Ta'limning zamonaviy transformatsiyasi
19-to’plam 1-son may 2025
243
GIYOHVANDLIKKA QARSHI KURASH: DAVR TALABI
Otelbayev Bekzod Atabek ug`li
Ichki ishlar vazirligi Akademiyasi 301-guruh kursanti
ANOTATSIYA: Ushbu maqolada giyohvandlik tushunchasi , uning
jamiyatga qanday ziyon keltirishi hamda bu kabi zararli odatlarning oldini olish
bo`yicha bir qancha muammolar va takliflar keltirilgan.
ABSTRACT:This article presents the concept of drug addiction , how it
harms society , and several problems and suggestions for preventing such harmful
habits.
АННОТАЦИЯ:В статье рассматривается понятие наркомании,ее
вред обществу , а также ряд проблем и предложений по профилактике таких
пагубных привычек.
KALIT SO`ZLAR: Giyohvandlikka qarshi kurash, hamkorlikni tashkil etish,
psixotrop moddalar, huquqni muhofaza qilish organlari.
Kirish
Giyohvandlik dunyo bo‘yicha jiddiy ijtimoiy, iqtisodiy va sog‘liq
muammolariga sabab bo‘lib kelmoqda. Jumladan, O‘zbekiston Respublikasida ham
giyohvandlik tendentsiyasi so‘nggi yillarda kuchayib, ayniqsa yoshlarda bu
muammoga qarshi kurash zaruriyati oshmoqda. Giyohvand moddalar organizm
uchun juda xavfli bo‘lib, ularning uzoq muddatli va tartibsiz iste’moli shaxsni
jismoniy hamda ruhiy jihatdan zaiflashtirib, qaramlikka olib keladi. Natijada
individual salomatlik yomonlashadi, oilaviy-iqtisodiy munosabatlar va ijtimoiy
hayot buziladi. Giyohvand moddalar bilan bog‘liq jinoyatchilik darajasi oshadi,
yoshlar mehnat resurslari kamayadi, jamiyatda islohotlar va barqaror taraqqiyotga
to‘siq bo‘luvchi qator muammolar paydo bo‘ladi. Shu boisdan, giyohvandlikka
qarshi kurash davlat va jamiyat oldidagi ustuvor vazifaga aylangan.
Ushbu maqolada giyohvandlik muammosi ijtimoiy-huquqiy nuqtai nazardan
ko‘rib chiqiladi. Kirish qismida giyohvandlik muammosining zamonaviy
Ta'limning zamonaviy transformatsiyasi
19-to’plam 1-son may 2025
244
xususiyatlari, uning jamiyat sog‘ligiga va xavfsizligiga ta’siri ko‘rib chiqiladi.
Usul
Maqolada ko‘rsatilgan xulosalar adabiy tahlil va normativ-huquqiy
hujjatlarni o‘rganishga asoslangan. Xususan, avvalo O‘zbekiston Respublikasi
qonunchiligi va davlat hujjatlari (masalan, “Giyohvandlik kasalliklarini oldini olish
va davolash to‘g‘risida” qonun va so‘nggi prezident farmonlari), shuningdek xalqaro
tavsiyalar, BMT va JSST tavsiyalari tahlil qilindi. Mavjud ilmiy adabiyotlar va
mutaxassis maqolalari ham ko‘rib chiqildi. Ushbu tadqiqotda empirik
eksperimentlar yoki aniq statistik ma’lumotlarga emas, balki mavzu doirasidagi
nazariy va normativ manbalar tahliliga tayanildi. Bu usullarga asoslanib
giyohvandlikka qarshi kurashning dolzarb yo‘nalishlari va muammolari aniqlab
olindi.
Natijalar
Tahlil natijalariga ko‘ra, giyohvandlikning eng dolzarb oqibatlari – sog‘liq
va ijtimoiy hayotning buzilishi bilan bog‘liq. Giyohvand moddalardan muntazam
foydalanish kasalliklar (sergaklikning pasayishi, ruhiy bezovtalik, o‘pka va yurak-
tomir kasalliklari va boshqalar) yuzaga keltiradi. Uzoq muddatli qaramlik natijasida
infeksion kasalliklar, gormonal buzilishlar va reproduktiv muammolar ham
kuchayadi. Shaxs jismonan zaiflashadi, mehnat qobiliyati pasayadi. Bundan
tashqari, giyohvandlik oilaviy muhitga putur yetkazadi: farzandlarning ta’lim
olishiga to‘siq, mehnat bozorida ishtirok imkoniyati kamayadi. Giyohvandlikda
bo‘lganlar orasida jinoyatlar (o‘g‘rilik, zo‘ravonlik, kontrabandaga oid holatlar) soni
ortadi, qamoqxonalardagi shaxslar soni o‘sadi. Ma’lumotlarga ko‘ra, giyohvandlik
sababli salomatlikka ketadigan xarajatlar va ishsizlik tufayli iqtisodiyotga jiddiy
zarar yetadi.
Shu sabablarga ko‘ra giyohvandlikka qarshi kurash O‘zbekiston
Respublikasida davlat va jamiyatning ustuvor vazifalaridan biriga aylangan.
Mamlakat rahbariyati tomonidan qat’iy qonun va siyosatlar ishlab chiqilgan, ular
“Giyohvandlik kasalliklarini oldini olish va davolash to‘g‘risida”gi Qonunni qabul
qilgan (2020). Biroq tahlillar shuni ko‘rsatadiki, faqat jazolash va taqiqlarni
Ta'limning zamonaviy transformatsiyasi
19-to’plam 1-son may 2025
245
kuchaytirish jamiyat uchun yetarli emas. Mutaxassislar fikricha, qat’iy qonun-
qoidalarga ega bo‘lsak-da, profilaktika va davolash tizimlarini rivojlantirmaslik
xalqaro tajribaga zid (tajribaning aksariyat mamlakatlarida sog‘liqni saqlash va
ijtimoiy yordam ustun qo‘yiladi).
Natijalar shuni ko‘rsatadiki, yuridik chora-tadbirlarni kuchaytirishdan
tashqari, keng ko‘lamli profilaktik dasturlar ishlab chiqilishi zarur. Masalan, joriy
milliy strategiya bo‘yicha narkologik xizmatlarni takomillashtirishga alohida e’tibor
qaratilgan.
2022–2026-yillarga
mo‘ljallangan
“Narkologiya
xizmatlarini
rivojlantirish bo‘yicha chora-tadbirlar dasturi” tasdiqlangan, bunda narkologik
muassasalarning
moddiy-texnik
bazasi
va
inson
resurslari
salohiyatini
mustahkamlash vazifalari belgilangan. Hozirgi paytda respublika bo‘ylab
narkologiya dispanserlari faoliyati kuchaytirilmoqda, reabilitatsiya markazlari
kengaytirilmoqda. Ammo xalqaro mutaxassislar yondashuvida ta’lim, axborot va
profilaktik tadbirlar ham muhim o‘rin tutadi.
Muhokama
Olingan xulosalar asosida muallif bir qator takliflar ishlab chiqadi. Avvalo,
giyohvandlikning oldini olishda profilaktik va ma’rifiy ishlarga e’tibor qaratish
zarur. Bu borada maktab va oliy ta’lim muassasalarida sog‘lom turmush tarzi
bo‘yicha darslar, ijtimoiy kampaniyalar tashkil etish muhim hisoblanadi. Yoshlar va
butun aholini giyohvandlik xavfi hamda unga qarshi kurashish usullari bilan
tanishtirish, ommaviy axborot vositalari va ijtimoiy tarmoqlar orqali targ‘ibot olib
borish lozim. Ijtimoiy tarmoqlar keng auditoriyani qamrab olgani bois ularni
giyohvandlikka qarshi kurashda qudratli vosita sifatida qo‘llash mumkin. Xususan,
maxsus kanallar va sahifalar orqali yoshlar o‘rtasida ma’rifiy videolar, treninglar,
interaktiv mashg‘ulotlar tashkil etish samarali bo‘ladi.
Ikkinchi navbatda, tibbiy-psixologik reabilitatsiya xizmatlarini rivojlantirish
tavsiya etiladi. Muallif ta’kidlaganidek, giyohvandlikka qarshi kurashda eng muhim
elementlardan biri bu tibbiy yordam va reabilitatsiya jarayonidir. Giyohvand
moddalar qaramligidan aziyat chekayotgan shaxslar uchun psixologik maslahatlar,
narkologik davolash, ijtimoiy qo‘llab-quvvatlash bo‘limlarini takomillashtirish
Ta'limning zamonaviy transformatsiyasi
19-to’plam 1-son may 2025
246
lozim. Davolash va reabilitatsiya jarayoni shaxsning ruhiy sog‘ligi, ijtimoiy
moslashuvi va kasbiy tayyorgarligiga qaratilishi zarur. Shu maqsadda reabilitatsiya
markazlari kengaytirilmoqda, lekin ularning sifati va soni bilan ham doimiy ish olib
borish kerak.
Bundan tashqari, huquqni muhofaza qilish organlari va jamoatchilik
o‘rtasida hamkorlik o‘rnatish muhim. Mahalla fuqarolar yig‘inlari va fuqarolar
jamoat shirkatlari profilaktika inspektorlari faoliyatini kuchaytirib, gigiyena va
tarbiya ishlari bilan shug‘ullanishi mumkin. Tibbiyot muassasalari, maktab va
kollejlarda profilaktik ko‘riklar, guruh maslahatlari joriy etilishi foydali.
Shuningdek, xalqaro hamkorlikni kuchaytirish taklif etiladi: giyohvand
moddalarning noqonuniy savdosi va iste’moli global muammo bo‘lgani bois unga
qarshi faqat milliy darajada emas, balki xalqaro tashkilotlar (BMT, JSST, MXX)
bilan birgalikda samarali chora-tadbirlar amalga oshirilishi kerak.
Xulosa qilib aytganda, giyohvandlikka qarshi kurashda kompleks yondashuv
zarur. Empirik ma’lumotlarga tayanilmagan maqolada muallif shu tamoyil asosida
ijtimoiy, huquqiy va ma’rifiy chora-tadbirlarni muvofiqlashtirish lozimligini
ko‘rsatadi. Kuchli qonunlar bilan birgalikda, ta’lim va madaniyatni rivojlantirish,
sog‘lom turmush tarziga ahamiyat berish, xalqning ongini shakllantirish va
profilaktik ishlarga e’tibor qaratish bo‘yicha aniq tavsiyalar ishlab chiqiladi. Ushbu
tavsiyalar amalga oshirilsa, jamiyatda giyohvandlik darajasini pasaytirish va kelajak
avlod salomatligini mustahkamlashga erishish mumkin.
Foydalanilgan adbiyotlar:
1.
Скворцов, В.В. (2018). Психологические аспекты вовлечения в
употребление наркотических средств. — М.: Издательство "Наука".
2.
Гуревич, В.Л. (2017). Наркотики и общество: социальные и правовые
последствия. — СПб.: Издательство "Юридическая литература".
3.
Шматко, А.С. (2019). Психотропные вещества и их воздействие на
личность. — Екатеринбург: Издательство "Уральский университет".
Ta'limning zamonaviy transformatsiyasi
19-to’plam 1-son may 2025
247
4.
Овчинников, И.И. (2016). Вовлечение молодежи в употребление
наркотических средств: причины и последствия. — Новосибирск:
Издательство "Сибирское образование".
5.
Орлов, В.П. (2020). Проблемы наркозависимости в России и пути их
решения. — М.: Издательство "Юрист".
