SOLUTION OF SOCIAL PROBLEMS IN
MANAGEMENT AND ECONOMY
International scientific-online conference
70
ILMIY TADQIQOTNING DOLZARBLIGINI ASOSLASH: NAZARIY VA
AMALIY YONDASHUVLAR
Komiljonova Tabassum G‘ulomboy qizi
Urganch RANCH texnologiya universiteti
https://doi.org/10.5281/zenodo.15516483
Annotatsiya:
Ushbu maqolada ilmiy tadqiqotning dolzarbligini
asoslashning nazariy va metodologik jihatlari tahlil qilinadi. Tadqiqot ishining
ilmiy-ijtimoiiy ahamiyati, zamonaviy muammolar bilan bogʻliqligi va amaliy
yechimga yoʻnaltirilganligi dolzarblik mezonlarini tashkil etadi. Muallif
dolzarblikni asoslashda qoʻllaniladigan usullar, mezonlar va yondashuvlar
haqida fikr yuritadi hamda ilmiy izlanishlarning amaliy qadriyatlarini ochib
beradi.
Abstract:
This article analyzes the theoretical and methodological aspects
of substantiating the relevance of scientific research. The scientific and socio-
social significance of the research, its connection with contemporary issues, and
its orientation toward practical solutions constitute the main criteria for
relevance. The author discusses the methods, criteria, and approaches used to
justify relevance and reveals the practical value of scientific inquiry.
Аннотация:
В данной статье рассматриваются теоретические и
методологические
аспекты
обоснования
актуальности
научного
исследования. Научно-социальная значимость работы, её связь с
современными проблемами и ориентация на практическое решение
составляют основные критерии актуальности. Автор анализирует методы,
критерии и подходы, применяемые при обосновании актуальности, и
раскрывает практическую ценность научных изысканий.
Kalit so‘zlar:
ilmiy tadqiqot, dolzarblik, metodologiya, muammo, yechim,
yangilik, amaliy ahamiyat.
Keywords:
scientific research, relevance, methodology, problem, solution,
novelty, practical significance
Ключевые слова:
научное исследование, актуальность, методология,
проблема, решение, новизна, практическая значимость
Ilmiy tadqiqot faoliyati zamonaviy jamiyatning innovatsion rivojlanishida
muhim omillardan biri hisoblanadi. Har qanday ilmiy izlanish avvalo uning
dolzarbligi bilan asoslanadi.
Dolzarblik
– bu tadqiqotning nazariy va amaliy
ahamiyatga egaligini, mavjud muammo yoki bo‘shliqni to‘ldirishga xizmat
qilishini anglatadi. Tadqiqotning dolzarbligi ilmiy muammoning mavjudligi va
uni yechishga bo‘lgan ehtiyoj orqali aniqlanadi[^1]. Ushbu tezisda ilmiy tadqiqot
dolzarbligini aniqlash va asoslashning zaruriy jihatlari, metodologik
SOLUTION OF SOCIAL PROBLEMS IN
MANAGEMENT AND ECONOMY
International scientific-online conference
71
yondashuvlari, hamda ilmiy izlanish samaradorligini oshirishdagi o‘rni yoritib
beriladi.
Ilmiy tadqiqotning dolzarbligi tushunchasi
Ilmiy yangilik tadqiqotning oldingi ishlar bilan solishtirilgan holatda yangi
yondashuvlar yoki natijalarni taklif etishidir[^2]. Ilmiy tadqiqotning dolzarbligi
– bu tadqiqot mavzusining muhimligi, ijtimoiy zarurati, nazariy asoslari va
amaliy qo‘llanilishi bilan belgilanadi. Ilmiy ishda dolzarblikni asoslash quyidagi
savollarga javob berish orqali amalga oshiriladi:
-
Mazkur mavzu nega hozirgi kunda muhim?
-
Bu muammo ilgari qanday o‘rganilgan?
-
Qanday ilmiy yoki amaliy bo‘shliqlar mavjud?
-
Tadqiqot qanday yangilik kiritadi?
Demak, dolzarblikni asoslash bu – mavzuni tanlashdagi ilk bosqich va butun
tadqiqot ishining poydevoridir.
Dolzarblikni asoslashning nazariy mezonlari
1.
Ilmiy yangilik – mavzuning ilgari yetarlicha tadqiq etilmagan
jihatlarini o‘rganish.
2.
Muammolilik – mavjud ijtimoiy, iqtisodiy, pedagogik yoki ilmiy
muammolarga yechim izlash.
3.
Konseptual asos – mavzuga doir mavjud nazariy yondashuvlarni
tahlil qilish.
4.
Tadqiqot obyekti va predmeti – aniq chegaralangan ilmiy doirani aks
ettirish.
A
maliy mezonlar va yondashuvlar
Amaliy dolzarblik, odatda, jamiyatda mavjud real muammolarni hal qilish
imkoniyatlari bilan o‘lchanadi[^3].
1.
Jamiyat ehtiyojlariga moslik – tadqiqot natijalari real hayotda
qo‘llanishi mumkin bo‘lishi kerak.
2.
Ilmiy-amaliy integratsiya – nazariy g‘oyalarning amaliyotga tatbiq
qilinishi. Dolzarblikni asoslashda mavzu bo‘yicha ilgari olib borilgan ilmiy
izlanishlarni tahlil qilish zarur bo‘ladi[^4].
3.
Innovatsion yechimlar – mavjud muammolarga ilg‘or texnologiyalar,
yondashuvlar asosida yechimlar taklif qilish. Dolzarblikni asoslashda mavzu
bo‘yicha ilgari olib borilgan ilmiy izlanishlarni tahlil qilish zarur bo‘ladi[^4].
4.
Tadqiqot samaradorligi – ish natijalarining foydalilik darajasi va
kelgusida rivojlantirish imkoniyatlari.
Xulosa
SOLUTION OF SOCIAL PROBLEMS IN
MANAGEMENT AND ECONOMY
International scientific-online conference
72
Ilmiy tadqiqotning dolzarbligini asoslash nafaqat tadqiqotga kirishishning
birinchi qadami, balki uning mazmuniy va metodologik asoslarini belgilovchi
muhim omildir. Ilmiy ish muallifi dolzarblikni asoslar ekan, nafaqat mavzuning
muammoliligini, balki uning nazariy va amaliy qadriyatlarini ham ko‘rsatib bera
olishi kerak. Shuningdek, dolzarblikni asoslash orqali tadqiqotning istiqbollari,
kutilayotgan natijalari va foydasi ochib beriladi. Innovatsion yondashuvlar
orqali tadqiqot mavzusi dolzarbligi yanada kuchaytiriladi[^5].
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1.
Karimov, I. A. Yuksak ma’naviyat — yengilmas kuch. – Toshkent:
Ma’naviyat, 2008.
2.
Xaitov, A. T., & Jo‘rayev, N. A. Ilmiy-tadqiqot metodologiyasi. – Toshkent:
Fan va texnologiya, 2019.
3.
Gulyamov, S. S. Ilmiy izlanishlar asoslari. – Toshkent: Iqtisodiyot, 2020.
4.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi. Ilmiy
tadqiqot ishlarini yuritish bo‘yicha metodik qo‘llanma. – Toshkent: 2021.
5.
Creswell, J. W. Research Design: Qualitative, Quantitative, and Mixed
Methods Approaches. – London: SAGE Publications, 2014.
6.
Denzin, N. K., & Lincoln, Y. S. (Eds.). The SAGE Handbook of Qualitative
Research. – London: SAGE Publications, 2018.
