THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
149
HUQUQ NORMALARINI SHARHLASH USULLARI
Ismaylov Raxat Aminbayevich
Berdaq nomidagi Qoraqalpoq davlat universiteti
mustaqil izlanuvchisi
E-mail: Ismaylov7676@mail.ru
https://doi.org/10.5281/zenodo.15425744
Annotatsiya:
Ushbu tezisda muallif tomonidan huquq normalarini
sharxlash usullari bilan bog‘liq bo‘lgan ilmiy qarashlar muhokama qilingan. Shu
bilan birga muallif o‘zining ushbu mavzuga oid fikr-mulohazalarini ham bayon
qilish orqali o‘z taklif va xulosalarini asoslashga harakat qilgan.
Kalit so‘zlar:
qonun, norma, qoida, huquqiy madaniyat, sharx.
Qonunchilikni sharhlash usuli deganda huquqiy qoidalarni aniq tushunib
olish uchun subyekt tomonidan ongli yoki ixtiyoriy ravishda foydalanilgan
huquqiy normalar ma’nosini anglashning maxsus vosita hamda ususllari
tushuniladi[1].
A.Saidov va U.Tojixonovlarning fikricha, huquqni sharhlash usuli subyekt
tomonidan huquqiy ko‘rsatmalarga binoan aniqlikka erishish maqsadida ongga
va hissiyotga asoslangan ravishda huquq normalarining mazmunini bilishning
maxsus yo‘llaridir[2].
Yuridik adabiyotlarda huquqni sharhlash usullari turli me’zonlar asosida
tasniflanadi. Lekin, bu borada yagona bir fikr, dunyoqarash shakllanmagan. Ba’zi
olimlar an’anaviy tasniflanishni qo‘llab, huquqni sharhlash usullariga grammatik
(filologik), tizimli (sistemali), mantiqiy va tarixiy usullarni kiritadilar[3]. Boshqa
huquqshunoslar huquqni mantiqiy sharhlash usulini alohida usul sifatida tan
olmaydilar. Ularning fikricha, huquqni sharhlashning barcha usullari mantiq
qonunlariga asoslanadi[4].
Yuqoridagilarni umumlashtirgan holda huquqni sharhlashning quyidagi
usullarini ajratib ko‘rsatish mumkin. Bular quyidagilar: grammatik sharhalash,
mantiqiy sharhlash, tizimli sharhlash, maxsus-yuridik sharhlash, tarixiy-siyosiy
sharhlash, teleologik sharhlash.
Sharhlovchi aktlarni huquq sohalari bo‘yicha ham tasniflash mumkin:
konstitutsiyaviy huquq, jinoyat huquqi, fuqarolik huquqi va boshqalar.
Yuridik fan va amaliyotda talqin qilishning quyidagi usullari ajratiladi:
- grammatik (falsafiy, lingvistik, matn);
- tizimli;
- mantiqiy;
- tarixiy va siyosiy;
- maxsus huquqiy;
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
150
- teleologik (maqsadli);
- funksional.
Har bir qonunchilik hujjati ushbu hujjatni qabul qiluvchining so‘z bilan
ifodalangan fikrini ifodalaydi. Fikrni ifodalovchi so‘zlar esa mustaqil ma’noga
ega. Biroq ular boshqa so‘zlar bilan ma’lum mantiqiy bog‘lanishda bo‘lib, buning
natijasida umumiy tuzilishga bo‘ysunuvchi cheklangan ma’no oladi.
Grammatik usul
normativ-huquqiy hujjat matni va uning so‘zma-so‘z
mazmunini tahlil qilish asosida huquqiy normaning ma’nosini tushunishdan
iborat. Qonun chiqaruvchining fikri so‘z, ibora, tushunchalar bilan kiyinib, ular
mantiqiy bog‘lanish orqali bog‘langanligi sababli, avvalo, ularning mohiyatini
tashkil etuvchi terminologik va grammatik mazmunini aniqlab olish zarur[5]. Bu
jarayon normativ-huquqiy hujjatning alohida tushunchalari va atamalarining
ma’nosini oydinlashtirish bilan bog‘liq.
Grammatik sharhlash usuli huquqiy hujjat matnining morfologik va
sintaktik tuzilishini tushunib olishga yo‘naltirilgan maxsus qoidalar yig‘indisidir.
Ular normativ-huquqiy hujjatlarda til qoidalari asosida mustahkamlab qo‘yilgan
bo‘ladi. Sharhlovchi subyekt huquq normalarining mazmunini tushunib olish
uchun til qoidalarini bilishni, ya’ni normativ-huquqiy hujjat qaysi tilda tuzilgan
bo‘lsa, o‘sha tilning qonun-qoidalarini mukammal egallash kerak.
Mazkur usul yordamida matnning grammatik ma’nosi, undan alohida so‘z
va terminlarning ma’nosi tushunib olinadi va tushuntirib beriladi. Bunda ot va
sifatning turi, soni, kelishiklari, fe’lning shaxsi, vaqti, soni va turi,
qo‘llanilayotgan bog‘lovchi, tinish belgilari, gap bo‘laklari va boshqa shu
kabilarning ahamiyati aniqlab olinadi.
So‘z va atamalarning ma’nosini tushunib bo‘lgach, qonun ustuvorligi
shakllantiriladigan jumlalarning ma’nosi o‘rnatiladi, buning uchun so‘zlarning
grammatik shakllari (shaxs, son, va boshqa) solishtiriladi, so‘zlar orasidagi
bog‘lanishlar va gaplar aniqlanadi, gapning sintaktik va morfologik tuzilishi
aniqlanadi.
Normaning mazmuni to‘g‘ri tushunilishi uchun barcha tinish belgilarining,
bog‘lovchi yoki ko‘makchilarning ma’nosi va matndagi vazifasini aniqlash zarur.
Masalan, “va” bog‘lovchisi bilan ikki yoki undan ortiq shartning mavjudligi talab
qilinadi, “yo”, “yoki” bog‘lovchisi esa bunday qoidada ko‘rsatilgan shartlardan
faqat bittasi bajariladi.
Huquqiy norma tarkibidagi ayirma va bog‘lovchi qo‘shma gaplarning to‘g‘ri
ma`nosini o‘rnatish zarur. Huquqiy normalarni matnli loyihalashda qonun
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
151
chiqaruvchi tomonidan bu qo‘shma birikmalarning turli tartiblarda qo‘llanilishi,
ularning boyligi ular bajaradigan vazifalarni aniq tushunishni taqozo etadi[6].
Grammatik sharhlash usulining bir qator qoidalari ishlab chiqilgan:
qonundagi so‘z va iboralarga, agar ularni turlicha talqin qilish uchun asoslar
mavjud bo‘lmasa, tegishli adabiy tildagi ma’nosi berilishi kerak;
agar normativ-huquqiy hujjatda ma’lum bir tushunchaning ta’rifi berilgan
bo‘lsa, u oddiy tildagi ma’nosiga qaramay, aynan shu ma’noda tushunilishi
kerak;
huquq ijodkorligi subyekti tomonidan huquqning bir sohasi uchun
belgilangan atamaning ma’nosi yetarli asoslarsiz boshqa sohalarga ham
kengaytirilishi mumkin emas;
agar qonunda atamaning ma’nosi belgilanmagan bo‘lsa, u holda uning
yuridik fan va amaliyotda qo‘llanilayotgan ma’nosi berilishi kerak;
bir normativ-huquqiy hujjatdagi bir xil formulalarga, agar ushbu hujjatdan
boshqacha qoida nazarda tutilgan bo‘lmasa, boshqa ma’no berilishi mumkin
emas;
yetarli asoslarsiz turli atamalarga bir xil ma’no berish mumkin emas;
qonunning alohida so‘zlarini ortiqcha deb talqin qilish mumkin emas.
Huquqshunos olim S.Slipenko huquqni qo‘llovchi subyekt huquqni
Grammatik usulga tayanib sharhlash jarayonida quyidagi tartib va qoidalarga
amal qilishi kerakligini ta’kidlaydi:
Birinchi qoida. So‘z va iboralar faqat talqin qilingan normani o‘z ichiga
olgan qonun tomonidan berilgan ma’noda tushunilishi kerak. Ammo agar
birinchi qoidani qo‘llash natijasida atamaning ma’nosini aniqlashning iloji
bo‘lmasa, ikkinchi qoida qo‘llaniladi.
Ikkinchi qoida. So‘z va iboralar faqat qonun chiqaruvchi qonunning bir
sohasi doirasida, masalan, fuqarolik huquqi sohasida bergan ma’noda
tushunilishi va qo‘llanilishi kerak.
Uchinchi qoida. Qonun chiqaruvchi tomonidan huquqning bir sohasi uchun
belgilangan atamaning ma’nosi yetarli asoslar mavjud bo‘lgandagina boshqa
sohalarga ham kengayishi mumkin. Bunday etarli asoslar, masalan: qonunga
to‘g‘ridan-to‘g‘ri murojaat qilish, huquqning bir tarmog‘ining boshqa huquq
sohasiga tegishli atamani qo‘llashi, uning ma’nosini tushunishning boshqa
usulining yo‘qligi bo‘lishi mumkin.
To‘rtinchi qoida. Agar qonun hujjatlarida huquqiy atamalarning ma’nosi u
yoki bu tarzda belgilanmagan bo‘lsa, ularga yuridik fan va amaliyotda mavjud
bo‘lgan ma’no beriladi. Ammo agar bu maxsus huquqiy bo‘lmagan atamalar
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
152
bo‘lmasa, unda so‘z va iboralarga tegishli adabiy tilda mavjud bo‘lgan ma’no
berilishi kerak. Fuqarolik huquqi normasining talqini ushbu bosqichda quyidagi
printsiplarga amal qilishi kerak: bir xil qonunning bir xil atamalariga, agar
qonunning o‘zidan kelib chiqmasa, turli xil ma’nolarni berish mumkin emas;
turli atamalarga yetarli sababsiz bir xil ma’no berish mumkin emas[7].
Grammatik usul boshqalardan oldin turadi va asosan ularning natijalarini
oldindan belgilaydi. Biroq, shuni hisobga olish kerakki, ularning hech bir
texnikasi boshqalar bilan bog‘lanmasdan, alohida holatda mumkin emas.
Huquqni sharhlashning
tizimli
usuli huquq tizimi, ya’ni huquqning huquqiy
normalardan tashkil topganlik xususiyatidan kelib chiqadi. U huquqiy
normaning ma’nosini, uning huquq tizimidagi o‘rnini, huquq instituti va huquq
sohasini, boshqa normalar bilan bog‘liqligini hisobga olgan holda tushunishni
ifodalaydi. Tizimli sharhlanganda, sharhlangan huquq normasi bitta normativ-
huquqiy hujjatda ham, boshqa normativ-huquqiy hujjatlarda ham mavjud
bo‘lgan boshqa qoidalar bilan taqqoslanadi. Huquqni muhofaza qilish faoliyati
jarayonida me’yoriy hujjatning umumiy va maxsus qismlari normalari
o‘rtasidagi bog‘liqlikni doimo eslab turish kerak (bu nafaqat kodekslangan
aktlarga taalluqlidir, bu erda ikkita ko‘rsatilgan bo‘limga aniq bo‘linish mavjud -
deyarli har bir normativ hujjat. Huquqning umumiy va maxsus normalari bilan
bog‘liqligi, mazmuni boshqa huquqiy qoidalarga murojaat qilmasdan, odatda
oshkor etilishi mumkin bo‘lmagan havola va umumiy elementlarga ega huquqiy
normalarning mavjudligi to‘g‘risida ba’zi umumiy qoidalar mavjud.
“Qonun irodasi”ni talqin qilishda eng mos keladigan usul huquqiy qurilish,
huquq tamoyillari va nazariyalari, shuningdek, huquqning analogiya institutiga
asoslangan tizimli sharhidir. Shu bilan birga, P.I. Lublinskiyning so‘zlariga ko‘ra,
"qonun chiqaruvchining irodasi" bu "qonun chiqaruvchi organlarning ma’lum
bir qoidaga majburiy xulq-atvor normasining ahamiyatini berish to‘g‘risidagi
qaroridan boshqa narsa emas.
Qoidalar o‘rtasidagi munosabatni aniqlashtirish ham zarurdir, chunki
boshqa qoidalarda umumiy qoidadan ba’zi tushuntirishlar o‘rnatilishi yoki ilgari
qabul qilingan qoidalarga tuzatishlar kiritilishi yoki bo‘shliqlar, birinchi
navbatda, qonun normalarining ziddiyatida aniqlanishi mumkin.
Pastroq normaning mazmuni yuqori yuridik kuchga ega bo‘lgan normalar
orqali oydinlashadi. Zero, faqat ierarxik tartibga solingan manbalarni tizimli
usulda sharhlangandagina o‘zaro ichki kolliziyalar yuz bermaydi[8].
Tizimli usul tufayli huquqiy normaning yuridik kuchini, harakat doirasini,
ma’lum bir sohaga yoki huquq institutiga tegishliligini aniqlash mumkin.
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
153
Huquqni sharhlashning
mantiqiy
usuli - bu qonun mantiqidan foydalangan
holda huquqiy hujjatni ma’nosiga ko‘ra sharhlashdir. Bu usul, ayniqsa, boshqa
usullardan mustaqil ravishda qo‘llaniladi. Bu yerda huquqning alohida
normalarining mantiq qoidalari bilan mantiqiy bog‘liqligi o‘rganiladi. Xususan:
huquq normasining uch elementi – gipoteza, dispozitsiya va
sanksiyalarning o‘zaro munosabati oydinlashtiriladi;
mumkin bo‘lgan mantiqiy qarama-qarshiliklar bir bayonot boshqalarni
istisno qilganda yo‘q qilinadi;
sharhlangan normaning majoziy ma’nosi, ruhi va harfi o‘rtasidagi
munosabatlar tahlil qilinadi va baholanadi.
Mantiqiy sharhlash
qonun chiqaruvchi qonun matnida ifodalamoqchi
bo‘lgan, lekin ifoda etmagan narsalarni ochib berish uchun rasmiy mantiq
qoidalaridan foydalanishga qaratilgan. Buning uchun sharhlovchi subyekt
mantiq qonunlarini, mantiqiy o‘zgartirish, ikkilamchi normalarni chiqarish,
tushunchalardan xulosa chiqarish, absurdlikka tushirish kabi mantiqiy
texnikalarni bilishi kerak.
Mantiqiy sharhlash usuli orqali huquq normalarining tom ma’nosi mantiq
qonuniyatlariga asosan tushunib olinadi va tushuntirib beriladi.
Mantiqiy usulda tatbiq etiladigan huquqiy normalarning mazmuni mantiq
fanining qonuniyatlariga asosan aniqlanadi. Bunda huquqiy normaning
matnidagi ifodalar, tushunchalar o‘zaro ichki mantiqiy jihatdan bog‘langaniga
e’tibor berilib, huquqiy normaning mazmuni aniqlanadi. Masalan, O‘zbekiston
Respublikasi Fuqarolik kodeksining 15-moddasida: “Ruhiy kasalligi yoki aqli
zaifligi sababli o‘z harakatlarining ahamiyatini tushuna olmaydigan yoki ularni
idora qila olmaydigan fuqaro sud tomonidan muomalaga layoqatsiz deb topilishi
mumkin”, - deyilgan. Demak., voyaga yetgan fuqaro ruhiy kasal bo‘lsa ham to sud
tomonidan “muomalaga layoqatli” deb qaror chiqarilib, tan olinguniga qadar
mantiqiy muomalaga layoqatli deb faraz qilinadi.
Rossiya olimi N.I.Voplenkoning fikricha mantiqiy sharhash zaruratini
huquqiy normalarning ichki mantiqiy tuzilishi va uning normativ-huquqiy
hujjatlar moddalarida mujassamlashgan tashqi shakli bilan mos kelmasligi
taqozo etadi[9].
Huquqiy normalarning mantiqiy tuzilishi qonunchilik texnologiyasining
o‘ziga xos xususiyatlarini aks ettiradi. Huquqni qo‘llash jarayonida huquqni
muhofaza qiluvchi shaxs ruhiy o‘zgarishlarni amalga oshirishi kerak. Bu zarurat
huquqiy normalarning ichki tuzilishi bilan amalga oshiriladi, ba’zan u
normative-huquqiy hujjatning moddasida ifodalangan tashqi normaga to‘g‘ri
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
154
kelmaydi. Huquqiy normaning tarkibiy elementlari normativ-huquqiy hujjatning
boshqa moddalarida yoki boshqa normativ-huquqiy hujjatlarda nazarda tutilgan
yoki nazarda tutilgan bo‘lishi mumkin.
Huquqiy normalarni sharhlashning
tarixiy-siyosiy
usuli ma’lum huquqiy
normani yaratgan tarixiy-ijtimoiy sharoitlarni, iqtisodiy, ijtimoiy, siyosiy va
boshqa omillarni oydinlashtirishdan, shuningdek, davlat tomonidan hal
qilinadigan maqsad va vazifalarni tahlil qilishdan iborat[10]. Bu usulning
zarurati shundan kelib chiqadiki, faqat huquqiy aloqalarni o‘rnatish orqali
huquqiy davlatning mazmuni va mohiyatini chuqur anglab bo‘lmaydi.
Shunday qilib, sharhning vazifasi qonun muallifining haqiqiy fikrini ochib
berishdir. Ammo bu faqat to‘g‘ridan-to‘g‘ri vazifadir. Bundan tashqari, sharhning
yana bir maqsadi bor: bu huquqning yashirin mazmunini ham ochib berishi
kerak. Shuni esda tutish kerakki, «qonun chiqaruvchining irodasi»ni
aniqlashtirish faqat tarixiy sharhlash usuli orqali mumkin, ammo bu yo‘l ko‘p
hollarda tegishli yechim topishga olib kelmaydi, u huquqiy institutlar
evolyutsiyasining boshlanishiga zid keladi. Shuningdek, jamoaviy iroda mahsuli
bo‘lgan qonunchilikning zamonaviy xususiyatini hisobga olsak, qonun
chiqaruvchining irodasi o‘ziga xos fantastikaga aylanadi. Ushbu qarash bizni
zamondoshlar qonunda keyinchalik ega bo‘ladigan haqiqiy ma’noni umuman
ko‘rmasligiga ishontiradi.
Biroq, agar oxir-oqibat qonun chiqaruvchining haqiqiy niyatlarini aniqlash
mumkin bo‘lsa ham, ular ko‘pincha hayot talablaridan chetga chiqadilar, chunki
jamoat hayotida ko‘pincha bir maqsad uchun chiqarilgan qonun o‘zgarganlar
ta’sirida sodir bo‘ladi. Natijada sharoitlar, boshqa maqsadlar va funksiyalarga
xizmat qila boshlaydi. Ba’zan shunday bo‘ladiki, bitta qonunning tarixiy
materiallarini o‘rganish ko‘pincha bir emas, balki bir nechta, ko‘pincha qarama-
qarshi maqsadlarni belgilashga olib keladi.
Normativ-huquqiy hujjatlarni muayyan tarixiy sharoitlarda siyosiy va
ijtimoiy-iqtisodiy mazmunini ochib bermasdan turib amalga oshirish mumkin
emas. Bu usul huquqni muhofaza qiluvchi organni u yoki bu norma qabul
qilingan ijtimoiy sharoitlarga – bu shart-sharoitlar yo‘qolganmi, siyosiy va
iqtisodiy vaziyat tubdan o‘zgarganmi, unga e’tibor qaratishga majbur qiladi.
Ushbu aktni qabul qilish zarurati nimada bo‘lganligini va bu ehtiyoj saqlanib
qolmoqdami yoki yo‘qligini aniqlash muhimdir. Muayyan sharoitlarda qabul
qilingan qonunlar, garchi rasman bekor qilinmagan bo‘lsa-da, amalda “o‘lgan”
bo‘lsa-da, o‘z faoliyatini davom ettirgan ko‘p holatlar tarixga ma’lum. Muayyan
shaklning rasmiy ravishda bekor qilinmaganligi uning amalda ekanligini
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
155
anglatmaydi. Tarixiy-siyosiy usul ma’lum bir vaqtda va ushbu munosabatlarga
qaysi normalarni qo‘llash mumkinligini va qaysi biri mumkin emasligini
osongina tushunish imkonini beradi.
Huquqni sharhlashning
maxsus huquqiy
usuli qonun chiqaruvchining
huquq normasida ifodalangan irodasini huquqshunoslik va qonunchilik
texnologiyasi bo‘yicha kasbiy bilimga asoslangan maxsus huquqiy tushunchalar,
toifalar, tuzilmalarni tahlil qilish orqali aniqlashtirishdan iborat.
Qonun chiqaruvchining huquq normalarida mavjud bo‘lgan vakolatli
irodasini ifodalash nafaqat keng tarqalgan so‘zlar, balki aniq atamalar
yordamida ham amalga oshiriladi. Bunda turli huquqiy va texnik vositalar va
usullar qo‘llaniladi, huquqiy tartibga solishning turli usullari va turlari hisobga
olinadi. Bularning barchasi sharhlovchi huquq normalarini sharhlashda
qo‘llaydigan maxsus huquqiy bilimlarga bo‘lgan ehtiyojni belgilaydi, chunki
maxsus yuridik tilni bilmaydigan shaxslar har doim ham qo‘llanilgan atamalarni
tushunmaydilar va ularning tushuntirishlariga muhtoj.
Ammo bu usul atamalarni sharhlash bilan cheklanmaydi. Uning mazmuni
ancha kengroq. Sharhlovchi subyekt huquqiy tartibga solish xususiyatlarini,
huquqiy tuzilmalarni, tartibga solish turini va boshqalarni hisobga olishi kerak.
Huquqni sharhlashning
teleologik
usuli huquqiy normaning ma’nosini
tushunish uni nashr qilish maqsadlarini tushunish orqali amalga oshirilishida
namoyon bo‘ladi[11]. Ba’zan bu maqsadlar normativ-huquqiy hujjatning o‘zida,
odatda kirish qismida ko‘rsatiladi. Ammo qonunning maqsadlari uning mazmuni
va umumiy yo‘nalishidan ham mantiqan kelib chiqishi mumkin. Ba’zan qonun
yoki uning alohida bo‘limlari, normalari, moddalari nomining o‘zi ham
maqsadlar haqida gapiradi.
Huquqni sharhlashning
funksional
usuli ma’lum huquq normasi faoliyat
ko‘rsatadigan, amal qiladigan va qo‘llanadigan omillar va shart-sharoitlarni
bilishga asoslanadi. Bu, birinchi navbatda, baholovchi atamalar ("uzrli sabab",
"katta zarar", "o‘ta zarurat" va boshqalar) sharhiga taalluqlidir. Joy, vaqt va
boshqa omillarning o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda, xuddi shu
holatlar hurmatli yoki hurmatsiz, ahamiyatli yoki ahamiyatsiz va hokazo deb
hisoblanishi mumkin. Ba’zan qonun chiqaruvchi turli xil o‘ziga xos shartlarni
hisobga olishni, ya’ni funksional sharhga murojaat qilishni bevosita majbur
qiladi. Masalan, voyaga etmagan bolalar uchun aliment miqdorini belgilashda
sud tomonlarning moddiy yoki oilaviy ahvolini va boshqa "e’tiborga loyiq
holatlar" ni hisobga oladi.
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
156
Ayrim hollarda huquqni sharhlashning ba’zi usullari boshqalardan ko‘ra
afzalroqdir. Normaning mazmunini tushunish uchun har doim ham
sharhlashning barcha usullarini bir xil darajada qo‘llash kerak emas. Muayyan
normani tushuntirish grammatik usuldan boshlanadi, so‘ngra aniq vaziyatga
bog‘liq. Sharhlashning boshqa usullari hal qiluvchi o‘rinni egallashi mumkin yoki
ularning butun majmuasidan foydalanish mumkin.
Yuqorida olib borilgan tahlillar natijasida quyidagi xulosalarga kelish
mumkin:
1.
Huquq nazariyasida normativ sharhning uchinchi turi sifatida “sud
sharhlari”ni e’tirof etish maqsadga muvofiq.
Yagona davlat huquqiy siyosatini ta’minlashga vakolatli subyekt sifatida
O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan “Huquqni sharhlash
usullari” nomli metodik qo‘llanma ishlab chiqilishi maqsadga muvofiq.
Iqtiboslar:
1.
Исламов.З.М. Общество. Государство. Право.-Т,2001.-С.598.
2.
Саидов.А., Тожихонов У. Hуqуq назарияси.-Т.,2001.-Б.223.
3.
Вопленко Н.Н.Толкование права. Монография. Волгоград.,2007.-С.29;
4.
Петрушев В.А. Историческое толкование права// История
государство и права.2010. №2-С2-4; Исламав З.М.Общество .Государство.
Право.-Т.,2001.-С.597.
5.
Куликов Е.А. Категория меры в праве: вопросы теории. Diss.
Avtoreferati. Chelyabinsk. 2013
6.
Овчинникова
О.Д.,
Шаганян
А.М.
Некоторые
проблемы
интерпретации норм права // Юристъ-Правоведъ, 2017, № 4 (83) С. 24
7.
С.А. Слипченко Толкование норм права // Підготовка охоронців
правопорядку в Харкові. 2017. C. 266-267
8.
Тишкович К.С. Отделные проблемы применения способов
толкования норм трудового права // Вестник Омского университета.
Серия «Право». 2015. № 1 (42). С. 205.
9.
Вопленко Н.И. Толкование права. Монография. – Волгорад, 2007. –
С.45.
10.
Федоров Г. Толкование норм права // Закон и жизн. 2012. №6. С. 8
11.
Недилко Ю. В. Телеологический способ толкования и аргументация
его применения в исследованиях британских правоведов // Вестник
Волгоградской академии МВД России. 2015. №2. С. 12
