66
https://eyib.uz
1-sho‘ba.
O‘zbekiston iqtisodiyoti va boshqa sohalarida raqamlashtirish jarayonlari.
Raqamli iqtisodiyotda hududlarning turistik
jozibadorligini samarali boshqarish
mexanizmlari
Yusupov N.S
AIQI “Tarmoqlar iqtisodiyoti” kafedrasi o‘qituvchisi
A
nno
ta
ts
iy
a
Ushbu maqolaning maqsadi raqamli iqtisodiyotda hududlarning turistik
jozibadorligini targ’ib etish hamda boshqaruvning asosiy mexanizmlarini
ko‘rib chiqish, ushbu jarayonga ta’sir etuvchi asosiy omillarni tahlil qilish va
turizmni rivojlantirish, hududlarning raqobatbardoshligini oshirish bo‘yicha
samarali yondashuvlarni taklif etishdan iborat.
Kalit so‘zlar:
Raqamli iqtisodiyot, raqamli platformalar, turizm jozibadorligi, katta
ma'lumotlar, boshqarish mexanizmlari.
Raqamli iqtisodiyot turli sohalarni, jumladan, turizmni ham yangi texnologiyalar
va vositalarni jalb etish orqali o‘zgartirmoqda. Ushbu o'zgarishning asosiy jihatlari [1]:
• E-tijorat: platformalar va mobil ilovalar orqali onlayn buyurtmalarni oshirish.
• Raqamli marketing: Ijtimoiy tarmoqlar va kontekstli reklamadan sayyohlik
saytlarini ilgari surish uchun foydalanish.
• Sayohat vaqtini mazmunli o’tkazishi hizmat sifatini yaxshilanishi uchun
kontaktsiz to‘lovlardan tortib individual marshrutlarigacha raqamli texnologiyalarni
joriy etish.
• Katta ma'lumotlar tahlili [2]: turistlarni jalb etishlik uchun yaratilinayotgan
sharoitlar va berilayotgan imtiyozlarni tahlil qilish, takliflarni yanada aniqroq
yo'naltirish va boshqaruv strategiyalarini ishlab chiqish imkonini beradi.
Bunday texnologiyalar bilan ishlash turistlar bilan o‘zaro hamkorlik
samaradorligini va ko‘rsatilayotgan xizmatlar sifatini oshirish hamda turistik
tajribaning yangi shakllarini yaratishga yordam beradi.
Hududlarda turistik diqqatga e’tiborga sazovor joylarni targ’ib qilish,
rivojlantirish hamda oqilona boshqarishning asosiy vazifasi sayyohlarni jalb qilish
uchun ularga qulay shart-sharoitlarni yaratishdan iborat bo'lib, u bir necha jihatlarni o'z
ichiga oladi:
Infratuzilmani rivojlantirish: turistlarning yashashi va sayohat qilishi uchun
qulay muhitni yaratish.
Marketing strategiyalari: raqamli vositalar yordamida sayyohlik mahsulotlari va
xizmatlarini ilgari surish.
Hududlarning imidjini oshirish: raqamli platformalar orqali hududning noyob
turistik imidjini yaratish.
67
https://eyib.uz
1-sho‘ba.
O‘zbekiston iqtisodiyoti va boshqa sohalarida raqamlashtirish jarayonlari.
Monitoring va tahlil: turistlar soni, sharhlar, iqtisodiy samaralar kabi turistik
faoliyat ko‘rsatkichlarini doimiy kuzatish.
Oqilona boshqaruv ushbu muammolarni yuqori darajadagi aniqlik va tezkorlik
bilan hal qilishga imkon beradigan zamonaviy texnologiyalardan foydalanishni o'z
ichiga oladi [4].
Raqamli iqtisodiyotda turizm jozibadorligini samarali boshqarish uchun bir
nechta asosiy mexanizmlar mavjud:
1.Raqamli platformalar va ekotizimlar (masalan, Booking.com, Airbnb,
TripAdvisor) sayyohlar va xizmat ko'rsatuvchi provayderlar o'rtasidagi o'zaro
aloqaning asosiy kanallariga aylandi [5]. Ushbu platformalar hududlarning quyidagi
imkoniyatlarni beradi:
• Sayohat paketlari va xizmatlarini targ‘ib qilish.
• Xizmat sifatini yaxshilash uchun reyting va sharhlardan foydalanish.
• Turistlarni yanada samarali jalb qilish uchun maqsadli vositalarni qo'llash.
2.Katta ma'lumotlarni tahlil qilish va sun'iy intellektdan (AI) foydalanish bizga
quyidagilarga imkon beradi:
• Turistlarning xohish-istaklarini o'rganish va shaxsiy takliflarni ishlab chiqish.
• Joriy ma'lumotlar asosida marshrutlar va xizmatlarni optimallashtirish.
• Turizmga bo'lgan talabni prognoz qilish va uzoq muddatli boshqaruv
strategiyalarini ishlab chiqish.
3.Aqlli texnologiyalar va infratuzilma.
Aqlli shaharlar kontseptsiyasi turistlar uchun qulay va xavfsiz muhit yaratish
maqsadida texnologiyalardan unumli foydalanishni o‘z ichiga oladi. Bunga quyidagilar
kiradi:
• Interaktiv xaritalar va qo'llanmalar.
• Betartiblikni oldini olish uchun turistlar oqimini rejali boshqarish tizimlari.
• Aqlli transport tizimlari va energiya tejaydigan mehmonxonalar kabi yashil
texnologiyalar.
4.Raqamli marketing va reklama
Raqamli marketingdan foydalanish turistik diqqatga sazovor joylarni
boshqarishda muhim rol o'ynaydi [6]. Asosiy vositalarga quyidagilar kiradi:
• Kontekstli reklama: Internetda turistik saytlarning dizayni va jozibadorligini
oshirish.
• Ijtimoiy tarmoqlar: turistlar bilan real vaqt rejimida muloqot qilish va
hududlarning ijobiy imidjini yaratish.
• Kontent marketingi: potentsial turistlarni jalb qiladigan qiziqarli va foydali
kontent yaratish.
Turizmda raqamli texnologiyalardan muvaffaqiyatli foydalanish misollari
Jahon amaliyoti shuni ko‘rsatadiki, ko‘plab hududlar o‘zlarining turistik
jozibadorligini
oshirish
uchun
allaqachon
raqamli
texnologiyalardan
faol
foydalanmoqda [3]. Masalan:
• Ispaniya: Barselona raqamlashtirishdan samarali foydalangan holda, turizmni
boshqarish tizimlarini joriy qildi va natijada sayyohlarni shaharning kamroq tirband
hududlariga yuborish imkonini berdi.
68
https://eyib.uz
1-sho‘ba.
O‘zbekiston iqtisodiyoti va boshqa sohalarida raqamlashtirish jarayonlari.
• Italiya: Venetsiya sayyohlarga qimmatli vaqtini tejovchi, shaharga tashrifini
rejalashtirish imkonini beruvchi mobil ilovani ishlab chiqdi.
• Xitoy: WeChat platformasi orqali tizimli ma’lumotlar olinadi. Masalan:
chiptalarni bron qilishdan tortib, mahalliy diqqatga sazovor joylar haqida onlayn
ma’lumot olishgacha.
Ushbu misollar raqamlashtirish qanday qilib turizmda sifat ko’rsatkichlarini
yaxshilashi va turizmda resurslarni boshqarishning optimallashtirish mumkinligini
ko'rsatadi.
Raqamli
iqtisodiyot
hududlarning
turistik
jozibadorligini
boshqarish,
ma’lumotlarni tahlil qilish, raqamli marketing va sayyohlar bilan o‘zaro aloqa qilish
uchun zamonaviy vositalar bilan ta’minlash uchun yangi imkoniyatlar ochadi [7].
Raqamli texnologiyalardan muvaffaqiyatli foydalanish hududlarga nafaqat jahon
bozorida raqobatbardoshligini oshirish, balki sayyohlarni tobora ko‘proq jalb etuvchi
noyob sayyohlik mahsulotlarini yaratish imkonini bermoqda. Kelgusida raqamli
texnologiyalarni rivojlantirish turizm sohasini o‘zgartirishda asosiy rol o‘ynashda
davom etadi, bu esa hududlardan innovatsion yondashuvlar va boshqaruv
strategiyalarini joriy etishni talab qiladi [8].
Foydalanilgan adabiyotlar royhati.
1. Ivanov, A. V. Raqamli iqtisodiyot va uning turizmga ta'siri. - M.: Iqtisodiyot,
2020.
2. Smit, J. Turizmda katta ma'lumotlar: istiqbollar va muammolar. - Sankt-
Peterburg: Pyotr, 2019 yil.
3. Gorbunov, P. N. Aqlli shaharlar va turizm: texnologiyalar integratsiyasi. -
Ekaterinburg: Ural universiteti, 2021.
4.Saidturaevich, Y. N. M. (2024). Priorities and Requirements of the Transition
to the “Green Economy” in the Conditions of Uzbekistan. Best Journal of Innovation
in Science, Research and Development, 3(1), 582-585.
5.Saidturaevich, Y. N. M. (2024). The Development of Tourism Activity and its
Role in the World Economy. EUROPEAN JOURNAL OF BUSINESS STARTUPS
AND OPEN SOCIETY, 4(4), 241-243.
6.Yusupov, N. S., Qosimjon o‘g‘li, S. A., & Akramjon o‘g’li, A. A. (2024).
INVESTITSION LOYIHALARNI MUVAFFAQIYATLI AMALGA OSHIRISHDA
ZAMONAVIY BOSHQARUVDAN SAMARALI FOYDALANISH YO ‘LLARI.
Journal of new century innovations, 54(2), 106-109.
7.Saidturaevich, Y. N. M. (2024). The Effect of Organizing Tourism Activities
in Villages on the Expansion of Tourism Networks in Our Country. TA'LIM VA
RIVOJLANISH TAHLILI ONLAYN ILMIY JURNALI, 4(5), 204-207.
8.Saidturaevich, Y. N. M. (2024). PROSPECTS OF AGRICULTURAL
DEVELOPMENT THROUGH AGRO-TOURISM. Ta'lim innovatsiyasi va
integratsiyasi, 21(4), 179-182.
9.Saidturaevich, Y. N. M. (2024). Analysis of Development and Shortcomings in
Local Tourism in the Republic of Uzbekistan. EUROPEAN JOURNAL OF
INNOVATION IN NONFORMAL EDUCATION, 4(5), 127-129.
69
https://eyib.uz
1-sho‘ba.
O‘zbekiston iqtisodiyoti va boshqa sohalarida raqamlashtirish jarayonlari.
10.Yusupov, N.S., 2024. TADBIRKORLIK FAOLIYATIDA LOYIXAVIY
BOSHQARUVNI RIVOJLANTIRISH TENDENSIYALARI VA ISTIQBOLLARI.
PEDAGOGS, 59(1), pp.202-207.
11.Yusupov, N. (2023). QISHLOQ XOʻJALIGINI RIVOJLANTIRISHDA
INVESTITSION FAOLIYATNI OʻRNI VA AHAMIYATI. Евразийский журнал
технологий и инноваций, 1(4), 146-150.
