Ta'limning zamonaviy transformatsiyasi
19-to’plam 1-son may 2025
20
GINGKO BILOBA O’SIMLIGINING TARQALISHI VA
AHAMIYATI
Muxtorova Muslimaxon Davlatjon qizi
ADPI Biologiya yo’nalishi 101-guruh talabasi
Abstract: This study analyzes the distribution of Ginkgo biloba and its
biological, medicinal, ecological, and cultural significance. The tree's ancient
heritage and modern applications underscore its importance for future scientific
research.
Аннотация: Данная работа анализирует распространение
Ginkgo biloba и его биологическое, медицинское, экологическое и культурное
значение. Древность этого вида и его современные применения подчеркивают
его важность для будущих научных исследований.
Keywords: Ginkgo biloba, medicinal, pharmacology, medicine,
ecology.
Ключевые слова: Гинкго билоба, лекарственный, фармакология,
медицина, экология.
Ginkgo biloba — qadimgi o‘simliklardan biri bo‘lib, dunyoda saqlanib
qolgan yagona yapon yong‘og‘i turidir. Uning tarixi 200 million yildan ortiq vaqtga
borib taqaladi va ko‘pincha “tirik qoldiq” deb ataladi. Ginkgo biloba asosan Xitoy,
Yaponiya va Koreyada tarqalgan bo‘lsa-da, bugungi kunda dunyoning ko‘plab
mintaqalarida dekorativ va dorivor maqsadlarda yetishtiriladi. Ushbu o‘simlik
biologik va farmakologik jihatdan muhim ahamiyatga ega. Uning barglari tarkibida
flavonoidlar va terpenoidlar mavjud bo‘lib, ular asab tizimini mustahkamlash, qon
aylanishini yaxshilash va keksayish jarayonlarini sekinlashtirishga yordam beradi.
Shu sababli Ginkgo biloba an’anaviy va zamonaviy tibbiyotda keng qo‘llaniladi.
Mazkur mavzu bo‘yicha tadqiqotlar Ginkgo bilobaning tabiiy tarqalishi, o‘simlik
sifatidagi xususiyatlari hamda inson salomatligiga ta’sirini o‘rganishga qaratilgan.
Ginkgo biloba o‘zining mustahkamligi va turli iqlim sharoitlariga moslasha olish
Ta'limning zamonaviy transformatsiyasi
19-to’plam 1-son may 2025
21
xususiyati bilan ajralib turadi. Bu daraxtni yetishtirish va parvarishlash quyidagi
bosqichlarni o‘z ichiga oladi. Ginkgo biloba yaxshi drenajlangan, unumdor va
neytral yoki ozgina kislotali tuproqlarda yaxshi o‘sadi. Urug‘ yoki ko‘chat orqali
yetishtirilishi mumkin. Urug‘dan o‘stirish ko‘proq vaqt talab qiladi, shuning uchun
ko‘chat ekish tezroq natija beradi. Quyosh nuri ko‘p tushadigan joylarni yaxshi
ko‘radi, soyali hududlarda sekin o‘sadi. Yosh ko‘chatlar muntazam sug‘orib turilishi
kerak, ayniqsa, quruq iqlimli hududlarda. Voyaga yetgan daraxtlar qurg‘oqchilikka
chidamli bo‘lib, ortiqcha sug‘orishni talab qilmaydi. O‘g‘itlash mavsumiga qarab
amalga oshiriladi – bahorda azotga boy o‘g‘itlar, kuzda esa kaliy va fosforli o‘g‘itlar
berish tavsiya etiladi. Ginkgo biloba tabiiy ravishda ko‘pgina kasallik va
zararkunandalarga chidamli bo‘lsa-da, ba’zi holatlarda qo‘ziqorin kasalliklari yoki
barglarni zararlovchi hasharotlar uchrashi mumkin. Shu sababli, daraxtni sog‘lom
saqlash uchun vaqt-vaqti bilan tekshiruv o‘tkazish va zarur hollarda biologik yoki
kimyoviy vositalardan foydalanish lozim.
Ginkgo bilobaning atrof-muhit va ijtimoiy hayotdagi roli: Ginkgo biloba
shaharlarda ekologik muhitni yaxshilash uchun ekiladi, chunki u havoni tozalash,
karbonat angidridni yutish va kislorod ishlab chiqarish xususiyatiga ega.
Atmosferadagi zararli gazlarga va ifloslanishga juda chidamli bo‘lib, shahar
ko‘chalarida va sanoat zonalarida ham yaxshi o‘sadi. Madaniy va diniy ahamiyati:
Xitoy va Yaponiyada Ginkgo biloba muqaddas daraxt hisoblanadi va ko‘p asrlardan
beri ibodatxonalar yaqinida ekiladi. Uzoq umr ko‘rish va donishmandlik ramzi
sifatida qadrlanadi. Ko‘pgina Sharq mamlakatlarida bu daraxt abadiylik va
bardavomlik timsoli deb qaraladi. Iqtisodiy va farmatsevtika sanoatidagi o‘rni:
Ginkgo biloba barglaridan olinadigan ekstrakt farmatsevtika sanoatida faol
ishlatiladi. Uning dorivor moddalaridan tayyorlangan tabletkalar, damlamalar va
choylar turli sog‘liq muammolariga qarshi qo‘llaniladi. Bu o‘simlik kosmetika
sanoatida ham teri qarishini sekinlashtiruvchi mahsulotlar tarkibida qo‘llaniladi.
Xulosa: Ginkgo biloba insoniyat uchun katta ahamiyatga ega bo‘lgan
noyob o‘simliklardan biridir. U nafaqat tabiiy muhitni yaxshilashga, balki tibbiyot,
farmatsevtika va iqtisodiyot sohalarida ham keng qo‘llanilishiga ega. Bugungi
Ta'limning zamonaviy transformatsiyasi
19-to’plam 1-son may 2025
22
kunda uning dorivor xususiyatlari va ekologik ahamiyati bo‘yicha tadqiqotlar davom
etmoqda, bu esa kelajakda yanada samarali foydalanish imkonini yaratadi. Shu
sababli, Ginkgo bilobani asrash, uni kengroq targ‘ib qilish va yetishtirish global
ekologik muammolarni hal qilishda muhim qadam bo‘lib xizmat qiladi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1. Иванов С. А. «Лекарственные растения: энциклопедический
справочник» – Москва: Издательство Наука, 2018.
2. Li, W., & Zhang, Y. “Pharmacological Effects of Ginkgo Biloba Extract: A
Comprehensive Review” – Journal of Herbal Medicine, 2020.
3. O‘zbekiston Respublikasi O‘simlikshunoslik instituti. “Dorivor o‘simliklar
biologiyasi va ularning amaliyoti” – Toshkent: Fan, 2019.
4. Singh, B., & Kaur, P. “Ginkgo Biloba and Brain Health: Neuroprotective
Properties” – International Journal of Neuroscience, 2021.
5. Qoraboyev A. M. “Ginkgo biloba o‘simligining farmakologik xususiyatlari” –
O‘zbekiston tibbiyot jurnali, 2022.
