ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-3
7
BOSHLANG’ICH SINFLARDA TABIIY FANLARNI O’QITISH METODIKASI
Umbarova Nasiba Xolboy qizi
Termiz davlat universiteti Ta’lim va tarbiya nazariyasi va metodikasi ixtisosligi 1-kurs
tayanch doktaranti
Annotatsiya
Ushbu maqolada boshlang‘ich sinflarda tabiiy fanlarni o‘qitish metodikasining
dolzarbligi, samarali usullari va ta’lim jarayoniga ta’siri tahlil qilinadi. Tabiiy fanlarni
o‘qitishda interfaol usullardan foydalanish, eksperiment va tajriba asosida bilimlarni
mustahkamlash hamda fanlararo integratsiyaning ahamiyati yoritiladi. Shuningdek,
o‘qitish samaradorligini oshirish uchun ilg‘or pedagogik texnologiyalar, vizual
materiallar va ochiq darslardan foydalanish imkoniyatlari ko‘rib chiqiladi.
Kalit so’zlar.
Tabiiy fanlar, boshlang‘ich ta’lim, interfaol metodlar, eksperiment,
fanlararo integratsiya, ekologik tarbiya, vizual materiallar.
Abstract
This article analyzes the relevance, effective methods and impact of natural science
teaching methods in primary grades on the educational process. The importance of using
interactive methods in teaching natural sciences, consolidating knowledge based on
experiments and experiences, and interdisciplinary integration are highlighted. It also
considers the possibilities of using advanced pedagogical technologies, visual materials
and open lessons to increase teaching efficiency.
Key words.
Natural sciences, primary education, interactive methods,
experimentation, interdisciplinary integration, environmental education, visual materials.
KIRISH
Boshlang‘ich sinflarda tabiiy fanlarni o‘qitish bolalarning ilmiy dunyoqarashini
shakllantirish, tabiatga bo‘lgan qiziqishini oshirish va ekologik ongni rivojlantirishda
muhim ahamiyatga ega. Tabiiy fanlar nafaqat nazariy bilimlarni, balki amaliy tajribalarni
ham o‘z ichiga olgani sababli, ularni o‘qitishning samarali metodikasini ishlab chiqish
dolzarb masalalardan biridir. Zamonaviy ta’lim jarayonida an’anaviy usullar bilan bir
qatorda interfaol metodlar, tajriba va eksperimentlar ham qo‘llanilmoqda. Ushbu
maqolada tabiiy fanlarni o‘qitishning eng samarali metodik jihatlari tahlil qilinadi.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-3
8
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Tabiiy fanlarni o‘qitish metodikasiga oid ilmiy tadqiqotlarda turli yondashuvlar
ilgari surilgan. Pedagog olimlarning ta’kidlashicha, boshlang‘ich sinflarda
o‘quvchilarning e’tiborini jalb qilish uchun vizual materiallar, animatsiyalar va tajribalar
muhim ahamiyat kasb etadi. J. Dyui o‘z tadqiqotlarida bolalar uchun tajriba va
eksperiment asosida o‘qitishning samaradorligini ta’kidlagan. Zamonaviy o‘qitish
metodikalarida esa interfaol usullar, o‘yinli ta’lim texnologiyalari va fanlararo
bog‘liqlikning ahamiyati keng yoritilgan.
Maqolada tabiiy fanlarni o‘qitish metodikasi quyidagi asosiy tamoyillar asosida
o‘rganildi:
Eksperiment va kuzatish usuli – bolalarning tajribalar orqali bilimlarini
mustahkamlash;
Interfaol metodlar – guruhli ish, rolli o‘yinlar, muhokamalar orqali ta’lim sifati va
faolligini oshirish;
Fanlararo integratsiya – tabiiy fanlarni matematika, texnologiya va san’at bilan
bog‘lash;
Ekologik ta’lim – o‘quvchilarda atrof-muhitni muhofaza qilish madaniyatini
shakllantirish;
Axborot texnologiyalaridan foydalanish – raqamli resurslar, interaktiv darslar va
virtual laboratoriyalar yordamida tushunchalarni yanada kengaytirish.
NATIJALAR
O‘tkazilgan tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, interfaol va amaliy yondashuvlar
asosida o‘qitilgan tabiiy fanlar bolalar ongida yaxlit tasavvur shakllantiradi. Eksperiment
va laboratoriya ishlariga asoslangan darslar o‘quvchilarning fanlarga bo‘lgan qiziqishini
oshiradi va ularni mustaqil izlanishga undaydi. Shuningdek, fanlararo bog‘liqlik
bolalarning kompleks fikrlash qobiliyatini rivojlantiradi va real hayotiy masalalarni hal
qilish ko‘nikmasini mustahkamlaydi.
Boshlang‘ich sinflarda tabiiy fanlarni o‘qitish metodikasi
Metodika elementi
Tavsifi
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-3
9
Eksperiment va kuzatish
O‘quvchilar mustaqil tajribalar orqali bilim oladilar va
natijalarni tahlil qilishadi.
Interfaol metodlar
Guruhlarda ishlash, bahs-munozaralar va o‘yin
metodlari orqali bilimlar mustahkamlanadi.
Fanlararo integratsiya
Tabiiy fanlar boshqa fanlar bilan bog‘lanib, umumiy
tushunchalarni shakllantiradi.
Ekologik ta’lim
O‘quvchilarda tabiatni muhofaza qilish bo‘yicha
mas’uliyatni shakllantiradi.
Axborot texnologiyalaridan
foydalanish
Raqamli resurslar yordamida tushunchalarni
kengaytirish va vizual materiallarni qo‘llash.
Boshlang‘ich sinflarda tabiiy fanlarni o‘qitish metodikasini quyidagicha tuzish
mumkin:
1. Maqsad va vazifalar
•
O‘quvchilarga tabiat hodisalari va ularning o‘zaro bog‘liqligi haqida tushuncha
berish.
•
Amaliy tajribalar orqali kuzatuvchanlik va tahlil qilish ko‘nikmalarini
shakllantirish.
•
O‘quvchilarning tabiatga qiziqishini oshirish va ekologik madaniyatni
rivojlantirish.
2. Asosiy metodik tamoyillar
•
Ilmiylik
– o‘quvchilar tabiiy fanlar asoslarini ilmiy jihatdan tushunishlari kerak.
•
Fanlararo bog‘liqlik
– tabiiy fanlarni matematika, texnologiya va san’at bilan
bog‘lash.
•
Amaliy yo‘nalish
– eksperimentlar va laboratoriya ishlaridan foydalanish.
•
Yaxlit yondashuv
– olamning yaxlitlik manzarasini shakllantirish.
3. Ta’lim metodlari
•
Eksperiment va kuzatish usuli
– o‘quvchilar mustaqil tajriba o‘tkazib,
natijalarni tahlil qilishadi.
•
Interfaol metodlar
– muhokama, guruhli ish, o‘yin texnologiyalaridan
foydalanish.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-3
10
•
Axborot texnologiyalaridan foydalanish
– raqamli resurslar, interaktiv
darsliklar va virtual laboratoriyalar.
•
Tadqiqot metodlari
– muammoli vaziyatlarni yechish orqali mustaqil izlanish
va fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantirish.
4. O‘qitish bosqichlari
Bosqich
Mazmuni
Tayyorlov bosqichi
Mavzu bo‘yicha boshlang‘ich tushunchalarni shakllantirish,
o‘quv materiallarini taqdim etish
Asosiy bosqich
Amaliy mashg‘ulotlar, tajribalar, kuzatishlar o‘tkazish va
natijalarni muhokama qilish
Mustahkamlash
bosqichi
O‘quvchilar bilimlarini mustahkamlash, testlar va loyiha ishlari
orqali baholash
5. Baholash va tahlil qilish
•
Test va viktorinalar
– bilimlarni tekshirish va mustahkamlash uchun.
•
Loyihaviy faoliyat
– mavzu bo‘yicha kichik tadqiqot ishlari bajarish.
•
Ochiq dars va taqdimotlar
– o‘quvchilarning olgan bilimlarini namoyon etish.
Bu metodika orqali boshlang‘ich sinf o‘quvchilari tabiiy fanlarni qiziqarli va
samarali o‘rganishlari mumkin.
XULOSA
Boshlang‘ich sinflarda tabiiy fanlarni o‘qitishda innovatsion yondashuvlar va
interfaol usullardan foydalanish muhim ahamiyat kasb etadi. Eksperiment va kuzatuvlar
asosida o‘tilgan darslar o‘quvchilarning ilmiy fikrlashini rivojlantirish bilan birga, ularning
tabiatga bo‘lgan hurmatini oshiradi. Shuningdek, raqamli texnologiyalar va vizual
materiallar yordamida o‘qitish jarayonini yanada samarali qilish mumkin. Kelajakda tabiiy
fanlarni o‘qitish metodikasini yanada takomillashtirish uchun yangi pedagogik
yondashuvlarni joriy etish va amaliy tadqiqotlarni kengaytirish maqsadga muvofiq bo‘ladi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1.
Умбарова, H. (2023). Методика использования интерактивных методов на
уроках технологии в начальном классе.
Предпринимательства и педагогика
,
2
(2),
156-161.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-3
11
2.
Umbarova, N. X. Q. (2023). Boshlang’ich sinf texnologiya darslarida texnologik
atamalardan foydalanish.
Oriental renaissance: innovative, educational, natural and
social sciences
,
3
(1-2), 514-518.
3.
Umbarova Nasiba “Methodology of Organizing Lessons for Primary School
Technology Teacher with Paper and Carton” International Journal of Culture and
Modernity
ISSN
2697-2131,
Volume
15
(40-45-page)
2022
https://ijcm.academicjournal.io/index.php/ijcm
4.
Ashurov N.R, Umbarova N.X.boshlang‘ich sinf texnologiya darslarida qog‘oz
va kartondan amaliy ishlarni tashkil etishda o‘qituvchining metodik tayyorgarligini
takomillashtirish. “monografiya” denov -2022, 160 b.
5.
Umbarova nasiba xolboy qizi “boshlang’ich sinf texnologiya darslarida
texnologik atamalardan foydalanish “oriental renaissance: innovative, educational,
natural and social sciences (e)issn:2181-1784 3(1/2), jan., 2023 www.oriens.uz
6.
Nasiba Umbarova, maftuna rashidova “boshlang‘ich sinf texnologiya darslarida
amaliy ish samaradorligini oshirish texnologiyasi” boshlangʻich ta’lim tizimiga integrativ
yondashuv: nazariya va amaliyot respublika ilmiy-amaliy anjuman materiallar to‘plami.
284-285-b.denov-2022
7.
Yakibova dilorom sharifovna,umbarova nasiba kholboy qizi “forms of
organization of practical work in technology classes ” tje - tematics journal of social
sciences issn 2277-3010 vol-7-issue-6 2021 http://thematicsjournals.in
