ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-7
13
RAQAMLI O‘ZBEKISTON – 2030 STRATEGIYASINING IQTISODIY
SAMARADORLIKLARI
Sanakulova Iroda Abrorovna
Samarqand davlat universitetining
Kattaqo‘rg‘on filiali Iqtisodiyot (tarmoqlar va sohalar bo'yicha) yo'nalishi
2-kurs talabasi
+99877-404-47-22
Annotatsiya.
Mazkur maqolada “Raqamli O‘zbekiston – 2030” strategiyasining
asosiy yo‘nalishlari va uning mamlakat iqtisodiyotiga ko‘rsatayotgan ta’siri tahlil qilinadi.
Strategiya doirasida raqamli infratuzilmani rivojlantirish, davlat xizmatlarini elektron
shaklga o‘tkazish, iqtisodiyotning barcha sohalarida raqamli texnologiyalarni joriy etish
bo‘yicha tizimli ishlar amalga oshirilmoqda. Shu orqali davlat boshqaruvining shaffofligi
ortmoqda, tadbirkorlik muhitiga qulaylik yaratilmoqda, xizmatlar sifati oshmoqda va
yangi ish o‘rinlari yuzaga kelmoqda. Maqolada, shuningdek, raqamli transformatsiyaning
iqtisodiy samaradorlik ko‘rsatkichlariga – masalan, soliq tushumlarining oshishi, vaqt va
xarajatlarning qisqarishi, ish unumdorligining ortishi kabi jihatlariga alohida e’tibor
qaratiladi. Xulosa sifatida, strategiyaning amaliy natijalari va uzoq muddatli istiqbollari
iqtisodiy barqarorlikni ta’minlashda muhim omil ekanligi ta’kidlanadi.
Kalit so‘zlar:
Raqamli O‘zbekiston – 2030, raqamli iqtisodiyot, iqtisodiy
samaradorlik, elektron xizmatlar, transformatsiya, davlat boshqaruvi, texnologiyalar,
infratuzilma, innovatsiyalar, samarali boshqaruv.
Globallashuv va texnologik taraqqiyot sharoitida raqamli iqtisodiyot dunyo
davlatlari oldida ustuvor vazifa sifatida maydonga chiqmoqda. Ishlab chiqarish
jarayonlarining avtomatlashtirilishi, sun’iy intellektdan foydalanish, “aqlli”
texnologiyalar, katta hajmdagi ma’lumotlar (Big Data) bilan ishlash, elektron hukumat va
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-7
14
raqamli to‘lov tizimlari hozirgi zamonaviy jamiyatda asosiy vositalar sifatida xizmat
qilmoqda.
“O‘zbekiston-2030” strategiyasining ikkinchi ustuvor yo‘nalishi mamlakatning
iqtisodiy o‘sishi va aholi farovonligini oshirishga qaratilgan. U 17 ta maqsadni o‘z ichiga
oladi.
Ushbu yo‘nalishda O‘zbekistonning iqtisodiy o‘sish sur’atlarini ta’minlab, yalpi
ichki mahsulot hajmini 160 milliard dollarga va aholi jon boshiga daromadlarni 4 ming
dollarga yetkazish rejalashtirilgan.
Bu mamlakatning investitsiyaviy jozibadorligi, bank tizimidagi islohotlar va “yashil
iqtisodiyot”ga o‘tish, qayta tiklanuvchi energiya manbalarini rivojlantirish kabi jabhalarda
muhim o‘zgarishlarni talab qiladi. Shuningdek, monopol sohalarni bozor tamoyillariga
o‘tkazish, iqtisodiyotda xususiy sektor ulushini oshirish va tadbirkorlik faoliyatini
rivojlantirish maqsadlari ham belgilangan. Ushbu islohotlar, mamlakat iqtisodiyotining
barqaror rivojlanishi va aholi farovonligini oshirishga qaratilgan.
O‘z navbatida “O‘zbekiston-2030” strategiyasini 2023 yilda amalga oshirilishi
doirasida qator chora-tadbirlar amalga oshirildi.
Strategiyaning 2023 yilda amalga oshirilishi doirasida tadbirkorlikni qo‘llab-
quvvatlashga qaratilgan chora-tadbirlar va siyosiy qarorlar mamlakat iqtisodiyotining turli
sohalarida tadbirkorlik muhitini yaxshilash, rag‘batlantirish va moliyaviy barqarorlikni
ta’minlashga qaratilgan. Bularning barchasi mamlakatning uzoq muddatli iqtisodiy
rivojlanishiga muhim hissa qo‘shadi va “O‘zbekiston-2030” strategiyasining
muvaffaqiyatli amalga oshirilishini ta’minlaydi.
Shu o‘rinda ta’kidlash lozimki, 2023 yilda tadbirkorlik sub’ektlariga miqdori 10
million so‘mdan ortiq bo‘lgan soliqqa oid huquqbuzarliklar uchun moliyaviy sanksiyalarni
faqat sud tartibida qo‘llash amaliyoti yo‘lga qo‘yilgani, bu sohadagi tadbirkorlar uchun
muhim adolatli qadamdir.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-7
15
Mazkur o‘zgarish, ayniqsa, kichik va o‘rta biznes uchun muhim, chunki ular eng ko‘p
duch keladigan muammolardan biri byurokratik to‘siqlar va noaniq qonunchilik
sharoitlaridir. Sud tartibi orqali sanksiyalarni qo‘llash, tadbirkorlarga adolatli va shaffof
muhitda o‘z muammolarini hal qilish imkonini beradi.
Shu bois, O‘zbekiston Respublikasi ham zamon talablari asosida iqtisodiyotning
raqamlashtirilishiga alohida e’tibor qaratmoqda. “Raqamli O‘zbekiston – 2030”
strategiyasi davlat va jamiyat hayotining barcha jabhalarini raqamli texnologiyalar
asosida isloh qilish, iqtisodiy samaradorlikni oshirish, davlat xizmatlarini
elektronlashtirish, aholi va tadbirkorlik subyektlari uchun qulay muhit yaratishni nazarda
tutadi.
Mazkur maqolada ushbu strategiyaning mazmun-mohiyati, amalga oshirilayotgan
loyihalar va ularning iqtisodiyotga ta’siri, erishilgan yutuqlar hamda istiqbolli yo‘nalishlar
tahlil qilinadi.
Strategiya 2020-yilda Prezident Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan ishlab
chiqilib, 2030-yilgacha bo‘lgan davrda O‘zbekistonni raqamli texnologiyalar asosida
rivojlantirishni ko‘zda tutadi. Ushbu hujjatda quyidagi asosiy yo‘nalishlar belgilanadi:
Raqamli infratuzilmani rivojlantirish (internet tarmog‘ining qamrovini
kengaytirish, mobil aloqani yaxshilash);
Elektron hukumat tizimlarini chuqurlashtirish;
Axborot xavfsizligi va kiberxavfsizlikni ta’minlash;
Raqamli savodxonlikni oshirish, IT kadrlar tayyorlash;
Iqtisodiyotning barcha tarmoqlarini raqamlashtirish;
Texnoparklar va IT-inkubatorlarni rivojlantirish;
Startaplarni qo‘llab-quvvatlash, IT eksportini oshirish.
Strategiya real sektor, moliya, ta’lim, sog‘liqni saqlash, transport, qishloq xo‘jaligi
va boshqa ko‘plab sohalarda raqamli texnologiyalarni joriy etish orqali milliy
iqtisodiyotning barqarorligini ta’minlashga xizmat qiladi.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-7
16
2020–2024-yillar davomida internet qamrovi deyarli ikki baravar oshdi. Qishloq
joylarda mobil internet tezligining ko‘payishi, 4G va 5G texnologiyalarining joriy etilishi
orqali:
Aholi va tadbirkorlik subyektlari uchun xizmat ko‘rsatish imkoniyatlari oshdi;
Raqamli xizmatlarga bo‘lgan talab o‘sdi;
Iqtisodiyotning ko‘plab tarmoqlari masofadan boshqarish va nazorat qilish
imkoniyatiga ega bo‘ldi.
Bugungi kunda 300 dan ortiq davlat xizmati my.gov.uz va boshqa elektron
platformalar orqali taqdim etilmoqda. Bu orqali:
Byurokratik to‘siqlar kamaydi;
Ma’muriy xarajatlar va vaqt tejaldi;
Davlat-xususiy sektor o‘rtasidagi ishonch mustahkamlandi;
Davlat byudjetiga tushumlar oshdi.
Misol: 2023-yilda elektron hukumat tizimlari orqali 50 milliondan ortiq xizmatlar
ko‘rsatildi, bu avvalgi yillarga nisbatan 40% ko‘proq.
Elektron hisob-fakturalar, onlayn kassa apparatlari va soliq to‘lovlarining elektron
shaklda amalga oshirilishi orqali:
Yashirin iqtisodiyot hajmi qisqardi;
Soliq bazasi kengaydi;
Davlat byudjetiga tushumlar oshdi;
Soliq intizomi mustahkamlandi.
Natija: 2024-yil yakuniga qadar, raqamli soliq tizimlari orqali tushgan soliqlar
umumiy byudjet tushumlarining 45 foizini tashkil etdi.
Raqamli to‘lov tizimlari (Click, Payme, Apelsin, Anor, Uzum Pay) orqali:
➢
Naqd pul aylanmasi kamaydi;
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-7
17
➢
Pul operatsiyalari shaffoflashdi;
➢
Kichik biznes uchun kredit olish imkoniyatlari kengaydi;
➢
Fintech startaplar rivojlanmoqda.
Statistika: 2023-yilda onlayn to‘lovlar hajmi 150 trillion so‘mdan oshdi, bu 2020-
yildagi ko‘rsatkichdan 3 baravar yuqori.
Qishloq xo‘jaligida “Agroplatforma”, “Smart Agriculture”, GPS monitoring, dron
texnologiyalari joriy qilinmoqda. Bu hosildorlikni oshirish, suv va resurslarni tejash
imkonini beradi.
Sanoatda esa avtomatlashtirish va robotlashtirish ishlab chiqarish samaradorligini
20–30% oshirishga yordam bermoqda.
“Online maktab”, “UzEdu”, “Kundalik.uz” tizimlari orqali ta’lim sifati oshmoqda;
“EMIS”, “E-Poliklinika” kabi sog‘liqni saqlash tizimlari orqali tibbiy xizmatlar
elektronlashtirildi;
Tibbiy xarajatlar qisqardi, aholining xizmatlardan foydalanish qulayligi oshdi.
Raqamli iqtisodiyot yangi turdagi kasblar — dasturchi, kiberxavfsizlik mutaxassisi,
data-analitik, sun’iy intellekt muhandisi kabi sohalarda ish o‘rinlarini yaratmoqda.
2024-yil oxiriga kelib, IT Park rezidentlari soni 1500 taga yetib, 20 mingdan ortiq
ish joyi yaratilgan. Rejaga ko‘ra, 2030-yilga qadar bu ko‘rsatkich 100 mingga yetkazilishi
kutilmoqda.
IT mahsulotlar eksporti 2020-yildagi 12 million dollardan 2024-yilda 300 million
dollarga yetdi. Bu:
•
Xorijiy investitsiyalar oqimini oshirmoqda;
•
Milliy mahsulotlar xalqaro bozorlarda raqobatbardoshligini oshirmoqda;
•
Valyuta tushumlari orqali iqtisodiy barqarorlikni ta’minlamoqda.
Toshkent, Samarqand, Namangan va boshqa shaharlarda “aqlli shahar” loyihalari
yo‘lga qo‘yilgan. Bu orqali transport, ekologiya, energiya sarfi va xavfsizlik tizimlari
raqamlashtirilmoqda.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-7
18
O‘zbekiston 2023-yilda “Sun’iy intellektni rivojlantirish konsepsiyasi”ni
tasdiqladi. Unga ko‘ra, sog‘liqni saqlash, ta’lim va iqtisodiy sohalarga AI texnologiyalar
joriy qilinmoqda. Shu bilan birga, axborot xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha davlat
darajasida kompleks chora-tadbirlar ko‘rilmoqda.
Xulosa qilib aytganda, “Raqamli O‘zbekiston – 2030” strategiyasi mamlakat
iqtisodiyotida tub o‘zgarishlarga sabab bo‘lmoqda. Ushbu strategiya nafaqat xizmatlar
sifatini oshirish, balki iqtisodiy o‘sish, byudjet barqarorligi, resurslarni tejash, bandlikni
ta’minlash va xalqaro raqobatbardoshlikni mustahkamlashda muhim vositaga
aylanmoqda.
Ammo bu yo‘lda hali ko‘plab muammolar mavjud: texnik infratuzilma
yetishmovchiligi, kadrlar tanqisligi, axborot xavfsizligi tahdidlari, raqamli savodxonlik
darajasining pastligi. Shu sababli, strategiyaning to‘liq natijadorligini ta’minlash uchun
davlat, xususiy sektor va xalqaro hamkorlik asosida tizimli yondashuv zarur.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. “O‘zbekiston — 2030” strategiyasi to‘g‘risida O’zbekiston Respublikasi
Prezidenti Farmoni
2. “O‘ZBEKISTON — 2030” strategiyasini 2023-yilda sifatli va o‘z vaqtida
amalga oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining
qarori, 11.09.2023 yildagi PQ-300-son
3.
