SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
19
“TA’LIMNI AXBOROTLASHTIRISH SHAROITIDA BOʻLAJAK
MUTAXASSISLARNING MULOQOT MADANIYATINI
RIVOJLANTIRISH YOʻLLARI”
Tahmina Yoldosh
Xalqaro Nordik universiteti 2-bosqich magistranti
E-mail: Tahminayodosh@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.15356319
Annotatsiya:
Ta’limni
axborotlashtirish
sharoitida
bo‘lajak
mutaxassislarning muloqot madaniyatini rivojlantirish o‘qitishning yangi
usullari va texnologiyalarini qo‘llashga qaratilgan. Muloqot madaniyati yosh
mutaxassislar uchun nafaqat professional sohada muvaffaqiyatga erishishda,
balki ijtimoiy muhitda o‘zaro aloqalarni samarali o‘rnatishda ham muhim
ahamiyatga ega. Mazkur tadqiqotda muloqot madaniyatini rivojlantirish uchun
zamonaviy pedagogik metodlar va interaktiv texnologiyalar tavsiya etiladi.
Kalit so‘zlar:
Ta’limni axborotlashtirish, muloqot madaniyati, bo‘lajak
mutaxassislar, pedagogik metodlar, interaktiv texnologiyalar, zamonaviy ta’lim,
axborot texnologiyalari.
Аннотация:
В условиях информатизации образования формирование
культуры общения будущих специалистов направлено на использование
новых методов и технологий обучения. Коммуникативные навыки важны
для молодых специалистов не только для достижения успеха в
профессиональной сфере, но и для эффективного построения отношений в
социальной среде. В исследовании рекомендуются современные
педагогические методы и интерактивные технологии для развития
культуры общения.
Ключевые слова:
Информатизация образования, культура общения,
будущие
специалисты,
педагогические
методы,
интерактивные
технологии, современное образование, информационные технологии.
Abstract:
In the context of informatization of education, the development
of a culture of communication of future specialists is aimed at using new
methods and technologies of teaching. The culture of communication is
important for young specialists not only in achieving success in the professional
sphere, but also in effectively establishing relationships in the social
environment. This study recommends modern pedagogical methods and
interactive technologies for the development of a culture of communication.
Keywords:
Informatization of education, culture of communication, future
specialists, pedagogical methods, interactive technologies, modern education,
information technologies.
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
20
Ta’limni axborotlashtirish sharoitida foydalanish bo‘lajak tarjimonlarning
professional muloqot madaniyatini shakllantirish jarayonida tizimli va samarali
interaktivlikni ta’minlaydi, ularga ega bo‘lish kasbiy muammolarni yangi, sifat
jihatidan yuqori darajada hal qilish samaradorligini ta’minlaydi.
O‘zbekistonda xorijiy ta’lim tajribalari asosida ta’limning yagona axborot-
ta’lim portallarini shakllantirish, fanlarning yagona axborot-metodik ta’minotini
yaratish imkonini beradigan fan portallarini yaratish, axborot resurslaridan
ta’lim jarayonida foydalanish metodikalarini ishlab chiqish, oliy ta’lim
muassasalarini zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari, vositalari
bilan jihozlash, talabalar, o‘qituvchilar va tadqiqotchilarning jahon ta’lim
resurslari, zamonaviy axborot resurs markazlari ma’lumotlar bazalariga kirish
imkoniyatlarini kengaytirish muhim vazifalardan hisoblanadi. Shuningdek, oliy
ta’lim muassasalarida yaratilayotgan sharoitlardan maqsadli foydalanish, ta’lim
sifatini oshirish imkonini beruvchi zamonaviy ish tajribalar, o‘qitishning ilg‘or
yon-dashuvlarini ommalashtirish, o‘quv jarayonida axborot texnologiyalarini
qo‘llashning pedagogik muammolarini hal etishga yo‘naltirilgan tadbirlar,
treninglar, ilmiy munozaralar, davriy konferentsiyalarni muntazam tashkil etish
ham oldimizda turgan asosiy masala sifatida qaralmoqda. Shundan kelib chiqib,
"ta’lim tizimining barcha bosqichlarida qog‘oz shaklidagi materiallarni
raqamlashtirish formatlaridan foydalanishni qo‘llab-quvvatlash hamda xuddi
shunday yondashuvga ko‘ra mavjud o‘quv jarayonini raqamlashtirish doirasini
muttasil kengaytirib borish lozim"
1
.
Ta’limni axborotlashtirish sharoitida foydalanishga asoslangan professional
muloqot madaniyatini shakllantirish jarayonini uning barcha subyektlari
talabalar, o‘qituvchilar, professional tarjimonlar hamjamiyati vakillari, jamoat
tuzilmalari vakillari interaktiv o‘zaro ta’sirining maqsadli jarayoni sifatida
tavsiflanishi mumkin, bu ularning makon va vaqtdagi joylashuviga bog‘liq emas
va ma’lum bir didaktik tizimda amalga oshiriladi.
Ta’limni axborotlashtirish sharoitida foydalanish asosida bo‘lajak
tarjimonlarning kasbiy muloqot madaniyatini shakllantirish jarayoni talaba
tarjimonlarning maqsadli va nazorat ostida intensiv mashg‘ulotlari va mustaqil
ishlarini tashkil etish, shuningdek, ularning professional faoliyatining bilimlari,
ko‘nikmalari va usullarini o‘zlashtirishga qaratilgan faol o‘quv va kognitiv
faoliyatini tashkil etish va rag‘batlantirishni o‘z ichiga oladi.
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
21
Professional muloqot madaniyatini shakllantirish jarayoni barcha zarur
ishtirokchilarni o‘z ichiga oladi va o‘quv jarayonining barcha xususiyatlari bilan
tavsiflanadi:
-
o‘qituvchi, talaba, o‘quv qurollari (boshqa vositalar bilan
integratsiyalashgan telekommunikatsiyalar),
-
tegishli o‘qitish usullari va tashkiliy shakllari.
Professional muloqot madaniyatini shakllantirish jarayonining asosiy
vazifalari quyidagilardan iborat:
1) kasbiy muloqot madaniyatining maxsus ko‘nikmalarini (kommunikativ,
axborot, dizayn va boshqalar);
2) professional ko‘nikmalarini rivojlantirish:
a) moslashuvchan professional fikrlash, diqqat, idrok, xotira;
b) fonemik eshitish, baland ovozda eshitish, taqlid qilish, farqlash, oldindan
bilish qobiliyatini rivojlantirish, taxmin qilish mexanizmini rivojlantirish;
3) Turli sohalaridagi muammolarni hal qilish uchun zamonaviy
telekommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish hisobiga fanlararo
aloqalarni chuqurlashtirish;
4) dunyoning turli madaniyatlarini qiyosiy tahlil qilish asosida ijtimoiy-
madaniy ufqlarni kengaytirish;
5) qadriyat yo‘nalishlarini o‘zlashtirish (vatanparvarlik, ma’naviyat,
bag‘rikenglik, global tafakkurga ega tarjimon shaxsini tarbiyalash va boshqalar);
6) motivatsiyasini rivojlantirish;
7) tarjimon faoliyatiga xos bo‘lgan madaniyatlararo muloqotning tipik
kommunikativ vaziyatlarida professional faoliyat tajribasini egallash.
2
Metodologiya va metodlar.
Tadqiqotning metodologik asosi pedagogik kommunikatsiya, muloqot
madaniyati, axborot texnologiyalarining ta’limdagi roli kabi ilmiy-izlanishlarga
asoslangan. Metod sifatida quyidagi usullar qo‘llaniladi:
1.
Analitik usul
- axborot texnologiyalarining ta’limga ta’siri va
muloqot madaniyatiga bo‘lgan ijobiy aloqasi tahlil qilinadi.
2.
Eksperimental usul
- bo‘lajak mutaxassislarning muloqot
madaniyatini rivojlantirishga qaratilgan yangi ta’lim texnologiyalarining
samaradorligi sinovdan o‘tkaziladi.
3.
Kuzatuv
- o‘quv jarayonidagi axborot texnologiyalarining ta’siri va
muloqot madaniyatiga bo‘lgan o‘zgarishlar kuzatiladi.
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
22
4.
Sohaviy tahlil
- ta’lim tizimining axborotlashtirish jarayonlari va
metodik asoslarini chuqur o‘rganish.
Natijalar:
Axborot texnologiyalarini ta’limga kiritish, ayniqsa, muloqot madaniyatini
rivojlantirishda samarali natijalarga olib keladi. Interaktiv ta’lim usullari,
masalan, onlayn platformalar, simulyatsiya va guruh ishlari o‘quvchilarning
muloqot madaniyatini takomillashtirishda muhim rol o‘ynaydi. Shuningdek,
axborot texnologiyalarini qo‘llash bo‘lajak mutaxassislarning o‘zaro
hamkorligini kuchaytiradi va ijtimoiy muloqotda samarali bo‘lishiga yordam
beradi.
Xulosa.
Ta’limni axborotlashtirish bo‘lajak mutaxassislarning muloqot madaniyatini
rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega. Zamonaviy axborot texnologiyalari,
interaktiv metodlar va masofaviy o‘qitish usullari muloqot madaniyatini
shakllantirishda samarali vosita hisoblanadi. O‘qituvchilar va talabalar
o‘rtasidagi faol hamkorlik, axborot almashish va zamonaviy o‘quv
texnologiyalarini qo‘llash muloqot madaniyatining rivojlanishiga olib keladi.
Pedagoglarning mediamadaniyatini rivojlantirishda talaba shaxsiga
individual yondashuv, subyektiv jihatlarini tahlil qilish ham zarur. Bu esa oliy
ta’lim muassasasida tashkil etilgan faoliyatlarning samaradorligini ta’minlashga
xizmat qiladi. Aynan oliy ta’lim muassasasida faoliyat ko‘rsatadigan tyutorlar
faoliyati mazmuniga bu jihatlarni e’tiborga olishi umumiy samaradorlikni
ta’minlaydi.
Kitob va turkum nashrlari:
1. Мирзиёев Ш.М. Янги Узбекистон стратегиялари. - Т.: Узбекистон, 2021. -
Б. 190191.
2. Дендева Б. Информационные и коммуникационные технологии в
образовании
//
Монография.
-
М.:
2013.
-
С.
318.
-
https://unesdoc.unesco.Org/ark:/48223/pf0000210843_
3. Андреев А.А., Рубин Ю.Б., Титарев Л.Г. Кафедра в системе открытого
образования. Материалы конференции "Образование в информационную
эпоху" - М.: МЭСИ, 2001. - С. 90-100.
1. "Ta’limni axborotlashtirish jarayonida bo‘lajak mutaxassislarning muloqot
madaniyatini rivojlantirish." (Xamrayev, 2023)
Xamrayev, A. (2023). "Axborot texnologiyalarining ta’limdagi roli va muloqot
madaniyati." Ta’lim va Innovatsiyalar jurnali, 8(2), 45-52.
Muhammadova, L. (2022). "Muloqot madaniyati va pedagogik kommunikatsiya."
Pedagogika jurnali, 12(1), 34-40.
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
23
Xalqaro pedagogik ta’lim simpoziumi 2023 – “Axborot texnologiyalari va ta’lim
jarayonidagi innovatsiyalar.” Tashkent, O‘zbekiston.
"Zamonaviy ta’lim: yangi yondashuvlar" konferensiyasi – Toshkent, 2023 yil.
www.education.uz – O‘zbekiston Respublikasi Ta’lim vazirligi rasmiy sayti.
www.edutec.uz – Ta’limni axborotlashtirish bo‘yicha portal.
www.teachtech.uz – Zamonaviy o‘qitish texnologiyalari va muloqot madaniyati
haqidagi ma’lumotlar.
