ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-7
67
“MAQSADGA INTILISH – SHIJOAT BILAN BOSHLANGAN G‘ALABA”
Pardayeva Ashirgul Botirovna
ANNOTATSIYA:
Mazkur maqolada inson hayotidagi eng muhim omillardan biri —
maqsad qo‘yish, unga yetish uchun intilish, rejali harakat qilish va ichki kuch —
shijoatning ahamiyati yoritilgan. Hayotda muvaffaqiyatga erishgan shaxslar tajribasi,
mashhur olimlar va mutafakkirlarning fikrlari asosida shaxsiy taraqqiyotda intilishning
roli, maqsadsizlikning salbiy oqibatlari va rejali harakatning natijalari tahlil qilinadi.
Shuningdek, maqolada atrof-muhitning, jamiyat va yaqin kishilarning ta’siri, insonning
ichki dunyosi bilan qanday uyg‘unlikda harakat qilishi haqida ham fikr
yuritiladi.Maqolada Konfutsiy, Albert Eynshteyn, Seneka, Napoleon Hill kabi allomalar
fikrlari bilan bir qatorda, O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning
yoshlarga oid nutqidan iqtibos keltirilib, zamonaviy hayotda maqsadli yashash va shijoatli
intilishga bo‘lgan ehtiyoj asoslab beriladi. Asosiy urg‘u har bir insonning o‘z hayoti uchun
mas'uliyatli bo‘lishi, orzularni maqsadga aylantirib, unga intilish orqali muvaffaqiyat sari
yo‘l olishiga qaratilgan.Maqola motivatsion ruhda yozilgan bo‘lib, ayniqsa yoshlar, o‘z
yo‘lini endi boshlayotganlar, qaror topishda qiynalayotganlar uchun yo‘lko‘rsatkich
vazifasini o‘taydi. Harakat, ishonch, iroda, qat’iyat va rejalilik — buning barchasi
g‘alabaning asosiy sharti ekani hayotiy misollar orqali asoslab beriladi.Maqola orqali
quyidagi fikrlar asosiy yo‘nalish sifatida ilgari suriladi:
– Maqsadsiz harakat yo‘ldan adashishga olib keladi;
– Shijoatli inson muammolarni imkoniyatga aylantira oladi;
– Intilishsiz orzular faqat tasavvur bo‘lib qoladi;
– Rejasiz harakat natijasiz bo‘ladi;
– Har bir g‘alaba aslida ichki kurashdan boshlanadi.
Shuningdek, maqolada jamiyat, atrofdagilarning ta’siri, ijtimoiy muhitning maqsadli
yashashga ta’siri ham yoritilgan. Har bir inson o‘z hayotining bosh muhandisi ekani,
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-7
68
orzularini real maqsadga aylantirib, unga intilishi shartligi ta’kidlanadi. Bunda mustaqil
fikr, kuchli iymon, sabr va doimiy harakat asosiy vosita bo‘lishi kerakligi
urg‘ulanadi.Mazkur maqola asosiy maqsadini yo‘qotayotgan, ishonchi so‘nayotgan yoki
o‘z yo‘lini izlayotgan har bir inson uchun ilhom manbai bo‘lib xizmat qilishi mumkin.
Ayniqsa, yosh avlod, o‘quvchilar, talabalar, yangi ish boshlayotgan mutaxassislar, o‘z
ustida ishlayotgan insonlar uchun maqoladagi g‘oyalar yo‘l-yo‘riq vazifasini o‘taydi.
KALIT SOʻZLAR:
maqsad, intilish, shijoat, iroda, orzu, reja, muvaffaqiyat, harakat,
qat’iyat, motivatsiya, shaxsiy rivojlanish, mas’uliyat, ruhiy quvvat, ichki kuch, o‘z ustida
ishlash, ijobiy fikrlash, ilhom, taraqqiyot, yo‘l tanlash, yoshlar maqsad, iymon, jamiyat,
prezident nutqlari, ilhom, mehnat, hayot falsafasi, shaxsiy yutuq, sabr.
Inson hayoti — bu yo‘l. Bu yo‘lning bor yo‘g‘i ikki tomoni bo‘ladi: biri harakat bilan
to‘ldirilgan maqsad sari intilish, ikkinchisi esa bo‘sh yurak, loqayd ong, samarasiz kunlar.
Hayotda yutuqqa erishgan har bir insonning ichki dunyosida bir kuch yashaydi — bu kuch
maqsad deb ataladi. Maqsadsiz yashash — kemasiz dengizda suzishga urinishga
o‘xshaydi. Kema bor — lekin yo‘nalish yo‘q. Maqsad esa yo‘l beradi, uni ko‘zda tutish
esa harakatga undaydi. Harakat esa shijoatni uyg‘otadi, shijoat esa g‘alabaga
eltadi.Bugungi zamonda yoshlar oldida cheksiz imkoniyatlar ochilmoqda. Ammo ularni
to‘g‘ri yo‘naltirish, o‘z salohiyatini to‘g‘ri yo‘lda ishlatish uchun, avvalo, inson o‘zida
qat’iy maqsad, kuchli istak va shijoatli ruhni tarbiyalashi zarur. “Maqsadga intilish –
shijoat bilan boshlangan g‘alaba” iborasi bekorga aytilmagan. Bu bir murakkab, ammo
g‘oyat mantiqiy zanjirdir: maqsad tug‘iladi, unga yetish uchun intilish paydo bo‘ladi,
harakat boshlanadi, harakatga ruh beradigan shijoat kuchayadi, shunda g‘alaba haqiqatga
aylanadi.Maqsad inson ongining eng muhim mahsulidir. Qadimiy faylasuf Konfutsiy
shunday degan: “Maqsad yo‘q joyda rivojlanish bo‘lmaydi, harakat yo‘q joyda o‘sish
to‘xtaydi.” Inson o‘z hayotining bosh muallifi bo‘lishni xohlasa, avvalo o‘ziga savol
berishi lozim: “Men qayerga yetmoqchiman? Nima uchun yashayapman?” Shu savollarga
aniq javob topgan inson hech qachon yo‘ldan adashmaydi.Shijoat – bu ruhiy uyg‘oqlik,
kuchli istak, irodaviy harakatning jamlanmasi. U holda ishlayotgan inson, hatto
to‘siqlarda ham imkoniyat ko‘radi. Shijoatli shaxs xatolardan cho‘chimasdan, ulardan
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-7
69
saboq olib harakatda davom etadi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat
Mirziyoyev yoshlarga murojaat qilib shunday degan edi:
“Bugungi yoshlar ertangi taraqqiyotning hal qiluvchi kuchidir. Ular har bir kunni maqsad
bilan yashab, shijoat bilan harakat qilishi kerak.” Bu fikr yoshlarga bo‘lgan ishonch va
ularning maqsadli yashashi qanday yutuqlarga olib kelishini aniq ko‘rsatadi.Inson yolg‘iz
mavjudot emas. Uni o‘rab turgan ijtimoiy muhit, oilaviy tarbiya, do‘stlar, ustozlar va
jamiyatdagi qadriyatlar uning maqsadga intilishiga bevosita ta’sir qiladi. Ijobiy muhitda
yashovchi, qo‘llab-quvvatlovchi insonlar orasida bo‘lgan odam, tabiiyki, ko‘proq intiladi,
tezroq o‘z yo‘lini topadi.Bugun dunyodagi eng muvaffaqiyatli insonlar — bu o‘z vaqtida
katta orzularni maqsadga aylantirgan, unga qat’iy ishonib, doimiy intilgan va harakatdan
to‘xtamagan odamlar. Ilon Mask, Abu Rayhon Beruniy, Ahmad al-Farg‘oniy — ularning
har biri o‘z davrida o‘z maqsadiga intildi va u yo‘lda to‘xtamadi.Ko‘p odamlar hayotda
katta natijaga erisha olmaydi, sababi ular orzu qiladi, lekin intilmaydi. Farq juda oddiy:
orzu bu istak, intilish esa harakat.Intilish inson ichidagi ishonch, iroda va sabrni yuzaga
chiqaradi. Aynan shu kuch bilan inson birinchi qadamni qo‘yadi, yiqilsa ham qayta turadi,
ortiqcha gaplarga e’tibor bermay, o‘z yo‘lidan boraveradi.Hayotingizdagi har bir katta
natija — rejali ishlarning mahsulidir. Bugungi kichik qadamlar — ertangi katta
natijalarning sababi. Masalan, har kuni 10 sahifa kitob o‘qish — bir yilda o‘nlab asar bilan
boyigan ong degani. Har kuni bir soat jismoniy mashq — sog‘lom hayotning
garovi.Buyuk faylasuf Seneka shunday degan edi:"Kimki qaysi portga qarab
suzayotganini bilmasa, hech bir shamol unga foyda keltirmaydi." Demak, inson o‘z oldiga
aniq va ravshan maqsad qo‘ymasa, hayot uni istagan tomonga sudrayveradi. Maqsad —
bu nafaqat istak, balki rejali harakatlar uchun asosdir.
Ko‘pchilik insonlar yo‘lga chiqqanida eng katta to‘siq — bu boshqalar fikridir.
"Bo‘lmaydi", "sen qila olmaysan", "keragi yo‘q" degan gaplar ko‘p. Lekin bu gaplar faqat
zaiflarni chalg‘itadi. O‘z maqsadiga ishongan va unga sadoqatli bo‘lgan insonni bu gaplar
ortga tortolmaydi. Ota-onamiz, ustozlarimiz, do‘stlarimiz — bu bizning ichki olamimizni
shakllantiruvchi ijtimoiy kuchdir. Ular orasida sizga ishonadigan, sizni qo‘llab-
quvvatlaydigan insonlar ko‘proq bo‘lsin. Ammo ular bo‘lmasa ham — sizning ichki
ishonchingiz yetarli bo‘lishi kerak.Shijoatli inson hech qachon qiyinchiliklardan
qo‘rqmaydi, balki ularni yangi imkoniyat sifatida qabul qiladi. U har doim o‘ziga ishonadi
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-7
70
va maqsadiga erishish uchun bor kuchini sarflaydi.Shijoatni rivojlantirish mumkin.
Buning uchun:
• O‘z-o‘ziga ishonchni oshirish: O‘z qobiliyatlariga ishonish, o‘zini qadrlash va o‘ziga
hurmat bilan qarash.
• Qiyinchiliklardan qo‘rqmaslik: Qiyinchiliklarni o‘rganish va ularni yengish uchun
harakat qilish.
• Sabr-toqatli bo‘lish: Maqsadga erishish uchun vaqt kerakligini tushunish va sabr bilan
harakat qilish.
•Motivatsiyani saqlash: Maqsadga erishishning sabablarini eslab turish va o‘zini doimiy
ravishda rag‘batlantirib borish.
• O‘rnak olish: Shijoatli va muvaffaqiyatli insonlarning hayotidan o‘rnak olish.
Maqsadga intilish va shijoat – bu g‘alabaga eltuvchi yo‘ldir. Ammo, bu yo‘l oson
bo‘lmasligi mumkin. Ko‘plab to‘siqlar, qiyinchiliklar va muvaffaqiyatsizliklar bo‘lishi
mumkin. Ammo, shijoatli inson hech qachon taslim bo‘lmaydi. U har bir
muvaffaqiyatsizlikdan saboq oladi va yanada kuchliroq bo‘ladi.Bugun koʻplab odamlar
tirishqoq — ishlaydi, oʻqiydi, yuguradi. Ammo savol: bu harakatlar qayerga olib
boryapti? Maqsadsiz yurilgan yoʻl, goʻyo kompasiz choʻlda yurishga oʻxshaydi. Oxiri
nima? Charchoq, ruhiy tushkunlik va boʻshliq.Maqsad — bu ichki kompas. U sizni
chalkashlikdan, vaqtni behuda sarflashdan, boshqalarning hayotini koʻchirishdan
saqlaydi. Maqsadsiz harakat esa boshqalar nimani aytsa, oʻshanga ergashishdir. Oʻz
yoʻlingiz yoʻq boʻlsa, doim boshqalarning izida qolaverasiz.Shunday hayot tarzini
tasavvur qiling: siz ertalab uygʻonasiz, ishga borasiz, qaytasiz, ovqatlanasiz, uxlaysiz…
Kunlar o‘tadi, yillar o‘tadi. Ammo ichingizda savol: “Men nimaga erishmoqchiman?” —
degan savol qolaveradi.Maqsad sizga ruhiy kuch beradi. Har bir to‘siqda sabr qilasiz, har
bir muvaffaqiyatda shukr qilasiz. Maqsadingiz bo‘lsa, charchoqni ham, tanqidni ham
yengasiz. Chunki ichingizda bir narsa doim sizni olg‘a yetaklaydi — o‘zingiz tanlagan
yo‘l, orzu, niyat.Agar bugungi kungacha faqat “harakat” qilib yurgan boʻlsangiz,
bugundan boshlab “maqsadli harakat” qilishni boshlang. Yozing, reja tuzing, duo qiling.
Har kuni ertalab uyg‘onganingizda, savol bitta bo‘lsin:
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-7
71
“Bugun men o‘z maqsadimga bir qadam yaqinlashamanmi?” Maqsadsiz yurish — yo‘ldan
adashishdir. Maqsadli yashash esa o‘zligingizni topish, hayotingizni maʼnoli qilish va
orzu qilgan manzilga yetishdir.Orzular barchada bo‘ladi. Ammo ularni faqat intilish kuchi
haqiqatga aylantiradi. Napoleon Hill ta’kidlaganidek: “O‘ylangan fikrga ishonch
qo‘shilsa, u reja, reja esa harakatga, harakat esa natijaga aylanadi.” Intiluvchan inson,
hatto muvaffaqiyatsizliklardan ham saboq oladi. Intilish — bu ruhiy kuchdir, u insonni
faollikka undaydi, dangasalik va ikkilanishni yengadi.
Hayot har doim ham silliq kechmaydi. U sinovlardan, to‘siqlardan, kutilmagan
vaziyatlardan iborat. Lekin aynan shunday paytlarda insonning asl qiyofasi namoyon
bo‘ladi. Ba’zilar muammo ko‘rsa chekinadi, boshqalar esa – shijoatlilar – bu
muammoning ichidan imkoniyat yaratadi. Ular uchun har bir to‘siq yangi pog‘ona, har bir
muammo – o‘sish imkoni.Shijoatli inson muammoni emas, yechimni ko‘radi. Shijoatli
inson “nima uchun bu menga bo‘ldi?” deb emas, balki “men bu vaziyatdan qanday saboq
olaman?” deb o‘ylaydi. Bu esa uni boshqalardan ajratib turadi. Haqiqiy yutqazgan inson
– bu yiqilgan emas, balki qayta turishni xohlamagan insondir. Shijoatli inson esa yiqilishni
tajriba deb biladi. Uning har bir xatosi — poydevor, har bir sinovi — dars, har bir
muvaffaqiyatsiz urinish — yangi yondashuvga olib boradigan kalitdir.Muammolar
nafaqat tashqi to‘siqlar, balki ko‘pincha ichki shubhalar, qo‘rquv va ikkilanishlar
ko‘rinishida namoyon bo‘ladi. Shijoatli inson ichki holatini boshqara oladi. U o‘z ustida
ishlaydi, fikrini ijobiy tarafga yo‘naltiradi, motivatsiyani izlaydi, kerak bo‘lsa,
boshqalarga ham ruh bag‘ishlaydi.Hayot har kuni bizga ikkita yo‘lni taklif qiladi:
muammolarda qulash yoki ulardan zinapoya yasab, yuqoriga ko‘tarilish. Qaysi birini
tanlash o‘zimizga bog‘liq. Shijoatli inson esa ikkinchi yo‘lni tanlaydi — u har bir
og‘irlikni dars sifatida qabul qiladi.Albert Eynshteyn aytganidek: “Men daholik
qilmaganman, men hech qachon to‘xtamaganman”. Bu fikrda juda katta haqiqat
mujassam: muvaffaqiyatga olib boradigan eng muhim narsa – tinimsiz intilishdir.
Maqsadga yetish uchun faqat orzu qilish yetarli emas, unga tomon yurish, yo‘lda bo‘lish
kerak. Har kuni kichik bo‘lsa ham harakat qilish, o‘z ustida ishlash muhim.Bugungi kunda
millionlab yoshlar orzu qiladi – katta bo‘lishni, mashhur bo‘lishni, boy bo‘lishni,
mamlakatga foydali bo‘lishni. Ammo faqat orzu bilan hech narsa o‘zgarmaydi. Orzular
yechim emas – ular yo‘l boshlanishi. Intilish esa harakatni boshlashdir.
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-7
72
Shavkat Mirziyoyev: “Agar yoshlarimizda maqsad bo‘lsa, unga intilish bo‘lsa, bu – eng
katta kuch. Biz faqat shijoatli, intiluvchan yoshlar bilan yurtimizni yuksaltiramiz.” Bu
juda katta haqiqat. Yoshlar faqat orzu qilib qolmasdan, har kuni shu orzu sari harakat qilsa
– natija bo‘ladi. Aks holda orzu faqat “kun kelib” degan umid bilan umr o‘tadi.Agar siz
harakat qilmasangiz, boshqa birov sizning orzu qilgan narsangizni amalga oshiradi.
Chunki dunyoda istaklar ko‘p, lekin harakat qiluvchilar kam. Harakat qilgan yutadi.
Intilgan yetadi.“Siz orzu qilayotgan hayot – kimningdir bugungi rejasidir.”Ko‘p insonlar
maqsad sari intilishda qadam qo‘yadi, harakat qiladi, o‘zini qiynaydi. Ammo yakunda
hech qanday natijaga erishmaydi. Sababi oddiy: harakat bor, lekin reja yo‘q. Rejasiz
harakat – yo‘nalishsiz kemaga o‘xshaydi: suzadi, lekin qayerga borayotgani noma’lum.
Bu esa, eng katta kuchni ham havoga sovuradi.“Intilish – kuch, reja – yo‘nalish.
Yo‘nalishsiz kuch esa ko‘p hollarda samarasiz bo‘ladi.” Shuning uchun harakat qilishdan
oldin reja tuzish, bosqichma-bosqich o‘sishni belgilash, natijani ko‘zlash – g‘alabaga olib
boruvchi yagona to‘g‘ri yo‘ldir.Abu Rayhon Beruniy, Ibn Sino kabi olimlar o‘z ilmiy
izlanishlarini muntazam tarzda rejalashtirib, tajribalar asosida harakat qilgan. Shuning
uchun ularning asarlari bugun ham ilmiy asos bo‘lib xizmat qilmoqda.Yoshlarimiz ko‘p
narsani xohlaydi: til o‘rganish, biznes qilish, grant yutish, xalqaro tanlovlarda qatnashish.
Ammo rejasiz urinish natijasiz bo‘ladi. Biror tilni o‘rganmoqchimisiz? Reja tuzing.
Kuniga necha soat, qanday materiallar bilan, qanday muddatda – buni aniqlasangiz,
muvaffaqiyat aniq.Kimki g‘alaba sari intilsa, u reja tuzishi shart. Chunki rejali harakatgina
natija beradi. Intilish – harakatni boshlaydi, reja – uni yo‘nalantiradi, qat’iyat – uni
yakunlaydi. Ana shunda g‘alaba tug‘iladi.
Har kuni ertalab turib kitob o‘qish, yugurish, dars qilish, rejaga rioya etish – bular
ko‘rinishi oson, ammo amalda juda og‘ir. Chunki bu jarayonda inson o‘z “qulaylik
zonasi” bilan kurashadi. Ko‘pchilik: “Keyinroq qilaman”, “hali vaqt bor”, “boshqa safar”
deya bu ichki kurashni yengolmaydi. Shuning uchun ular orzusi sari yura olmaydi.Ammo
intiluvchan insonlar ichki ovozini yengadi.Ular xohlamasa ham o‘rganadi, qiyin bo‘lsa
ham bardosh beradi, zeriksa ham harakat qiladi.Ular ko‘zga ko‘rinmaydigan ichki
janglarni yengib, tashqi g‘alabalarni qo‘lga kiritadi.Hayot – bu doimiy harakat, o‘sish va
o‘z ustida ishlash yo‘lidir. Bu yo‘lda har bir insonning orzulari, ulkan maqsadlari, niyatlari
bor. Biroq shunchaki orzu qilish kifoya emas – unga yetishish uchun qat’iyat, intilish,
shijoat va eng muhimi, harakat kerak. Maqsad sari intilayotgan inson o‘z oldiga aniq
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-7
73
yo‘nalish qo‘yadi, har bir qadamini rejaga soladi va istalgan muammoga yechim topishga
harakat qiladi.
Shijoatli inson o‘z orzulari yo‘lida charchamay harakat qiladi. U qiyinchilikdan
cho‘chimasdan, uni imkoniyatga aylantirishga intiladi. Intilishsiz orzular faqat xayolda
qoladi. Ammo astoydil belgilangan maqsad sari intilayotgan, har kuni o‘zini yengib
harakat qilayotgan insonning yutug‘i muqarrar bo‘ladi. Har bir g‘alaba, avvalo ichki
kurashni yengish bilan boshlanadi.
Hayotda muvaffaqiyatga erishgan buyuk shaxslar – o‘zining qobiliyati, sabri, rejaliligi va
irodasi bilan orzularini haqiqatga aylantirgan. Ularning har biri eng avvalo o‘z ustida
ishlagan. Bugungi kunda ham ilm-fan, texnologiya, tadbirkorlik, sport, san’at sohalarida
yetuk bo‘lgan yoshlar aynan shijoat bilan yo‘l bosganlar – ular mashaqqatlardan
cho‘chimagan, o‘z imkoniyatiga ishongan, sustkashlikni yenggan va hech qachon taslim
bo‘lmaganlar.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ROʻYXATI
1. Napoleon Hill — “Fikrlang va boy bo‘ling”
2. Robin Sharma — “Uyg‘on va yashashni boshlang!”
3. Shavkat Mirziyoyev nutqlari va ma’ruzalaridan iqtiboslar
4. Paulo Koelo — “Alkimyogar”
5. Albert Eynshteynning motivatsion iqtiboslar
6. Abdulloh Nasriddin — “O‘zgarish sari qadam”
7. Abu Rayhon Beruniy — “Tanlangan asarlar”
8. Ibn Sino — “Tib qonunlari”
9. Stephen Covey — “Yuqori samarali odamlarning 7 odati”
10. Jim Ron — “Shaxsiy taraqqiyot tamoyillari”
11. Dale Carnegie — “Do‘stlar orttirish va insonlarni o‘ziga rom qilish san’ati”
12. Brian Tracy — “Maqsad sari harakat”
ISSN (E): 2181-4570 ResearchBib Impact Factor: 6,4 / 2024 SJIF 2024 = 5.073/Volume-3, Issue-7
74
13. John C. Maxwell — “Yetakchilik haqida 21 muhim qonun”
14. Viktor Frankl — “Ma’noga intilgan inson”
15. Internet maqolalari va maqomli bloglar:
www.zamin.uz, www.kun.uz, www.qalampir.uz saytlariPsixologik rivojlanish va
motivatsiya sahifalari
16. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi va Yoshlar agentligi chiqargan
rasmiy nashrlar
17. Turli motivatsion video va nutqlar (TED Talks, YouTube kanallari)
18. O‘zbekiston yoshlari uchun ishlab chiqilgan “Maqsadli rejalashtirish va o‘zini
boshqarish” metodikalari
