86
O‘QUVCHILARDA KITOB O‘QISHGA QIZIQISHNI RIVOJLANTIRISHNING
PEDAGOGIK-PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI
Shagulyamova Durdona Jaxongir qizi
Alfraganus Universiteti, Pedagogika psixalogiya
yo’nalishi magistratura talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14964243
Annotatsiya:
Ushbu maqolada o`quvchilarda kitob o`qishga qiziqishni rivojlantirishning
pedagogik-psihologik xususiyatlari hamda kitob o`qishning bugungi kundagi ahamiyati haqida
so`z boradi
Kalit so`zlar:
pedagogik – psihologik asos, emotsional ta`sir, muhit, nutq, xususiyatlar
Аннотация:
В статье рассматриваются педагогические и психологические
особенности формирования интереса к чтению у школьников и значение чтения в наши
дни.
Ключевые слова:
педагогико-психологическая основа, эмоциональное воздействие,
среда, речь, характеристики.
Abstract:
This article discusses the pedagogical and psychological characteristics of
developing students' interest in reading and the importance of reading today.
Keywords:
pedagogical - psychological basis, emotional impact, environment, speech,
characteristics.
Yoshlarning axloqiy rivojlanishi, ularni insonparvarlik ruhida tarbiyalash masalasiga
Oʻzbekistonda katta e'tibor qaratilgan. Prezidentimiz Sh.M.Mirziyoyev tomonidan taklif etilgan
mamlakatimizni rivojlantirish va uning mustaqilligini mustahkamlashning strategik vazifalarida
ma'nan etuk, barkamol avlodni va raqobatbardosh kadrlarni tayѐrlash hamda ijtimoiy vazifalarni
hal etishda jamiyatga yordam koʻrsata oladigan koʻngilli, milliy gʻurur hissi ustun boʻlgan
yoshlarni tarbiyalash muhim vazifalardan biri sifatida belgilab berilgan. Bu vazifalarni amalga
oshirishda “Biz asrlar mobaynida shakllangan milliy an'analarimizga, ajdodlarimizning boy
merosiga tayanamiz” [1] va oʻsib kelayotgan yosh avlodni Sharqona tarbiya asosiga qurilgan
umuminsoniy qadriyatlar ruhida tarbiyalash jamiyat oldiga ulkan mas'uliyat yuklamoqda.
Mazkur belgilangan vazifalarni hal etishda esa albatta, maktab ta'limining oʻrni beqiyosdir.
Davlatimiz rahbari bu borada maktab oʻqituvchilarining oldiga oʻquvchilarda milliy
xususiyatlardan boʻlmish kitobxonlik madaniyatini shakllantirish masalasiga urgʻu bermoqdalar.
Kitob o‘qish – insonni taraqqiy ettirishda, uning intellektual va ruhiy rivojlanishida muhim
rol o‘ynaydi. Bugungi kunda kitob o‘qishning ahamiyati ortib bormoqda, ayniqsa o‘quvchilarni
kitob o‘qishga qiziqtirish, ularning bilim olishga bo‘lgan ishtiyoqini oshirish dolzarb masala
bo‘lib qolmoqda. Pedagogik psixologiya nuqtai nazaridan o‘quvchilarda kitob o‘qishga qiziqishni
rivojlantirish, ularning umumiy rivojlanishiga, dunyoqarashining kengayishiga, til va nutqining
rivojlanishiga bevosita ta’sir qiladi.
1.
Kitob o‘qishga qiziqishni rivojlantirishning pedagogik asoslari
Pedagogik yondashuvda kitob o‘qishga qiziqishni rivojlantirishda quyidagi asosiy faktorlar
rol o‘ynaydi:
Shaxsiy namuna ko‘rsatish
: O‘qituvchi va ota-onalar tomonidan kitob o‘qishga bo‘lgan
qiziqish va sevgi o‘quvchilarga ko‘rsatgan namuna orqali rivojlanadi.
87
Tarbiyaviy muhit
: Sinf yoki oilada kitob o‘qishning ahamiyati va qadri o‘quvchilarga
muntazam ravishda tushuntirilishi kerak.
Motivatsiya yaratish
: O‘quvchilarda kitob o‘qish istagini uyg‘otish uchun rag‘batlantirish,
mukofotlash va qiziqarli adabiyotlarni tanlash muhim.
2.
Kitob o‘qishga qiziqishni rivojlantirishning psixologik asoslari
Psixologik jihatdan kitob o‘qish o‘quvchining kognitiv va emotsional rivojlanishiga ta’sir
ko‘rsatadi. Bunga quyidagi psixologik omillar sabab bo‘ladi:
Egoistik ehtiyojlar va motivlar
: O‘quvchilar kitob o‘qish orqali o‘zlarini yaxshiroq
anglashadi, ular o‘z ichki dunyosini kashf etadilar.
Yoshga mos adabiyot tanlash
: O‘quvchilarni kitob o‘qishga qiziqtirishda ularning yoshiga
mos, qiziqarli va ma’naviy jihatdan boy adabiyotlarni tanlash muhimdir.
Emotsional ta’sir
: Kitob o‘qish o‘quvchilarda turli xil emotsiyalarni uyg‘otadi, bu esa
ularning kitobga bo‘lgan qiziqishini oshiradi.
O‘quvchilarda kitob o‘qishga qiziqishni rivojlantirish usullari
Darslarni qiziqarli o‘tkazish
: Kitob o‘qishga qiziqishni rivojlantirish uchun darslarda
o‘quvchilarning faol ishtirokini ta’minlash, ular bilan kitob haqidagi fikrlarni muhokama qilish
zarur.
Tanlovlar va musobaqalar o‘tkazish
: O‘quvchilar o‘rtasida kitob o‘qish bo‘yicha
musobaqalar va tanlovlar tashkil qilish, ularga o‘zaro fikr almashish imkoniyatini berish kitobga
bo‘lgan qiziqishni kuchaytiradi.
O‘qish klublari tashkil etish
: Sinfda yoki maktabda o‘qish klublarini tashkil qilish,
o‘quvchilarni bir-biri bilan kitoblar haqida suhbatlashishga undaydi.
Xulosa.
O‘quvchilarda kitob o‘qishga qiziqishni rivojlantirish muhim pedagogik va
psixologik jarayon bo‘lib, bu jarayonda o‘qituvchining roli katta. O‘quvchilarga kitob o‘qishning
foydalari, ularning intellektual va ruhiy rivojlanishiga bo‘lgan ta’siri haqida muntazam ravishda
tushuntirishlar berish, qiziqarli va mos kitoblarni tanlash, o‘quvchilarni rag‘batlantirish orqali
kitob o‘qishga bo‘lgan qiziqishlarini kuchaytirish mumkin. Shu tarzda, o‘quvchilarda kitob
o‘qishga qiziqishni rivojlantirish nafaqat bilim olishga, balki dunyoqarashni kengaytirish, nutqni
rivojlantirish va shaxsiy rivojlanishning muhim qismiga aylanishi mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar/Используемая литература/References:
1.
Мирзиѐев Ш.М. Қонун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш – юрт
тараққиѐти ва халқ фаровонлигининг гарови. – Т.: Ўзбекистон 2017. Б.48.
2.
Dilova N.G.(2021). Formative assessment of student knowledge-as a means of improving
the of education. Scientific reports of Bukhara State University. 3:5,pp.144-155.
3.
Dilova H.G. (2018) Buyuk ajdodlarimizning ta’limotlarida mujassamlashgan o’qituvchi
bilan o’quvchilar hamkorligining pedagogik xususiyatlari. Zamonaviy ta’lim. №3, 63-68 b.
4.
www. Ziyonet.uz Ibragimova G.N. Interfaol o’qitish metodlari va texnologiyalari
o’quvchilarning kreativlik qobiliyatlarini rivojlantirish. I Monografiya .-T. “ Fan va
texnologiyalar”, 2016.-77-b
