SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
79
OʻQUVCHILAR ONGIDA OILAVIY MUHITNING PSIXOLOGIK
MEXANIZMLARI.
Ropiqova Umidaxon Sobirjon qizi
Psixologiya yo’nalishi 23-01 guruh talabasi
University of Business and Science" nodavlat oliy taʼlim muassasasi
Bobayeva Ziyodaxon Maxamadjon qizi
Ilmiy rahbar:
Pedagogika va psixologiya kafedrasi katta o’qituvchisi
"University of Business and Science" nodavlat oliy taʼlim muassasasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14887051
Annotatsiya:
ushbu maqola orqali shaxsning ijtimoiy shakllanishiga ta’sir
qiladigan ta’sirlardan biri – oilaviy muhit va uning o’ziga xos psixologik
hususiyatlari yoritib berilgan. Shuningdek, jamiyat ijtimoiy taraqqiyoti
jarayonidagi shaxsning ijtimoiy shakllanishining ahamiyati hamda, bunga doir
bir qator olimlarning fikrlari ham ko’rsatib o’tilgan.
Kalit so’zlar:
mexanizm, oilaviy muhit, ijtimoiy shakllanish, shaxs, fuqaro,
psixik hislat, ijtimoiy qiyofa.
Аннотация:
в этой статье рассматривается одно из влияний на
социальное формирование личности – семейное окружение и его
конкретные психологические характеристики. Также было отмечено
значение социального становления личности в процессе социального
развития общества, а также мнения ряда ученых по этому поводу.
Ключевые слова:
механизм, Семейная среда, социальная формация,
личность, гражданин, психическое состояние, социальный имидж.
Har bir o’sib kelayotgan avlod oldida insoniyat yaratgan jamiki meroslarni,
bilimlarini o’rganish, o’zlashtirish va rivojlantirish vazifasi turadi. Shaxs
rivojlanishining asosiy omillari uning kasb tanlashi ma’lum bir kasbda
yutuqlarga erishishi azaldan pedagogika va psixologiya fanlari uchun dolzarb
mavzulardan biri bo’lib kelgan.
Oʻquvchilar ongida oilaviy muhitning psixologik tasiri juda katta
ahamiyatga ega. Oilaviy muhit, bolalarning shaxsiyati va xarakterini
shakllantirishda muhim rol o'ynaydi. Oila – bu insonning birinchi ijtimoiy
muhitidir, u yerda bolalar hayotining asosiy qadriyatlarini, munosabatlarni va
ijtimoiy normalarni o'rganadilar.
Oila ichidagi muhit, bolalarning o'zini qanday his qilishiga, o'ziga bo'lgan
ishonchiga va ijtimoiy-siyosiy ko'nikmalariga bevosita ta'sir qiladi. Ijobiy oilaviy
muhit, bolalarning o'zini erkin his qilishiga, o'z fikrlarini ifoda etishiga va
muammolarni hal qilishda mustaqil bo'lishiga yordam beradi. Bunday muhitda
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
80
tarbiyalangan bolalar ko'proq muvaffaqiyatli, ijtimoiy jihatdan faol va o'z-o'zini
boshqarish qobiliyatiga ega bo'lishadi. Ular nafaqat jamiyatda ham egallagan ish
oʻrni lavozimi mavqega erishish jarayonida ham katta ahamiyatga ega.
Aksincha, salbiy oilaviy muhit, bolalarning psixologik holatiga zarar
yetkazishi mumkin. Oila ichidagi mojarolar, stress va o'zaro tushunmovchiliklar
bolalarning ruhiy holatini yomonlashtirishi, o'ziga bo'lgan ishonchini
pasaytirishi va ijtimoiy izolyatsiyaga olib kelishi mumkin. Bunday sharoitlarda
tarbiyalangan bolalar ko'pincha o'zlarini noqulay his qilishadi, o'z fikrlarini ifoda
eta olmaydilar va o'zaro munosabatlarda qiyinchiliklarga duch keladilar.
Shu sababli, oila muhitining psixologik ta'sirini inobatga olish,
o'quvchilarning ongini va rivojlanishini qo'llab-quvvatlashda muhimdir.
O'qituvchilar va ota-onalar, bolalarning psixologik salomatligini saqlash va
ularni ijobiy muhitda tarbiyalash uchun birgalikda ishlashlari zarur. Bu,
o'quvchilarning muvaffaqiyatli va baxtli hayot kechirishlariga yordam beradi.
Bir insoning psixologik rivojlanish jarayonida oilaviy muhit katta ta’sır oʻtkazadi.
Darhaqiqat, oila - har bir shaxsda ilk yoshligidan boshlab shakllanadigan
insoniy fazilatlar, ezgu-istaklar, qadriyatlar takomil topadigan, ming yillar
davomida shakllangan o’zbek xalqining qadriyatlari va ma’naviy merosi
ravnag’ini ta’minlovchi tarbiya maskanidir. "Halollik, rostgo’ylik, or-nomus,
sharmu-hayo, mehru-oqibat, mehnatsevarlik kabi barcha insoniy fazilatlar, eng
avvalo, oilada shakllangan".
Xulosa o’rnida shuni aytish lozimki, shaxsning o‘z oilaviy shajarasini bilishi,
o‘z navbatida, ularda ajdodlarga xos bo‘lgan shaxsiy va kasbiy umexanizmlarni
va intellektual salohiyatni aniqlash imkoniyatini berib, tanlagan sohasida tezkor
yuksalishni ta’minlaydi. Bo‘lmasam oila va uning sog‘lom ma’naviy muhiti bolani
jamiyatda yashashga, o‘ziga o‘xshash shaxslar bilan murosa qilish, hamkorlikda
faoliyat yuritish, kasb-hunarli bo‘lish, muomalada axloq-odob normalariga
bo’ysungan holda kasbiy faoliyatga psixologik jihatdan tayyorlanadi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Бобаева, З. М. (2021). Формирование толерантности у школьников в
процессе изучения этнокультуры различных народов. In Диалог культур и
толерантность общения (pp. 66-71).
2.
Бобаева, З. М. (2023). Педагогические особенности логического
мышления младших школьников и пути его развития в процессе обучения.
Экономика и социум, (1-1 (104)), 183-191.
3.
Bobayeva, Z. M. Q. (2023). Boshlang’ich sinf o’quvchilarining intelektual
qobilyatlarini rivojlantirish. Science and Education, 4(2), 973-977.
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
81
4.
Ogli, M. M. A. X., & Qizi, O. Z. M. (2024). OʻSMIRLAR YOSHLARDA AGRESSIV
XULQ-ATVORNING VAQTINCHALIK VA DAVOMLI SHAKLLANISHIGA TAʼSIR
ETUVCHI OMILLAR. Eurasian Journal of Social Sciences, Philosophy and Culture,
4(2), 68-72.
5.
Ibroximovna, M. S. (2024). FACTORS OF DEVELOPING OF
INTERCULTURAL COMMUNICATION COMPETENCE IN TEACHING ENGLISH TO
CADETS
OF
MILITARY
UNIVERSITY.
Лучшие
интеллектуальные
исследования, 15(1), 159-163.
6.
Musayeva, S. I. (2024, May). DEVELOPMENT OF INTERCULTURAL
COMMUNICATION COMPETENCE OF CADETS USING INTERACTIVE METHODS.
In Proceedings of International Conference on Scientific Research in Natural and
Social Sciences (Vol. 3, No. 5, pp. 276-284).
7.
Бобаева, З. (2023). РАЗВИТИЕ ЛОГИЧЕСКОГО МЫШЛЕНИЯ НА УРОКАХ
МАТЕМАТИКИ В НАЧАЛЬНЫХ КЛАССАХ. Namangan davlat universiteti Ilmiy
axborotnomasi, (7), 789-795.
