SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
17
MUHANDISLIK VA KOMPYUTER GRAFIKASI O`QITISH
TEXNOLOGIYALARI VA METODLARI.
R.K.Barlikov
O’qituvchi
Berdoq nomidagi Qoraqalpoq davlat universiteti
https://doi.org/10.5281/zenodo.15561284
Annotatsya:
Ushbu maqolada ushbu sohadagi asosiy o‘qitish
texnologiyalari va metodlari va bo`lajak texnik muhandislsrning eng yaxshi
chizma loyihasi bo‘yicha bilim faoliyatlarini rag`batlantirib borish ko‘rib
chiqiladi.
Kalit so’zlar:
Muhandislik va kompyuter grafikasi, faol ta`lim berish
metodi
Muhandislik grafikasi – muhandislik va texnika sohasida muhim o‘rin
tutuvchi fan bo‘lib, chizmalar va modellar orqali texnik g‘oyalarni ifodalashni
o‘rgatadi. Kompyuter grafikasi esa bu jarayonni raqamli muhitga olib kirib,
samaradorlik va sifatni oshiradi. Zamonaviy ta’limda muhandislik va kompyuter
grafikasi
o‘qitish
texnologiyalari
va
metodlari
talabalar
bilimini
chuqurlashtirish, amaliy ko‘nikmalarni rivojlantirishga qaratilgan.
Muhandislik va kompyuter grafikasi― o`qitish texnologiyalari bo`yicha
ishlab chiqilgan malaka talabalari natijasida ma`ruza va amaliy mashg`ulotlarini
tashkil etishda ta`limning moduli, muammoli, ishlanmalari, hamda talabalarning
hisob grafik ishlaridan unumli foydalanish nafaqat bo`lajak muhandislik va
kompyuter grafikasi o`qituvchilar faoliyatini oshirishga balki mutaxasis texnik
muhandislar bilan mazkur fan bo`yicha muloqotda bo`lib chuqur keng nazariy va
amaliy bilimlarga ega bolishlariga yordam beradi.
Noananaviy ta`lim – bo`lajak texnik muhandislarni tassavur qilish
qobiliyatlarini hamda bilim doirasini kengaytiruvchi, ularda hozirjavoblik
xususiyatlarini tarbiyalovchi, faollashtiruvchi musta`qil fikrlash qobiliyatini
tarbiyalovchi,
kabi
didaktik
funksiyalarni
bajaradi.
Tajribalarda
ta`kidlanganidek, agar mashg`ulot odatdagi oddiy chizmalardan murakkabiga -
faqat tinglab o`tirishga asoslangan metodga o`tkazilganda, talabalar musta`qil
o`zlashtira olmaydilar, agar ilg`or pedagogik metodlardan foydalanib
chizmalarni mutaxasis o`qituvchi tomonidan chizib ko`rsatib bosqichlari asosida
ko`rsatilsa natija 80-90 foizgacha oshganligi tasdiqlangan.
Noan`anaviy ta`lim berish metodi, ta`limiy maqsadni amalga oshirish
bo`yicha o`qituvchi va talaba bilan hamkorlik faoliyatining murakkab
jarayonining asosi hisoblanadi. Tajribalarning ko`rsatishicha, metodning asosiy
natijaviylik mezonlari quyidagilar: uni qo`llashda soddalik va osonlik;
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
18
chizmalarni chizishda yuqori natijalarga erishishning yuqori ishonchliligini
ta`minlay olishi zarur.
Demak chizmalarni chizishni o`rgatishda faol ta`lim berish metodi - bo`lajak
texnik muhandislsrning eng yaxshi chizma loyihasi bo‘yicha bilim faoliyatlarini
rag`batlantirib borish metodidir.
Biror muammoni hal etish tog`risidagi fikrlarni erkin almashinuvini
nazarda tutuvchi suhbat asosida chizmalarni to‘griligi va sifatini ko`rish va
raqobatlashish asosida quriladi.
Metodning yetakchi vazifasi - qiziqtirish maqsadga yo`naltirilgan va
mohirona qo`yilgan savollar yordamida talabalarga berilgan chizma bo`yicha
o`zlarining chiza olish qobiliyatlarini namoyon qilishga harakat qilinadi,
o`qituvchi rahbarligida guruhdagi talabalari bilan muhokoma qilinadi, o`qituvchi
namoyon qilishga harakat qilinadi, o`qituvchi rahbarligida guruhdagi talabalari
bilan muhokoma qilinadi, o`qituvchi bilan ular birga qadanba-qadam musta`qil
fikrlash, yakunlash, xulosalash va umumlashtirish yo`li bilan yangi bilimlarni
anglaydilar va o`zlashtiradilar. Suhbatning afzalligi yana shundaki, u talabalar
fikrlashini faollashtiradi va bilim kuchining rivojlanishiga yordam beradi.
Suhbat yoki chizmalarni muhokoma qilish vazifasiga ko`ra quidagilarga
bo`linadi:
Kirish yoki chizmalarni chizishni tashkillashtiruvchi (chizma chizish
uchun chizg`ichlari) ta`lim oluvchilarni chizma chizish mashg`ulotidagi ishga
tayyorlash;
Yangi chzma topshirig`ini etkazish (didaktik vazifasi: talabalarni yangi
topshriq materiali bilan tanishtirish;
Chizmani chizishi taxt qilishi yki mustahkamlashi (didaktik vazifasi
talabalarning chizish qobiliyatlarini tizimlashtirish, tasavvur qila olishi, eslab
qolishi va O`zDTS asosida bajara olishi;)
Suhbatlar tashkiliy shakli bo`yicha o`quv va davra suhbatiga bolinadi.
―Davra suhbati‖–o`quv suhbatidan erkin holatda ishtikokchilar
joylashishi tartibi va asosiysi, ular fikrini novbat bilan bildirishi bilan farqlanadi,
eng muhimi chizmani to`g`ri shakllantirib berishida. Ularning chizmalari o`zaro
proyeksion yoki mantiqiy bog`liqlikka ega bo`lishi kerak.
Chizilayotgan chizma mohiyatini ochib berishi, chizmani chizish orqali
o`zlashtirishga yordam berishi kerak.
Chizmalar mazmuni va shakliga ko`ra bo`lajak texnik muhandislarning
rivojlanish darajasiga mos kelishi lozim. Oddiy chizmalar bilish faoliyatini
rag`batlantirmaydi, murakkab chizmalar esa bilishga rag`batlantiriladi.
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
19
Мisol: ―Talabalarning o`zaro bellashuvi ‖
1. Detalning ikki ko`rinishi asosida uchinchi ko`rinish chizilshi?
2. Ushbu topilgan ko`rinishlarga qirqim bajarishi?
3. Chizilgan proyeksiyalar asosida izometrik proeksiyasi qirqimi bilan
bajarilishi, chizmaga o`lchamlar qo`yish va taxt qilishi?
Bahs (munozara bellashuv) - aniq muammo bo`yicha tajriba ortirish,
chizmani muhokoma qilish fikr almashish, muhokoma shaklidagi ta`lim
berishning faol metodi. Chizmalarni chizish metodi hamma topshiriqlarni
bajaradi. Bu metoddan:
Yangi bilimlarni shakllantirishda;
- Bo`lajak muhandislik va kompyuter grafikasi o`qituvchilari u yoki bu
chizmlarni chizishni chuqur o`ylab ko`risi, ularning mohiyatiga tishunib etishga
ta`minlashda;
- Bo`lajak o`qituvchilarni Oz DTS talablariga asoslangan xulosalar,
chizilgan chizmalar orasidagi farqni tushunib etishga o`rganishda, o`zaro fikr
almashinuv ko`nikmalarini shakllantirishda;
- Talabalarga shaxsiy fikrida mustahkam turish va uni himoya qilishda
yordam berish, maqsadlarida foydalaniladi. Munozara erkin rivojlansa erkin
bo`ladi va boshqaruvchan bo`lishi mumkin. U faqat o`zlashtirishi lozim bo`lgan
murakkab chizmalarga ham yondosha oladigan bo`lishi mumkin.
Bu metod hamma vazifalarni bajaradi, lekin uning asosiy vazifasi -
talabalarni chizmalarni chizish faoliyatini faollashtirish, ulardagi muammoni
musta`qil tushunish va chizmalarni chizishga qiziqtirishi hamda ulardagi
muomila madaniyatini, fikr almashinish malakalarini rivojlantirish, tashqi ta`sir
ostida fikrlashishdan ozod bo`lishi va ijodiy topshiriqlarni yechishda birlamchi
yo`l fikrlarini yengib o`tishni tarbiyalaydi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. E. I. Ro‗ziyev, A. O. Ashirboyev. Muhandislik grafikasini o‗qitish metodikasi. —
T. : « Fan va texnologiya» , 2010, 248 bet.
2. The effectiveness of the organization of the extra curricular activity « young
engineers» sultonov safar nabiyevich tstu. tf teacher galaxy international
interdisciplinary research journal (giirj) issn €; 2347-6915. vol. 9. issue 11, nov
(2022)
3. Sultonov S. N. ―Innovasion texnologiya modeli - ta`limda yuqori samaradorlik
garovidir‖ Международной научной конференции ―Актуальные вызовы
современной науки‖ -: 26-27 июня 2020г, 91-93Б.
4. Babanskiy Yu. K. Metodika prepodavaniya fizika v sredney shkole M.
Prosveshenie. 1968. -199st.
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
20
5. Кabardin O. F. Metodicheskie osnove fizicheskogo eksperementa. Fizika v
shkole 1985. № 2. С. 3– 9.
6. Pyorishkin A. B. Fizika o`qitish metodikasi asoslari. – Т. : O`qituvchi. 1990. –
320 b.
7. Yusupov A. Yusupov R. Fizikadan savol va masalalar to`plami. – T. O`qituvchi.
2000. -646 b.
5. Аrziev А.S., Маdyarova R.R., Sarsenbaev Т.Т. (2023) Таlabalarning mustaqil
ta’limini chizma geometriya fanidan tashkil etish texnologiyasi. Journal of
UniScience Research, 1(5), 1418-1422.
6. Наsirov P.B.,Аrzieva R.А. (2023) Теcnology of organizing independent
education of students in matnematics. Academia Repositoy, 4(11),62-67
