43
ATROF-MUHIT MUHOFAZASINI TA’MINLASHDA YASHIL LOYIHALARNING
O’RNI
Tojiyev Sunnat Husniddin o'g'li
O`zbekiston Respublikasi Bank moliya akademiyasi
Loyiha boshqaruvi yo'nalishi tinglovchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.16153817
Atrof-muhit muhofazasini ta’minlashda yashil loyihalarining o'rni bugungi kunda dunyo
miqyosida juda muhim hisoblanadi. Yashil loyihalar nafaqat tabiiy resurslarni samarali
ishlatishga, balki iqlim o'zgarishini kamaytirishga va ekologik barqarorlikni ta'minlashga ham
qaratilgan. Yashil iqtisodiyot va ekologik barqaror rivojlanish tushunchalari, ayniqsa, sanoat
rivojlanishi va urbanizatsiya jarayonlari ortidan kelib chiqadigan ekologik tahdidlarga qarshi
kurashish zaruratidan kelib chiqadi. Shu sababli, yashil loyihalar atrof-muhitni saqlashda
muhim ahamiyatga ega. Energiya tejamkorligi va qayta tiklanuvchi energiya manbalari. Yashil
loyihalar, asosan, energiya tejamkorligi va qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan
foydalanishni o'z ichiga oladi. Quyosh energiyasi, shamol energiyasi, bioenergiya va geotermal
energiya kabi manbalar, an'anaviy energiya manbalariga qaraganda ekologik jihatdan ancha
toza va barqaror hisoblanadi. Yashil loyihalar bu manbalardan foydalanishni kengaytirish
orqali karbon chiqindilarini kamaytirishga va iqlim o'zgarishini sekinlashtirishga yordam
beradi.
Chiqindilarni kamaytirish va qayta ishlash. Yashil loyihalar chiqindilarni kamaytirish va
ularni qayta ishlashni optimallashtirishga yordam beradi. Masalan, qurilish sanoatida yashil
loyihalar atrof-muhitga zarar yetkazmasdan materiallarni qayta ishlash va energiya
samaradorligini oshirishga qaratilgan. Shu bilan birga, ko'plab yashil loyihalar chiqindilarni
kamaytirish va resurslarni boshqarishda innovatsion texnologiyalarni qo'llashga yordam
beradi.
Suv resurslarini boshqarish. Yashil loyihalar suv resurslarining samarali boshqarilishini
ta'minlashga qaratilgan. Bu, suvni tejash, uni toza saqlash va uning ekologik ta'sirini
minimallashtirishni o'z ichiga oladi. Masalan, suvni tejaydigan texnologiyalar va suvni
tozalash usullarining rivojlanishi atrof-muhitni muhofaza qilishga yordam beradi.
Biologik xilma-xillikni saqlash. Yashil loyihalar biologik xilma-xillikni saqlashni
ta'minlashga yordam beradi. Bu, o'z navbatida, ekosistemalar uchun zarur bo'lgan muhim
resurslarni saqlashga yordam beradi. Yashil loyihalar tabiatni saqlash, noyob va xavf ostidagi
turlarning himoyasini ta'minlashda muhim ahamiyatga ega. Barqaror shaharlar va
infratuzilma. Yashil loyihalar barqaror shahar infratuzilmasini yaratishda ham o'z o'rniga ega.
Yashil qurilish, energiya samaradorligi yuqori bo'lgan binolar va iqlimga moslashtirilgan
shahar loyihalari atrof-muhitga kam zarar etkazadi. Bunday loyihalar shaharlar va
qishloqlarda yashash sharoitlarini yaxshilashga yordam beradi.
Ijtimoiy va iqtisodiy ta’sir. Yashil loyihalar ijtimoiy va iqtisodiy jihatdan ham muhim.
Ular yangi ish o'rinlarini yaratadi, ekologik xabardorlikni oshiradi va odamlarning atrof-
muhitga bo'lgan mas'uliyatini kuchaytiradi. Shu bilan birga, yashil iqtisodiyot barqaror
rivojlanishni ta'minlab, resurslardan tejamkor foydalanishni rag'batlantiradi. Innovatsiyalar
va texnologik taraqqiyot. Yashil loyihalar yangi texnologiyalarni yaratishga va
innovatsiyalarni amalga oshirishga qaratilgan. Masalan, ekologik toza texnologiyalar, energiya
44
samaradorligini oshiruvchi qurilmalar va chiqindilarni qayta ishlash texnologiyalari yashil
loyihalar orqali rivojlanmoqda. Bu texnologiyalar atrof-muhitga zarar keltirmasdan iqtisodiy
o'sishni ta'minlashga yordam beradi.
Atrof-muhitni muhofaza qilishda yashil loyihalarining o'rni juda katta. Ular nafaqat
ekologik barqarorlikni ta'minlash, balki iqtisodiy rivojlanish va ijtimoiy barqarorlikni ham
qo'llab-quvvatlashga yordam beradi. Yashil loyihalar orqali tabiiy resurslarni samarali
boshqarish, chiqindilarni kamaytirish va qayta ishlash, qayta tiklanuvchi energiya
manbalaridan foydalanish, hamda biologik xilma-xillikni saqlashga qaratilgan tashabbuslar
atrof-muhitni asrashda muhim rol o'ynaydi. Shuning uchun, yashil loyihalar, hozirgi kunda,
global ekologik muammolarga qarshi kurashishda muhim vosita sifatida qaraladi.
Atrof-muhit muhofazasini ta’minlashda yashil loyihalarning o’rni hozirgi kunda juda
muhim va dolzarb mavzu hisoblanadi. Bu, ekologik barqarorlikni saqlash, tabiiy resurslarni
tejamkorlik bilan ishlatish, ifloslanishni kamaytirish va iqlim o'zgarishiga qarshi kurashish
kabi keng qamrovli masalalarni o'z ichiga oladi. Yashil loyihalar atrof-muhitni muhofaza
qilishga qaratilgan innovatsion tashabbuslar bo'lib, ular quyidagi asosiy omillarga ta'sir
ko'rsatadi:
Ekologik barqarorlikni ta'minlash: Yashil loyihalar tabiiy resurslardan tejamkorlik bilan
foydalanishga, chiqindilarni kamaytirishga va atrof-muhitni muhofaza qilishga qaratilgan
bo'lishi kerak. Bu, o‘z navbatida, ekosistemalarning saqlanishiga yordam beradi.
Iqlim o'zgarishiga qarshi kurashish: Yashil loyihalar, ayniqsa, qayta tiklanuvchi energiya
manbalaridan (masalan, quyosh, shamol) foydalanish orqali karbon izini kamaytirishga
yordam beradi. Bu iqlim o'zgarishini sekinlashtirishda muhim ahamiyatga ega.
Barqaror iqtisodiy rivojlanish: Yashil iqtisodiyot barqaror va uzoq muddatli iqtisodiy
o‘sish uchun imkon yaratadi. Bu loyihalar yangi ish o'rinlarini yaratadi va resurslarni samarali
ishlatishni ta'minlaydi.
Ijtimoiy ta'sir: Yashil loyihalar aholi salomatligini yaxshilash, yashash sharoitlarini
yaxshilash va ekologik xabardorlikni oshirishga yordam beradi. Aholining atrof-muhitga
bo'lgan mas'uliyatli yondashuvini shakllantiradi.
Texnologik innovatsiyalar: Yashil loyihalar ko'pincha yangi texnologiyalarning ishlab
chiqilishini talab qiladi. Bu texnologiyalar energiya samaradorligini oshirish, chiqindilarni
qayta ishlash va ekologik xavf-xatarlarni kamaytirishga yordam beradi.
Umuman olganda, yashil loyihalar atrof-muhitni muhofaza qilishda katta ahamiyatga
ega va ularning rivojlanishi global iqlim o'zgarishi va ekologik muammolarni hal etishda katta
yordam beradi. Shu bilan birga, yashil loyihalar iqtisodiy o‘sish va barqaror rivojlanishni
ta'minlashga ham hissa qo'shadi.
Atrof-muhitni muhofaza qilishda yashil loyihalarining o‘rni juda muhim. Ular tabiiy
resurslardan samarali foydalanishni ta'minlab, chiqindilarni kamaytirishga va qayta ishlashni
optimallashtirishga qaratilgan. Yashil loyihalar, qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan
foydalanish, energiya samaradorligini oshirish va ekologik xavflarni kamaytirish orqali iqlim
o'zgarishiga qarshi kurashishda muhim rol o'ynaydi. Shuningdek, ular biologik xilma-xillikni
saqlash, suv resurslarini boshqarish va barqaror shahar infratuzilmasini yaratishda ham katta
ahamiyatga ega. Yashil loyihalar iqtisodiy o‘sish, yangi ish o'rinlarini yaratish va ekologik
xabardorlikni oshirishga yordam beradi, shu bilan birga atrof-muhitni asrashda muhim vosita
hisoblanadi.
45
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
"Atrof-muhitni muhofaza qilish to'g'risida"gi Qonun (2019)
2.
"Qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan foydalanishni rivojlantirish to'g'risida"gi
Qonun (2019)
3.
"Chiqindilarni boshqarish to'g'risida"gi Qonun (2020)
4.
Abdujalilov, D. (2017).
O‘zbekistonning atrof-muhitni muhofaza qilish siyosati
5.
Mirzayev, M. (2018).
Yashil iqtisodiyot: Tabiatni saqlash va iqtisodiy rivojlanish
6.
Ismoilov, K. (2015).
Atrof-muhitni muhofaza qilish va resurslardan samarali foydalanish
7.
Meadows, D. H., Meadows, D. L., & Randers, J. (2004).
Limits to Growth: The 30-Year
Update
.
