ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-2
152
TA‘LIM TEXNOLOGIYALARNI TADBIQ ETILISHI ORQALI TAYACH
KOMPETENSIYALARNI RIVOJLANTIRISH
Z.Q.Amonniyozov
Surxondaryo viloyati qishloq xo‘jaligi
boshqarmasi bosh mutaxasisi
.
Annotasiya.
Maqoloada umumiy o‘rta ta’lim maktablarida kompetensiyaviy
yondashuv bir o‘qitiladigan bo‘limini o‘qitishning metodik tizimini yaratishda turli
innovasion yondashuvlar hisobga olinadi. Masalan, ushbu metodik tizimni yaratishda
an’anaviy o‘qitishning metodik tizimidan farqli o‘laroq, umumiy o‘rta ta’lim
maktablarida o‘qitiladigan dars mashg‘ulotlari rejalari metodik tizimining asosiy
elementi sifatida ishtirok etishi o‘rganilgan.
Kalit so‘zlar.
mazmun, metod, shakl, vositalar, o‘qitishlar ,metodik ,izimini,
rivojlantirish, yo‘naltirilgan, pedagogik,jarayonni.
Mamlakatimiz umumiy o‘rta ta’lim tizimida bo‘layotgan o‘zgarishlar ta’lim
sohasida ham izlanishlar, yangiliklar, o‘zgarishlarni taqozo etadi. Chuqur bilimli, keng
dunyoqarashli komil shaxsni tarbiyalash masalasi pedagoglardan yangicha ishlash
tamoyillarini amalga oshirishni talab qilad, o‘qitishning metodik tizimi deganda,
o‘qitishning maqsadi, mazmuni, metodlari, shakllari va vositalari hamda mashg‘ulot
loyihalarini o‘z ichiga olgan tuzilmasi tushuniladi. Fani o‘qitishning metodik tizimi
o‘zining qonun-qoidalari, qonuniyatlariga bo‘ysunadigan, tizimning ichki tuzilmasiga,
uning elementari bir-biri bilan o‘zaro va tashqi aloqalar bilan chambarchas bog‘liq bo‘lib,
ta’lim sifatini ta’minlashni kafolatlaydigan kompetensiyaviy yondashuv asoslari
murakkab, dinamik ta’lim yig‘indisini ifodalaydi .
O‘qitishning metodik tizimi tushunchasiga V.P.Bespalko quyidagicha ta’rif beradi:
“Pedagogik tizim – ma’lum sifatlarga ega bo‘lgan shaxsni shakllantirishga nisbatan aniq
maqsadli, tashkillashtirilgan, pedagogik ta’sir ko‘rsatish uchun talab etiladigan, bir-biri
bilan o‘zaro bog‘langan uslub, vosita va jarayonlar majmuas Umumiy o‘rta ta’lim
maktablarida o‘qitish metodikasi tizimining asosiy elementi bo‘lgan o‘qitish maqsadlari
jamiyat taraqqiyotiga xizmat qilishga yo‘naltirilgan bo‘lishi shartdir. Umumiy o‘rta ta’lim
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-2
153
maktablarida kompetensiyaviy yondashuv bir o‘qitiladigan bo‘limini o‘qitishning
metodik tizimini yaratishda turli innovasion yondashuvlar hisobga olinadi. Masalan,
ushbu metodik tizimni yaratishda an’anaviy o‘qitishning metodik tizimidan farqli o‘laroq,
umumiy o‘rta ta’lim maktablarida o‘qitiladigan dars mashg‘ulotlari rejalari metodik
tizimining asosiy elementi sifatida ishtirok etadi.
Shundan kelib chiqib, umumiy o‘rta ta’lim maktablarida o‘qitishning maqsadini
belgilashda jamiyatning umumiy madaniyati, o‘quvchilarning bilim, ko‘nikma,
malaka,tayanch
kompetensiyasini
shakllantirish
va
rivojlantirish,
malakasini
rivojlantirish hamda intellektual salohiyatga ega bo‘lgan shaxsni shakllantirishga
qaratilgan va jamiyatning ijtimoiy buyurtmasi yoki ehtiyojidan kelib chiqib belgilanishi
lozim. Maqsad – oldindan belgilangan natijaga erishish mahsuli bo‘lib, u ta’lim jarayonida
uning sub’ektlari (o‘qituvchi va o‘quvchi)ning birgalikdagi faoliyati yakunida
rejalashtirilgan kompetensiyaviy yondashuvni oldindan kafolatlanishi .
Umumiy o’rta ta’lim maktablarida o’qitishning metodik tizimi
O’qitish konsepsiyasini ishlab chiqish va
o’qitishning maqsadini belgilab olish.
Tashqi va ichki aloqadorlikda ishlab
chiqish va shu asosda bo’limlar mazmunini
belgilab olish
O’qitishning
zamonaviy
shakl
va
metodlarini belgilab olish
Tayanch tushuncha va iboralarni belgilab
olish va ularni o’qitishning zamonaviy
shakllarini aniqlab olish
O’quvchilar
tomonidan
bajariladigan
topshiriqlarni
shakllantirish
va
ularni
bajarishda bilim olish mustaqil ta’lim
ko’nikmasini
rivojlantirishga
va
kompetensiyaviy yondashuvga urg’u berish va
kompetensiyaviy
yondoshuv
asoslarini
o’rgatish
O’quvc
hilarning olgan bilimlarini nazorat
qilish va kompetentligini ta’minlash.
Bilim berishda mashg’ulotlar rejalarini ishlab chiqish va shu asosda o’quvchilarning olgan bilimini,
anglab olishi xotirasida saqlashlari va olgan bilimlarini amaliyotida qo’llashlarini bir vaqtning o’zida
amalga oshirishni ta’minlashga erishish lozim.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-2
154
“Intellektual bilimlar” asri bo‘lgan XXI asrda matematika kundan-kunga taraqqiy
etib, unda turli yangi metodlar amalga oshirilayotganligi bilan bir qatorda amaliy tatbiqlari
sohasi kengayib bormoqda. Zero, fan sifatida moddiy borliqning fazoviy va miqdoriy
munosabatlarini aks ettiruvchi qonunlarni to‘la va chuqur o‘rganish, targ‘ib etishni talab
etadi; o‘rganilayotgan qonuniyatlarning qanday mazmunga egaligi, ularning qanday
metod bilan asoslanganligi va rivojlanish darajasi bilan hisoblashmaydi; unda
tadqiqotchining shaxsiy fazilatlari, u yoki bua qonunning qanday kashf etilganligi muhim
emas; fani ma’lum tizimda yaratiladi va rivojlanadi, u bir-biriga bog‘liq qat’i ketma-ket
keluvchi qonunlarni ochib beradi, fanining boshlang‘ich tushunchalari, qabul qilingan
qoidalari uning uchun boshlang‘ich asos bo‘lib xizmat qiladi . Fan sifatida quyidagilarni
ta’minlashga xizmat qiladi: O‘quvchilarga bilim, ko‘nikma va malakalar beriladi; bilimlar
berishda o‘quvchilarning yo‘nalishlari hisobga olinadi; yangi tushuncha yoki qonun
kiritishga yondashish muhim ahamiyatga ega va shu asosda uni bayon etish metodi
tanlanadi;abstrakt tushunchalar, izohlar va misollar orqali ochib beriladi; o‘qitishda
takrorlash ham amalga oshiriladi; o‘quv fani fan tizimini qisqartirish va buzish mumkin
emas aks holda uni chuqurlashtirishga e’tiborni qaratish lozim.
Umuman, hozirgi sharoitda ta’limning har bir bosqichida “nimani o‘qitish mumkin va
bunga erishish uchun nima qilish kerak?” va “kimni o‘qitish kerak? Unga aynan nimani
o‘qitish kerak? (aynan har bir ixtisoslikda), nima uchun aynan shuni o‘qitish kerak
(maqsad), qanday o‘qitish kerak (metod, shakl, vosita, texnologiya)?” degan masalalarni
samarali hal etish masalasi muhim muammolardan hisoblanadi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Batirova F.K, Axmedov A.K.Ta’limni boshkarishda zamonaviy innovatsion
texnologiyalarning ahamiyati. Jurnal: Irrigatsiya va melioratsiya.,70-74 b.ISSN: 2181-
8584/
2.
Bogdanova T.G., Dissertatsiya na temu «Formirovanie poznavatelnoy
aktivnosti mladshix shkolnikov v protsesse obucheniya (na materiale urokov chteniya)»,
skachat besplatno avtoreferat po spetsialnosti VAK RF 13.00.01 - Obщaya pedagogika,
istoriya pedagogiki i obrazovaniyahttps://www.dissercat.com/content/formirovanie-
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-2
155
poznavatelnoi-aktivnosti-mladshikh-shkolnikov-v-protsesse-obucheniya-na-materia
Uchebnik
po
eksperimentalnoy
psixologii
https://infourok.ru/uchebnik-po-
eksperimentalnoy-psihologii-bogdanova-tg 1507376
3.
Bugubaeva V.T
. Metodika provedeniya fizicheskix eksperimentov v osnovnoy
shkole na osnove kompyuternыx texnologiy [Tekst]: avtoref. diss.
4.
A.A.Bahromov Asror Ahror o‘g‘li (TATU AVT kafedrasi assistenti),
X.A.Atabayev (TATU talabasi) M.Z.Ergasheva (TATU talabasi). T a ’limda innovatsion
texnologiyalardan foydalanishning aham iyati...
5.
Birkun N.I. Realizatsiya mejpredmetnыx svyazey pri izuchenii
obщeprofessionalnыx dissiplin v voennom vuze: avtoreferat dis. … k.
ped. n. – Orel, 2007.
6.
Babanskiy YU.K. Optimizasiya uchebno-vospitatelnogo protsessa –
M.: Prosveщenie, 1982. – 192 s
7.
Bolshakova Z.M., Tulkibaeva N.N. Kompetensii i kompetentnost //
Obrazovanie. Pedagogicheskie nauki. №4. − CHelyabinsk, 2009. – S. 13-19.
Baydenko V.I. Kompetensii v professionalnom obraz
