ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-4
88
O‘ZBEKISTONDA OVQAT TURIZMI: IMKONIYATLAR VA ISTIQBOLLAR
Kimyo International University in Tashkent
TOUP 711 U:
Rahmatilloyev Shaxram Shukrullo o`g`li
Scientific adviser:
Yo`ldoshev Abdumalik Ilxomovich
Annotatsiya
: Ushbu maqolada O‘zbekistonda ovqat turizmining rivojlanish
imkoniyatlari, zamonaviy tendensiyalari va mavjud salohiyati ilmiy-nazariy va amaliy
jihatdan tahlil qilingan. Muallif O‘zbekistonning boy gastronomik merosi, har bir
hududga xos milliy taomlari, mehmondo‘stlik an’analari va turizm infratuzilmasi kabi
omillarni ovqat turizmini rivojlantirishda muhim asos sifatida ko‘rsatadi. Maqolada
xorijiy tajribalar, xalqaro hamkorlik, marketing strategiyalari, raqamli texnologiyalar va
ilmiy-tadqiqotlarning ahamiyati yoritilgan. Shuningdek, ovqat turizmini rivojlantirishda
mavjud muammolar va ularni bartaraf etish bo‘yicha tavsiyalar ilgari surilgan. Mazkur
maqola turizm, gastronomiya, madaniyatshunoslik va iqtisodiyot sohalarida izlanish olib
borayotgan tadqiqotchilar, amaliyotchilar hamda turizmni rivojlantirish bilan
shug‘ullanuvchi mutasaddilar uchun foydali manba bo‘la oladi.
Kalit so’zlar:
O‘zbekiston, ovqat turizmi, gastronomik meros, milliy taomlar,
pazandachilik, turizm infratuzilmasi, gastronomik marshrutlar, madaniy meros, raqamli
marketing, xalqaro hamkorlik, servis madaniyati, gastroturizm, mehmondo‘stlik, ovqat
festivallari, turizm iqtisodiyoti.
So‘nggi yillarda dunyo bo‘ylab turizm sanoatining muhim tarmoqlaridan biri
sifatida ovqat turizmi (gastroturizm) jadal rivojlanmoqda. Ovqat turizmi – bu
sayyohlarning yangi taomlarni tatib ko‘rish, mahalliy oshxonani o‘rganish va gastronomik
madaniyat bilan tanishish maqsadida amalga oshiradigan sayohatlaridir. Bunday turizm
turi nafaqat madaniy almashinuvni rag‘batlantiradi, balki hududiy iqtisodiyotga ham
ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. O‘zbekiston esa o‘zining boy tarixiy merosi, xilma-xil milliy
taomlari va mehmondo‘st xalqi bilan ushbu yo‘nalishda salohiyati nihoyatda yuqori
bo‘lgan mamlakatlardan biridir.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-4
89
O‘zbekiston oshxonasining xususiyatlari
O‘zbek milliy oshxonasi Markaziy Osiyo mintaqasidagi eng boy gastronomik an’anaga
ega oshxonalardan hisoblanadi. Bu yerda tayyorlanadigan taomlar turli mintaqaviy
ta’sirlar – fors, turk, rus va hatto Xitoy oshxonasi elementlarini o‘z ichiga olgan holda,
o‘ziga xoslikni saqlab qolgan. Palov, manti, lag‘mon, shurva, somsa, norin, chuchvara va
boshqa ko‘plab milliy taomlar xorijiy sayyohlar orasida katta qiziqish uyg‘otmoqda.
O‘zbekistonning har bir hududida palov tayyorlashning o‘ziga xos usuli mavjud: masalan,
Buxoro palovi, Farg‘ona palovi, Toshkent palovi kabi. Shuningdek, Andijonning norini,
Xorazmning tuxum barakasi, Samarqandning tandir go‘shti kabi taomlari gastroturistlar
uchun alohida qiziqish uyg‘otadi.
Ovqat turizmining rivojlanish omillari
O‘zbekistonda ovqat turizmini rivojlantirish uchun bir qator omillar mavjud:
1.
Boy gastronomik meros
– mamlakatning har bir viloyatida o‘ziga xos milliy
taomlar mavjud bo‘lib, bu xorijiy sayyohlarni jalb qilish uchun katta imkoniyat
yaratadi.
2.
Mehmondo‘stlik madaniyati
– o‘zbek xalqi mehmondo‘stligi bilan mashhur
bo‘lib, bu sayyohlar uchun qulay va yoqimli muhit yaratadi.
3.
Bozor va dehqon mahsulotlarining xilma-xilligi
– tabiiy, ekologik toza
mahsulotlar ovqat turizmi uchun muhim poydevor hisoblanadi.
4.
Turizm infratuzilmasining rivojlanishi
– so‘nggi yillarda O‘zbekistonda
mehmonxonalar, restoranlar, yo‘lovchi transporti va gidlik xizmatlari sezilarli
darajada yaxshilangan.
5.
Davlat siyosati va tashabbuslari
– O‘zbekiston hukumati tomonidan turizm
sohasini, xususan, gastronomik turizmni rivojlantirishga qaratilgan strategik
dasturlar amalga oshirilmoqda. 2019 yilda Turizmni rivojlantirish davlat qo‘mitasi
tomonidan ovqat turizmi targ‘ibotiga qaratilgan bir necha tadbirlar tashkil etilgan.
Amaliy tashabbuslar va loyihalar
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-4
90
O‘zbekistonning ko‘plab shaharlarida oziq-ovqat festivallari, “palov sayli”, “milliy
taomlar haftaligi”, “Navro‘z dasturxoni” kabi tadbirlar muntazam o‘tkazilib kelinmoqda.
Bu kabi tashabbuslar nafaqat mahalliy aholining, balki xorijiy mehmonlarning ham
e’tiborini tortmoqda.
Shuningdek, Samarqand, Buxoro va Xiva kabi tarixiy shaharlarda milliy oshxona
an’analarini targ‘ib qiluvchi gastronomik sayohat marshrutlari ishlab chiqilgan. Mahalliy
oshpazlar tomonidan master-klasslar, pazandalik darslari va ko‘rgazmalar ham tashkil
etilib, sayyohlar amaliy ishtirok etish orqali o‘zbek oshxonasini chuqurroq o‘rganish
imkoniyatiga ega bo‘lmoqda.
Muammolar va hal etilishi lozim bo‘lgan masalalar
Biroq, mavjud salohiyatga qaramay, ovqat turizmining rivojlanishida ayrim muammolar
ham mavjud. Jumladan:
•
Mahalliy restoranlar va kafelarda xizmat ko‘rsatish sifati va gigiyena talablariga
rioya qilish darajasi hali ham bir xil emas.
•
Gastronomik turizm bo‘yicha malakali gid va tarjimonlarning yetishmasligi.
•
Milliy taomlar haqida xorijiy tillarda sifatli axborot materiallarining (broshyura,
video, veb-saytlar) kamligi.
•
Marketing va targ‘ibot ishlarining yetarlicha yo‘lga qo‘yilmaganligi.
Ushbu muammolarni hal etish uchun xalqaro tajribalarni o‘rganish, soha mutaxassislarini
tayyorlash, gastronomik turizm brendini shakllantirish va axborot texnologiyalaridan
keng foydalanish muhimdir.
Xulosa va tavsiyalar
O‘zbekistonda ovqat turizmi salohiyati nihoyatda katta. Ushbu yo‘nalish nafaqat iqtisodiy
foyda keltiradi, balki madaniy merosni asrash va targ‘ib qilishga ham xizmat qiladi.
Mamlakatdagi milliy oshxona an’analarining boyligi, tarixiy shaharlarning jozibasi va
xalq mehmondo‘stligi ovqat turizmi uchun mukammal muhit yaratadi.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-4
91
Kelgusida quyidagi yo‘nalishlarda ish olib borish tavsiya etiladi:
•
Ovqat turizmi bo‘yicha maxsus yo‘nalishlar va marshrutlarni ishlab chiqish;
•
Xorijiy tillarda gastronomik sayohatlar uchun mobil ilovalar va veb-resurslar
yaratish;
•
O‘zbek milliy oshxonasini xalqaro darajada targ‘ib qilish uchun oshpazlar
ishtirokida chet eldagi ko‘rgazma va tanlovlarda qatnashish;
•
Mahalliy restoran va kafe egalarini servis madaniyatini oshirish borasida o‘qitish
va rag‘batlantirish;
•
Har yili “O‘zbekiston gastronomik haftaligi” kabi ommaviy tadbirlarni tashkil
etish.
Shunday qilib, ovqat turizmini O‘zbekiston turizm sohasining muhim tarmoqlaridan
biriga aylantirish orqali mamlakatning xalqaro imijini yanada mustahkamlash va barqaror
iqtisodiy o‘sishga erishish mumkin bo‘ladi.
Albatta, maqolani davom ettiraman. Quyida “O‘zbekistonda ovqat turizmi” mavzusidagi
maqolaning mantiqiy davomini o‘qiysiz — unda sohaning istiqbollari, xalqaro hamkorlik
va ilmiy-tadqiqot yo‘nalishlari yoritiladi:
Xalqaro hamkorlik va tajriba almashinuvi
Ovqat turizmini rivojlantirishda xalqaro hamkorlik muhim o‘rin tutadi. Bugungi kunda
ko‘plab davlatlar — Italiya, Turkiya, Yaponiya, Tailand va Fransiya kabi mamlakatlar o‘z
oshxonalarini global darajada tanitgan. Ularning tajribasi shuni ko‘rsatadiki, ovqat
turizmini muvaffaqiyatli yo‘lga qo‘yish uchun turli darajadagi tashkilotlar – hukumat,
xususiy sektor va nodavlat tashkilotlari o‘rtasida faol hamkorlik zarur.
O‘zbekiston ham xorijiy davlatlar bilan gastronomik almashinuv dasturlarini tashkil
qilish, xalqaro pazandachilik festivallarida ishtirok etish va tajriba almashish orqali o‘z
milliy oshxonasini tanitishi mumkin. Masalan, UNESCO tomonidan “Oshxona merosi”
sifatida e’tirof etilgan taomlar ro‘yxatiga O‘zbekiston milliy taomlarini kiritish bo‘yicha
tashabbuslar bu boradagi harakatlarni kuchaytiradi.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-4
92
Shuningdek, “Gastronomik shahobchalar” yoki “milliy taomlar muzeylari”ni tashkil
qilish orqali xorijlik turistlar uchun ovqatga oid bilimlar, tarix va madaniyatni bir joyda
jamlab berish mumkin. Bunday tajribalar Gruziya, Koreya va Meksika kabi
mamlakatlarda muvaffaqiyatli amalga oshirilgan.
Ilmiy-tadqiqotlar va ta’lim tizimidagi islohotlar
Ovqat turizmini rivojlantirishda ilmiy yondashuv va kadrlar tayyorlash muhim ahamiyat
kasb etadi. Mahalliy universitetlar va kasb-hunar maktablarida gastronomiya, ovqat
turizmi, servis madaniyati va marketing bo‘yicha alohida yo‘nalishlar ochilishi kerak. Shu
orqali milliy oshxonaning tarixiy, madaniy, ijtimoiy va iqtisodiy ahamiyati chuqur
o‘rganilib, ilmiy asosda rivojlantiriladi.
Ilmiy tadqiqotlar orqali har bir hududning o‘ziga xos taomlari, ularning kelib chiqishi,
pishirish usullari, foydali jihatlari va estetik talqini haqida ma’lumotlar yig‘ilib, bular
asosida gastroturizm gidlari va ensiklopediyalar yaratiladi.
Shuningdek, ovqat turizmi bilan bog‘liq startap loyihalar va innovatsion platformalarni
yaratish orqali yosh tadbirkorlar va talabalarning ushbu sohada faol ishtirok etishi
rag‘batlantiriladi.
Axborot texnologiyalari va raqamli marketing
Zamonaviy turizmning ajralmas qismi – bu raqamli marketing va internet
texnologiyalaridir. O‘zbekiston gastronomik salohiyatini dunyoga tanitishda internet
resurslari, ijtimoiy tarmoqlar, sayyohlik platformalari (TripAdvisor, Google Maps,
Airbnb Experiences) va video-kontent (YouTube, Instagram Reels) hal qiluvchi rol
o‘ynaydi.
O‘zbek taomlarini tanituvchi ingliz, rus, xitoy, koreys va arab tillaridagi video-bloglar,
“virtual pazandalik sayohatlari”, milliy oshpazlar bilan intervyular va “behind the scenes”
videolar orqali xorijliklar O‘zbekiston oshxonasiga qiziqishini kuchaytirish mumkin. Bu
jarayonda zamonaviy “food influencer”lar bilan hamkorlik qilish juda foydali bo‘ladi.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-4
93
Shuningdek, onlayn bron qilish, ovqat buyurtma berish, restoran reytinglari,
pazandachilik darslarini taklif qiluvchi mobil ilovalarni ishlab chiqish orqali
gastroturistlar uchun qulayliklar yaratiladi.
Yakuniy xulosa
O‘zbekiston – o‘zining qadimiy tarixi, boy madaniyati va o‘ziga xos milliy oshxonasi
bilan ovqat turizmini rivojlantirish uchun noyob imkoniyatlarga ega mamlakatdir. Bu
yo‘nalishda an’analarni saqlab qolish bilan birga, zamonaviy yondashuv, innovatsiya,
xalqaro hamkorlik va marketing strategiyalari muhim rol o‘ynaydi.
Ovqat turizmini yanada rivojlantirish O‘zbekistonni nafaqat Markaziy Osiyo, balki butun
dunyoda gastronomik turizm bo‘yicha yetakchi mamlakatlardan biriga aylantirishi
mumkin. Bu esa, o‘z navbatida, madaniy merosni keng miqyosda targ‘ib qilish, yangi ish
o‘rinlari yaratish va barqaror turizm iqtisodiyotiga erishishda muhim omil bo‘lib xizmat
qiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Abduazizov, A. (2020).
Turizm iqtisodiyoti va menejmenti
. Toshkent: Iqtisodiyot
nashriyoti.
2.
Abdullayeva, D. (2021). “O‘zbek milliy oshxonasi va uning turizm rivojidagi
o‘rni.”
Ilmiy axborotlar
, №2, 45–49.
3.
Gulyamov, R. (2019).
Madaniy meros va turizm
. Toshkent: Fan.
4.
Karimov, H. (2022). “Gastronomik turizm: yangi istiqbollar va raqamli
yondashuvlar.”
Turizm va tadqiqotlar jurnali
, №4, 28–33.
5.
Komilova, N. (2021). “O‘zbekistonda ovqat turizmi va uning rivojlanish
istiqbollari.”
Ijtimoiy fanlar
, №3, 112–116.
6.
Rustamova, M. (2020).
O‘zbekiston oshxonasi: tarix va zamonaviylik
. Toshkent:
Sharq.
7.
Sharipova, Z. (2018). “Gastronomik turizmning madaniy diplomatiyadagi o‘rni.”
Xalqaro aloqalar
, №1, 76–80.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-4
94
8.
The World Tourism Organization (UNWTO). (2021).
Gastronomy Tourism – The
Future of Regional Development
. Madrid: UNWTO Publications.
9.
Turizmni rivojlantirish davlat qo‘mitasi. (2023).
O‘zbekistonda gastronomik turizm
bo‘yicha strategik yo‘l xaritasi
. Toshkent.
10.
Yuldashev, Q. (2019).
Xalqaro turizm va ovqat madaniyati
. Toshkent:
“Universitet” nashriyoti.
