SOLUTION OF SOCIAL PROBLEMS IN
MANAGEMENT AND ECONOMY
International scientific-online conference
1
MAXSUS IQTISODIY ZONALAR FAOLIYATINI
MOLIYALASHTIRISHDA TO‘G‘RIDAN-TO‘G‘RI XORIJIY
INVESTITSIYALARNI JALB QILISH YO‘LLARI
Djurayeva Iroda Bahrom qizi
TDIU tayanch doktoranti, ISFT instituti o‘qituvchisi
ORCID: 0009-0006-5614-8591
https://doi.org/10.5281/zenodo.14722720
Annotatsiya:
Ushbu maqolada maxsus iqtisodiy zonalar (MIZ)
faoliyatini moliyalashtirishda to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni jalb
qilish masalalari o‘rganiladi. MIZlarning iqtisodiy rivojlanishga qo‘shgan
hissasi va ularning investorlar uchun jozibadorligini oshirish bo‘yicha
amaliy takliflar taqdim etilgan. Shuningdek, xalqaro tajribalar asosida
investitsiyalarni samarali jalb qilishning innovatsion yondashuvlari va
O‘zbekiston uchun dolzarb bo‘lgan chora-tadbirlar ko‘rib chiqiladi.
Kalit so‘zlar:
maxsus iqtisodiy zonalar, to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy
investitsiyalar, iqtisodiy rivojlanish, investitsion muhit, xalqaro tajriba,
moliyalashtirish, innovatsion yondashuvlar.
Annotation:
This article examines the issues of attracting foreign
direct investment (FDI) to finance the activities of special economic zones
(SEZ). The contribution of SEZs to economic development and practical
recommendations for enhancing their attractiveness to investors are
presented. Additionally, innovative approaches to effectively attract
investments, based on international experience, and relevant measures for
Uzbekistan are discussed.
Key words:
special economic zones, foreign direct investment,
economic development, investment climate, international experience,
financing, innovative approaches.
Kirish.
Hozirgi global iqtisodiyot sharoitida maxsus iqtisodiy zonalar
(MIZ) mamlakatlarning investitsion muhitini yaxshilash va iqtisodiy
rivojlanishini jadallashtirishda muhim vositalardan biri sifatida qaralmoqda.
MIZlar xorijiy investitsiyalarni jalb qilish, yangi ish o‘rinlarini yaratish va
zamonaviy texnologiyalarni jalb etishda muhim rol o‘ynaydi. Bugungi kunda
O‘zbekiston Respublikasida faoliyat yuritayotgan MIZlar iqtisodiyotning turli
tarmoqlarini rivojlantirish uchun keng imkoniyatlarni taqdim etmoqda. Shunga
qaramay, MIZlarning to‘laqonli rivojlanishi uchun ularning moliyalashtirish
manbalarini kengaytirish, xususan, to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni jalb
qilish bo‘yicha chora-tadbirlarni kuchaytirish zarur. Ushbu maqolada MIZ
SOLUTION OF SOCIAL PROBLEMS IN
MANAGEMENT AND ECONOMY
International scientific-online conference
2
faoliyatini moliyalashtirishda xorijiy investitsiyalarni jalb qilish yo‘llari tahlil
qilinadi. Xalqaro tajribaga asoslanib, O‘zbekiston sharoitida qo‘llash mumkin
bo‘lgan samarali usullar va takliflar taqdim etiladi.
Asosiy qism.
Maxsus iqtisodiy zonalar mamlakat iqtisodiyotining alohida yo‘nalishlarini
rivojlantirishga mo‘ljallangan bo‘lib, ular soliq va bojxona imtiyozlari,
soddalashtirilgan tartiblar hamda maxsus infratuzilma bilan ta’minlangan
hududlar hisoblanadi. MIZlar xorijiy investitsiyalarni jalb etishda muhim
platforma sifatida xizmat qiladi. Moliyalashtirishning barqaror manbalarini
tashkil etish esa ushbu hududlarning samaradorligini oshirish uchun zaruriy
shart hisoblanadi. To‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar (FDI) nafaqat
moliyaviy mablag‘larni, balki ilg‘or texnologiyalar, boshqaruv tajribasi va
eksport bozorlari bilan integratsiyani ham olib keladi. O‘zbekistonning
MIZlarida FDI ulushini oshirish quyidagi ijobiy natijalarga olib keladi:
• Texnologik modernizatsiya: Yangi texnologiyalarni joriy etish orqali ishlab
chiqarish samaradorligi oshadi.
• Ish o‘rinlari yaratish: Mahalliy aholining bandligini oshirish imkoniyatlari
kengayadi.
• Eksport salohiyatini kuchaytirish: Yangi korxonalar va raqobatbardosh
mahsulotlar yaratilib, xalqaro bozorga chiqish imkoniyati oshadi.
Hozirgi vaqtda O‘zbekistonning MIZlarida xorijiy investitsiyalarni jalb qilishda
quyidagi muammolar mavjud:
• Investitsion muhitdagi cheklovlar: Xorijiy investorlar uchun
soddalashtirilgan qonunchilik va kafolatlarning yetarli emasligi.
• Infratuzilma muammolari: Ba’zi hududlarda transport va energetika
infratuzilmasining rivojlanmaganligi.
• Mahalliy kadrlar tayyorgarligi: Texnik va boshqaruv sohasidagi yetuk
mutaxassislarning yetishmasligi.
• Boshqaruv tizimidagi murakkablik: MIZ boshqaruvi va nazorat
mexanizmlarining samarasizligi.
Dunyo tajribasida muvaffaqiyatli faoliyat yuritayotgan MIZlar xorijiy
investitsiyalarni jalb qilishda turli strategiyalardan foydalanadi. Masalan:
• Xitoy modeli: Xitoyda MIZlar uchun keng miqyosli soliq imtiyozlari va
to‘liq tayyor infratuzilma yaratilgan. Bu investorlarga bir vaqtning o‘zida ishlab
chiqarishni boshlash imkonini beradi.
SOLUTION OF SOCIAL PROBLEMS IN
MANAGEMENT AND ECONOMY
International scientific-online conference
3
• Birlashgan Arab Amirliklari tajribasi: Dubaydagi Jebel Ali erkin
zonasida erkin valyuta rejimi va soddalashtirilgan bojxona tartib-qoidalari
joriy etilgan.
• Polsha tajribasi: Polsha MIZlarida mahalliy biznesni xorijiy
sarmoyadorlar
bilan
hamkorlik
qilishga
undaydigan
grantlar
va
subsidiyalar tizimi mavjud.
O‘zbekiston sharoitida xorijiy investitsiyalarni jalb qilish uchun
quyidagi chora-tadbirlar taklif etiladi:
• Investitsion muhitni yaxshilash: Qonunchilikni xalqaro standartlarga
moslashtirish va investorlar huquqlarini kafolatlash.
• Soliq va bojxona imtiyozlarini kengaytirish: Investorlar uchun soliq
yukini kamaytirish va bojxona jarayonlarini soddalashtirish.
• Infratuzilmani rivojlantirish: MIZlarda yuqori sifatli transport,
energetika va telekommunikatsiya infratuzilmasini yaratish.
• Mahalliy hamkorlikni kuchaytirish: Mahalliy kompaniyalar va xorijiy
sarmoyadorlar o‘rtasida kooperatsiyani rag‘batlantirish.
• Marketing strategiyasini ishlab chiqish: O‘zbekistonning investitsion
imkoniyatlarini xorijiy ommaviy axborot vositalari va xalqaro forumlarda
targ‘ib qilish.
Taklif qilingan choralar amalga oshirilsa, O‘zbekistonning MIZlarida
xorijiy investitsiyalar ulushi ortib, iqtisodiyotning turli sohalarida
innovatsiyalar joriy etiladi. Bu esa mamlakat iqtisodiyoti barqarorligini
mustahkamlash va yangi rivojlanish bosqichiga o‘tish imkonini beradi.
Xulosa:
Maxsus iqtisodiy zonalar (MIZ) mamlakatlar iqtisodiyotining
samarali
rivojlanishida
muhim
rol
o‘ynaydi.
Ularning
faoliyatini
moliyalashtirishda to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalarni jalb qilish orqali
texnologik modernizatsiya, yangi ish o‘rinlarini yaratish va eksport salohiyatini
oshirish imkoniyatlari paydo bo‘ladi. Biroq, O‘zbekistonda MIZlar faoliyatini
to‘liq amalga oshirishda bir qator muammolar mavjud. Investitsion muhitdagi
cheklovlar, infratuzilma muammolari va boshqaruv tizimining samarali
ishlamasligi kabi omillar xorijiy sarmoyalarni jalb qilishni qiyinlashtiradi.
Xalqaro tajribalar va innovatsion yondashuvlarni inobatga olgan holda,
O‘zbekistonda MIZlarni rivojlantirish va ularni xorijiy investorlarga jozibador
qilish uchun bir qator samarali choralar ko‘rish zarur.
