THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
84
COVID-19 NING ANKILOZIYA SPONDILITI (AS) KASALLIGI BILAN
OG’RIGAN BEMORLARDA UMUMIY STRUKTURAVIY
O’ZGARISHLARGA TA’SIRI: CTX-II BIOMARKERI BO’YICHA
TADQIQOT
Abdujabborov Jamshidbek
Omonov Jamshid
Tursunboev Ulugbek
Kushboeva Shabnam
Abdurakhmanova Sayyora
https://doi.org/10.5281/zenodo.15192843
Koronavirus infektsiyasi 2019-yil dekabrida boshlanib, dunyoning barcha
mamlakatlariga tarqaldi. COVID-19 uch yil davomida dunyo bo’ylab 6,6
milliondan ortiq o’lim holatiga sabab bo’ldi. COVID-19 nafaqat bemorlarning
sog’lig’iga jiddiy ta’sir ko’rsatgan, balki ilgari mavjud bo’lgan somatik
kasalliklarining rivojlanishiga ham salbiy ta’sir ko’rsatgan. Ayniqsa, ankiloziya
spondiliti (AS) kasalligi bilan og’rigan bemorlar COVID-19 ni o’tkazganidan
keyin sog’liq holatining yanada og’irlashishini kuzatgan. Ushbu ishning maqsadi
AS bemorlarida COVID-19 infektsiyasini o’tkazganlikdan keyin kartilaginal
degradatsiya biomarkeri bo’lgan CTX-II ning darajasini o’rganishdir.
Materiallar va Metodlar
2020-2022-yillar davomida Toshkent shahridagi 3- Klinik shifoxona va
Toshkent tibbiyot akademiyasining ko’p tarmoqli klinikasida 211 nafar AS bilan
diagnostika qilingan bemorlar o’rganildi. Ushbu bemorlarning 174 nafari erkak,
37 nafari ayol bo’lib, kasallikning o’rtacha davomiyligi 8,8 ± 2,4 yilni tashkil etdi.
Nazorat guruhi 40 sog’lom ko’ngillilarni tashkil etdi. Bemorlar ikki guruhga
bo’lingan: guruh I (91 nafar bemor) – COVID-19 ni o’tkazgan AS bemorlari, va
guruh II (120 nafar bemor) – COVID-19 ni o’tkazmagan AS bemorlari. Guruh I
ichida yana ikki kichik guruh mavjud: guruh IA – COVID-19 ni o’tkazgan va
asosiy terapiya olmagan bemorlar, guruh IB – COVID-19 ni o’tkazgan va asosiy
terapiya olgan bemorlar. Bemorlar to’liq klinik va laboratoriya tahlillaridan
o’tkazilib, CTX-II darajasi, rentgen tekshiruvlari va PCR testlari o’tkazildi.
Natijalar
Tadqiqot davomida guruhlarda bemorlarning asosiy shikoyatlari tahlil
qilindi. Guruh IA da 88,6% bemorlarda tongda qatishish, 95,1% da orqa og’rig’i,
74,3% da harakat cheklanishi kuzatildi. Guruh IB da bu ko’rsatkichlar mos
ravishda 65,1%, 75,2% va 57,3% ni tashkil etdi, guruh II da esa 49,5%, 53,0% va
40,2% ga teng bo’ldi. CTX-II biomarkeri darajasi guruh IA da 2,11±0,3 ng/mL
(p<0,001), guruh IB da 1,46±0,14 ng/mL, guruh II da esa 0,99±0,18 ng/mL ni
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
85
tashkil etdi. Bu natijalar, COVID-19 ni o’tkazgan AS bemorlarida kartilaginous
degradatsiyaning keskin ortganini ko’rsatadi.
Bundan tashqari, bemorlarda kasallikning davomiyligi bilan CTX-II
darajasining o’zgarishi o’rganildi. Kasallikning dastlabki yillarida eng yuqori
CTX-II darajasi kuzatildi, keyinchalik esa bu daraja pasaygan. Bu holat,
kasallikning ilk bosqichlarida umurtqa pog’onasining kartilaginal qismida
zararlanma ro’y berishi, keyinchalik esa bonyal to’qimalarning rivojlanishi bilan
bog’liq deb hisoblanadi.
Xulosa
COVID-19 ni o’tkazgan AS bemorlarida CTX-II darajasi sezilarli darajada
yuqori bo’lib, bu umurtqa pog’onasida kartilaginous to’qimalarning
degeneratsiyasini va ankiloziyaning rivojlanishini ko’rsatadi.
COVID-19 ning AS kasalligiga salbiy ta’siri inobatga olinib, bu guruh
bemorlarida tashxis va davolash choralarini optimallashtirish tavsiya etiladi.
CTX-II darajalarini o’lchash, AS bemorlarida umurtqa pog’onasidagi
jarohatlarni monitoring qilish va prognoz qilish uchun foydali bo’lishi mumkin.
Ushbu tadqiqot natijalari AS kasalligini o’rganishda va bemorlar sog’ligini
yaxshilashda yangi diagnostik usullarni ishlab chiqish uchun muhim ahamiyatga
ega.
Adabiyotlar:
1.
Rakhimova, M. B., Akhmedov, K. S., Rakhimov, S. S., & Zaripov, S. I. (2023).
Extrasceletal Manifestations in Patients with Ankylosing Spondylitis. Journal of
Coastal Life Medicine, 11, 1315-1321.
2.
Z. F. Umarova, S. B. Jumanazarov, S. I. Zaripov, and R. M. Khaydarov,
"Quality of Life in Patients with Chronic Kidney Disease in the V Stage Receiving
Program Hemodialysis and Possible Ways of Its Correction," Journal of Medicine
and Innovations, 2024.
3.
Zaripov S, Abdurakhmanova NJTJoMS. Quality of life of End-Stage Renal
Disease (ESRD) patients receiving hemodialysis: influencing factors and
approaches to correction. 2023;21:14-7.
4.
Abdurakhmanova N. M. et al. Modern methods of treatment of patients
with ankylosing spondylitis //International Journal of Advance Scientific
Research. – 2022. – Т. 2. – №. 11. – С. 112-118.
5.
S. I. Zaripov and N. M. B. Abdurakhmanova, "The Relationship Between
Systemic Sclerosis and Anti-Fibrillarin Antibodies," Journal of Modern
Educational Achievements, vol. 6, no. 6, pp. 235-238, 2024.
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
86
6.
S. I. Zaripov and M. B. Raximova, "Quality of Life in Patients with Terminal
Stage Renal Disease Receiving Programmed Hemodialysis," Innovation in the
Modern Education System, vol. 3, no. 26, pp. 228-229, 2023.
7.
S. I. Zaripov, I. A. Turaev, and S. S. Rakhimov, "Quality of Life in Patients
with Chronic Kidney Disease Receiving Program Hemodialysis and Possible
Ways of Its Correction," Uzbek Medical Journal, vol. 3, no. 5, 2022.
8.
Rakhmatov, A. M., & Zaripov, S. I. (2024). GOUT AND ITS ASSOCIATION
WITH GOUTY NEPHROPATHY: AN ANALYSIS OF 46 PATIENTS. В CURRENT
APPROACHES AND NEW RESEARCH IN MODERN SCIENCES (Т. 3, Выпуск 16, сс.
100–102).
9.
Akhmedov, K. S., Rixsiyeva, L. M., et al. (2023). Changes in c-telopeptide
collagen-ii level in patients with ankylosing spondyloarthritis after COVID-19.
Journal of Modern Educational Achievements, 3(3), 78-87.
10.
Norbutoev O, Akhmedov K, Abdurakhmanova N, et al. Treatment and
Genotypic Characteristics of Patients with Rheumatoid Arthritis. BIO Web of
Conferences. 2025;151:04030.
11.
Ikhtiyor Turaev. (2024). Comparative Efficacy of Biologic Vs. Non-Biologic
Therapies in Reactive Arthritis: a 52-Week Cohort Study. International Journal of
Scientific Trends, 3(12), 124–128
12.
I.A. T. CURRENT APPROACHES TO TREATMENT OF CHRONIC KIDNEY
DISEASE COMPLICATED NEPHROGENIC HYPERTENSION. Zenodo. 2023.
Available at: https://zenodo.org/records/10091454
13.
Axmedov Kh.S., Turayev I.A., Khalmetova F.I., Zaripov S.I. The role of IL-17
inhibitors in the treatment of reactive arthritis. 2024. Available at:
https://repo.tma.uz/xmlui/handle/1/358
14.
Axmedov Kh.S, Abdurakhmanova N.M, Zaripov S.S., & Turaev I.A. (2023).
THE EFFECT OF CLIMATE-GEOGRAPHICAL FACTORS ON RHEUMATOID
ARTHRITIS ACTIVITY. World Bulletin of Public Health, 18, 67-69.
15.
Khalmurad Akhmedov, Sagdiyana Buranova, Ikhtiyor Turaev. (2023).
RETROSPECTIVE ASSESSMENT OF JOINT SYNDROME AND JOINT STRUCTURE
DISORDERS IN OSTEOARTHRITIS. Galaxy International Interdisciplinary
Research Journal, 11(3), 79–85
16.
Rano K.Dadabaeva, Elnora A.Abduganieva, Kenesh O.Djusupov, Indrani
Kalkan, & Oybek F.Eshmamatov. (2025). Comparative Characteristics Of Body
Composition In Obesity Phenotypes. Texas Journal of Medical Science, 42, 29–35.
17.
Gadaeva Nilufar, Turakulov Rustam, Eshankulov Sardor, Eshmamatov
Oybek, THE IMPORTANCE OF KLOTHO PROTEIN IN THE DIAGNOSIS OF
THEORETICAL ASPECTS IN THE FORMATION OF
PEDAGOGICAL SCIENCES
International scientific-online conference
87
CHRONIC KIDNEY DISEASE. (2024). International Journal of Modern Medicine,
3(10), 46-59.
18.
Rustam Turakulov, Oybek Eshmamatov. INFLUENCE OF ANEMIA ON THE
COURSE OF OBSTRUCTIVE PULMONARY DISEASE. INTERDISCIPLINE
INNOVATION AND SCIENTIFIC RESEARCH CONFERENCE. 2023;1(9):31–2.
19.
Rano K. Dadabaeva, Oybek F. Eshmamatov, Zebo I. Ruzieva, & Ozoda A.
Mirzabekova. (2023). THE SIGNIFICANCE OF SIMULATION TRAINING FOR
FAMILY PHYSICIANS AS A TOOL FOR OBJECTIVE SELF-ASSESSMENT. Central
Asian Journal of Medicine, (1), 136-141
20.
Mirzabekova O, Dadabaeva R, Nuriddinova F, et al. Morphological aspects
of hyalinomembrane disease of the newborn. BIO Web of Conferences. 65.
21.
O.F E, R.I T, N.M. A. YURAK RЕSINXRONLASH AMALIYOTI O’TKAZILGAN
BЕMORLARDA EXOKARDIOGRAFIK KO’RSATKICHLARIGA QARAB KLINIK
HOLATINI SOLISHTIRIB BAHOLASH. Zenodo. 2022. Available at:
https://zenodo.org/record/6026247
22.
Эшмаматов О.Ф. Дадабаева Р.К., Курбонов А.К., Нуриддинова Ф.М.,
Кулкараев А.К. ЗНАЧЕНИЕ СИМУЛЯЦИОННОГО ОБУЧЕНИЯ СЕМЕЙНЫХ
ВРАЧЕЙ
КАК
ИНСТРУМЕНТ
ОБЪЕКТИВНОЙ
САМООЦЕНКИ.
КАЗАХСТАНСКИЙ ЖУРНАЛ МЕДИЦИНЫ И ФАРМАЦИИ. Т1б сс. 48-54
23.
OF Eshmamatov, RI Turakulov. O ‘pkaning surunkali obstruktiv kasalligida
kamqonlikni uchrashi (2023) Вестник ТМА. Том 11, сс. 50-52
24.
RK Dadabaeva, OF Eshmamatov. The value of simulation training in the
self-training of family doctors. СБОРНИК НАУЧНЫХ ТРУДОВ V
МЕЖДУНАРОДНОГО НАУЧНО-ПРАКТИЧЕСКОГО ФОРУМА «ПЕРСПЕКТИВЫ
РАЗВИТИЯ
ПЕРВИЧНОЙ
МЕДИКО–САНИТАРНОЙ
ПОМОЩИ
В
УЗБЕКИСТАНЕ, СЕГОДНЯ И ЗАВТРА» (2023)
25.
OF Eshmamatov, RQ Qoraxonov. ЮРАК РЕСИНХРОНЛАШ АМАЛИЁТИ
ЎТКАЗИЛГАН
БЕМОРЛАРДА
ЖИСМОНИЙ
ЮКЛАМАЛАРГА
ЧИДАМЛИЛИКНИ БАҲОЛАШ. O'zbekiston terapiya axborotnomasi (2021)
26.
RK Dadabayeva, AK Kulkarayev, FM Nuriddinova, OF Eshmamatov, NA
Axmedova, MS Tojiboyev. Aritmiya va blokadalarning taqqoslama tashxisi va
UASH taktikasi. Intellektual mulk agentligi (2022). Номер патента 005193
