Ta'limning zamonaviy transformatsiyasi
19-to’plam 1-son may 2025
339
MAKTABGACHA TA'LIM MUASSASASLARIDA TA’LIM
BERISH JARAYONINI SAMARALI TASHKILLASHTIRISHNING YANGI
INNOVATSION USULLARI
O'rinboyeva Nodirabegim Ilyosjon qizi
University of business and science
Nodavlat ta'lim muassasasi
Pedagogika va psihologiya kafedrasi
Pedagogika va psihologiya yo'nalishi
2-bosqich magistiranti
Annotatsiya: Ushbu tezisimizda maktabgacha ta'lim muassasalarida
tarbiyalanuvchilarga ta’lim berish jarayoni va uni tashkillashtirish usullari,
jarayonda foydalanilishi zarur bo’lgan innovatsiyalar haqida so’z borgan. Shu
bilan birga tezisimizda yosh avlodga bilim berishda maktabgacha ta’lim sohasining
tarbiyachilariga qo’yiladigan talablar va ularga yaratilinayotgan imkoniyatlar ham
yoritib o’tilgan.
Kalit so’zlar: maktabgacha ta’lim tizimi, bolalar psixologiyasi, rivojlanish,
ta’lim, tarbiya, innovatsion texnologiyalar.
Abstract: This thesis discusses the process of educating children in
preschool educational institutions and the methods of organizing it, the innovations
that need to be used in the process. At the same time, our thesis also highlights the
requirements for educators in the field of preschool education in educating the
younger generation and the opportunities created for them.
Keywords: preschool education system, child psychology, development,
education, upbringing, innovative technologies.
Аннотация: В данной диссертации рассматривается процесс
воспитания воспитанников в дошкольных образовательных учреждениях,
методы его организации, а также инновации, которые следует использовать
в этом процессе. В то же время в нашей диссертации освещаются
Ta'limning zamonaviy transformatsiyasi
19-to’plam 1-son may 2025
340
требования, предъявляемые к педагогам дошкольных учреждений, и
возможности, которые им предоставляются в деле воспитания
подрастающего поколения.
Ключевые слова: система дошкольного образования, детская
психология, развитие, образование, воспитание, инновационные технологии.
KIRISH
Maktabgacha ta'lim mutaxassislari ta'lim tizimida innovatsion g'oyalarni
yaratish va joriy etish zamonaviy bolalar bog'chasini rivojlantirish uchun zaruriy
shartdir degan fikrga kelishib olishadi.
Zamonaviy maktabgacha ta'lim muassasasida innovatsiyalarni tashkil etish
va mazmunining dolzarbligi shubhali emas. Innovatsion jarayonlar maktabgacha
ta'limning rivojlanishidagi muntazamlik va muassasaning ishidagi bunday
o'zgarishlarga tegishli bo'lib, uning xodimlarining faoliyati va fikrlash tarzining
o'zgarishi bilan birga keladi, tizimning bir davlatdan o'tishiga olib keladigan yangi
barqaror
elementlarni
(yangiliklarni)
joriy
etish
muhitiga
kiritadi.
Bugungi kunda ta'lim sohasida ko'plab yangiliklar mavjud boshqa tabiatdagi,
yo'nalishi va ahamiyati, katta yoki kichik davlat islohotlari olib borilmoqda,
tashkilot va tarkibga innovatsiyalar, o'qitish usullari va texnologiyalari kiritilmoqda.
Innovatsion faoliyat muammosini nazariy o'rganish ushbu jarayonning o'z-o'zidan
ketishi va uni samarali boshqarish uchun ta'limni yangilash, uni tushunish va
yangilash uchun asos bo'lib xizmat qiladi.
O'quv jarayonida innovatsion texnologiyalarni joriy etish Psixofizik yosh
xususiyatlarini hisobga olgan holda, maktabgacha tarbiyachilar tomonidan har doim
ijobiy seziladi, ular faoliyatni osongina o'zgartiradilar. O'z navbatida, tashabbus
pedagogik kompozitsiya Ota-ona jamoatchiligi, bolalar bog'chasini o'quvchilarning
oilalari bilan o'zaro ta'siri mexanizmlarini takomillashtirish zarurati, shuningdek,
muhim ahamiyatga ega. Mutaxassislarning ta'kidlashicha, shtatlardagi innovatsion
texnologiyalar nafaqat mumkin, balki ehtiyoj ham. Biroq, buni yodda tutish kerak
pedagogik texnologiyalarMaktabgacha bolalarning o'quv jarayonida qo'llanilishi
mumkin, bir nechta qat'iy talablar berildi.
Ta'limning zamonaviy transformatsiyasi
19-to’plam 1-son may 2025
341
Maktabgacha yoshi
- bu bolaning atrofida dunyoni faol o'rganadigan davr.
Maktabgacha yoshdagi bolalar o'zlarining psixologik rivojlanish xususiyatlariga
ega. Yurish boshlaganida, bola juda ko'p kashfiyotlar qiladi, xonada, ko'chada,
bolalar bog'chasida joylashgan narsalar bilan tanishadi. Turli narsalarni yig'ish,
ularni o'rganish, mavzudan kelib chiqqan tovushlarni tinglash, bu ob'ektning qaysi
fazilatlari va xususiyatlari borligini biladi. Olimlar ushbu yoshlik davrida bolaning
bu ma'lumotni esga olishini, bundan keyin u hayotda hech qachon eslamasligini
isbotladi. Bola ufqlarini kengaytira oladigan har qanday narsaga qiziqish
uyg'otadigan davrdir va bu uning atrofidagi dunyoni qo'llab-quvvatlaydi. Umuman
olganda, maktabgacha yoshdagi yoshlar xotirjamlik hissi bilan ajralib turadi. Chunki
bu yoshdagi bola unga qiziq bo'lmagan ishni bajarolmaydi. Bu asrda, maktabgacha
tarbiyachilarning boshqalarga va o'zlariga bo'lgan munosabati muhim ko'rsatkichdir.
Maktabgacha ta`limning maqsadi
– bolalarni maktabdagi o’qishga
tayyorlash, bolani sog’lom, rivojlangan, mustaqil shaxs bo’lib shakllantirish,
qobiliyatlarini ochib berish, o’qishga, tizimli ta`limga bo’lgan ishtiyoqini
tarbiyalashdir. Maktabgacha ta`lim muassasasida bolalarning hayoti va sog’lig’ini
muhofaza qilish maktabgacha ta`lim muassasasi hamda shtatdagi tibbiyot xodimlari,
shuningdek maktabgacha ta`lim muassasasiga biriktirilgan sog’liqni saqlash
organlarining tibbiyot xodimlari tomonidan amalga oshiriladi. Maktabgacha ta`lim
muassasasida bolalarning hayoti va sog’lig’ini muhofaza qilishni tashkil etish tartibi
va qoidalari, maktabgacha ta`lim muassasasiga bolalarni olib kelish va olib ketish
qoidalari, maktabgacha ta`lim muassasasi binolarida xavfsizlikni tashkil etishga oid
talablar, maktabgacha ta`lim muassasasida yong’in xavfsizligini tashkil etishga oid
talablar, hudud xavfsizligiga bo’lgan talablar “Maktabgacha ta`lim muassasalarida
bolalarning hayoti va sog’lig’ini muhofaza qilishni tashkil etish tartibi to’g’risida
Nizom” bilan tartibga solinadi.
Maktabgacha ta'lim muassasasi faoliyatining ikkita asosiy usuli mavjud.
Quyida har bir turdagi asosiy xususiyatlar va ularning o'ziga xos xususiyatlari
keltirilgan.
Ta'limning zamonaviy transformatsiyasi
19-to’plam 1-son may 2025
342
Rivojlanish rejimida maktabgacha yoshdagi bolalarning faoliyati maqsadli,
muntazam, uzluksiz va qaytarib bo'lmaydigan jarayon bo'lib, ko'p bosqichli
tashkiliy, madaniy va ijodiy yo'naltirilganlik va doimiy ravishda kengayib boradigan
rivojlanish potentsialidan foydalanish bilan ajralib turadi. Yana bir jihat ushbu o'tish
davrining sifat jihatlari bilan bog'liq: innovatsiyalar erta bolalikni parvarish qilishda
shoshilinch ehtiyojlar va imkoniyatlarga qanchalik mos keladi.
Shu sababli, maktabgacha tarbiya muassasalarini rivojlantirishdagi dolzarb
muammolarni
aniqlash
masalasi
eng
muhim
masalaga
aylanmoqda.
bolalarning individual rivojlanishini har tomonlama qo'llab-quvvatlashni tashkil
etish o'quv jarayoniga, uni rejalashtirishga va bolalar bog'chasi faoliyatini dasturiy
va uslubiy qo'llab-quvvatlashga har xil yondoshishni talab qiladi.
Maktabgacha ta’lim muassasalari – O’zbekiston Respublikasidagi ta`lim
muassalarining turi bo’lib, turli yo’nalishdagi maktabgacha bo’lgan davrdagi
umumta`lim dasturlarini amalga oshiradi. Maktabgacha ta`lim muassasalari 2
yoshdan 7 yoshgacha bo’lgan bolalarni tarbiyalashni, o’qitishni, nazorat qilishni,
parvarishlashni va sog’lomlashtirishni ta`minlaydi. Maktabgacha ta`lim
muassasasining ish tartibi va u yerda bolalarning bo’lish davomiyligi davlatning
maktabgacha ta`lim sifat va darajasiga bo’lgan talablari, nizom, maktabgacha ta`lim
muassasasi va ota-onalar orasida tuzilgan shartnoma, hamda ta`sischilar tomonidan
belgilanadi.
Zamonaviy maktabgacha ta'lim muassasasida innovatsion menejment
quyidagilarni
o'z
ichiga
oladi:
innovatsiyalar rejalari va dasturlarini ishlab chiqish;
innovatsion mahsulotni ishlab chiqish va uning amalga oshirilishini
monitoring qilish;
yangi mahsulotlarni yaratish bo'yicha loyihalarni ko'rib chiqish;
yagona innovatsion siyosatni amalga oshirish - barcha tarkibiy
bo'linmalar faoliyatini muvofiqlashtirish;
Ta'limning zamonaviy transformatsiyasi
19-to’plam 1-son may 2025
343
innovatsion jarayonlarning moliyaviy va moddiy ta'minoti;
innovatsiyalarni amalga oshiradigan xodimlarni boshqarish;
innovatsion muammolarni kompleks hal qilish uchun maqsadli
guruhlarni yaratish.
XULOSA
O'qituvchilar, kompyuterlar savodxonligini muvaffaqiyatli o'zlashtirgan,
o'quvchilar uchun keng imkoniyatlarni ochishi mumkin va bu faqat taqdimotlar va
o'qitish roliklarini namoyish etish bilan cheklanmaydi. Mahalliy rivojlanayotgan
dasturlarning ulkan tanlov sharoitida otaonalar yoshga to'liq javob beradigan
narsalarni tanlash juda qiyin va ta'lim ehtiyojlari ta’minlanadi. Vakolatli fikrni olish
bu masala faoliyat uchun maqbul sharoitlarni yaratishga imkon beradi yoshni
rivojlantirish bolalar, oilaviy vakillarning oilaviy vakillari bilan samarali
hamkorlikni barpo etish uchun zaruriy narsalarni yaratadilar, ota-onalarning
nazarida o'qituvchining nufuzini oshiradi.
REFERENCES
1. Ziyamuhammedov, Bo'ri, Mamarajab Tojiyev. Pedagogik texnologiya-
zamonaviy o'zbek milliy modeli. Toshkent. 2009.y
2. "Kitobim-oftobim" Toshkent. "O'qituvchi" nashriyoti, 2008 yil.y
3. Azizxo'jayeva N. N. pedagogik texnologiyalar va pedagogik mahorat. Toshkent.
2006.y
4.https://www.researchgate.net/publication/228802472_Preschool_Education_Stud
ies_ A_Bibliography_Organized_by_Research_Strengths
5.
http://www.ibe.unesco.org/en/glossary-curriculum-terminology/p/pre-
primaryeducation-or-preschool-education
