46
YANGI O'ZBEKISTON ILMIY
TADQIQOTLAR JURNALI
www.in-academy.uz
2-JILD,8-SON, (YOʻITJ)
O‘ZBEKISTON FARMATSEVTIKA TIZIMI
RIVOJLANISHINING ASOSIY YO‘NALISHLARI VA AMALIY
MUAMMOLARI.
Kocherova Umida Anvarovna
Alfraganus University Tibbiyot fakulteti farmasevtika yo'nalishi 2-
kurs talabasi.
https://doi.org/
10.5281/zenodo.16939700
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Qabul qilindi: 5-avgust 2025 yil
Ma’qullandi: 12-avgust 2025 yil
Nashr qilindi:25-avgust 2025 yil
Ushbu maqolada O‘zbekiston farmatsevtika tizimining
asosiy tarkibiy qismlari — boshqaruv, biofarmatsevtika,
klinik farmatsiya, iqtisodiy va texnologik yo‘nalishlar
yoritilgan. Mahalliy darsliklar va ilmiy adabiyotlar
asosida, tizimda mavjud bo‘lgan muammolar va ularni
hal etish yo‘llari tahlil qilinadi. Maqola, shuningdek,
farmatsevtika
tizimining
xalqaro
standartlarga
muvofiqligini oshirish yo‘llarini ham ko‘rsatib beradi.
KEY WORDS
Farmatsevtika,
biofarmatsiya,
klinik
farmatsiya,
dorixona,
iqtisodiy
tahlil,
texnologiya,
O‘zbekiston.
Kirish
Farmatsevtika sohasi sog‘liqni saqlash tizimining ajralmas qismi bo‘lib, dori vositalarining
yaratilishi, ishlab chiqarilishi, nazorat qilinishi va bemorlarga yetkazib berilishini o‘z ichiga
oladi. O‘zbekiston mustaqillikka erishganidan so‘ng, farmatsevtika sohasida qator islohotlar
amalga oshirilib, hozirda zamonaviy boshqaruv va texnologik yondashuvlar bilan
boyitilmoqda. Ushbu maqolada farmatsevtika tizimining asosiy jihatlari hamda O‘zbekistonda
bu sohani rivojlantirishda duch kelinayotgan muammolar tahlil qilinadi.
1. Farmatsevtika tizimini boshqarish va tashkil etish.
Farmatsevtika sohasida samarali boshqaruv tizimi mavjud bo‘lishi kerak. Umarova Sh.Z.
(2020) tomonidan ta’kidlanganidek, dorixona muassasalarining huquqiy maqomi, ularni
litsenziyalash va sertifikatlash jarayonlari, dori vositalarining hisobini yuritish va sifat
nazorati — barchasi sohani muvaffaqiyatli yuritishda muhim o‘rin tutadi. Zamonaviy
O‘zbekistonda axborot texnologiyalarini joriy qilish, masalan, elektron retseptlar, dorixona
boshqaruv dasturlari, dorilar harakati monitoringi tizimlari joriy qilinmoqda.
2. Biofarmatsiya va klinik farmatsiya muammolari.
Biofarmatsiya — dorilarning organizmdagi taqsimoti va ta’sirchanlik xususiyatlarini o‘rganadi.
Umarova F.A. (2021) biofarmatsevtik nazorat vositalarining dori samaradorligini
aniqlashdagi o‘rni, ayniqsa generik dorilar bioekvivalentligini aniqlashda muhimligini
ko‘rsatadi.
Klinik farmatsiya esa dori vositalarining klinik sharoitda qo‘llanilishini, dozalanishini va yon
ta’sirlarini o‘rganadi. Aliyev va Allayeva (2011) darsligida keltirilganidek, klinik farmatsevt —
faqat dorixona xodimi emas, balki davolovchi jamoaning a’zosi sifatida dori tanlashda faol
ishtirok etishi kerak.
3. Farmatsevtik iqtisodiyot va muammolari.
47
YANGI O'ZBEKISTON ILMIY
TADQIQOTLAR JURNALI
www.in-academy.uz
2-JILD,8-SON, (YOʻITJ)
O‘zbekiston farmatsevtika bozorida iqtisodiy barqarorlikni ta’minlash, dorilar narxini nazorat
qilish va iste’molchilar huquqini himoya qilish — asosiy vazifalardan biridir. Umarova Sh.Z.
(2021) dorilar narx siyosati, subsidiya tizimi va davlat-xususiy sherikchilik asosida dori
ta’minotini takomillashtirishni taklif qiladi. Dorilarni qalbakilashtirish holatlari, noqonuniy
savdo, importga yuqori darajada bog‘liqlik mavjud muammolar sirasiga kiradi.
4. Farmatsevtik texnologiyalar va innovatsiyalar.
Dorilar ishlab chiqarish texnologiyasi — farmatsevtika sohasining eng muhim qismlaridan
biridir. Mahmudjaoova K.S. (2013) darsligida ta’kidlanganidek, farmatsevtik texnologiyada
dori vositalarining mustahkamligi, eruvchanligi, ta’sir davomiyligi va boshqa fizik-kimyoviy
xossalari asosiy e’tibor markazida bo‘lishi kerak. Hozirgi kunda innovatsion texnologiyalar —
nanoformulyatsiyalar, modifikatsiyalangan erish tizimlari, biochiplar kabilar dunyo
miqyosida rivojlanayotgan bo‘lsa-da, O‘zbekistonda ularning joriy qilinishi sust kechmoqda.
Xulosa.
O‘zbekiston farmatsevtika sohasi rivojlanishda bo‘lib, bir qator muhim yutuqlarga erishilgan.
Shu bilan birga, tizimning boshqaruv, klinik, iqtisodiy va texnologik jihatlarini mustahkamlash,
xalqaro standartlarga muvofiqlashtirish zarur. Mahalliy darsliklar asosida olib borilgan
tahlillar shuni ko‘rsatadiki, sohada kompleks yondashuv, ilmiy-tadqiqot ishlari va kadrlar
tayyorlash sifatini oshirish dolzarb masalalardandir.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.Umarova Sh.Z. Farmatsevtikada boshqaruv asoslari. – Samarqand: SamMI, 2021.
2.Umarova Sh.Z. Farmatsevtika ishini tashkil qilish. – Samarqand: SamMI, 2020.
3.Umarova F.A. Biofarmatsiya. – Samarqand: SamMI, 2021.
4.Aliyev X.U., Allayeva M.J. Klinik farmatsiya. – Toshkent, 2011.
5.Umarova Sh.Z. Farmatsevtika iqtisodiyoti. – Samarqand: SamMI, 2021.
6.Mahmudjaoova K.S. Farmatsevtik texnologiya. – Namangan: NamDU, 2013.
