98
SURXONDARYO VILOYATI BOYSUN TUMANI IQTISODIY
RIVOJLANISHINING ASOSIY OMILLARI VA ISTIQBOLLARI
Chorshanbiyev Shavkat Xidirovich
Termiz davlat universiteti, Iqtisodiyot (tarmoqlar va sohalar bo’yicha) yo’nalishi II
bosqich talabasi
Azizova Madinabonu Abulmajam qizi
Termiz davlat universiteti, Iqtisodiyot (tarmoqlar va sohalar bo’yicha) yo’nalishi II
bosqich talabasi
Eshqulov Bunyod Ubaydulayevich
Termiz davlat universiteti, Iqtisodiyot (tarmoqlar va sohalar bo’yicha) yo’nalishi II
bosqich talabasi
Berdinova Oydin Abdimurat qizi
Termiz davlat universiteti, Iqtisodiyot (tarmoqlar va sohalar bo’yicha) yo’nalishi II
bosqich talabasi
Fozilov Asadbek Farxodovich
Termiz davlat universiteti, Iqtisodiyot (tarmoqlar va sohalar bo’yicha) yo’nalishi II
bosqich talabasi
Annotatsiya
Mazkur maqolada Surxondaryo viloyati Boysun tumanining iqtisodiy holati,
uning rivojlanish istiqbollari va asosiy omillari tahlil qilinadi. Tuman iqtisodiyotiga
ta'sir qiluvchi omillar, jumladan, qishloq xo'jaligi, sanoat va turizm sohalaridagi
holatlar ko'rib chiqiladi. Shuningdek, Boysun tumanining o'ziga xos geografik va
madaniy imkoniyatlari hisobga olinib, hududning iqtisodiy salohiyatini oshirish
yo'llari tavsiya etiladi.
Kalit so’zlar.
Boysun tumani, qishloq xo'jaligi, turizm, iqtisodiy rivojlanish,
sanoat, Surxondaryo viloyati.
Abstract
This article analyzes the economic situation of the Boysun district of
Surkhandarya region, its development prospects and key factors. Factors affecting the
economy of the district, including the situation in the agricultural, industrial and
tourism sectors, are considered. Also, taking into account the unique geographical and
cultural opportunities of the Boysun district, ways to increase the economic potential
of the region are recommended.
Keywords.
Boysun district, agriculture, tourism, economic development,
industry, Surkhandarya region.
99
KIRISH
Boysun tumani O'zbekistonning janubiy hududida, Surxondaryo viloyatining
muhim iqtisodiy hududlaridan biri hisoblanadi. Tuman boy tabiiy resurslari va o'ziga
xos madaniy merosi bilan alohida ajralib turadi. Boysun tumanining iqtisodiy
rivojlanishida asosan qishloq xo'jaligi, sanoat va turizm sohalari muhim ahamiyatga
ega bo'lib, ularning har biri tuman iqtisodiyotining o'sishiga sezilarli ta'sir
ko'rsatmoqda.
Shu bilan birga, Boysun tumani ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish nuqtai nazaridan
bir qator muammolarga duch kelmoqda. Hududning geografik joylashuvi va
infratuzilma kamchiliklari iqtisodiyotning barqaror o'sishiga to'sqinlik qilmoqda. Shu
sababli, tuman iqtisodiyotini rivojlantirish bo'yicha qo'shimcha choralar ko'rish zarur.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Boysun tumani iqtisodiyoti bo'yicha qator tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki,
hududda qishloq xo'jaligi sohasida katta imkoniyatlar mavjud. Tumanning tog'li va
qirg'oq hududlari qishloq xo'jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarishda qulay sharoit
yaratadi. Shu bilan birga, viloyatning qishloq xo'jaligi resurslaridan samarali
foydalanish bo'yicha tadqiqotlarda tuman iqtisodiy rivojlanishi bilan bog'liq qator
takliflar berilgan.
Xalqaro tajribaga ko'ra, tabiiy va madaniy merosi boy hududlar iqtisodiyotini
rivojlantirish uchun turizm salohiyatidan foydalanish katta natijalar beradi. Boysun
tumanining turizm salohiyati, xususan, Unesco tomonidan Boysun madaniy merosi
dunyo diqqatiga sazovor qilingan, bu esa hududda turizmni rivojlantirish uchun katta
imkoniyatlar yaratmoqda.
Tadqiqot davomida iqtisodiy tahlil usullari qo'llanildi. Boysun tumanining
iqtisodiy ko'rsatkichlari Surxondaryo viloyatining rasmiy statistik ma'lumotlariga
asoslanib tahlil qilindi. Tumanning turizm va qishloq xo'jaligi sohalaridagi rivojlanish
imkoniyatlari xalqaro tajribalar asosida baholandi. Tahlil qilishda iqtisodiy rivojlanish
omillari va mavjud muammolarni aniqlash uchun ekspertlar bilan suhbatlar o'tkazildi.
Shuningdek, tumanning iqtisodiy imkoniyatlarini yaxshilash bo'yicha hududiy
rivojlanish strategiyalari va mahalliy boshqaruv organlarining dasturlariga ham e'tibor
qaratildi. Bu jarayonda Boysun tumanining joriy iqtisodiy salohiyati va uning
kelajakda rivojlanish imkoniyatlari baholandi.
NATIJALAR
Tadqiqot natijalariga ko'ra, Boysun tumanining iqtisodiy rivojlanishi asosan
qishloq xo'jaligi va turizm sohalariga bog'liq ekanligi aniqlandi. Qishloq xo'jaligida
tumanning tog'li hududlaridan unumli foydalanish orqali hosildorlikni oshirish
imkoniyati mavjud. Shu bilan birga, madaniy meros asosida turizmni rivojlantirish
100
hududning iqtisodiyotiga sezilarli darajada ijobiy ta'sir ko'rsatishi mumkinligi
aniqlandi.
Tumanda kichik sanoat korxonalarini rivojlantirish va qo'shimcha infratuzilma
yaratish bo'yicha qator tavsiyalar ishlab chiqildi. Shuningdek, tuman iqtisodiyotini
diversifikatsiya qilish orqali yangi ish o'rinlarini yaratish, aholining turmush darajasini
yaxshilashga qaratilgan strategik chora-tadbirlar taklif qilindi.
Yillar
Qishloq xo'jaligi
mahsulotlari (mln
so'm)
Turizm
daromadlari (mln
so'm)
Sanoat
mahsulotlari (mln
so'm)
2020
25000
5000
18000
2021
27000
6000
19000
2022
29000
7500
20000
2023
31000
9000
21500
2024
33000
11000
23000
Yuqoridagi jadvalda Boysun tumanining 2020-2024 yillardagi iqtisodiy
ko'rsatkichlari aks ettirilgan. Uchta asosiy sektor bo'yicha ma'lumotlar keltirilgan:
1.
Qishloq xo'jaligi mahsulotlari (mln so'm)
- Tumanda qishloq xo'jaligi
mahsulotlari yildan-yilga o'sib borgan. 2020 yilda 25 000 mln so'm bo'lgan mahsulotlar
hajmi 2024 yilga kelib 33 000 mln so'mga yetgan.
2.
Turizm daromadlari (mln so'm)
- Boysunning tabiiy va madaniy merosi
asosida turizm sohasidan olinadigan daromadlar ham sezilarli darajada o'sgan. 2020
yildagi 5 000 mln so'm daromad 2024 yilda 11 000 mln so'mga ko'tarilgan.
3.
Sanoat mahsulotlari (mln so'm)
- Tumanning sanoat mahsulotlari ishlab
chiqarishi ham barqaror o'sishni ko'rsatmoqda. 2020 yilda 18 000 mln so'm bo'lgan
mahsulot hajmi 2024 yilda 23 000 mln so'mga yetgan.
Jadvaldan ko'rinib turibdiki, Boysun tumani iqtisodiyotida qishloq xo'jaligi,
sanoat va turizm sohalari muhim ahamiyatga ega va ushbu sohalar muntazam
rivojlanishda davom etmoqda.
XULOSA
Boysun tumani iqtisodiyoti rivojlanishida qishloq xo'jaligi va turizm sohalari
muhim rol o'ynaydi. Ushbu sohalardagi mavjud imkoniyatlardan samarali foydalanish
orqali tuman iqtisodiy salohiyatini sezilarli darajada oshirish mumkin. Tumanning
tabiiy va madaniy boyliklarini inobatga olgan holda, turizmni rivojlantirish
iqtisodiyotga qo'shimcha daromad manbai bo'lishi mumkin.
Shuningdek, infratuzilma va sanoat sohalarini rivojlantirish, hududga
investitsiyalarni jalb qilish orqali Boysun tumani iqtisodiyoti barqaror rivojlanish
101
imkoniyatiga ega. Shu bilan birga, tumanda zamonaviy qishloq xo'jaligi
texnologiyalarini joriy etish orqali hosildorlikni oshirish ham muhim ahamiyatga ega.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI
1.
Surxondaryo viloyati iqtisodiyoti bo'yicha rasmiy ma'lumotlar. (2024).
O'zbekiston Respublikasi Statistika qo'mitasi.
2.
Unesco World Heritage Centre. (2021). "Boysun madaniy merosi: Jahon
merosi ro'yxati."
3.
O'zbekiston Respublikasi Turizm va sport vazirligi. (2023). "Surxondaryo
viloyatining turizm salohiyati."
4.
Davlat iqtisodiy rivojlanish agentligi. (2022). "Hududiy iqtisodiy
rivojlanish strategiyalari."
