabi dolzarb vazifalar turibdi.
Adabiyotlar tahlili
So‘nggi yillarda xorijiy tillarni o‘qitishda raqamli o‘quv resurslarining o‘rni
tobora ortib bormoqda. J.H. Dudeney va N. Hockly (2007) o‘zlarining “How to
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
22
Teach English with Technology” nomli asarlarida raqamli texnologiyalar til
o‘rganishda yangi kontekstlar yaratib berishini ta’kidlaganlar [1]. Ular interaktiv
platformalar yordamida til o‘rganish jarayonini faollashtirish mumkinligini
asoslab bergan.
J.C. Richards (2015) fikricha, raqamli muhit o‘quvchilarni faqat passiv
eshituvchilar emas, balki faol ishtirokchilarga aylantiradi. Bu esa ularning
tinglab tushunish, so‘zlashish, o‘qish va yozish kabi asosiy til ko‘nikmalarini
muvozanatli rivojlantirish imkonini beradi [2].
Mahalliy mualliflardan Q.X. Niyozov (2020) ingliz tilini o‘qitishda mobil
ilovalar, interaktiv taxtalar va onlayn platformalar orqali yangi formatdagi
mashg‘ulotlar tashkil etish samaradorligini tadqiq qilgan [3]. Uning fikricha,
raqamli topshiriqlar o‘quvchilar bilimini faqat baholash emas, balki o‘rgatish
vositasiga ham aylanishi kerak.
`Yuqoridagi tadqiqotlar tahlili shuni ko‘rsatadiki, raqamli o‘quv modullari
orqali o‘quvchilarni motivatsiyalash, muloqotga jalb qilish va interaktiv
o‘rganish muhiti yaratish mumkin. Biroq, ushbu modullarni yaratish va sinf
sharoitida samarali qo‘llash tajribalari hali yetarlicha chuqur o‘rganilmagan.
Ushbu maqola aynan shu yo‘nalishda ilmiy-amaliy asoslangan yondashuvni
taklif qiladi.
Metodologiya
Mazkur tadqiqotda umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 7–8-sinf
o‘quvchilari uchun ingliz tilini o‘qitishda raqamli o‘quv modullarini yaratish,
joriy etish va samaradorligini baholash maqsad qilingan. Tadqiqot
metodologiyasi sifatida amaliy tajriba, kuzatuv, so‘rovnoma, suhbat va matn
tahlili kabi sifatli va miqdoriy metodlar uyg‘unlashtirildi.
Tadqiqot quyidagi bosqichlarda amalga oshirildi:
1. Tahlil bosqichi. “Prepare” darsligi asosida 7–8-sinflarga mo‘ljallangan
mavzular o‘rganilib, ularga mos topshiriq turlari aniqlab olindi. Shuningdek,
mavjud raqamli platformalar (Wordwall, Prepare.uz, LearningApps.org)ning
funksional imkoniyatlari tahlil qilindi.
2. Modul yaratish bosqichi. Darslikdagi har bir mavzuga mos ravishda
interaktiv topshiriqlar (bo‘shliqni to‘ldirish, juftlashtirish, test, viktorina)
yaratildi va Prepare.uz hamda Wordwall platformalarida joylashtirildi. Har bir
modul tilning 4 ko‘nikmasiga (listening, speaking, reading, writing) xizmat
qilishiga e’tibor qaratildi.
3. Eksperiment bosqichi. Navoiy shahridagi ikki maktabda 7–8-sinf
o‘quvchilari ishtirokida tajriba darslari o‘tkazildi. Eksperimental guruhda
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
23
raqamli modullar asosida, nazorat guruhida esa an’anaviy usulda dars olib
borildi.
4. Baholash bosqichi. Darslardan so‘ng o‘quvchilardan so‘rovnoma va
og‘zaki fikrlar olindi. Bundan tashqari, eksperimental va nazorat guruhlarining
yakuniy test natijalari solishtirilib, raqamli modullarning o‘zlashtirish darajasiga
ta’siri baholandi.
5. Tahlil va umumlashtirish. Olingan natijalar SPSS dasturi yordamida tahlil
qilinib, statistik farqlar aniqlangan holda ilmiy xulosa chiqarildi.
Tadqiqotda kuzatuvchi rolida o‘qituvchining ishtiroki ham nazarda tutilgan
bo‘lib, bu metod o‘quvchilar faoliyatining tabiiy kechishini aniqlash imkonini
berdi.
Shuningdek, sifatli metodlardan foydalanilgan hollarda ishtirokchilarning
shaxsiy fikrlari, motivatsiyasi va raqamli modullarga nisbatan munosabatlari
chuqur o‘rganildi.
Natijalar va muhokama
Tadqiqot davomida raqamli o‘quv modullarining ingliz tili darslaridagi
samaradorligi quyidagi yo‘nalishlarda o‘rganildi: o‘quvchilarning faolligi, darsga
bo‘lgan qiziqishi, mustaqil ishlash darajasi va bilim o‘zlashtirish ko‘rsatkichlari.
Eksperimental va nazorat guruhlari o‘rtasida olib borilgan solishtirma tahlil
quyidagi asosiy natijalarni berdi:
1. O‘quvchilarning darsga jalb qilinishi ortdi. Raqamli modullar (xususan,
Wordwall orqali yaratilgan interaktiv mashqlar) bilan ishlagan o‘quvchilar
darslarda faolroq ishtirok etgani kuzatildi. So‘rovnoma natijalariga ko‘ra,
eksperimental guruhdagi 87% o‘quvchi interaktiv topshiriqlarni “qiziqarli” va
“motivatsiyalovchi” deb baholagan.
2. Bilimlarni o‘zlashtirish darajasi yaxshilandi. Yakuniy test natijalarida
eksperimental guruhning o‘rtacha balli 15,6 (maks. 20) bo‘lgan bo‘lsa, nazorat
guruhida bu ko‘rsatkich 12,2 ni tashkil etdi. Bu esa raqamli modullarning
o‘zlashtirishga ijobiy ta’siri borligini ko‘rsatadi.
3. Til ko‘nikmalarida muvozanat saqlanishi ta’minlandi. Darslikdagi
topshiriqlarni raqamli shaklda qayta ishlab chiqqan holda tinglab tushunish,
yozma va og‘zaki nutq, so‘z boyligini oshirish kabi ko‘nikmalar uyg‘un rivojlandi.
Ayniqsa, juftlashtirish, bo‘shliqni to‘ldirish va tanlovli testlar o‘quvchilarning
so‘z yodlash tezligini oshirdi.
4. O‘qituvchining darsni boshqarish imkoniyati oshdi. Platformalarda
o‘rnatilgan avtomatik baholash tizimi o‘qituvchining vaqtini tejashga xizmat
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
24
qildi. Shuningdek, har bir o‘quvchining yutuq va kamchiliklarini alohida ko‘rish
imkoniyati tug‘ildi.
5. Texnik qiyinchiliklar mavjud. Tadqiqot davomida ayrim maktablarda
internet tezligi pastligi yoki planshet/kompyuter yetishmasligi kabi texnik
muammolar qayd etildi. Bu esa raqamli modullarni barqaror tatbiq qilish uchun
zarur shart-sharoitlarni ta’minlash dolzarb masala ekanini ko‘rsatdi.
Yuqoridagi natijalar xalqaro tadqiqotlar bilan hamohangdir. Masalan,
Dudeney va Hockly [1] tomonidan ilgari surilgan fikrlarga ko‘ra, raqamli
texnologiyalar til o‘rganishda motivatsiyani oshiradi va o‘qituvchiga
moslashtirilgan darslar yaratish imkonini beradi. Bizning tadqiqotimiz ham
aynan shu jihatlarni amalda isbotladi.
Shuningdek, raqamli modullar orqali o‘quvchilar o‘rtasida musobaqalashish
va gamifikatsiya elementlari orqali rag‘batlantirish kuchaydi. Bu holat
o‘quvchilarning o‘z ustida ishlashiga ijobiy ta’sir ko‘rsatdi.
Biroq, platformalar bilan ishlash uchun metodik ko‘nikmalar talab etiladi.
O‘qituvchilarning raqamli savodxonligi bu yerda muhim omil sifatida namoyon
bo‘ldi. Shu sababli, dars sifatini oshirish uchun o‘qituvchilar uchun amaliy
seminar va tajriba almashish maydonlarini tashkil qilish tavsiya etiladi.
Xulosa
Ushbu tadqiqot natijalariga tayangan holda, quyidagi asosiy xulosalarga
kelindi:
1. Raqamli texnologiyalar yordamida tayyorlangan interaktiv topshiriqlar
ingliz tili darslarining sifatini oshirishda samarali vosita bo‘lib xizmat qiladi.
Ayniqsa, 7–8-sinf o‘quvchilarining yosh xususiyatlari va qiziqishlariga mos
kelganligi sababli, bu uslub ularning faolligini oshiradi va til o‘rganishga bo‘lgan
motivatsiyasini kuchaytiradi.
2. “Prepare” darsligi asosida yaratilgan raqamli topshiriqlar (jumladan,
Wordwall va Prepare.uz platformalari orqali) o‘quvchilarning so‘z boyligini
kengaytirish, grammatika va nutq ko‘nikmalarini mustahkamlashda ijobiy ta’sir
ko‘rsatdi. Bu topshiriqlarning avtomatik tahlil va baholash imkoniyati esa
o‘qituvchining vaqtini tejadi va individual yondashuvni kuchaytiradi.
3. Eksperimental darslar orqali aniqlanishicha, raqamli ta’lim muhitida tilni
o‘rganish o‘zlashtirish darajasini oshiradi. Buni yakuniy test natijalari ham,
o‘quvchilar fikrlari ham isbotladi.
4. Shu bilan birga, texnik infratuzilmaning mavjudligi va o‘qituvchilarning
raqamli savodxonligi kabi omillar bu jarayonning muvaffaqiyatli amalga
oshirilishida hal qiluvchi ahamiyat kasb etadi.
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
25
5. Tadqiqotdan kelib chiqib, umumiy o‘rta ta’lim maktablarida ingliz tili
darslarini takomillashtirish uchun:
• o‘qituvchilarga doimiy raqamli metodika bo‘yicha treninglar o‘tkazish;
• maktablarda internet va qurilmalarning mavjudligini ta’minlash;
• har bir darslik bo‘yicha raqamli topshiriqlar bankini yaratish tavsiya
etiladi.
Ushbu tadqiqot umumiy o‘rta ta’lim tizimida ingliz tili ta’limini zamonaviy
raqamli vositalar orqali samarali tashkil etish yo‘lida amaliy asos bo‘lib xizmat
qilishi mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Dudeney, G., & Hockly, N. (2007). How to Teach English with Technology.
Pearson Education.
2. Richards, J. C. (2015). Key Issues in Language Teaching. Cambridge University
Press.
3. Niyozov, Q.X. (2020). Raqamli texnologiyalar yordamida ingliz tilini
o‘qitishning samaradorligi. Ta’lim va Innovatsiyalar, №4, 45–49.
