260
«UCHINCHI RENESSANS: TIBBIY VA FARMATSEVTIK TA’LIM
ISLOHOTLARI JARAYONIDA GUMANITAR FANLARNING VAZIFASI VA
ISTIQBOLLARI» MAVZUSIDA RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI
www.in-academy.uz
O‘SMIRLARDA AXLOQIY XULQ-ATVOR MOTIVATSIYASI
Soibjonov Jasurbek Botirjon o‘g‘li
O‘zbekiston milliy Universiteti
Umumiy psixologiya kafedrasi 2 - kurs magistri
https://doi.org/10.5281/zenodo.14465679
Annotatsiya:
ushbu maqolada rivojlanish psixologiyasining eng “nozik” davrlardan biri
bo‘lgan o‘smirlarda axloqiy xulq-atvor motivatsiyalari to‘g‘risida turli-hil olimlarning fik-
mulohazalari, shuningdek tadqiqotlari keltirib o‘tilgan.
Kalit so‘zlar:
o‘smir, motivatsiya, motiv, xulq-atvor, egosentrizm, xayoliy auditoriya.
Аннотация:
в статье представлены мнения и исследования различных ученых о
мотивах нравственного поведения подростков, что является одним из самых «тонких»
периодов психологии развития.
Abstract:
in this article, the opinions and researches of various scientists about the
motivations of moral behavior in adolescents, which is one of the most "delicate" periods of
developmental psychology, are presented.
KIRISH.
Ma’lumki, bugungi kunda xulq-atvor motivatsiyasi jamiyatimizda dolzarb
muammolardan biri hisoblanadi. Negaki, turli yoshlar o‘rtasidagi jinoyatlar, yoki bo’lmasa
ular tomonidan jamiyatga berilayotgan yordamlarni misol qilib keltirish mumkin. Davlatimiz
rahbari Sh.M.Mirziyoyev yoshlar va talabalar forumida yoshlarning odob-axloqi, yurish-
turishi, madaniy saviyasi haqida ham alohida to‘xtaladi. “Yoshlar o‘rtasida jinoyatchilik,
giyohvandlik, ichkilikbozlik, oilaviy ajralishlar, buzg‘unchi va radikal oqimlar ta’siriga tushish
holatlari davom etayotgani, vatanimiz yoshlariga mutlaqo yarashmaydigan, barchamizga
isnod keltiradigan bunday salbiy ko‘rinishlarga, jamiyatimizda mutlaqo o‘rin bo‘lmasligi
zarur” deydi Prezidentimiz
1
. Insonni o‘z oldiga aniq qo‘ygan maqsadi sari harakatlanish
jarayonida uchraydigan to‘siqlarni yengishini motivatsiya deb ataymiz. Motiv esa insonni
maqsad sari harakatga keltiruvchi kuch deyishimiz mumkin.
ASOSIY QISM
. Avvalo, "motivatsiya" so'zini birinchi marta
A. Shopengauer
"Yetarli
sababning to'rtta printsipi" (1900-1910) nomli maqolasida qo‘llagan. Keyinchalik bu atama
odamlar va hayvonlarning xatti-harakatlarining sabablarini tushuntirish uchun psixologik
foydalanishga qat’iy kirdi
2
.Eng keng tarqalgan ta’riflarga ko‘ra, motiv - bu kishini faoliyatga
undovchi kuch, sabab yoki ehtiyojlar yig‘indisidan iboratdir.Motiv va motivatsiya kelib
chiqishi yoki genezisi nuqtai nazardan quyidagi ijtimoiy – psixologik manbalarga asoslanadi:
Nutqiy ifodalarga (so’zlar har xil vaziyatlarda turtki vazifasini bajarishi mumkin);
1)
Somatik, ya’ni tana a’zolarining ixtiyorsiz yoki ixtiyoriy harakatlari turtki sabab rolini
ijro etish kuzatiladi;
2)
Ifodali, tartibli yuz, ko‘z va boshqa harakatlar faoliyat, xulq – atvor o‘zgarishiga turtki
bo‘la oladi;
3)
Milliy stereotiplar, insonni inson tomonidan idrok
qilish motiv va motivatsiya
o‘rnini almashtirish;
4)
Etnik xulq – atvor, odat, an’ana, motiv va motivatsiya o‘rnini almashtiradi;
1
https://uza.uz/oz/posts/prezident-yoshlarning-manaviy-tarbiyasi-masalasiga-ham-toxtaldi_281094
2
Е.П.Ильин – Мотивация и Мотивы 65б
261
«UCHINCHI RENESSANS: TIBBIY VA FARMATSEVTIK TA’LIM
ISLOHOTLARI JARAYONIDA GUMANITAR FANLARNING VAZIFASI VA
ISTIQBOLLARI» MAVZUSIDA RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI
www.in-academy.uz
5)
Insonlarning ijtimoiy turmushdagi roli o‘ziga xosligi tufayli motiv, motivatsiyaga negiz
hozirlaydi;
6)
Jinsiy farqlar va ularning mujassamlashgan tasavvurlari motiv, motivatsiya turtkisiga
o‘sib o‘tishi mumkin;
7)
Shaxsning yosh davrlari va ularning ijtimoiy turmushdagi o‘rni, ahamiyati, baholanish
tizimi ichni turtkini keltirib chiqarishi ehtimol;
8)
Insonning jamiyatdagi statusi yoki mavqei muayyan xulq – atvori o‘zgartirishga xuzmat
qiladi, ya’ni motiv, motivatsiyaga yaqinlashadi
3
.
Oʻsmirlar bolalikdan kattalikka oʻtishning hayajonli davrida yashaydilar. Oʻsmirlik davri
hayajonli kashfiyotlarga toʻla boʻlishi mumkin, chunki ular oʻzlarining noyob shaxsiy fazilatlari
va qobiliyatlarini rivojlantiradilar. Boshqa tomondan, erta oʻsmirlikdan yosh balogʻatga qadar
boʻlgan sayohat ba’zi qiyinchiliklar bilan birga keladi. Oʻsmirlarning miyasi kichik bolalar yoki
kattalarnikidan tubdan farq qilganligi sababli, har bir oʻsmirlik davrida ularning oʻziga xos
psixologiyasini tushunish insonlardagi munosabatni mustahkamlashga yordam beradi.
Amerikalik psixolog D.
Elkind
oʻsmirlik egosentrizmining yangi tomonlarini aniqlaydi, bu esa
asosan shaxsiyat rivojlanishiga ta’sir qiladi. U rasmiy operatsiyalar oʻsmirlarga aks ettirish
qobiliyatini berishini va unga nafaqat oʻz tafakkurini, balki boshqa odamlarning fikrlashini
ham tushunishga imkon berishini payqadi. Shu bilan birga, oʻsmir oʻz tafakkuriga
yoʻnaltirilgan ob’ektlar bilan boshqa odamlarning tafakkuriga yoʻnaltirilgan ob’ektlarni hali
yetarlicha yaxshi ajrata olmaydi. Bu yoshdagi oʻsmirda yuzaga keladigan jiddiy psixofiziologik
oʻzgarishlar tufayli u oʻzini eng koʻp qiziqtiradi. Shunga koʻra, u oʻzini oʻzi kabi boshqa odamlar
ham uning xatti-harakati va tashqi koʻrinishi haqida qaygʻuradi deb oʻylaydi. Aynan shu
e’tiqod
Elkindda
“xayoliy auditoriya” atamasini belgilaydi va uni oʻsmirlik davridagi
egosentrizmning asosiy koʻrinishlaridan biri deb hisoblaydi. Oʻsmir qat’iyat bilan
boshqalarning oʻziga boʻlgan munosabatini oldindan bilishga harakat qiladi. Biroq, bu
taxminlar oʻsmirning oʻziga qanday qarashiga bogʻliq. Uning fikriga koʻra, boshqalar unga
qanday munosabatda boʻlsa, xuddi shunday munosabatda boʻlishadi. Shu sabablarga koʻra,
oʻsmir doimiy ravishda oʻzi diqqat markazida boʻlgan "xayoliy auditoriya" ni yaratadi.
Elkindning soʻzlariga koʻra, "xayoliy auditoriya" tushunchasi oʻsmirlik xatti-harakatlarining
yolgʻizlik istagi, oʻz tajribalarini boshqalarga oshkor qilishni istamaslik, uyatchanlik va
boshqalar kabi hodisalarni tushuntirishga imkon beradi. Oʻsmirning xatti-harakati doimo
boshqa odamlarning tanqidiy nigohi oldida boʻlgan tuygʻuga reaktsiyadir. Ayniqsa, oʻsmirlar
koʻpincha boshdan kechiradigan ta’sir “xayoliy auditoriya” ning doimiy e’tiboriga munosabat
sifatida sharmandalikdir
4
.
Shuningdek, Xulq-atvorning buzilishi va umumiy qabul qilingan me’yorlardan chetga
chiqish ham psixopatiyaning, ham oʻsmirlik davrida xarakter urgʻularining asosiy
koʻrinishidir. Bolalar va oʻsmirlarning xulq-atvori buzilishlarining xilma-xilligi ularni Chet elda
uchta tasnifga eng mashhur tizimlashtirishga urinishlarga sabab boʻldi. AQSHda keng
tarqalgan
R.Jenkins
tasnifi mohiyatan sof tavsifiy xususiyatga ega. Xulq-atvor buzilishining 7
turi mavjud:
giperkinetik reaktsiya, chekinish reaktsiyasi
(“tortishish”),
tavsifiga koʻra -
autistik turdagi, tashvish reaktsiyasi, qochish reaktsiyasi
(“qochib ketish”),
“ijtimoiy
boʻlmagan tajovuzkorlik”, guruhdagi huquqbuzarlik va boshqa
reaktsiyalar.
3
Э.Ғ.Ғозиев – Фаолият ва хулқ-атвор мотивацияси 8-9 б.
4
Л.Ф.Обухова - Возрастная психология 377 b
262
«UCHINCHI RENESSANS: TIBBIY VA FARMATSEVTIK TA’LIM
ISLOHOTLARI JARAYONIDA GUMANITAR FANLARNING VAZIFASI VA
ISTIQBOLLARI» MAVZUSIDA RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI
www.in-academy.uz
Kasalliklarning
xalqaro
tasnifi
oʻsmirlardagi
xatti-harakatlarning
buzilishini
“ijtimoiylashtirilmagan” va “ijtimoiylashgan” guruhga ajratadi. L.Michaux va U.Ottolar
oʻsmirlardagi oʻz joniga qasd qilish xatti-harakati asosan “chegara psixiatriyasi” muammosi
deydilar, ya’ni psixopatiya va psixotik boʻlmagan reaktiv holatlarni xarakterning aksentsiyasi
fonida oʻrganish sohasi. Oʻz joniga qasd qilish va urinishlarning atigi 5% psixozga toʻgʻri
keladi, psixopatiya esa 20-30% ni tashkil qiladi, qolganlari esa “o‘smirlik inqirozlari” deb
ataladi.
Y.A. Klayberg
va
A.V. Misko
deviant xulq-atvorning paydo boʻlishida uchta omilni
aniqlaydi:
1) oʻsmirning fiziologik xususiyatlaridan iborat biologik omil;
2) temperament xususiyatlarida, xarakter aksentsiyalarida ifodalanadigan psixologik
omil;
3) oʻsmirning jamiyat bilan oʻzaro munosabatini aks ettiruvchi ijtimoiy omil (oilaviy
muhit, maktab va boshqalar).
Oʻsmirlarning deviant xulq-atvori muammosi koʻp omilli boʻlib, u tarbiyasi "qiyin"
oʻsmirlar muammolarining butun majmuasini oʻz ichiga oladi. Tarbiya jihatdan notoʻgʻri
oilalarning psixologik va axloqiy iqlimi "qiyin" bolalarning paydo boʻlishiga olib kelishini
hisobga olish muhimdir. Bunday oilalardagi bolalarning 90% ga yaqini oʻz xatti-harakatlarida
me'yordan ogʻishlarga ega
5
.
D.B. Elkonin
oʻsmirlik davrining rivojlanishida ob’ektiv va sub’ektiv balogʻatga
yetganlikni ajratgan. Ob’ektiv voyaga etish bolaning kattalar jamiyatida teng huquqli
ishtirokchi sifatida yashashga tayyorligida namoyon boʻladi. Oʻsmirlik davridagi ob’ektiv
yetuklik elementlarini oʻsmirlarning oʻqish va mehnatga, ota-ona va tengdoshlariga, bolalar va
qariyalarga boʻlgan munosabatida koʻrish mumkin. Ular oʻzlarini quyidagicha namoyon
qiladilar:
•
intellektual sohada
- bilim olishda mustaqillik, oʻz-oʻzini tarbiyalashga intilish;
•
ijtimoiy-ma’naviy soha
- kattalar va ularga yordam berish oʻz qarashlarini qoʻllab-
quvvatlash, himoya qilish, axloqiy gʻoyalarni oʻsmirning haqiqiy xulq-atvoriga muvofiqligi;
•
qarama-qarshi jinsdagi tengdoshlar bilan ishqiy munosabatlarda
- boʻsh vaqt
oʻtkazish shakllari (tanishuv, raqslar);
•
tashqi koʻrinishda
- kiyim-kechak, xatti-harakatlar va nutqda modaga rioya qilish.
Subyektiv balogʻat yoki balogʻat tuygʻusi oʻsmirda oʻzini bola sifatida emas, balki kattalar
kabi koʻrinishi bilan tavsiflanadi. Voyaga etganlik hissining asosiy koʻrsatkichlari:
•
hurmat, ishonch, mustaqillikni tan olish zaruratining namoyon boʻlishi;
•
hayotlarining ayrim sohalarini himoya qilish istagi kattalar aralashuvi;
•
kattalar yoki tengdoshlarining kelishmovchiligiga qaramay, oʻziga xos xulq-atvorga ega
boʻlish
6
.
O‘smirlarni mulohazasini tadqiq qilish ularda axloqiy tushunchalar baravar tarkib
topmasligi ko‘rsatdi. A.I.Maliovanov o‘smirlarni to‘rtta huruhga ajratadi: 1) hatti-harakatda
o‘zlari anglagan, ijobiy qoidalarga tayanib ish tutadigan, so‘zi bilan ishi mos o‘smirlar; 2)
axloqiy tushunchalari qiliqlariga mos keladigan o‘smirlar; 3) hatti-harakatlari axloqiy
normalar haqidagi bilimlari bilan ajralib turadigan, shu bilimlarga mos harakat qilmaydigan
5
Клейберг Ю.А. Психология девиантного поведения: учебное пособие для вузов. М.: ТЦ Сфера, при участии
«Юрайт-М», 2001. 160 с.
6
Л.Ф.Обухова - Возрастная психология 384 b
263
«UCHINCHI RENESSANS: TIBBIY VA FARMATSEVTIK TA’LIM
ISLOHOTLARI JARAYONIDA GUMANITAR FANLARNING VAZIFASI VA
ISTIQBOLLARI» MAVZUSIDA RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI
www.in-academy.uz
o‘smirlar; 4) o‘zlari biladigan axloqiy talablar bilan, kundalik xulq-atvorning aloqasini
tushunmaydigan o‘smirlar
7
.
M.G.Davletshin
O‘smirlik yoshida ularning xulq-atvoriga xos bo‘lgan alohida
xususiyatlarni jinsiy yetilishning boshlanishi bilan izohlab bo‘lmaydi. Jinsiy yetilish o‘smir
xulq-atvoriga asosiy biologik omil sifatida ta’sir ko‘rsatib, bu ta’sir bevosita emas, balki
ko‘proq bilvositadir. O‘smirlik davriga ko‘pincha so‘zga kirmaslik, o‘jarlik, tajanglik, o‘z
kamchiliklarini tan olmaslik, urushqoqlik kabi xususiyatlar xosdir. Kattalarga nisbatan yomon
munosabatning paydo bo‘lishi, noxush xulq-atvor alomatlari jinsiy yetilish tufayli paydo
bo‘ladigan belgilar bo‘lmay, balki ular bilvosita ta’sir ko‘rsatadigan, o‘smir yashaydigan
ijtimoiy shart-sharoitlar vositasi orqali: uning tengdoshlari, turli jamoalardagi mavqei
tufayli, kattalar bilan munosabati, maktab va oilasidag munosabatlari sababli yuzaga
keladigan xarakter belgilaridir. Mana shu ijtimoiy sharoitlarni o‘zgartirish yo‘li bilan
o‘smirlarning xulq-atvoriga to‘g‘ridanto‘g‘ri ta’sir ko‘rsatish mumkin. O‘smirlar nihoyatda
taqlidchan bo‘lib, ularda hali aniq bir fikr, dunyoqarash shakllanmagan bo‘ladi. Ular tashqi
ta’sirlarga va hissiyotlarga juda beriluvchan bo‘ladilar. Shuningdek, ularga mardlik,
jasurlik, tantiqlik ham xosdir. Tashqi ta’sirlarga beriluvchanlik o‘smirda shaxsiy fikrni yuzaga
kelishiga sabab bo‘ladi, lekin bu shaxsiy fikr aksariyat hollarda asoslanmagan bo‘ladi. Shuning
uchun ham ular ota-onalarning, atrofdagi kattalarning, ustozlarning to‘g‘ri yo‘lni
ko‘rsatishlariga qaramay, o‘z fikrlarini o‘tkazishga harakat qiladilar
8
.
O‘smir shaxsining tarkib topishida axloq o‘ziga xos, ong alohida ahamiyat kasb etadi.
Bunda o‘quvchilarning axloqiy tushunchalarini o‘zlashtirishi va ularni turmushga tatbiq etishi
muhim ro‘l o‘ynaydi. Shuningdek, o‘smir shaxsini tarkib topishida uning atrof-muhitga,
ijtimoiy hodisalarga, kishilarga munosabatini hisobga olish lozim. Chunki o‘smirda muayyan
narsalarga nisbatan munosabat shakllangan bo‘ladi. Ijtimoiy turmushni kuzatish, undagi inson
uchun zarur ko‘nikmalarni egallash kattalar xulq-atvorini tahlil qilish imkoniyatini beradi.
Natijada favqulodda holatlarga – katta yoshdagi odamlarga tutgan yo‘li va uslubini baholash
ko‘nikmasi tarkib topa boshlaydi.(
E.G‘.G‘oziyev
)
9
.
XULOSA.
Xulosa qilib aytishimiz mumkinki erta o‘smirlikning asosiy rivojlanishi kattalik
tuyg‘usining rivojlanishi bilan bog‘liq. Bu voyaga yetganlikni haqiqiy xatti-harakatlarda
tasdiqlash istagida ifodalanadi yoki hech boʻlmaganda katta boʻlib koʻrinadi. Qiziqishlar
tizimini shakllantirish, ichki dunyoni ochish, shaxsiy mulohaza yuritish, mavhum mantiqiy
fikrlash, ogʻzaki va mantiqiy xotira, vaqt istiqbolini uzaytirish, introspektsiyaga moyillik va
oʻzini oʻzi tasdiqlash istagi - bularning barchasi yangi rivojlanishdir. Olga Molchanova o‘zining
kitobida “oʻsmirlik davrining oxiriga kelib, oʻz-oʻzini, shuningdek, oʻzi haqidagi gʻoyalarning
integratsiya tizimi sifatida shakllanishi sodir boʻladi. Bu oʻzini baholash va oʻziga boʻlgan
munosabat bilan bogʻliq boʻlib, koʻrib chiqilayotgan butun davrning markaziy yangi
shakllanishi hisoblanadi”deydi
10
.
7
E.G‘.G‘oziyev – ontogenez psixologiyasi 187 b
8
М.Г.Давлетшин, Ш.Дўстмуҳамедова, М.Мавлонов, С.Тўйчиева, М. Джумабаева - Ёш ва педагогик психология
71-72 b
9
E.G‘.G‘oziyev – ontogenez psixologiyasi 186 – 187 b
10
Ольга Николаевна Молчанова Алла Константиновна Болотова Психология развития и возрастная психология
219 b
264
«UCHINCHI RENESSANS: TIBBIY VA FARMATSEVTIK TA’LIM
ISLOHOTLARI JARAYONIDA GUMANITAR FANLARNING VAZIFASI VA
ISTIQBOLLARI» MAVZUSIDA RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI
www.in-academy.uz
O‘smir xulq-atvorini baholashda (rag‘batlantirish yoki jazolash) kattalarning qat’iyligi,
prinsipialligi sinchkov o‘quvchi tomonidan tahlil qilinadi va qo‘llangan tadbirning to‘g‘ri yoki
noto‘g‘ri ekanligi yana bir marta tekshiriladi. Shuning uchun rag‘batlantirish yoki jazolash
usullari o‘z vaqtida qo‘llanilishi kerak. Psixologik adabiyotlarda mehnat bilan jazolash o‘smir
psixologiyasida keskin o‘zgarish yasashi ifodalangan. Negaki o‘smirlarni kuchlarini qandaydir
masdhqlar, yoki bo‘lmasa ishlar bilan ketkazilib turilmasa u noto‘g‘ri yo‘nalish tomon ketib
qolish extimoli yuqori bo‘lishi mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar:
https://uza.uz/oz/posts/prezident-yoshlarning-manaviy-tarbiyasi-masalasiga-ham-
2.
Е.П.Ильин – Мотивация и Мотивы 65б
3.
Э.Ғ.Ғозиев – Фаолият ва хулқ-атвор мотивацияси 8-9 б.
4.
Л.Ф.Обухова - Возрастная психология 377 b
5.
Клейберг Ю.А. Психология девиантного поведения: учебное пособие для вузов. М.:
ТЦ Сфера, при участии «Юрайт-М», 2001. 160 с.
6.
Л.Ф.Обухова - Возрастная психология 384 b
7.
E.G‘.G‘oziyev – ontogenez psixologiyasi 187 b
8.
М.Г.Давлетшин, Ш.Дўстмуҳамедова, М.Мавлонов, С.Тўйчиева, М. Джумабаева - Ёш
ва педагогик психология 71-72 b
9.
Ольга Николаевна Молчанова Алла Константиновна Болотова Психология
развития и возрастная психология 219 b
10.
Ibrohimovich A. H. MODERN FACTORS FOR RAISING STUDENT-YOUTH INNOVATIVE
THINKING IN THE HIGHER EDUCATION //American Journal of Pedagogical and Educational
Research. – 2023. – Т. 15. – С. 202-206.
11.
Абдурахмонов
Х.
И.
ҲОЗИРГИ
ДАВРДА
ЁШЛАРНИНГ
ИННОВАЦИОН
ПОТЕНЦИАЛИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ МОДЕЛЛАРИ //Tafakkur manzili. – 2023. – Т. 4. – С.
23-29.
12.
Abdurahmonov H. I. CHARACTERISTICS OF FORMATION OF INNOVATIVE THINKING IN
SOCIETY //Scientific Bulletin of Namangan State University. – 2020. – Т. 2. – №. 7. – С. 161-
167.
13.
Ibroximovich A. K. INNOVATIVE THINKING AND ITS FORMS AND TYPES OF
MANIFESTATIONS. European Scholar Journal, 3 (5), 38-41 [Электронный ресурс].
14.
Anvarovich P. A. et al. SUN’IY INTELEKKTNING JAMIYAT TARAQQIYOTIDAGI O’RNI,
FOYDALI VA ZARARLI JIHATLARI //PEDAGOGIKA, PSIXOLOGIYA VA IJTIMOIY
TADQIQOTLAR| JOURNAL OF PEDAGOGY, PSYCHOLOGY AND SOCIAL RESEARCH. – 2024. – Т.
3. – №. 2. – С. 7-13.
15.
Anvarovich P. A. et al. SUN’IY INTELEKKTNING KUNDALIK HAYOTIMIZGA TA’SIRI, BIZ
UCHUN BU HODISA IJOBOYMI? //BOSHQARUV VA ETIKA QOIDALARI ONLAYN ILMIY
JURNALI. – 2024. – Т. 4. – №. 2. – С. 9-13.
16.
Ibroximovich A. X. et al. “O ‘ZBEKISTON-2030” STRATEGIYASINING AMALIYOTDA JORIY
QILINISHI //BOSHQARUV VA ETIKA QOIDALARI ONLAYN ILMIY JURNALI. – 2024. – Т. 4. – №.
1. – С. 58-64.
265
«UCHINCHI RENESSANS: TIBBIY VA FARMATSEVTIK TA’LIM
ISLOHOTLARI JARAYONIDA GUMANITAR FANLARNING VAZIFASI VA
ISTIQBOLLARI» MAVZUSIDA RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI
www.in-academy.uz
17.
Kenjaboy o‘g O. R. et al. SOHIBQIRON AMIR TEMUR HARBIY BOSHQARUV TIZIMI
TARIXSHUNOSLIGI //SO ‘NGI ILMIY TADQIQOTLAR NAZARIYASI. – 2024. – Т. 7. – №. 2. – С.
131-136
18.
Boltayeva, B. (2023). DEVELOPMENT OF COMPETENCIES FOR SELF-STUDY OF
STUDENTS IN A CREDIT-MODULAR SYSTEM AS A PEDAGOGICAL PROBLEM. Science and
innovation, 2(B8), 39-42.
19.
Boltaboyeva, B. (2023). KREDIT-MODUL TIZIMIDA TALABALARNI MUSTAQIL BILISH
FAOLIYATINI RIVOJLANTIRISH. Евразийский журнал права, финансов и прикладных
наук, 3(3), 40-42.
20.
Болтаева, Б. Х., & Абдукодиров, П. А. (2022). ОБРАЗОВАНИЕ КАК ФАКТОР
РАЗВИТИЯ ОБЩЕСТВА. ЖУРНАЛ СОЦИАЛЬНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ, 5(2).
21.
Болтаева, Б. Х., Султонова, Л. Б., & Юсупова, Н. О. ВЕБ-КВЕСТ КАК СРЕДСТВО
РАЗВИТИЯ НАВЫКОВ ИНФОРМАЦИОННОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ НА УРОКАХ ТЕХНОЛОГИИ
WEB QUEST IS A DEVELOPMENT OF INFORMATIONAL SOURCE IN TECHNOLOGY. BBC 94 Z
40, 152.
22.
Хашимова, Г. Ф., & Султанова, Л. Б. (2022). HAMKORLIK PEDAGOGIKASI ASOSIDAGI
INTERFAOL METODLARNING SAMARADORLIGI. ЖУРНАЛ СОЦИАЛЬНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ,
5(2).
23.
Хусанова, К., Султанова, Л., Хусанбаева, Ю. и Абдурахимова, Д. (2020). «Средний
возраст» как лучшее время человеческой жизни. Международный журнал
психосоциальной реабилитации , 24 (2), 332-337.
24.
Хашимова, Г. Ф., & Султанова, Л. Б. (2021). СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ СОЦИАЛЬНОЙ
СФЕРЫ В РАМКАХ ПОВЫШЕНИЯ КАЧЕСТВА ЖИЗНИ НАСЕЛЕНИЯ. ЖУРНАЛ
СОЦИАЛЬНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ, (SI-1).
25.
Болтаева, Б. Х., Султанова Л. Б. ПРИМЕНЕНИЕ МЕТОДА ПРОБЛЕМНОГО ОБУЧЕНИЯ
В ВЫСШЕМ УЧЕБНОМ ЗАВЕДЕНИИ. Збиор артыкулов наукович рецензованич. , 186.
