34
O’QUV JARAYONIDA MENEJMENT VA LIDERLIK ROLINI OSHIRISH
Turdaliyev Zulfiqor Baxromovich
Surxondaryo viloyati Denov tumani
Tadbirkorlik va pedagogika instituti
Tadqiqotchi pedagog
https://doi.org/10.5281/zenodo.14062701
Annotatsiya:
Bugungi kunda ta'lim tizimi yangi talab va o'zgarishlarga javob bera olish
uchun menejment va liderlik qobiliyatlarini kuchaytirishga ehtiyoj sezmoqda. Asosiy e'tibor
menejer va liderlar tomonidan samarali boshqaruv va yetakchilikning o'quv jarayoniga ta'siriga
qaratilgan. Ta'lim jarayonida rahbarlik qilish, motivatsiya yaratish, maqsadlar belgilash va
natijalarni kuzatishning muhim jihatlari o'rganiladi.Bugungi kunda ta’lim jarayoni yanada
samarali va interfaol bo‘lishi uchun menejment va liderlik yondashuvlarini qo‘llash muhim
ahamiyat kasb etmoqda. Ta'lim menejmenti o‘quv jarayonida tashkilotchilik va boshqaruvni o‘z
ichiga oladi, liderlik esa o‘quvchilarning bilim olishga bo‘lgan qiziqishini kuchaytiradi.
Kalit so’zlar.
Rahbar, hodim, menejment, liderlik, motivatsiya.
Аннотация.
Сегодня система образования нуждается в укреплении управленческих и
лидерских качеств, чтобы реагировать на новые требования и изменения. Особое
внимание уделяется влиянию эффективного управления и лидерства на процесс обучения
менеджеров и лидеров. В образовательном процессе изучаются важные аспекты
лидерства, мотивации, постановки целей и контроля результатов. Сегодня важно
использовать подходы управления и лидерства, чтобы сделать образовательный процесс
более эффективным и интерактивным. Управление образованием включает в себя
организацию и управление процессом обучения, а лидерство повышает интерес учащихся
к обучению.
Ключевые слова
. Менеджер, сотрудник, менеджмент, лидерство, мотивация.
Abstract.
Today, the educational system needs to strengthen management and leadership
skills in order to respond to new demands and changes. Emphasis is placed on the impact of
effective management and leadership on the learning process by managers and leaders. Important
aspects of leadership, motivation, setting goals and monitoring results are studied in the
educational process. Today, it is important to use management and leadership approaches to make
the educational process more effective and interactive. Educational management includes
organization and management of the learning process, and leadership enhances students' interest
in learning.
Key words
. Manager, employee, management, leadership, motivation.
Ta'lim menejmenti o‘quv jarayonini rejalashtirish, tashkil qilish, nazorat qilish va baholash
faoliyatlarini o‘z ichiga oladi. Bu, ayniqsa, ta’lim muassasalarida samaradorlikni oshirish va sifatni
nazorat qilishda katta ahamiyatga ega. Menejment orqali har bir o‘quvchi va o‘qituvchi o‘zining
vazifalarini aniq biladi, bu esa tartibni saqlashga yordam beradi.
Menejment yondashuvlaridan biri sifatida "maqsadga yo‘naltirilgan boshqaruv" ko‘pincha
qo‘llaniladi. Bu usulda o‘quvchilarni aniq maqsadlarga yo‘naltirish va ularning o‘z maqsadlariga
erishishlariga ko‘maklashish jarayoni o‘quv jarayonining samaradorligini oshiradi. Bundan
tashqari, nazorat va baholash tizimi o‘quvchilarni doimiy ravishda o‘z-o‘zini rivojlantirishga
35
yo‘naltiradi. Menejmentning ushbu jihatlari ta'lim jarayonida bilim sifatini oshirishda asosiy
vositalar hisoblanadi.
Liderlik o‘qituvchi va rahbarlar uchun o‘quv jarayonida faqat bilim berish emas, balki
o‘quvchilarni rag‘batlantirish va ularga o‘rnak bo‘lishni anglatadi. O‘qituvchilarning liderlik
fazilatlari - talabalarni qiziqtirish, ularga ilhom bag‘ishlash va o‘quv jarayonida faol ishtirok
etishga jalb qilish orqali ta'lim sifatini oshiradi. O‘qituvchilar va o‘quvchilar o‘rtasidagi ishonchli
munosabatlar, jamoaviy ishlash muhiti liderlik orqali kuchayadi.
Masalan, ta'limda liderlikning "yetakchi rol" usuli samarali bo‘lib, bunda o‘qituvchi o‘z
o‘quvchilariga muayyan maqsadlar qo‘yib, ularga erishishda ko‘mak beradi. Bunda o‘qituvchi
faqat bilim beruvchi rolida qolmay, balki ularga yo‘lboshchi ham bo‘ladi. Bunday liderlik usullari
o‘quvchilarning shaxsiy ko‘nikmalarini, mas’uliyat hissini va qobiliyatlarini rivojlantiradi.
Ta'lim menejmenti va liderlik bir-birini to‘ldiruvchi vazifalarni bajaradi. Har ikki
yondashuvning uyg‘unlashuvi ta'lim jarayonini samaraliroq va interfaol qilishga yordam beradi.
Ta'lim menejer-lider modeli orqali o‘qituvchi va rahbarlar bir vaqtda boshqaruvchi ham, yetakchi
ham bo‘lishi mumkin.
Bu ikki yondashuvning uyg‘unlashuvi natijasida o‘qituvchilar ta'lim jarayonini aniq tashkil
qila olishadi, o‘quvchilar esa o‘z imkoniyatlarini to‘liq namoyon etish imkoniga ega bo‘ladi. Ta'lim
muassasalarida menejment va liderlik usullarini samarali birlashtirish o‘quvchilarning ta'lim
olishga bo‘lgan qiziqishini oshirishda muhim ahamiyatga ega.
Bundan tashqari, statistika ma’lumotlari ta'lim muassasalarida liderlik va menejment
usullarining to‘g‘ri qo‘llanishi ta'lim jarayonida o‘quvchilar faoliyatini 20% dan oshiqroq
samaradorlik bilan yaxshilaganligini ko‘rsatdi. Bu natijalar menejment va liderlikning ta’lim
sifatini oshirishda kuchli vosita ekanligini tasdiqlaydi.
Ta’lim menejmenti va liderlik ta'lim jarayonining muvaffaqiyatli bo‘lishida asosiy omillar
hisoblanadi. Menejment o‘qituvchilar va talabalarga ta'lim jarayonini aniq rejalashtirish va
maqsadlarga erishish imkoniyatini beradi, liderlik esa o‘quvchilarning o‘qishdagi qiziqishini
oshiradi.
Bu tezisning natijalaridan kelib chiqib, ta'lim muassasalarida menejment va liderlik
usullarini uyg‘unlashtirish ta'lim sifatini oshirish va o‘quvchilarning rivojlanishiga yordam berishi
mumkinligi aniqlandi. Ta'lim tizimida menejment va liderlikning o‘rnini kuchaytirish uchun
ularning asosiy ko‘nikmalarini rivojlantirish va bu usullarning qo‘llanishini kengaytirish kerak.
Amaliy tavsiyalar sifatida o‘qituvchilar va rahbarlar uchun menejment va liderlik bo‘yicha
maxsus treninglar tashkil qilish, shuningdek, ushbu usullarni amaliyotga kengroq qo‘llash tavsiya
etiladi. Shuningdek, kelajakda menejment va liderlik yondashuvlarini tadqiq qilish uchun keng
ko‘lamli ilmiy izlanishlar o‘tkazish zarurdir.
References:
1.
Abdukarimov, M.X., Ta'limda menejment asoslari – Toshkent: O'zbekiston Respublikasi
Davlat pedagogika universiteti nashriyoti, 2018.
2.
Shodmonov, S. va Abdullaev, A., Ta'limda menejment va liderlik – Toshkent: O'qituvchi
nashriyoti, 2020.
3.
Xodjayev, M. va Raxmatov, D., Pedagogik menejment va rahbarlik – Toshkent: Fan va
texnologiya, 2017.
36
4.
Islomov, Q., Pedagogik liderlik va menejment – Toshkent: Universitet nashriyoti, 2019.
5.
Yusupov, I. va To'xtayev, S., Ta'limda boshqaruvning zamonaviy texnologiyalari – Toshkent:
Ilmiy tadqiqotlar markazi, 2021.
6.
Sadikov, A.N., Ta'lim boshqaruvi asoslari va usullari – Toshkent: Adolat nashriyoti, 2016.
