19
YANGI O'ZBEKISTON ILMIY
TADQIQOTLAR JURNALI
www.in-academy.uz
2-JILD, 1-SON, 2-QISM (YOʻITJ)
BOSHLANG'ICH SINFLARDA ONA TILI VA O`QISH
SAVODXONLIGI DARSLARINI OLIB BORISHNING
ZAMONAVIY KO`RINISHLARI
Maftuna Sagdatdinova
Nukus davlat pedagogika instituti
Boshlang'ich ta'lim fakulteti 2-kurs talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14777146
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Qabul qilindi:23-yanvar 2025 yil
Ma’qullandi: 25-yanvar 2025 yil
Nashr qilindi: 30-yanvar 2025 yil
Mazkur maqolada boshlang‘ich sinflarda
ona tili va o‘qish savodxonligi darslarini
zamonaviy metodlar orqali olib borishning
ahamiyati tahlil qilingan. Innovatsion pedagogik
texnologiyalar, interfaol usullar va elektron ta’lim
yondashuvlari
yordamida
o‘quvchilarning
savodxonlik darajasini oshirish mumkinligi
ko‘rsatib berilgan.
boshlang‘ich ta’lim, ona tili,
o‘qish
savodxonligi,
zamonaviy
metodlar,
interfaol
ta’lim,
innovatsion texnologiyalar.
KIRISH
Bugungi ta’lim jarayonida boshlang‘ich sinflarda ona tili va o‘qish savodxonligi darslarini
samarali olib borish muhim vazifalardan biri hisoblanadi. An’anaviy usullar bilan bir qatorda,
innovatsion pedagogik texnologiyalar va interfaol o‘qitish metodlari yordamida
o‘quvchilarning savodxonligini oshirish va ularning tilga bo‘lgan qiziqishini kuchaytirish
mumkin. Ushbu maqolada zamonaviy ta’lim yondashuvlari, innovatsion texnologiyalar va
interfaol metodlarning boshlang‘ich sinf o‘quvchilari uchun ona tili va o‘qish savodxonligi
darslaridagi ahamiyati tahlil qilinadi.
ASOSIY QISM
Boshlang‘ich sinflar bolalarning til va savodxonlik asoslarini shakllantirish davri bo‘lib, ushbu
bosqichda olingan bilimlar keyingi ta’lim jarayonining poydevorini yaratadi. Ona tili va o‘qish
savodxonligi darslarining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:
O‘qish malakalarini rivojlantirish – O‘quvchilar matnni tushunish, o‘qish tezligi va
aniqligi, ravon o‘qish bo‘yicha ko‘nikmalarga ega bo‘lishlari lozim.
Savodxonlikni oshirish – Imlo qoidalariga rioya qilish, to‘g‘ri yozish va talaffuz qilish
malakalari shakllantiriladi.
Nutq madaniyatini rivojlantirish – O‘quvchilar muloqot davomida o‘z fikrlarini aniq va
mantiqiy ifodalashni o‘rganadilar.
Mustaqil fikrlashni shakllantirish – Yozma va og‘zaki mashqlar orqali bolalar mustaqil
fikrlash, matnni tahlil qilish va muhokama qilish qobiliyatlarini rivojlantiradilar.
Ijodiy tafakkurni rag‘batlantirish – Hikoya tuzish, ertak yozish kabi topshiriqlar
o‘quvchilarning ijodiy qobiliyatlarini shakllantirishga yordam beradi.
Quyidagi jadvalda an’anaviy va zamonaviy yondashuvlarning asosiy farqlari keltirilgan:
Ta’lim yondashuvi
An’anaviy usul
Zamonaviy yondashuv
O‘qitish usuli
Ma’ruza, og‘zaki tushuntirish
Interaktiv va texnologik usullar
20
YANGI O'ZBEKISTON ILMIY
TADQIQOTLAR JURNALI
www.in-academy.uz
2-JILD, 1-SON, 2-QISM (YOʻITJ)
Dars shakli
Oddiy matn o‘qish, yozma
mashqlar
Multimedia vositalari, o‘yinli
mashqlar
O‘quvchilarning
ishtiroki
Passiv (o‘qituvchining
tushuntirishini eshitish)
Faol (amaliy topshiriqlar va
jamoaviy ishlar)
Baholash tizimi
An’anaviy baholash (test, yozma
ish)
Elektron testlar, portfolio usuli
Boshlang‘ich sinflarda ona tili va o‘qish savodxonligi darslarini zamonaviy usullar asosida
tashkil etish uchun quyidagi yondashuvlar samarali hisoblanadi:
1. Interfaol usullar
Interfaol metodlar orqali o‘quvchilarni dars jarayonida faol ishtirok etishga rag‘batlantirish
mumkin.
Rolli o‘yinlar – Bolalar hikoya yoki ertaklarni rollarga bo‘linib, dramatizatsiya qiladilar.
Bu ularning nutq rivojlanishiga yordam beradi.
Hikoya yaratish – O‘quvchilar o‘zlari hikoya tuzib, og‘zaki yoki yozma tarzda
ifodalaydilar.
Guruhda ishlash – Jamoaviy faoliyat orqali matnlarni muhokama qilish va fikr
almashish imkoniyati yaratiladi.
2. Elektron ta’lim texnologiyalari
Zamonaviy ta’lim jarayonida kompyuter, interaktiv doskalar va onlayn platformalar keng
qo‘llanilmoqda.
Interaktiv darsliklar – Elektron o‘quv materiallari o‘quvchilarning mustaqil bilim olish
jarayonini qo‘llab-quvvatlaydi.
Onlayn o‘yin va mashqlar – Turli o‘quv platformalarida o‘qish va yozish bo‘yicha
interaktiv mashqlar mavjud.
Multimedia vositalari – Audio kitoblar va videodarslar orqali bolalarning o‘qish
qobiliyati mustahkamlanadi.
3. O‘yinli o‘qitish
Boshlang‘ich sinflarda o‘yin elementlaridan foydalanish bolalarning darsga bo‘lgan qiziqishini
oshiradi.
Didaktik o‘yinlar
– So‘zlar bilan bog‘liq o‘yinlar savodxonlikni oshirishda foydalidir.
Kartochkalar bilan ishlash
– Harflar va so‘zlar yozilgan kartochkalar orqali
o‘quvchilar matn tuzish va so‘z boyligini kengaytirishlari mumkin.
Mantiqiy jumboqlar
– Harflar va so‘zlar bilan bog‘liq o‘yinlar savodxonlikni
oshirishda muhim rol o‘ynaydi.
Zamonaviy o‘qitish metodlari va texnologiyalarini tatbiq etish boshlang‘ich sinf
o‘quvchilarining savodxonlik darajasiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Quyidagi jadvalda interfaol
yondashuvlarning asosiy natijalari keltirilgan:
Innovatsion yondashuv
O‘quvchilarga ta’siri
O‘yinli metodlar
Darslarga qiziqish oshadi, faol ishtirok ortadi
Interfaol o‘qitish
Nutq va fikrlash rivojlanadi, muloqot ko‘nikmalari shakllanadi
Elektron darsliklar
O‘quv materiallarini mustaqil o‘zlashtirish yaxshilanadi
Multimediali ta’lim
Esda saqlash va o‘qish tezligi oshadi
21
YANGI O'ZBEKISTON ILMIY
TADQIQOTLAR JURNALI
www.in-academy.uz
2-JILD, 1-SON, 2-QISM (YOʻITJ)
XULOSA VA MUNOZARA
Boshlang‘ich sinflarda ona tili va o‘qish savodxonligi darslarini zamonaviy metodlar asosida
olib borish o‘quvchilarning tilga bo‘lgan qiziqishini oshirib, savodxonlik darajasini yuqori
pog‘onaga olib chiqishga xizmat qiladi. Darslarda interfaol metodlar, elektron ta’lim
texnologiyalari va o‘yinli o‘qitish usullaridan keng foydalanish zarur. Shuningdek quyidagilar
tavsiya etiladi:
- O‘quv jarayonida innovatsion texnologiyalarni keng joriy etish.
- O‘yinli va interfaol metodlar orqali o‘quvchilarni darsga jalb qilish.
- Ona tili va o‘qish savodxonligi bo‘yicha elektron darsliklar va onlayn platformalardan
foydalanish.
- O‘qituvchilarning zamonaviy pedagogik yondashuvlardan xabardorligini oshirish uchun
seminar va treninglar tashkil etish.
ADABIYOTLAR RO`YXATI
1.
Rasulova M., "Boshlang‘ich ta’lim metodikasi", Toshkent, 2020.
2.
Karimov A., "Ona tili o‘qitish nazariyasi", Toshkent, 2019.
3.
Saidova G., "Savodxonlikni oshirish bo‘yicha metodik tavsiyalar", Samarqand, 2021.
4.
Alimov Sh., "Bolalar psixologiyasi", Toshkent, 2018.
5.
"Boshlang‘ich ta’lim fanlari bo‘yicha darsliklar", O‘zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi
vazirligi nashri, 2022.
