ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-3
27
UMUMTA’LIM MAKTABLARI TEXNOLOGIYA FANINI O’QITISHDA
METROLOGIYANING AMALIY AHAMIYATI
Uluxanov Ibroxim Tuxtaxo’jaevich, NamDPI, professor
Xudoyqulov Shavkatbek Soyibjanovich, NamDPI, dotsent
Annotatsiya.
Maqolada umumta’lim o’rta maktablari texnologiya fanini
o’qitishda metrologiya fani asoslarini qo’llashning amaliy ahamiyatiga oid
masalalari yoritilgan.
Kalit so‘zlar:
metrologiya, o’lchov, tushuncha, pedagogik tushunchalar bitiruvchi,
ko‘nikma, malaka, kompetensiya, malakali kadr, texnologiya.
Аннотация.
В статье освещаются вопросы практической значимости
применения основ метрологии в преподавании предмета технологии в средней
общеобразовательной школе.
Ключевые слова:
метрология, измерение, понятие, педагогические понятия
выпускник, умение, квалификация, компетенция, квалифицированный персонал,
технология.
Annotations.
The article covers the issues of the practical importance of applying
the basics of Metrology in the teaching of technology of secondary schools of general
education.
Key words:
metrology, measurement, understanding, pedagogical concepts
graduate, skills, qualifications, competence, qualified frame, technology.
Bizning jamiyatimizda madaniyatli va ma’rifatli insonni tarbiyalash muammosi
juda dolzarb bo'lib kelgan hamda ma'naviy va axloqiy jihatdam mukammal inson tarbiyasi
asosiy vazifa hisoblanadi. Darhaqiqat, mamlakat iqtisodiyoti, siyosati, milliy xavfsizligi
va raqobatbardoshligi ko'p jihatdan fuqarolarning madaniyati darajasiga bog'liq.
Zamonaviy ta'limda barcha tendentsiyalar va innovatsiyalar makonida shaxsni
shakllantirishning muhim va ajralmas bosqichi sifatida kompetent yondashuvni alohida
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-3
28
ko’rsatish lozim. Asosiy ta'lim kompetentsiyalariga alohida e'tibor qaratish zarur
hisoblaymiz.
Texnologiya fani darslarida yosh avlodni jamiyatda hayotga tayyorlash, ularning
moddiy buyumlar tayyorlashlarida aniqlik va sifat tushunchalarini shakllantirish muhim
vazifalardan biri hisoblanadi.
Metrologiya - o'lchovlar bilan shug'ullanadigan, ishlab chiqarish va uni boshqarish
jarayonida ishonchlilik va aniqlikni kafolatlaydigan ilmiy va aniqlikni kafolatlaydigan
fandir. Texnologiya darslarida o’quvchilarga ushbu fan asoslari, shuningdek
metrologiyada ishlatiladigan vositalar bilan tanishish imkoniyati beriladi. Metrologiyani
maktab texnologiya fani darslarida o'rganish fan, texnologiya va ishlab chiqarish sohasi
mutaxassislari uchun asos bo'lib xizmat qiladi.
Maktab o’quvchilariga metrolog bu - o’lchovlarning nazariy, amaliy va qonuniy
asoslari bilan shug’illanuvchi mutaxassis ekanligini tushuntirish qiyinchilik tug’dirmaydi.
Ammo metrologlar qanday o'lchovni, ularning ishi kundalik hayotimizga qanday ta'sir
qilishini va nima uchun bu muhim ekanligini, bu jarayon juda mehnat talab qilishini, uni
maktabdayoq o’rganishni boshlashlari kerakligini tushuntirish muhimdir.
O’quvchilarni metrologiyaga kirishlari va ushbu fan sohasiga qiziqishlarini
uyg'otish uchun eng mos keladigan fan bu umumta'lim maktablaridagi Texnologiya fani
va unda o’tiladigan mashg’ulotlar hisoblanadi. Bu jarayonda metrologik va texnologik
bilimlar muhimdir.
Metrologiyani ularga maktabda o’rganishning afzallik tomonlari deb quyidagilarni
keltirish mumkin:
- o’quvchilar maktab o’rindiqlaridayoq o’lchov vositalaridan foydalanishni
o’rganishlari mumkin. Aniq o’lchash malakalari nafaqat ularning kasb egallashlarida,
balki oddiy hayotiy ehtiyojlarida ham zarurdir. Masalan, savdo qilish shaxobchalarida
maxsulot olish yoki atmosfera bosimi, harorati kabi kattaliklarni o’lchashlarida;
- o’quvchilarni fizik hodisalar va qonuniyatlarni yaxshi tushunishlari, shu bilan
birga ularni mantiqiy rivojlantirishlari uchun xizmat qiladi. Bu ularni turli masalalarni
echa olishlariga, o’lchov vositalarida ishlash va aniq o’lchash malakalarini shakllanishiga
imkon beradi;
- metrologiya uni o’rganuvchilarga bizning kurramiz duch kelayotgan ekologik
muammolarni yaxshi tushunib etishlariga yordam beradi. Masalan, ular suv va havoni
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-3
29
ifloslanganlik darajasini maxsus qurilmalardan foydalanib o’lchash, buning natijasida
olingan ma’lumotlardan ekologik muammolarni hal etishda foydalanishi;
- metrologiya o’quvchilarda fan va texnikaga hurmat bilan munosabat qilishlarini
shakllanishiga xizmat qiladi. O’quvchilar o'quv mashg'ulotlari jarayonida metrologiya
sohasidagi zamonaviy yutuqlarni bilishlari, shuningdek, bu yutuqlardan nafaqat kundalik
hayotlarida, balki iqtisodiyotning turli sohalarida ham foydalanishlari mumkin.
Texnologiyalar darslarida metrologiyani o'rganishning asosiy jihatlaridan biri bu
o'lchash vositalari bilan ishlash ko'nikmalarini rivojlantirishdir. O’quvchilar o'lchovni
to'g'ri va aniq olib borishni o'rganadilar, shuningdek metrologiya bilan bog'liq bo'lgan
asosiy tushunchalar va shartlarni tushunish imkoniga ega bo’ladilar. Ular turli xil
qurilmalar bilan tanishadilar va ulardan to'g'ri foydalanishni o'rganadilar.
Bundan tashqari bu ulardagi amaliy ko’nikmalarni shakllanishiga yordam beradi.
O’quvchilar o’zlarining o’lchov qurilmalarini yaratishlari, tajriba o’tkazishlari va xulosa
chiqarishlari mumkin. Olingan aniq o’lchashlar natijalarini turli xil buyumlar tayyorlash
hamda ularni loyihalarini bajarishda muhim ekanligini tushunib etishlariga yordam
beradi.
Muhim jihati standart va me’yoriy hujjatlar talablari bilan tanishish hisoblanadi.
O’quvchilar maxsulotlarni tayyorlashda standartlar talablari, shunungdek, ularni
attestatsiyalash va sertifikatlash tartiblarini bilib olishadi. O’zlarining professional
faoliyatlarida standart va aniq normalarga bo’y sunishlari, sifatni ta’minlash va ishonchli
ishlash zarurligini tushunib etadilar.
Bularning barchasi nafaqat talabalarning texnik bilimlarini, balki mantiqiy fikrlash,
olingan bilimlarni tahlil qilish va amalda qo'llash qobiliyatini shakllantirishda muhim rol
o'ynaydi. Bu mustaqil ishlash, ijodiy va tanqidiy fikrlash qobiliyatini rivojlantirishga
yordam beradi.
Zamonaviy pedagogika texnologiyani o'qitish mazmuniga o’ziga xos:
moslashuvchan, mobil bilimlarni shakllantirish, shuningdek ularni noodatiy vaziyatlarda
qo'llay olish kabi aniq talablarini qo'yadi. Darslarda kompetent yondashuv ushbu
pedagogik muammoni hal qilishga yordam beradi.
Xulosa qilib aytganda, texnologiya fani mashg’ulotlarida metrologiya faniga oid
bilimlarni o'rgatish kelajakda malakali mutaxassislarni tayyorlash uchun katta zamin
yaratadi va u amaliy ahamiyatga ega. Mashg’ulotlarni shunday tashkillash nafaqat
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-3
30
o'quvchilarning bilimlarini kengaytiradi va chuqurlashtiradi, balki ularda zamonaviy
texnologik makonda zarur bo'lgan muhim ko'nikma va malakalarni ham shakllantiradi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1.Uluhanov, I., & Ubaydullayev, S. (2024). Maktabgacha, umumiy о‘rta, professional va
oliy ta’lim tizimlarida texnologik ta’limning uzviyligini ta’minlash konsepsiyasi
mazmuni.
Universal xalqaro ilmiy jurnal
,
1
(12), 455-474.
2.Uluxanov, I. (2024). Bo ‘lajak texnologiya fani o ‘qituvchisini tayyorlashda kasbiy
tayyorgarlik tushunchasi.
Universal xalqaro ilmiy jurnal
,
1
(12), 84-86.
3.Uluxanov, I., & Dehqonboyeva, S. (2024). Bo‘lajak texnologiya fani o‘qituvchisini
“yashil iqtisodiyot” tushunchasini anglashga o ‘rgatish masalasi.
Universal xalqaro ilmiy
jurnal
,
1
(12), 87-91.
4.Ulukhanov, I., & Khusayinova, G. (2024). Digitalized learning and its effectiveness in
technological education.
Science and innovation
,
3
(B4), 236-243.
5.Tokhtakhojaevich, U. I., Abdurasulovna, K. G., & Kadyrovich, U. S. (2022).
Pedagogical technologies in the formation of creative competence in the educational
process.
Journal of Pedagogical Inventions and Practices
,
5
, 22-28.
6.
Улуханов, И. Т., & Константинова, А. Ф. (2016). Методика работы на установке,
определяющей оптические свойства кристаллов. In
Современные инновации в науке
и технике
(pp. 174-176).
7.Улуханов, И. Т., & Имомов, М. Х. (2017). Исследование точности
эксприментальной методики. In
Молодежь и XXI век-2017
(pp. 35-36).
8. Umarov K.M. Ulukhanov Ibrokhim Tokhtakhojaevich. Ways to solve environmental
education and education issues in technology science. publishing centre of Finland. Fars
Int J Edu Soc Sci Hum Journal article. 2022/10/12. 799-805.
