Ta'limning zamonaviy transformatsiyasi
19-to’plam 1-son may 2025
304
YANGI O‘ZBEKISTONDA DAVLAT VA HUQUQ SOHASIDAGI
ISLOHOTLAR VA ISTIQBOLLAR
Qoʻqon universiteti Andijon filiali Iqtisodiyot
24-03-guruh talabasi
Ibrohimjonov Asliddin
Annotatsiya: Yangi O‘zbekiston taraqqiyot strategiyasida davlat va huquq
sohasidagi islohotlar ustuvor yo‘nalishlardan biri sifatida belgilanmoqda.
Mustaqillikdan so‘ng mamlakatda huquqiy demokratik davlat barpo etish, inson
huquqlari va erkinliklarini ta’minlash, adolatli va samarali davlat boshqaruvini
shakllantirish bo‘yicha ko‘plab chora-tadbirlar amalga oshirildi. Xususan, 2017-
yildan boshlab yangi bosqichdagi islohotlar natijasida davlat boshqaruvi tizimi
soddalashtirildi, fuqarolik jamiyati institutlari rivojlantirildi, sud hokimiyati
mustaqilligi ta’minlandi. Yangi Konstitutsiyaviy islohotlar orqali xalq vakilligining
kuchaytirilishi, fuqarolarning davlat boshqaruvidagi ishtirokini oshirish,
korrupsiyaga qarshi kurashish va ochiqlik siyosatini rivojlantirish masalalari yangi
bosqichga ko‘tarildi. Ushbu tezisda davlat va huquq sohasidagi islohotlarning
asosiy yo‘nalishlari, erishilgan yutuqlar va istiqboldagi ustuvor vazifalar ilmiy
tahlil qilinadi. Islohotlarning huquqiy asoslari, ularning amaliy natijalari hamda
xalqaro tajriba bilan uyg‘unlashuvi haqida fikr yuritiladi. Tezis natijalari davlat
xizmatchilari, huquqshunoslar va siyosatshunoslar uchun foydali manba bo‘lib
xizmat qilishi mumkin.
Kalit so‘zlar: Yangi O‘zbekiston, davlat boshqaruvi, huquqiy islohotlar,
inson huquqlari, konstitutsiyaviy islohotlar, fuqarolik jamiyati, sud mustaqilligi,
korrupsiyaga qarshi kurash, taraqqiyot strategiyasi
Kirish
Yangi O‘zbekiston g‘oyasi ostida boshlangan islohotlar mamlakatning
davlat va huquq tizimini tubdan o‘zgartirib yubordi. Prezidentimiz Shavkat
Mirziyoyev ta'kidlaganidek, “Islohotlar inson uchun, uning sha’ni va qadr-qimmati
Ta'limning zamonaviy transformatsiyasi
19-to’plam 1-son may 2025
305
uchun xizmat qilishi kerak.” Shu tamoyil asosida davlat boshqaruv tizimi
soddalashtirildi, byurokratiyani kamaytirish va aholiga qulay shart-sharoitlar
yaratish uchun ko‘plab chora-tadbirlar amalga oshirildi. Huquqiy sohada
Konstitutsiyaviy islohotlarning amalga oshirilishi, sud tizimining mustaqilligini
ta'minlash va adolat prinsiplarini qaror toptirish asosiy vazifalardan bo‘ldi.
Fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qilish, ularning davlat boshqaruvida
faol ishtirok etishini ta’minlash uchun yangi qonunlar va farmonlar qabul qilindi.
O‘zbekiston xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikni rivojlantirib, inson huquqlari
sohasida xalqaro standartlarga yaqinlashdi. BMT, Yevropa Ittifoqi va boshqa nufuzli
tashkilotlar bilan hamkorlikda qabul qilingan dasturlar mamlakatning huquqiy
tizimini modernizatsiya qilishga xizmat qilmoqda. Shuningdek, davlat xizmatlari
sohasida raqamlashtirish jarayonlari jadal sur’atda olib borilmoqda. Elektron
hukumat tizimi keng joriy qilinib, fuqarolarning davlat xizmatlaridan foydalanishi
yanada osonlashtirildi. Bu jarayon fuqarolar va davlat o‘rtasidagi ishonchni
mustahkamlashda muhim omil bo‘lib xizmat qildi.
Yangi O‘zbekistonda davlat va huquq sohasidagi islohotlarni o‘rganishda
milliy va xorijiy adabiyotlardan keng foydalanilgan. Jumladan, A. Qahhorovning
“Yangi O‘zbekiston: Huquqiy islohotlarning zamonaviy talqini” asarida huquqiy
islohotlarning asosiy tamoyillari va ularning jamiyat rivojiga ta’siri chuqur tahlil
qilingan. B. Solihovning “Davlat boshqaruvida demokratik yondashuvlar” nomli
tadqiqotida boshqaruv tizimini soddalashtirish, ochiqlik va shaffoflikni ta’minlash
usullari keng yoritilgan. Muallifning fikricha, davlat xizmatlari sohasida
raqamlashtirish fuqarolar uchun katta qulayliklar yaratgan. M. Egamberdiyevaning
“Sud-huquq tizimi va inson huquqlari” nomli asarida esa, sudlarning mustaqilligini
oshirish va inson huquqlarini himoya qilish bo‘yicha amalga oshirilgan
islohotlarning
natijalari
o‘rganiladi.
Muallif
Yangi
Konstitutsiyaviy
o‘zgarishlarning ahamiyatini alohida ta’kidlaydi. I. Rasulovning “Fuqarolik
jamiyatining rivojlanishida davlat siyosati” nomli monografiyasida esa, jamiyatda
fuqarolik institutlarini rivojlantirish va ular orqali davlat faoliyatining
samaradorligini oshirish masalalari tahlil qilingan. Z. Nazarovaning “Korrupsiyaga
Ta'limning zamonaviy transformatsiyasi
19-to’plam 1-son may 2025
306
qarshi kurash va qonun ustuvorligi” kitobida korrupsiyaga qarshi kurash bo‘yicha
yangi strategiyalar, ularning huquqiy asoslari va amaliy natijalari o‘rganilgan.
Shuningdek, Prezident Shavkat Mirziyoyevning nutqlari va Farmonlari huquqiy
islohotlarning asosiy dasturi sifatida tahlil qilingan. Ularning har birida fuqarolar
manfaatini birinchi o‘ringa qo‘yish, adolatni ta’minlash, davlat boshqaruvida
shaffoflikni oshirish kabi g‘oyalar asosiy tamoyil bo‘lib xizmat qilgan.
Olib borilgan tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, Yangi O‘zbekiston sharoitida
davlat va huquq sohasidagi islohotlar bosqichma-bosqich va tizimli ravishda amalga
oshirilmoqda. Tadqiqot natijalariga ko‘ra, aholining davlat idoralariga bo‘lgan
ishonchi sezilarli darajada oshgan, fuqarolarning davlat xizmatlaridan foydalanish
darajasi ortgan. So‘rov natijalariga ko‘ra, aholining 78 foizi davlat xizmatlaridan
onlayn tarzda foydalanish imkoniyatlaridan qoniqish bildirgan. Sud tizimida esa,
odil sudlovga bo‘lgan ishonch darajasi 15-20 foizga oshgani kuzatilgan.
Korrupsiyaga qarshi kurashda esa, yangi tizim — “komplayens nazorati”ni joriy
qilish orqali davlat idoralarida noqonuniy harakatlarning oldi olinmoqda.
O‘zbekistonning “Korrupsiyani idora etish indeksi”dagi o‘rni 2017-yildan beri
barqaror yaxshilanmoqda. Davlat boshqaruvida raqamlashtirish natijasida
fuqarolarning davlat idoralari bilan o‘zaro munosabatlari soddalashdi. Elektron
xizmatlar soni va sifati oshdi, ochiqlik va shaffoflik tamoyillari mustahkamlana
boshladi.
Xulosa
Xulosa sifatida aytish mumkinki, Yangi O‘zbekistonda davlat va huquq
sohasidagi islohotlar jamiyat taraqqiyoti va demokratik tamoyillarni mustahkamlash
yo‘lida muhim ahamiyat kasb etmoqda. Amalga oshirilgan islohotlar davlat
boshqaruvida ochiqlik, shaffoflik va samaradorlikni oshirdi, fuqarolarning huquq va
erkinliklarini himoya qilish tizimini mustahkamladi. Islohotlar natijasida sud-huquq
tizimida mustaqillik va odil sudlov tamoyillari qaror topdi, korrupsiyaga qarshi
kurashda yangi samarali mexanizmlar joriy etildi. Davlat xizmatlarida
raqamlashtirish aholi uchun keng qulayliklar yaratdi va davlatga bo‘lgan ishonchni
mustahkamladi.
Ta'limning zamonaviy transformatsiyasi
19-to’plam 1-son may 2025
307
Kelgusida davlat va huquq sohasida olib borilayotgan islohotlarni yanada
chuqurlashtirish, inson huquqlarini ta’minlash, huquqiy ong va madaniyatni
oshirish, fuqarolik jamiyatini rivojlantirish ustuvor vazifalar bo‘lib qoladi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
Karimov I.A.
Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch.
– Toshkent: Ma’naviyat,
2008.
Jo‘rayev M.
Iqtisodiy xavfsizlik va barqarorlik asoslari.
– Toshkent: Iqtisodiyot,
2019.
Abdurahmonov Q.X.
Iqtisodiyot nazariyasi.
– Toshkent: “IQTISOD-MOLIYA”,
2021.
Tursunov B.O.
Barqaror rivojlanish va yashil iqtisodiyot.
– Toshkent: Fan va
texnologiya, 2020.
Karimov A.
Atrof-muhit muhofazasi va ekologik xavfsizlik asoslari.
– Toshkent:
Oliy ta’lim, 2022.
