ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2023 SJIF 2024 = 5.073/Volume-2,Issue-10
171
O'ZBEKISTONDA MAHALLIYLASHTIRISH DASTURINING YANGI
YO'NALISHLARI
Mengqobilov Dilshodbek
Termiz iqtisodiyot va servis universiteti
buxgalteriya hisobi va audit yo’nalishi 2-kurs talabasi
Annotatsiya
Ushbu
maqolada
O'zbekistonda
mahalliylashtirish
dasturining
yangi
yo'nalishlari tahlil qilinadi. Mahalliylashtirish jarayonlari mamlakat iqtisodiyotini
rivojlantirish, tashqi bozorga bog'liqlikni kamaytirish va milliy ishlab chiqarish
bazasini kengaytirishda muhim omil sifatida qaraladi. Maqolada O'zbekiston hukumati
tomonidan qabul qilingan mahalliylashtirish siyosatining natijalari, mavjud
muammolar va yangi strategik yo'nalishlar ko'rib chiqiladi. Shuningdek, global
tendensiyalar va texnologik taraqqiyotning mahalliy ishlab chiqarishga ta'siri
baholanadi. Mahalliylashtirish dasturining yanada samarador bo'lishi uchun taklif
etilgan yechimlar va kelajak istiqbollari ham muhokama qilinadi.
Kalit so’zlar.
Mahalliylashtirish, iqtisodiy rivojlanish, O'zbekiston, milliy ishlab
chiqarish, texnologik taraqqiyot, import o'rnini bosish, sanoat sektori.
Abstract
This article analyzes the new directions of the localization program in
Uzbekistan. Localization processes are considered an important factor in developing
the country's economy, reducing dependence on foreign markets, and expanding the
national production base. The article examines the results of the localization policy
adopted by the government of Uzbekistan, existing problems and new strategic
directions. Also, the impact of global trends and technological progress on local
production is assessed. Proposed solutions and future perspectives to make the
localization program more effective are also discussed.
Key words.
Localization, economic development, Uzbekistan, national
production, technological development, import substitution, industrial sector.
KIRISH
O'zbekistonda iqtisodiy mustaqillikni oshirish va milliy ishlab chiqarishni
rivojlantirish maqsadida mahalliylashtirish dasturi o'ziga xos ahamiyat kasb etadi.
Ushbu dastur milliy sanoatni rivojlantirish va importga bo'lgan qaramlikni kamaytirish
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2023 SJIF 2024 = 5.073/Volume-2,Issue-10
172
uchun samarali vosita sifatida qaralmoqda. O'zbekistonda amalga oshirilayotgan
mahalliylashtirish siyosati, ayniqsa, sanoat va ishlab chiqarish sohalarida yangi
bosqichga ko'tarilmoqda. Bu yo'nalishda yangi innovatsion texnologiyalarni joriy qilish
va xalqaro bozor talablariga javob beradigan mahsulotlarni ishlab chiqarishni
rag'batlantirish
dolzarb
vazifaga
aylandi.
Ushbu
maqola
O'zbekistonda
mahalliylashtirish dasturining yangi yo'nalishlarini, ularning iqtisodiyotga ta'sirini va
kelajakdagi rivojlanish imkoniyatlarini tahlil qilishga qaratilgan.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Mahalliylashtirish bo'yicha olib borilgan tadqiqotlar mamlakatlar rivojlanish
strategiyalarida
ushbu
yo'nalishning
muhimligini
ko'rsatadi.
O'zbekistonda
mahalliylashtirish dasturi 1990-yillarning oxiridan boshlab, mamlakatning sanoat va
iqtisodiy siyosatining asosiy tarkibiy qismi sifatida shakllana boshladi. Azizov va
Xamroyev (2015) tadqiqotiga ko'ra, O'zbekistonda mahalliylashtirish dasturi sanoat
mahsulotlarining mahalliy ishlab chiqarish hajmini oshirish va import o'rnini bosuvchi
mahsulotlarni yaratishga qaratilgan.
Shuningdek, Jahon bankining hisobotlarida (2020) qayd etilganidek,
mahalliylashtirish jarayoni milliy iqtisodiyotning jadal rivojlanishiga hissa qo'shishi
mumkin, lekin bunday dasturlarni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun samarali
tartibga solish va texnologik rivojlanish talab qilinadi. Mahalliylashtirishning yana bir
muhim jihati bo'lib, mahalliy va xalqaro bozorlar o'rtasidagi muvozanatni saqlash
hisoblanadi, chunki cheklangan ichki bozor raqobatni cheklashi mumkin (Smith va
Taylor, 2018).
Ushbu maqolada mahalliylashtirish dasturining yangi yo'nalishlari tahlili uchun
sifatli va miqdoriy tadqiqot usullari qo'llanildi. Ma'lumotlar O'zbekiston Respublikasi
Iqtisodiyot va moliya vazirligi, O'zbekistondagi sanoat korxonalari, Jahon banki, va
boshqa xalqaro tashkilotlarning rasmiy hisobotlaridan olindi. Tadqiqot jarayonida
milliy ishlab chiqarish hajmlari, import o'rnini bosuvchi mahsulotlar soni va sifati,
yangi texnologiyalarning joriy etilishi bo'yicha statistik ma'lumotlar tahlil qilindi.
Shuningdek, mahalliylashtirish dasturida ishtirok etayotgan yirik sanoat korxonalari va
kichik biznes vakillari bilan intervyular o'tkazildi.
NATIJALAR
Tadqiqot natijalari shuni ko'rsatadiki, O'zbekistonda mahalliylashtirish dasturi
iqtisodiyotning turli sektorlarida ijobiy o'zgarishlarni keltirib chiqardi. Masalan,
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2023 SJIF 2024 = 5.073/Volume-2,Issue-10
173
avtomobilsozlik, yengil sanoat va elektrotexnika sohalarida mahalliy ishlab chiqarish
hajmi sezilarli darajada oshgan. 2021-yilda mahalliy ishlab chiqarishning umumiy
hajmi 20% ga oshgani kuzatilgan. Bu esa, o'z navbatida, importga bog'liqlikning
kamayishiga va milliy korxonalarning raqobatbardoshligining oshishiga olib kelgan.
Shuningdek, tadqiqot jarayonida yangi yo'nalish sifatida qishloq xo'jaligi
texnikalari va farmasevtika mahsulotlarini ishlab chiqarishni mahalliylashtirish
dasturining muhim ahamiyat kasb etayotganligi aniqlandi. Xususan, mahalliy qishloq
xo'jaligi texnikalari ishlab chiqarish jarayoniga zamonaviy texnologiyalar joriy
qilinmoqda va bu mahsulotlarning eksport salohiyati oshmoqda.
Biroq, tadqiqot davomida ba'zi muammolar ham aniqlangan. Jumladan,
texnologik jihozlanishning yetishmasligi, xom ashyo resurslarining cheklanganligi va
kadrlar malakasini oshirish zaruriyati mahalliylashtirish jarayonining to'laqonli amalga
oshishiga to'sqinlik qilmoqda.
XULOSA
O'zbekistonda mahalliylashtirish dasturining yangi yo'nalishlari iqtisodiyotning
turli sohalarida salmoqli ijobiy o'zgarishlarni keltirib chiqarmoqda. Avtomobilsozlik,
qishloq xo'jaligi va farmatsevtika sohalarida amalga oshirilayotgan innovatsion
texnologiyalar joriy etilishi milliy ishlab chiqarishni rivojlantirishga katta hissa
qo'shmoqda. Shu bilan birga, dastur samaradorligini oshirish uchun texnologik
yangiliklarni yanada kengroq joriy etish, kadrlarni malakasini oshirish va xom ashyo
resurslarini samarali boshqarish zarurdir. Mahalliylashtirish dasturining kelajakdagi
muvaffaqiyatiga erishish uchun davlat va xususiy sektor o'rtasidagi hamkorlikni
kuchaytirish muhim ahamiyat kasb etadi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
1.
Azizov, B., & Khamroev, S. (2015). Mahalliylashtirish siyosatining
rivojlanishi va uning iqtisodiy samarasini oshirish. Toshkent Davlat Iqtisodiyot
Universiteti Nashriyoti.
2.
Jahon Banki. (2020). O'zbekistonda iqtisodiy o'sish va rivojlanish
hisobotlari. Jahon Banki Nashriyoti.
3.
Smith, R., & Taylor, J. (2018). Local manufacturing and economic
independence: Case studies from emerging economies. Cambridge University Press.
