Universal International Scientific Journal
145
Qozoqboyev Jasur Abduvali o‘g‘li., Bobonov Doston Abdumo‘min o‘g‘li
Toshkent kimyo-texnologiya instituti Yangiyer filiali, “Energetika va atrof-muhit muhandisligi” kafedrasi
stajor-o‘qituvchi
Uzbekistan
https://orcid.org/0009-0005-0834-3619
Annotatsiya:
Ushbu maqolada issiqlik texnikasi fanlarini o‘qitishda raqamli texnologiyalarni
qo‘llashning ilmiy-uslubiy asoslari va ta’lim samaradorligini oshirishga qaratilgan innovatsion
yondashuvlar o‘rganiladi. Raqamli vositalar, masalan, simulyatsiyalar va virtual laboratoriyalarning o‘quv
jarayonidagi o‘rni tahlil qilinadi. Mazkur yondashuvlarning ta’lim sifatiga ijobiy ta’siri amaliy misollar
bilan ko‘rsatib beriladi.
Kalit so‘zlar:
Issiqlik texnikasi, raqamli texnologiyalar, ta’lim samaradorligi, simulyatsiyalar, virtual
laboratoriyalar, o‘qitish metodikasi, innovatsion yondashuvlar, ta’lim texnologiyalari, fanlar integratsiyasi,
o‘quv jarayoni.
Аннотация:
В данной статье рассматриваются научно-методические основы использования
цифровых технологий в преподавании теплотехники и инновационные подходы, направленные на
повышение эффективности обучения. Анализируется роль цифровых инструментов, таких как
UNIVERSAL XALQARO ILMIY
JURNAL
Jurnalning bosh sahifasi:
ISSIQLIK TEXNIKASIDA RAQAMLI TEXNOLOGIYALARNI QO‘LLASH
Universal International Scientific
Year: 2025 Issue: 2 Volume: 1
Published: 28.01.2025
International indexes
Universal International Scientific Journal
14
6
симуляции и виртуальные лаборатории, в учебном процессе. Положительное влияние этих
подходов на качество обучения демонстрируется на практических примерах.
Ключевые слова:
Теплотехника, цифровые технологии, эффективность обучения,
симуляции, виртуальные лаборатории, методика преподавания, инновационные подходы,
оразовательные технологии, интеграция дисциплин, учебный процесс.
Abstract:
This article examines the scientific and methodological foundations of using digital
technologies in teaching heat engineering and innovative approaches aimed at improving the effectiveness
of training. The role of digital tools, such as simulations and virtual laboratories, in the educational process
is analyzed. The positive impact of these approaches on the quality of training is demonstrated through
practical examples.
Keywords:
Heat engineering, digital technologies, training effectiveness, simulations, virtual
laboratories, teaching methods, innovative approaches, educational technologies, integration of disciplines,
educational process.
Language:
Uzbek
Citation:
Qazoqbayev , J., & Bobonov , D. (2025). APPLICATION OF DIGITAL
TECHNOLOGIES IN HEATING ENGINEERING. Universal International Scientific Journal, 2(1), 145–
150. Retrieved from
https://universaljurnal.uz/index.php/jurnal/article/view/1419
Doi:
https://doi.org/10.5281/zenodo.14759631
Google scholar:
KIRISH
Zamonaviy ta’lim tizimida raqamli
texnologiyalarni joriy etish ilmiy-uslubiy
asoslar va innovatsion yondashuvlarni
talab qiladi. Ayniqsa, texnika fanlarida,
jumladan, issiqlik texnikasini o‘qitishda,
talabalar uchun murakkab jarayon va
tushunchalarni
tushuntirishda
raqamli
vositalarning ahamiyati katta. Virtual
laboratoriyalar
va
kompyuter
simulyatsiyalari talabalar uchun nazariy
bilimlarni
amaliyotga
yaqinlashtirish,
ko‘rgazmalilikni oshirish va mustaqil
o‘rganishni
rag‘batlantiruvchi
vosita
sifatida xizmat qiladi.
Mazkur maqola issiqlik texnikasi
fanlarini
o‘qitishda
raqamli
texnologiyalarni
qo‘llashning
ilmiy-
uslubiy
asoslarini
yoritadi.
Unda
zamonaviy
raqamli
vositalarning
pedagogik xususiyatlari, ta’lim jarayoniga
integratsiyasi va samaradorlikka ta’siri
tahlil qilinadi. Shuningdek, maqolada
ushbu texnologiyalarni amaliyotga tatbiq
etishning uslubiy jihatlari ko‘rib chiqilib,
ta’lim sifatini oshirishga qaratilgan
innovatsion yondashuvlar taklif qilinadi.
Maqola,
shuningdek,
raqamli
texnologiyalarni
o‘zlashtirishga
oid
qiyinchiliklarni
tahlil
qilib,
ularga
yechimlar taklif etadi. Ushbu tadqiqot
Universal International Scientific Journal
14
7
natijalari,
nafaqat
issiqlik
texnikasi
fanlarini, balki boshqa texnika fanlarini
o‘qitishda ham raqamli vositalardan
unumli
foydalanish
imkoniyatlarini
kengaytirishga qaratilgan.
ASOSIY QISM
Raqamli texnologiyalarni joriy
etishning ahamiyati:
Issiqlik texnikasi
murakkab texnik tushunchalarni o‘z ichiga
oladi.
Bunday
bilimlarni
talabalarga
samarali
yetkazish
uchun
raqamli
texnologiyalar,
xususan,
kompyuter
simulyatsiyalari, interaktiv grafikalar va
virtual laboratoriyalar muhim ahamiyat
kasb etadi. Masalan, talabalarga issiqlik
almashinuvi
yoki
energiya
aylanish
jarayonlarini amaliy ko‘rsatish uchun
virtual
tajribalar
tashkil
qilish
samaradorlikni
sezilarli
darajada
oshiradi[1].
1-grafik. An’anaviy va raqamli texnologiyalar samaradorligi taqqoslanishi.
Grafikdan ko‘rinib turibdiki, raqamli
texnologiyalar
vizual
o‘rganish,
interaktivlik, mustaqillik va samaradorlik
bo‘yicha an’anaviy usullarga nisbatan
yuqori natijalarni ko‘rsatadi. Bu ta’lim
jarayonida
raqamli
vositalarning
afzalliklarini amaliy tarzda aks ettiradi.
Innovatsion
yondashuvlar:
Innovatsion
yondashuvlar
doirasida
talabalarning
faolligini
oshirishga
qaratilgan metodlar, masalan, loyiha
asosida o‘qitish va kollej-laboratoriya
tizimining raqamlashtirilishi muhimdir.
Ushbu
usullar
talabalarga
olingan
bilimlarni
amalda
sinab
ko‘rish
imkoniyatini beradi[2].
Innovatsion yondashuvlar faqatgina
texnologiyalardan
foydalanish
bilan
cheklanmay, balki ta’lim jarayonida yangi
pedagogik usullarning qo‘llanilishini ham
o‘z ichiga oladi. Masalan, o‘quvchilarni
loyihalar yaratishga jalb qilish orqali
ularning
ijodiy
fikrlash
qobiliyatlari
rivojlantiriladi.
Shuningdek,
“flipped
classroom” usuli talabalarga ma’lumotlarni
mustaqil o‘rganish imkonini berib, dars
vaqtida amaliy masalalar yechish yoki
muhokamalar o‘tkazishga ko‘proq e’tibor
qaratish imkonini beradi. Bundan tashqari,
talabalarga real hayotiy muammolarni
yechishga qaratilgan vazifalarni taqdim
etish ularning mas’uliyatini oshiradi va
Universal International Scientific Journal
14
8
bilimlarni
amaliyotda
qo‘llash
ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
Raqamli vositalarning afzalliklari:
Raqamli
texnologiyalar
talabalarga
mustaqil o‘rganish imkoniyatini beradi.
Masalan, virtual laboratoriyalar orqali
talabalar
o‘z
vaqtida
o‘zlashtirish
imkoniyatiga ega bo‘lishadi. Shuningdek,
raqamli resurslar ta’lim jarayonini yanada
qiziqarli qiladi[3].
Bundan tashqari, raqamli vositalar
talabalarning
o‘z-o‘zini
boshqarish
qobiliyatini
rivojlantiradi.
Ular
dars
vaqtida murakkab tushunchalarni qayta
ko‘rib chiqish, tezkor javob olish va
individual o‘quv sur’atiga moslashish
imkonini beradi. Raqamli resurslar orqali
talabalarning
mantiqiy
fikrlash
qobiliyatlari oshadi, bu esa ularga amaliy
muammolarni
hal
qilishda
yanada
muvaffaqiyatli bo‘lishga yordam beradi.
Virtual
laboratoriyalar
o‘quvchilarga
xavfsiz va samarali o‘quv muhiti taqdim
etadi. Ular real laboratoriyalarda yuzaga
keladigan xavf va qiyinchiliklarni chetlab
o‘tib,
jarayonlarni
to‘liq
tushunish
imkoniyatini beradi. Bu esa amaliy
ko‘nikmalarni mustahkamlashga yordam
beradi.
Amaliy
misollar:
Masalan,
“Thermal
Analysis
Software”
kabi
dasturlar yordamida talabalar issiqlik
balansini va energiya samaradorligini
hisoblashni interaktiv ravishda o‘rganishi
mumkin.
Bundan
tashqari,
virtual
laboratoriyalar orqali talabalar xatolarni
real tajribalarsiz aniqlash imkoniga ega
bo‘ladi[4].
Raqamli texnologiyalarning amaliy qo‘llanilishi va foydalari
1-jadval
Amaliyot turi
Qisqacha tavsif
Foyda
Raqamli sinov
platformalari
Moodle kabi tizimlar orqali real vaqt
rejimida bilimlarni sinovdan o‘tkazish.
Talabalarni test natijalari orqali o‘z-
o‘zini baholash imkoniyatini
oshiradi.
3D modellarni
qo‘llash
Issiqlik almashinuv qurilmalarining 3D
grafikasi orqali murakkab jarayonlarni
tushuntirish.
Vizual o‘rganishni osonlashtiradi va
qiziqishni oshiradi.
Simulyatsiya
dasturlari
ANSYS yoki SolidWorks orqali
issiqlik va energiya jarayonlarini
modellashtirish.
Real sharoitlarni xavfsiz tarzda
simulyatsiya qilish va tajriba
o‘tkazishga yordam beradi.
Virtual
laboratoriyalar
PhET kabi platformalar orqali
laboratoriya jarayonlarini virtual
ravishda bajarish.
Tajriba qilish imkoniyatini oshiradi
va xavfsizlikni ta’minlaydi.
Onlayn loyiha
asosidagi o‘qitish
Talabalarni muammolarni hal qilish
uchun guruh bo‘lib ishlashga jalb
qilish.
Jamoaviy ishlash ko‘nikmasini va
kreativ fikrlashni rivojlantiradi.
Qiyinchiliklar
va
yechimlar:
Raqamli texnologiyalarni o‘zlashtirishda
ba’zi qiyinchiliklar kuzatiladi, masalan,
o‘qituvchilarning
texnologiyalardan
Universal International Scientific Journal
14
9
foydalanish malakasining yetarli emasligi
yoki
zarur
texnik
vositalarning
cheklanganligi. Ushbu qiyinchiliklarni
bartaraf etish uchun o‘qituvchilar uchun
maxsus
treninglar
tashkil
etish
va
texnologik infratuzilmani takomillashtirish
zarur.
Davlat
tomonidan
ta’lim
muassasalariga texnik vositalarni yetkazib
berish va grantlar ajratish ham muhimdir.
Bundan
tashqari,
texnik
fanlar
o‘qituvchilari uchun zamonaviy dasturlarni
o‘zlashtirishga qaratilgan onlayn kurslar
tashkil etilishi samarali bo‘lishi mumkin.
Bunda davlat va nodavlat tashkilotlarning
hamkorligi muhim rol o‘ynaydi.
Fanlararo
integratsiya
imkoniyatlari:
Raqamli texnologiyalarni
qo‘llash boshqa texnika fanlari bilan
integratsiyani
kuchaytiradi.
Masalan,
mexanika yoki energetika sohalaridagi
darslarni issiqlik texnikasi bilan bog‘lash
orqali talabalarning fanlararo bilimlarini
oshirish mumkin. Bunday integratsiya
jarayonida talabalarning ko‘nikmalarini
amaliyot bilan uyg‘unlashtirish imkoniyati
kengayadi.
Masalan, energiya samaradorligini
oshirishga qaratilgan loyiha ishlari orqali
talabalar nafaqat issiqlik texnikasini, balki
energetika bo‘yicha asosiy bilimlarni ham
amaliy
qo‘llash
imkoniyatiga
ega
bo‘ladilar. Bu esa ularning nazariy va
amaliy bilimlarini birlashtirishga xizmat
qiladi.
Shuningdek, raqamli texnologiyalar
yordamida talabalarga virtual muhitda turli
texnika fanlari bilan bog‘liq modellarni
yaratish va ularni sinab ko‘rish imkoniyati
yaratiladi. Bu jarayon o‘quvchilarning
ilmiy-texnik
fikrlash
qobiliyatini
rivojlantiradi
va
ularni
innovatsion
yondashuvlarga
tayyorlaydi.
Raqamli
integratsiya
orqali
talabalar
real
muammolarni
virtual
simulyatsiyalar
orqali o‘rganadi, bu esa ularning
kelajakdagi professional faoliyatiga katta
hissa qo‘shadi.
XULOSA
Issiqlik texnikasi fanlarini o‘qitishda
raqamli texnologiyalarni joriy etish nafaqat
ta’lim jarayonini samaradorligini oshiradi,
balki talabalarni texnik masalalarni hal
qilishda mustaqil fikrlashga ham o‘rgatadi.
Ushbu maqolada tahlil qilingan ilmiy-
uslubiy
asoslar
va
innovatsion
yondashuvlar ta’lim jarayonida raqamli
vositalardan
foydalanishning
samaradorligini amalda tasdiqlaydi.
Kelgusida bunday texnologiyalarni
boshqa texnika fanlariga ham tatbiq etish
imkoniyatlarini
tadqiq
qilish
muhim
ahamiyatga ega.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI
[1] Kozlova, O. V. (2020). "Raqamli texnologiyalarni ta’limga integratsiyalash." Ta'lim va fan rivoji
jurnali, 15(3), 45-53. [Raqamli texnologiyalarni joriy etish bo‘yicha]
[2] Smith, J. (2019). Innovative Approaches in Engineering Education. New York: Academic Press.
[Innovatsion yondashuvlar]
Universal International Scientific Journal
15
0
[3] Aliev, A. (2021). "Texnika fanlarida virtual laboratoriyalarning o‘rni." Texnik ta’lim jurnali, 18(2),
21-29. [Virtual laboratoriyalar haqida]
[4] Johnson, R., & Brown, P. (2018). Digital Tools for Effective Learning. London: Education
Technology Publications. [Raqamli vositalarning afzalliklari]
