SOLUTION OF SOCIAL PROBLEMS IN
MANAGEMENT AND ECONOMY
International scientific-online conference
52
O‘ZBEKISTONDA ELEKTR ENERGIYA BOZORINI RIVOJLANTIRISH
ISTIQBOLLARI
Yuldosheva Dilafruz Dulkunovna
O‘zbekiston Respublikasi Bank-moliya akademiyasi magistranti
https://doi.org/10.5281/zenodo.14685720
Annotatsiya:
Mazkur ilmiy maqola, O‘zbekistonning elektr energiya
bozorini rivojlantirish istiqbollari haqida batafsil tahlil va muhokama qiladi.
Maqolada mamlakatda so‘nggi yillarda amalga oshirilgan energiya ishlab
chiqarish, tizimni modernizatsiya qilish va yangi energiya manbalariga o‘tish
jarayonlari tavsiflanadi. Shuningdek, bu o‘zgarishlar O‘zbekistonning iqtisodiy
o‘sishi va atrof-muhitni muhofaza qilishga qanday ta'sir ko‘rsatishi muhokama
qilinadi. Maqolada energiya sektorida amalga oshirilayotgan islohotlar va
ularning iqtisodiy, ekologik va ijtimoiy oqibatlari tahlil qilinadi. Bundan
tashqari, O‘zbekistonning energiya bozorini jahon energetika tarmog‘iga
integratsiyalashuvining ahamiyati va kelajakdagi rejalar ham ko‘rib chiqiladi.
Kalit so‘zlar:
O‘zbekiston energiya siyosati, energetika sektori islohotlari,
iqtisodiy o‘sish, atrof-muhit muhofazasi, qayta tiklanuvchi energiya manbalari,
energiya samaradorligi.
Mazkur ilmiy maqola, O‘zbekistonning elektr energiya bozorini
rivojlantirish istiqbollari haqida batafsil tahlil va muhokama qiladi. Maqolada
mamlakatda so‘nggi yillarda amalga oshirilgan energiya ishlab chiqarish, tizimni
modernizatsiya qilish va yangi energiya manbalariga o‘tish jarayonlari
tavsiflanadi. Shuningdek, bu o‘zgarishlar O‘zbekistonning iqtisodiy o‘sishi va
atrof-muhitni muhofaza qilishga qanday ta'sir ko‘rsatishi muhokama qilinadi.
Maqolada energiya sektorida amalga oshirilayotgan islohotlar va ularning
iqtisodiy, ekologik va ijtimoiy oqibatlari tahlil qilinadi. Bundan tashqari,
O‘zbekistonning
energiya
bozorini
jahon
energetika
tarmog‘iga
integratsiyalashuvining ahamiyati va kelajakdagi rejalar ham ko‘rib chiqiladi.
O‘zbekistonning elektr energiyasi bozorini rivojlantirish istiqbollari
mamlakatning iqtisodiy va ekologik kelajagini belgilaydigan asosiy omillardan
biri hisoblanadi. Hozirgi vaqtda mamlakat energetika sektorini modernizatsiya
qilish va uning samaradorligini oshirishga qaratilgan bir qator islohotlar amalga
oshirilmoqda. Bu islohotlar asosan energiya ishlab chiqarish hajmini oshirish,
energiya manbalarini xilma-xillash va atrof-muhitga ta'sirini kamaytirish
maqsadida bajarilmoqda.
Modernizatsiya jarayonlari orqali O‘zbekiston energiya ishlab chiqarish
quvvatlarini kengaytirishga, shu bilan birga qayta tiklanuvchi va kam uglerodli
SOLUTION OF SOCIAL PROBLEMS IN
MANAGEMENT AND ECONOMY
International scientific-online conference
53
energiya manbalariga bo‘lgan tayanchni oshirishga intilmoqda. Bu strategiya
energiya tizimining ishonchliligini oshirish bilan birga, iqlim o‘zgarishi va atrof-
muhit ifloslanishiga qarshi kurashishda muhim qadam bo‘lib xizmat qiladi.
Shuningdek, energetika sektorida xilma-xillikni ta'minlash maqsadida
gidroenergetika, quyosh va shamol energetikasi kabi qayta tiklanuvchi
manbalardan foydalanish kengaytirilmoqda. Bu harakatlar O‘zbekistonni
energetika sohasida mustaqil va barqaror davlat sifatida rivojlantirishga
yordam beradi va iqtisodiyotning ekologik jihatdan barqaror o‘sishini
ta'minlaydi.
2018 yilda O‘zbekiston 62,4 teravatt-soat elektr energiyasi ishlab
chiqargan, bu 2008 yilga nisbatan 24% ga oshgan ko‘rsatkichdir. Biroq, bu
ko‘rsatkichlar yana ham yaxshilanishi zarur. Mamlakat 2030 yilga borib, elektr
energiyasi ishlab chiqarish hajmini deyarli ikki baravar oshirishni
rejalashtirmoqda. Bu kengayish iqtisodiyotning o‘sishiga yanada ko‘proq hissa
qo‘shishi mumkin, chunki energiya ta'minoti iqtisodiy faoliyatning asosiy
yoqilg‘isidir.
Bu maqsadga erishish uchun O‘zbekiston energiya ishlab chiqarishni
diversifikatsiyalash, samaradorlikni oshirish va qayta tiklanuvchi energiya
manbalarini kengaytirish orqali energetika tizimini modernizatsiya qilishni
davom ettirishi kerak. Qayta tiklanuvchi energiya manbalariga sarmoya kiritish,
energetika infratuzilmasini yangilash va energetika sohasida texnologik
innovatsiyalarni
joriy
etish
orqali
O‘zbekiston
iqtisodiy
o‘sishni
rag‘batlantiruvchi barqaror va ekologik toza energiya ta'minotini yaratishi
mumkin. Bu jarayonlar, shuningdek, energiya ishlab chiqarish tizimining
ishonchliligini oshiradi va iqlim o‘zgarishiga qarshi kurashda muhim qadam
bo‘lib xizmat qiladi.
Tahlil va natijalar.
O‘zbekistonning energiya tizimlari Sovet davridan
qolgan va ko‘plab hollarda eskirgan, bu esa elektr energiyasini uzatishda katta
yo‘qotishlarga (taxminan 20%) sabab bo‘lmoqda. Bu kabi ineffektivliklar
mamlakat iqtisodiyotiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi va energiya tizimini zamonaviy
talablarga moslashtirish zaruratini taqozo etadi.
Hukumat bu muammoni hal etish maqsadida energiya tizimini to‘liq
yangilash va zamonaviy texnologiyalarni joriy etishni rejalashtirmoqda. Bu
ishlar nafaqat yo‘qotishlarni kamaytirishga, balki tizimning ishonchliligini
oshirishga va atrof-muhitga ta’sirini kamaytirishga ham yordam beradi. Shu
bilan birga, energiya tizimining modernizatsiyasi xorijiy investitsiyalarni jalb
qilish uchun qulay sharoit yaratadi, chunki yangi texnologiyalar va
SOLUTION OF SOCIAL PROBLEMS IN
MANAGEMENT AND ECONOMY
International scientific-online conference
54
infrastrukturaga sarmoya kiritish investorlar uchun jozibador imkoniyatlar
taqdim etadi.
Bunday yangilanishlar, shuningdek, mamlakatning energetika sohasida
xalqaro hamkorlikni kengaytirish imkonini beradi. Xorijiy texnologiyalar va
moliyalashtirishni jalb qilish orqali O‘zbekiston global energetika tarmoqlariga
integratsiyalashuvini tezlashtirishi va barqaror rivojlanish yo‘nalishida oldinga
qadam tashlashi mumkin. Bu jarayonlar mamlakatning iqtisodiy barqarorligiga
ham hissa qo‘shadi, chunki ishonchli va samarali energetika tizimi iqtisodiy
o‘sish va ijtimoiy farovonlik uchun zarur shartlarni yaratadi.
O‘zbekistonning geografik joylashuvi unga quyosh va shamol energetikasi
sohasida ulkan salohiyatni beradi. Mamlakat yiliga 320 kun quyoshli bo‘lib, bu
quyosh energiyasidan foydalanish uchun juda qulay sharoit yaratadi.
Hukumatning 2030 yilgacha quyosh elektr stansiyalarining quvvatini 10 GW ga
yetkazishni maqsad qilgan strategiyasi mamlakatning qayta tiklanuvchi
energiya sohasini jadal rivojlantirishga intilishini ko‘rsatadi.
Shamol elektr stansiyalari uchun rejalashtirilgan 5 GW quvvatning
o‘rnatilishi esa mamlakatning energiya manbalarini yanada xilma-xillashtirish
imkonini beradi. Bu strategiyalar O‘zbekistonning energetika tarmog‘ini
barqarorlashtirishga va atrof-muhitga ta’sirini kamaytirishga yordam beradi,
shuningdek, global isishga qarshi kurashda muhim rol o‘ynaydi.
Quyosh va shamol energetikasi sohasidagi bu kengayishlar, shuningdek,
iqtisodiyotning turli sektorlarida yangi ish o‘rinlari yaratish va texnologik
yangilanishlarni joriy etish imkoniyatlarini taqdim etadi. Qayta tiklanuvchi
energiya manbalariga sarmoya kiritish orqali O‘zbekiston energiya ishlab
chiqarishda mustaqilligini oshiradi va energetika bozorida o‘z o‘rnini
mustahkamlashga intiladi. Bu jarayonlar mamlakat iqtisodiyotining barqaror
o‘sishiga hissa qo‘shadi va xalqaro energetika hamjamiyatida O‘zbekistonning
mavqeini yaxshilaydi.
O‘zbekiston yadroviy energetika sohasida ham o‘z salohiyatini
rivojlantirishga qaratgan. "Rosatom" bilan hamkorlikda yadroviy quvvat
stantsiyasi qurilishi mamlakat uchun yangi bosqich hisoblanadi. Ushbu
loyihaning birinchi bosqichi 2030 yilga qadar yakunlanishi rejalashtirilgan
bo‘lib, bu yirik loyiha O‘zbekistonning ichki energiya talablarini qondirishda va
uzoq muddatli energiya xavfsizligini ta'minlashda muhim rol o‘ynaydi.
Yadroviy energiya mamlakatning energiya manbalarini xilma-xillash va
barqaror energiya ta'minotini oshirish imkonini beradi. Ushbu energetika
sohasining rivojlanishi, shuningdek, iqtisodiyotni karbonatsizlash va atrof-
SOLUTION OF SOCIAL PROBLEMS IN
MANAGEMENT AND ECONOMY
International scientific-online conference
55
muhitni muhofaza qilish borasidagi global majburiyatlarga javob berishda
yordam beradi. Yadro energetikasi yuqori darajadagi energiya samaradorligi
taqdim etadi va uzluksiz ishlash qobiliyati bilan ajralib turadi, bu esa ishlab
chiqarish va sanoat tarmoqlarining rivojlanishini qo‘llab-quvvatlaydi.
Loyihaning amalga oshirilishi nafaqat energetika, balki texnologik va ilmiy
sohalarda ham yangi imkoniyatlar yaratadi. Bu, o‘z navbatida, yuqori malakali
ish o‘rinlarini yaratish va mahalliy iqtisodiyotni diversifikatsiya qilish imkonini
beradi. Yadroviy energetika loyihasi O‘zbekistonning uzoq muddatli rivojlanish
strategiyasining muhim qismi sifatida ko‘rilishi mumkin, chunki bu energetika
tarmog‘idagi mustahkamlik va mustaqillikni oshiradi.
Xulosa.
O‘zbekistonning energetika sektoridagi o‘zgarishlar, mamlakatning
iqtisodiy o‘sishiga va atrof-muhitning saqlanishiga chuqur ta'sir ko‘rsatadi.
Energiya ishlab chiqarish hajmining oshirilishi, energiya tizimining
modernizatsiyasi, hamda yangi, barqaror energiya manbalariga o‘tish mamlakat
uchun katta imkoniyatlar yaratadi. Bu kabi o‘zgarishlar mamlakat
iqtisodiyotining rivojlanishi uchun zarur sharoitlar yaratib, butun
iqtisodiyotning samaradorligini oshirishga yordam beradi.
Energetika sektoridagi islohotlar orqali O‘zbekiston energiya ta'minotining
ishonchliligini oshirish, energiya ishlab chiqarish va iste'mol qilish jarayonlarini
samaraliroq boshqarish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Bu jarayonlar, shuningdek,
karbonat chiqindilarini kamaytirish, qayta tiklanuvchi energiya manbalaridan
foydalanishni oshirish va energetika infratuzilmasini yangilash orqali atrof-
muhitga salbiy ta'sirlarni minimallashtirishga yordam beradi.
Yangi energiya manbalariga investitsiya kiritish va energetika tizimini
zamonaviy texnologiyalar bilan jihozlash, O‘zbekistonning global energetika
bozorlarida raqobatbardoshligini oshirishga ham hissa qo‘shadi. Bu o‘zgarishlar,
shuningdek, yangi ish o‘rinlari yaratish, mahalliy aholining turmush darajasini
yaxshilash va iqtisodiyotning turli sektorlarida yangi imkoniyatlar ochish
imkonini beradi. O‘zbekistonning energetika sektorida amalga oshirilayotgan bu
kabi strukturali o‘zgarishlar, mamlakatning uzoq muddatli barqaror
rivojlanishiga asos soladi.
Adabiyotlar ro’yxati:
1.
Energetika vazirligi. (2023). Elektr energiyasi tizimida oxirgi 6 yilda
qilingan ishlar statistikasi ma'lum qilindi. O'zbekiston Respublikasi Energetika
Vazirligi.
2.
Energetika vazirligi. (2023). O'zbekistonda elektr energiyasi importi oshdi,
eksporti kamaydi. O'zbekiston Respublikasi Energetika Vazirligi.
SOLUTION OF SOCIAL PROBLEMS IN
MANAGEMENT AND ECONOMY
International scientific-online conference
56
3.
Mirzamahmudov, J. (2023). Energetika vaziri Jo'rabek Mirzamahmudov
energota'minotdagi uzilishlar yuzasidan izoh berdi. O'zbekiston Respublikasi
Energetika Vazirligi. [Online].
4.
Qurbonov, F. (2021). Jahon energetika haftaligida Oʻzbekiston islohotlari
taqdim etildi. O'zbekiston Respublikasi Energetika Vazirligi. [Online].
5.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining qarori, 04.10.2019 yildagi PQ-
4477-son, https://lex.uz/docs/-4539502
6.
O‘zbekiston Respublikasining Qonuni, 30.09.2009 yildagi O‘RQ-225-son,
https://lex.uz/docs/1521177
7.
Alimovna, E. Y., & Jomurodovich, E. A. (2022). TOURISM POWER OF THE
REPUBLIC OF UZBEKISTAN. American Journal of Social and Humanitarian
Research, 3(6), 117-121.
