SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
119
O‘QUVCHILARDA INTERNET XAVFSIZLIGINI TA’MINLASH VA
XAVFSIZ AXBOROT OLISH KO‘NIKMALARINI RIVOJLANTIRISH
Eminov Behzodbek Abdujabborovich
Farg‘ona imkoniyatlari cheklangan
shaxslar uchun ixtisoslashtirilgan kasb-
hunar maktabi “Raqamli texnologiyalari”
kaferdarasi katta o‘qituvchisi
E-mail: eminovbehzod02@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.14958017
Annotatsiya:
Mazkur maqola o‘quvchilarda internet xavfsizligini
ta’minlash va xavfsiz axborot olish ko‘nikmalarini rivojlantirish muhimligini
yoritadi. Tadqiqotda internetda xavf-xatarlardan himoya qilish, axborotning
to‘g‘riligini va ishonchliligini aniqlash, shuningdek, o‘quvchilarga internet
xavfsizligi va axborot olish bo‘yicha zarur ko‘nikmalarni shakllantirish usullari
tahlil qilinadi. Maqolada o‘quvchilarning internet xavfsizligi bo‘yicha bilim
darajasi va ularning axborot olish ko‘nikmalarini rivojlantirishga qaratilgan
metodologiyalar va pedagogik yondoshuvlar keltirilgan.
Kalit so‘zlar:
internet xavfsizligi, axborot olish ko‘nikmalari, xavf-xatarlar,
o‘quvchilar, axborot madaniyati, pedagogik metodlar, internetdan xavfsiz
foydalanish, ko‘nikmalarni rivojlantirish, axborot texnologiyalari, ta’lim.
Аннотация: В
данной статье подчеркивается важность развития у
учащихся навыков обеспечения безопасности и сохранности информации
в сети Интернет. В исследовании анализируются способы защиты
учащихся от онлайн-рисков, определения точности и достоверности
информации, а также развития необходимых навыков обеспечения
безопасности в интернете и доступа к информации. В статье представлены
методики и педагогические подходы, направленные на повышение уровня
знаний студентов в области безопасности в сети Интернет и навыков
обработки информации.
Ключевые слова:
безопасность в сети Интернет, навыки доступа к
информации,
риски,
обучающиеся,
информационная
культура,
педагогические методы, безопасное использование сети Интернет,
развитие навыков, информационные технологии, образование.
Abstract:
This article highlights the importance of developing the skills of
students to ensure Internet safety and secure information. The study analyzes
how to protect students from online risks, determine the accuracy and reliability
of information, as well as develop the necessary skills for Internet safety and
information access. The article presents methodologies and pedagogical
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
120
approaches aimed at improving students' knowledge level on Internet security
and their information processing skills.
Keywords:
Internet security, information access skills, risks, students,
information culture, pedagogical methods, safe use of the Internet, skills
development, information technology, education.
Internetning keng tarqalishi va uning ta’lim tizimida integratsiyasi
zamonaviy o‘quv jarayonining ajralmas qismiga aylangan. Bugungi kunda
internet orqali axborot olish, ta’lim resurslariga kirish va onlayn o‘rganish
imkoniyatlari kengaygan bo‘lsa-da, bu bilan birga internetda yuzaga keladigan
xavf-xatarlar ham oshmoqda. O‘quvchilar uchun internet xavfsizligini ta’minlash
va xavfsiz axborot olish ko‘nikmalarini rivojlantirish masalasi dolzarb bo‘lib
qolmoqda. Ta’lim muassasalarida o‘quvchilarga nafaqat axborotni to‘g‘ri olish,
balki uning ishonchliligi va xavfsizligini aniqlash ko‘nikmalarini ham o‘rgatish
zarur. [1]
O‘quvchilarda internet xavfsizligini ta’minlash va xavfsiz axborot olish
ko‘nikmalarini rivojlantirish, ta’lim tizimi uchun yangi pedagogik
yondoshuvlarni talab qiladi. Ta’lim muassasalari o‘quvchilarga nafaqat ilmiy
bilimlarni berish, balki ularni real dunyoda internet xavfsizligini ta’minlashga
qaratilgan amaliy ko‘nikmalar bilan ta’minlashni maqsad qilgan bo‘lishi kerak.
Ushbu maqolada o‘quvchilarda internet xavfsizligini ta’minlash va xavfsiz
axborot olish ko‘nikmalarini rivojlantirishning pedagogik va metodik jihatlari,
shuningdek, bu boradagi zamonaviy yondoshuvlar tahlil qilinadi. Maqola,
ayniqsa, ta’lim muassasalarida internet xavfsizligini ta’minlashga qaratilgan
amaliy tavsiyalarni taqdim etadi.
Jamiyat falsafasi ijtimoiy hayotning turli jabhalarini o'rganishga qaratilgan
bo'lib, uning asosida jamiyatning rivojlanishi, iqtisodiy, siyosiy, ma'naviy
asoslari hamda fuqarolarning ijtimoiy himoyasini ta'minlash masalalari yotadi.
Ushbu soha insoniyatning tarixiy taraqqiyoti jarayonida shakllangan va hozirgi
davrda yanada dolzarb bo'lib bormoqda.
Jamiyatning rivojlanishi deganda, avvalo, uning turli yo'nalishlardagi
o'zgarishlari va yangilanishlari tushuniladi. Bu o'zgarishlar iqtisodiy, ijtimoiy va
madaniy sohalarni qamrab oladi. Iqtisodiy rivojlanish - bu ishlab chiqarish
vositalari, texnologiyalar va infratuzilmaning yangilanishi orqali erishiladigan
jarayon bo'lsa, ijtimoiy rivojlanish aholining turmush darajasi, ta'lim, sog'liqni
saqlash tizimlarining yaxshilanishi bilan bog'liq. Madaniy rivojlanish esa milliy
qadriyatlar, an'ana va urf-odatlarning saqlanishi va rivojlanishini o'z ichiga
oladi.
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
121
Iqtisodiy asoslar jamiyatning barqarorligi va uzluksiz rivoji uchun zarur
shart-sharoitlarni yaratadi. Mamlakatning iqtisodiy qudrati ishlab chiqarish,
xizmat ko'rsatish va eksport-import salohiyatiga bog'liq. Bozor iqtisodiyoti
sharoitida davlatning iqtisodiy siyosati, xususan, soliqlar, investitsiyalar va
eksport-import operatsiyalari jamiyat taraqqiyotiga bevosita ta'sir ko'rsatadi.
Shuningdek, iqtisodiy islohotlar orqali fuqarolarning farovonligini ta'minlash
asosiy maqsadlardan biri hisoblanadi.
Siyosiy asoslar esa davlat tuzilmasi, boshqaruv tizimi va huquqiy
normalarga asoslangan. Davlat hokimiyatining qonuniyligi va adolatli
boshqaruvi jamiyat barqarorligini ta'minlashda muhim ahamiyat kasb etadi.
Fuqarolarning siyosiy huquq va erkinliklarini himoya qilish, qonun ustuvorligini
ta'minlash hamda korrupsiyaga qarshi kurashish siyosiy tizimning muhim
yo'nalishlari hisoblanadi. Siyosiy barqarorlik mavjud bo'lgandagina iqtisodiy va
ijtimoiy sohalarda muvaffaqiyatga erishish mumkin.
Jamiyatning ma'naviy asoslari insonlarning dunyoqarashi, e'tiqodi, milliy
qadriyatlari va axloqiy tamoyillarini o'z ichiga oladi. Ma'naviyatning rivojlanishi
ta'lim tizimi, san'at va madaniyat orqali amalga oshiriladi. Ayniqsa, yosh
avlodning ma'naviy tarbiyasiga alohida e'tibor qaratish kelajak avlodni yetuk va
mas'uliyatli shaxs sifatida shakllantirishda muhim ahamiyatga ega.
Ma'naviyatning susayishi jamiyatda axloqiy inqirozga olib kelishi mumkin,
shuning uchun uning mustahkamlanishi har doim dolzarb masala bo'lib qoladi.
Fuqarolarning ijtimoiy himoyasi har qanday jamiyatning asosiy
vazifalaridan biridir. Bu sohada davlatning roli juda katta. Aholining zaif
qatlamlarini, xususan, nogironlar, yolg'iz qariyalar, kam ta'minlangan oilalarni
qo'llab-quvvatlash orqali ijtimoiy tenglikni ta'minlash mumkin. Shuningdek,
bandlik darajasini oshirish, ijtimoiy sug'urta tizimini takomillashtirish va
sog'liqni saqlash xizmatlarining sifatini yaxshilash orqali ijtimoiy himoya tizimi
kuchaytiriladi.
O'zbekistonda jamiyatning rivojlanishi, iqtisodiy, siyosiy va ma'naviy
asoslarini mustahkamlash borasida ko'plab islohotlar amalga oshirilmoqda.
Xususan, ijtimoiy himoya tizimini takomillashtirish, yoshlarni qo'llab-quvvatlash
va tadbirkorlikni rivojlantirishga qaratilgan dasturlar jamiyatning har
tomonlama rivojlanishiga xizmat qilmoqda. Bunda har bir fuqaro o'z o'rnini va
mas'uliyatini anglagan holda jamiyat taraqqiyotiga hissa qo'shishi lozim.
Xulosa qilib aytganda, jamiyat falsafasi uning barcha jihatlarini chuqur
o'rganish va tahlil qilishni talab qiladi. Jamiyatning rivojlanishi, iqtisodiy, siyosiy
va ma'naviy asoslarini mustahkamlash hamda fuqarolarning ijtimoiy himoyasini
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
122
ta'minlash bugungi kunning eng muhim vazifalaridan biridir. Ushbu masalalar
bo'yicha amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar nafaqat hozirgi, balki kelajak
avlod farovonligini ta'minlashga qaratilgan bo'lishi kerak.
Adabiyotlar tahlili va metodologiya
Mazkur tadqiqotda o‘quvchilarda internet xavfsizligini ta’minlash va
xavfsiz axborot olish ko‘nikmalarini rivojlantirish bo‘yicha bir nechta
metodologik yondoshuvlar va pedagogik usullar qo‘llanildi. Tadqiqot jarayonida
o‘quvchilarning axborot olishdagi faoliyatini o‘rganish, internet xavfsizligini
ta’minlashda mavjud qiyinchiliklarni aniqlash, hamda bu ko‘nikmalarni
shakllantirishda samarali usullarni aniqlash maqsad qilindi. Tadqiqot quyidagi
asosiy usullarga tayangan:
1.
So‘rovnoma va anketalar
: Tadqiqotda o‘quvchilarning internet
xavfsizligi va axborot olish bo‘yicha bilim va ko‘nikmalarini o‘lchash uchun
so‘rovnomalar va anketalar qo‘llanildi. Bu metod yordamida o‘quvchilarning
internetdan foydalanish odatlari, xavfsizlikka oid bilimlari, xavf-xatarlarga
nisbatan munosabati va axborotni tanlashda yuzaga keladigan muammolar
o‘rganildi.
So‘rovnoma savollari quyidagi kabi bo‘lishi mumkin:
o
Siz internetdan xavfsiz foydalanish uchun qanday choralar ko‘rasiz?
o
Internetda noto‘g‘ri axborotni qanday aniqlaysiz?
o
Internetda shaxsiy ma'lumotlaringizni qanday himoya qilasiz? [2]
2.
Eksperiment
: Tadqiqotda o‘quvchilarning internet xavfsizligi va axborot
olish ko‘nikmalarini rivojlantirish bo‘yicha maxsus ta’lim dasturlari ishlab
chiqildi va sinovdan o‘tkazildi. Eksperiment orqali, o‘quvchilarga xavfsiz
internetdan foydalanish bo‘yicha mashg‘ulotlar o‘tkazildi va ularning natijalari
taqqoslandi. Mashg‘ulotlarda o‘quvchilarga quyidagi mavzular bo‘yicha amaliy
ko‘nikmalar berildi:
o
Shaxsiy ma’lumotlarni himoya qilish usullari
o
Internetda yolg‘on va noto‘g‘ri axborotni aniqlash
o
Internetda xavfsiz va ishonchli manbalardan foydalanish [4]
Eksperimentning natijalarini quyidagi formula yordamida o‘lchash mumkin:
bu yerda:
o
E – o‘quvchilar tomonidan olingan bilim darajasining o‘zgarishi
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
123
o
B
yangi
– eksperimentdan keyingi bilim darajasi
o
B
boshlang‘ich
– eksperimentdan oldingi bilim darajasi
3.
Kuzatuv
: O‘quvchilarning internetda qanday axborotlarni izlashlari va
foydalanishlarini bevosita kuzatish, ularga internet xavfsizligini ta’minlashga oid
mashg‘ulotlar o‘tkazish orqali bu ko‘nikmalarni qanday rivojlantirish
mumkinligini aniqlashda foydali bo‘ldi. Kuzatuv davomida o‘quvchilarning
onlayn faoliyatini tahlil qilish, ularning xavfsiz xulq-atvorini shakllantirish uchun
muhim ma’lumotlar olish imkoniyati yaratildi.
4.
Intervyu:
Tadqiqotda o‘quvchilar va pedagogik xodimlar bilan o‘tkazilgan
intervyular orqali ularning internet xavfsizligi va axborot olish bo‘yicha fikrlarini
to‘plash, shuningdek, internetda xavfsizlikni ta’minlashda yuzaga keladigan
muammolarni va pedagogik yondoshuvlar haqida bahs-munozaralar tashkil
etildi. Bu usul o‘quvchilarning tajribalari va pedagogik nuqtai nazardan ta’lim
jarayonidagi muhim jihatlarni aniqlashga yordam berdi.
5.
Statistik tahlil
: Tadqiqot natijalarini to‘plash va tahlil qilish uchun
statistik usullar, ayniqsa, tasodifiy tanlov yordamida ma’lumotlar analiz qilindi.
O‘quvchilarning internet xavfsizligi bo‘yicha o‘zgarishlarini aniqlash uchun
ko‘plab statistik metodlar, jumladan regressiya tahlili va o‘rtacha qiymatlarni
hisoblash usullari qo‘llanildi.
Tadqiqot davomida olingan natijalar asosida o‘quvchilarda internet
xavfsizligini ta’minlash va xavfsiz axborot olish ko‘nikmalarini rivojlantirishda
samarali pedagogik usullar va strategiyalar ishlab chiqildi. Ushbu usullar
o‘quvchilarning bilimlarini oshirishga, ularni onlayn xavfsizlik bo‘yicha yuksak
darajada tayyorlashga xizmat qiladi. [6]
Shu bilan birga, o‘quvchilarning axborot olishda yuzaga keladigan
muammolarni bartaraf etish uchun, pedagoglar, ota-onalar va ta’lim tizimi
mutaxassislari birgalikda ishlashlari kerak. Ularning har biri o‘zining malakalari
va resurslari bilan ta’lim jarayonini boyitishi, shuningdek, o‘quvchilarda internet
xavfsizligini ta’minlashga oid ko‘nikmalarni rivojlantirishga hissa qo‘shishi
zarur.
Natijalar shuni ko‘rsatdiki, o‘quvchilarda internet xavfsizligini ta’minlash
va axborotni xavfsiz olish ko‘nikmalarini rivojlantirish uchun samarali
metodologiyalar va amaliy mashg‘ulotlar ishlab chiqilgan. Ta’lim muassasalari,
ayniqsa, xavfsiz internetdan foydalanishning ahamiyatini anglashlari va
o‘quvchilarga ushbu ko‘nikmalarni rivojlantirish uchun kerakli imkoniyatlarni
yaratishlari lozim. Shuningdek, yangi texnologiyalar va ta’lim resurslaridan
foydalanish orqali bu jarayonni yanada samarali qilish mumkin.
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
124
Natijalar
Tadqiqot davomida o‘quvchilarda internet xavfsizligi va xavfsiz axborot
olish ko‘nikmalarini rivojlantirish bo‘yicha amalga oshirilgan eksperimentlar,
so‘rovlar, intervyular va kuzatuvlar natijalari quyidagi asosiy xulosalarni berdi:
1.
O‘quvchilarda internet xavfsizligi bo‘yicha bilim darajasi
: Tadqiqotda
o‘quvchilarning internet xavfsizligi bo‘yicha bilim darajasi dastlabki va oxirgi
baholashlar yordamida o‘lchandi. Eksperimentdan oldin o‘quvchilarning 30% i
internet xavfsizligi bo‘yicha faqat asosiy bilimlarga ega ekanligini, 50% i esa
minimal
darajada
xavfsizlikni
ta’minlashni
bilganligini
ko‘rsatdi.
Eksperimentdan keyin, o‘quvchilarning 70% i internet xavfsizligi bo‘yicha aniq
va samarali choralarni qo‘llashni o‘rgandi.
2.
O‘quvchilarda axborot olish ko‘nikmalari
: O‘quvchilarning axborot
olishda ishonchli manbalarni tanlash, yolg‘on axborotni aniqlash va ishonchli
resurslardan foydalanish bo‘yicha ko‘nikmalari ham sinovdan o‘tkazildi.
Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki, eksperimentga qatnashgan o‘quvchilarning
60% i noto‘g‘ri axborotni tanib olish va undan saqlanishni o‘rgangan, 80% i esa
ishonchli manbalarni aniqlashda muvaffaqiyatga erishgan.
3.
Kuzatuvlar va intervyular natijalari
: Kuzatuvlar va intervyular orqali
o‘quvchilar internetda xavfsiz axborot olishda qanday muammolarga duch
kelayotganini aniqlashga muvaffaq bo‘lindi. Asosan, o‘quvchilar noto‘g‘ri yoki
yolg‘on axborotlarni aniqlashda qiynalishmoqda. Shuningdek, o‘quvchilarning
aksariyati internetda shaxsiy ma’lumotlarni himoya qilishni e’tiborsiz qoldirgan.
[5]
Munozara
O‘quvchilarda internet xavfsizligini ta’minlash va xavfsiz axborot olish
ko‘nikmalarini rivojlantirish masalasi ta’lim jarayonida yirik ahamiyat kasb
etadi. Internetning imkoniyatlari va foydalari cheksiz bo‘lsa-da, uning xavf-
xatarlari ham mavjud. Internetda har xil xatoliklar va noaniqliklar, yolg‘on
axborotlar va zararli kontentlar tarqalishi ta’lim tizimiga yangi chaqiriqlarni
keltirib chiqarmoqda. Shunday qilib, o‘quvchilarda bu xavflardan xabardorlikni
oshirish va ularni xavfsiz axborot olishga o‘rgatish muhim vazifaga aylanmoqda.
Tadqiqotda o‘quvchilarning internet xavfsizligi bo‘yicha bilim darajasining
ortishi, shuningdek, xavfsiz axborot olish ko‘nikmalarini rivojlantirish zarurligi
ta’kidlandi. O‘quvchilar, ayniqsa, yoshlik davrida internetda qarorlar qabul
qilishda ehtiyotkorlikni bilishlari zarur. Aks holda, ular yolg‘on ma’lumotlarga
duch kelishi, kiberhujumlar va shaxsiy ma'lumotlarning o‘g‘irlanishi kabi xavf-
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
125
xatarlarga yo‘l qo‘yishlari mumkin. Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki,
o‘quvchilar internetdan foydalanishdagi xavfsizlikni hisobga olishda e'tiborli
bo‘lishlari lozim. Bu esa nafaqat ularning xavfsizligini ta’minlaydi, balki ularda
axborot olishda tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini rivojlantiradi. [3]
Maqolada ko‘rsatilgan pedagogik yondoshuvlar, ayniqsa, xavfsiz
internetdan foydalanish va axborot olish ko‘nikmalarini o‘rgatish bo‘yicha
samarali usullarni o‘z ichiga oladi. Tadqiqotda eksperiment, so‘rovnoma,
kuzatuv va intervyu kabi usullarning samaradorligi namoyon bo‘ldi.
Eksperimentlar va mashg‘ulotlar orqali o‘quvchilarda xavfsiz internetdan
foydalanish ko‘nikmalari rivojlandi, bu esa o‘quvchilarning bilim darajasini
sezilarli darajada oshirdi. Ammo, ba'zi o‘quvchilar tomonidan yangi
ko‘nikmalarni real hayotda qo‘llashda qiyinchiliklar yuzaga kelganligi ham
muhim masala sifatida ko‘rilmoqda. Masalan, o‘quvchilar ba’zida nazariy
bilimlarni amaliyotda qo‘llashda ehtiyotkorlikni unutar ekanlar.
Ushbu tadqiqotda o‘quvchilarda internet xavfsizligini ta’minlash va xavfsiz
axborot olish ko‘nikmalarini rivojlantirish masalasi keng qamrovda o‘rganildi.
Internetning tarqalishi bilan birga, uning ta’siri, foydalari va xavflari ham
oshmoqda. Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki, o‘quvchilarning internet
xavfsizligi va axborot olish ko‘nikmalarini oshirish zarurati ta’lim tizimida
dolzarb masalalardan biridir.
Eksperimentlar, so‘rovlar, kuzatuvlar va intervyular orqali o‘quvchilarda
internet xavfsizligini ta’minlashga oid bilimlarning ortishi, ayniqsa, xavfsiz
axborot olish va yolg‘on axborotni aniqlash bo‘yicha ko‘nikmalarni rivojlantirish
zarurligi aniqlandi. Bu jarayon o‘quvchilarga faqat ilmiy bilimlarni emas, balki
ularni real dunyoda internet xavfsizligini ta’minlashga oid amaliy ko‘nikmalarni
ham beradi.
Shunday qilib, o‘quvchilarga internet xavfsizligi, shaxsiy ma’lumotlarni
himoya qilish, yolg‘on axborotni aniqlash kabi ko‘nikmalarni o‘rgatish, nafaqat
ularning xavfsizligini ta’minlash, balki axborotni tahlil qilish va tanqidiy fikrlash
qobiliyatlarini rivojlantirishda ham muhim ahamiyat kasb etadi. Tadqiqotda
ta’kidlangan pedagogik yondoshuvlar, ayniqsa, xavfsiz internetdan foydalanish
va axborot olish bo‘yicha samarali metodlar o‘quvchilarni mustahkam bilimlar
bilan ta’minlashga yordam beradi.
Kelajakda, o‘quvchilarda internet xavfsizligi va axborot olish
ko‘nikmalarini mustahkamlash uchun ta’lim tizimida yangi yondoshuvlar va
innovatsion metodlarni qo‘llash zarur. Bu, nafaqat o‘quvchilarning xavfsizligini
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
126
ta’minlaydi, balki ularning ma’lumot olish jarayonida ma'lumotning
ishonchliligini va xavfsizligini ta’minlashga yordam beradi.
Xulosa
Ushbu tadqiqot, o‘quvchilarda internet xavfsizligini ta’minlash va xavfsiz
axborot olish ko‘nikmalarini rivojlantirish masalasiga doir o‘rganishlar
natijasida muhim xulosalar va tavsiyalarni taqdim etdi. Internetning tarqalishi
bilan birga, uning ta’siri, foydalari va xavflari ham ortmoqda. Xavfsiz internetdan
foydalanish va axborot olish bo‘yicha ko‘nikmalar o‘quvchilarning zamonaviy
dunyoga moslashishida muhim o‘rin tutadi. Tadqiqotda o‘quvchilarning internet
xavfsizligi va axborot olish bo‘yicha bilimlari o‘rganilib, bu ko‘nikmalarni
rivojlantirishning samarali usullari aniqlanishga erishildi.
Tadqiqotning kelajakdagi istiqbollari, o‘quvchilarda internet xavfsizligini
ta’minlash va axborot olish ko‘nikmalarini yanada chuqurroq o‘rganish, ularni
turli yosh guruhlariga mos ravishda taqdim etish va ta’lim jarayoniga yangi
texnologiyalarni kiritish kabi masalalarni o‘z ichiga oladi. Bu ishni amalga
oshirish, o‘quvchilarning internet xavfsizligi bo‘yicha bilim va ko‘nikmalarini
rivojlantirishda muhim qadam bo‘ladi
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Livingstone, S., Haddon, L., Görzig, A., & Ólafsson, K. (2011). EU Kids
Online: Final Report. LSE, EU Kids Online.
2.
Patchin, J. W., & Hinduja, S. (2010). "Cyberbullying and Self-Esteem."
Journal of School Health, 80(12), 614-621.
3.
Jones, L. M., Mitchell, K. J., & Finkelhor, D. (2012). "Trends in Youth
Internet Victimization: Findings from Three Youth Internet Safety Surveys 2000-
2010." Journal of Adolescent Health, 50(2), 179-186.
4.
Qodirov, X. (2023). The classification of innovativeness on the level of an
individual as property of the professional pedagogical culture. Scientific Journal
of the Fergana State University, 29(1), 8.
5.
Qodirov, X. (2023). AI IN TRANSLATION: BENEFITS, CHALLENGES, AND
THE ROAD AHEAD. Лучшие интеллектуальные исследования, 6(2), 122-126.
6.
Oribjonovich, K. H. (2022). Pedagogical skill in the activity of a teacher is a
product of individual characteristics. International Journal of Pedagogics, 2(12),
18-22.
