SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
30
BULUTLI HISOBLASHLAR BULUTLI SAQLASH MODELLARI
Farhodova Aslzoda Farhod qizi
Alimardonova Asila Saidmurod qizi
Shahrisabz davlat pedagogika instituti Biologiya yo’nalishi 2-kurs talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14625516
Annotatsiya:
Ushbu maqolada biz bulutli texnologiyalar hamda shunga
o’xshash ilovalarda amalga oshirish mumkin bo’lgan amallar haqida bir qancha
ma’lumotlarga ega bo’lamiz
.
Bundan tashqari bulutli saqlash modellari bilan
ham yaqindan tanishamiz. O’ylaymanki ushbu maqolamiz barcha yoshlarga
birdek manzur keladi deb. Nafaqat talabalar balki o’qituvchilarga ham ma’qul
keladi degan umiddamiz.
Kalit so’zlar:
bulutli
hisoblashlar, masshtab, xususiy va gibrid bulut, server,
mahalliy sozlash, tizim, resurslar, provayderlar, dasturiy ta’minot, IAAS, PAAS,
SAAS EAS va SaaS, component, sinxronlash, avtomatlashtirish.
Аннотация:
В этой статье мы получим некоторую информацию об
облачных технологиях и действиях, которые можно выполнять в
подобных приложениях. Кроме того, мы познакомимся с моделями
облачных хранилищ. Я думаю, что эта статья понравится всем молодым
людям. Надеемся, что оно понравится не только ученикам, но и
преподавателям.
Ключевые слова:
облачные вычисления, масштабирование, частное
и гибридное облако, сервер, локальная конфигурация, система, ресурсы,
поставщики, программное обеспечение, IAAS, PAAS, SAAS EAS и SaaS,
компонент, синхронизация, автоматизация.
Abstract:
In this article, we will learn a lot about cloud technologies and the
actions that can be performed in similar applications. In addition, we will also
get acquainted with cloud storage models. I think that this article will be equally
useful for all young people. We hope that it will be useful not only for students,
but also for teachers.
Keywords:
cloud computing, scale, private and hybrid cloud, server, local
configuration, system, resources, providers, software, IAAS, PAAS, SAAS EAS and
SaaS, component, synchronization, automation.
Kirish: Bulutli hisoblashning tarixi va rivojlanishi.
Bulutli hisoblashning asosiy tushunchalari: Bulut, bulutli hisoblash nima?
Bulutli hisoblash modellari: IaaS (Infrastructure as a Service), PaaS
(Platform as a Service), va SaaS (Software as a Service). Bulut turlari: Umumiy
bulut, xususiy bulut, aralash bulut va jamoatchilik buluti.
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
31
Bulutli hisoblash (Cloud Computing) –
bu internet orqali turli xizmatlar
(masalan, serverlar, saqlash joylari, ma'lumotlar bazalari, tarmoq imkoniyatlari,
dasturiy ta'minotlar va boshqalar) taqdim etiladigan texnologiya. Bu texnologiya
foydalanuvchilarga o'zlarining kompyuter qurilmalarida fizik uskunalar va
dasturiy ta'minot o'rnatmasdan, turli xil hisoblash resurslaridan foydalanish
imkoniyatini beradi. Bulutli hisoblashning asosiy tushunchalari quyidagilarni o'z
ichiga oladi: Xizmat sifatida infrastruktura (Infrastructure as a Service, IaaS): Bu
modelda foydalanuvchilarga virtualizatsiya orqali hisoblash quvvati, saqlash joyi
va tarmoqlar kabi infrastruktura komponentlari xizmat sifatida taqdim etiladi.
Masalan, Amazon Web Services (AWS), Microsoft Azure va Google Cloud
Platform.
Platforma sifatida xizmat (Platform as a Service, PaaS)
: Bu modelda
ishlab chiquvchilarga dasturiy ta'minot va ilovalarni ishlab chiqish va ishga
tushirish uchun kerakli platforma va asbob-uskunalar taqdim etiladi. PaaS
yechimi orqali ishlab chiquvchilar dasturlash tillari, kutubxonalar va
xizmatlardan foydalanishlari mumkin. Misollar: Google App Engine, Heroku.
Dasturiy ta'minot sifatida xizmat (Software as a Service, SaaS)
: Bu
modelda dasturiy ta'minotlar bulut orqali taqdim etiladi va foydalanuvchilar
brauzer orqali ularga kirishlari mumkin. Bu modeldagi dasturiy ta'minotlar
odatda obuna asosida taqdim etiladi. Misollar: Google Workspace, Microsoft
Office 365, Salesforce.
Jamoa sifatida xizmat (Everything as a Service, XaaS)
: Bu atama bulutli
hisoblashning turli xil modellari va xizmatlarini ifodalash uchun ishlatiladi. Bu,
o'z navbatida, foydalanuvchilarga ko'proq moslashuvchanlik va kengaytirilgan
xizmatlar to'plamini taqdim etish imkonini beradi. Bulutli hisoblash resurslari
talabga qarab avtomatik ravishda kengaytirilishi yoki qisqartirilishi mumkin, bu
esa foydalanuvchilarga faqat o'z ehtiyojlariga mos keladigan resurslardan
foydalanish imkonini beradi. Bulutli xizmatlar foydalanuvchilarga tezkor
hisoblash imkoniyatini taqdim etadi, bu esa dasturlar va xizmatlarning yuqori
qobiliyatini va mavjudligini. Bulutli xizmatlar internet orqali istalgan joydan
kirish imkoniyatini beradi, bu esa masofadan ishlash va global jamoalarni
boshqarishni osonlashtiradi. Bulutli provayderlar ma'lumotlar xavfsizligi va
himoyasi uchun turli xil texnologiyalardan va amaliyotlardan foydalanadilar,
lekin foydalanuvchilar ham o'z ma'lumotlari xavfsizligiga e'tibor berishlari
kerak.
Bulutli hisoblashning ushbu asosiy tushunchalari korxonalar va yakka
foydalanuvchilarga katta miqdordagi hisoblash
resurslaridan, oson
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
32
miqyoslanuvchanlikdan va qulaylikdan foydalanish imkoniyatini beradi. Bulutli
hisoblashning tarixi va rivojlanishi bir qator bosqichlardan iborat bo'lib, bu
texnologiya o'tgan asrlarda kompyuter texnologiyalari va internetning o'sishi
bilan chambarchas bog'liq. Bulutli hisoblash g'oyasi ilk marta 1960-yillarning
oxirlarida paydo bo'lgan, lekin uning amaliy tatbiqi va keng tarqalishi 21-asrning
boshlarigacha kuzatilmagan. Keling, bulutli hisoblashning tarixi va uning asosiy
rivojlanish bosqichlarini ko'rib chiqamiz:
1960-yillar: Konseptual Asoslar
John McCarthy, kompyuter fanlari sohasida taniqli olim, 1960-yillarning
oxirlarida "kompyuter vaqtini xuddi suv, gaz kabi kommunal xizmatlar sifatida
taqdim etish" g'oyasini ilgari surgan. Bu bulutli hisoblashning dastlabki
konseptsiyasini bildiradi, lekin o'sha davrdagi texnologiya cheklovlar sababli bu
g'oya amalga oshirilmagan.
1990-yillar: Internetning O'sishi va WEB 2.0
Internetning keng tarqalishi bilan birga, dasturiy ta'minot va xizmatlarni
onlayn taqdim etish g'oyasi ham rivojlanib borgan. 1999-yilda Salesforce.com
ishga tushirildi, bu esa SaaS (Software as a Service) modelining dastlabki
muvaffaqiyatli misollaridan biri bo'ldi. Bu davrda bulutli hisoblashning asosiy
tushunchalari shakllantirila
2000-yillarning boshlari: Bulutli Xizmatlarning Paydo Bo'lishi
Amazon Web Services (AWS) 2002-yilda ishga tushirilgan bo'lib, bulutli
infrastruktura xizmatlarining birinchi katta provayderi hisoblanadi. 2006-yilda
AWS Elastic Compute Cloud (EC2) va Simple Storage Service (S3) kabi
xizmatlarni taqdim etishni boshladi, bu esa IaaS (Infrastructure as a Service)
modelining amaliy qo'llanilishini belgilab berdi.
2010-yillar: Bulutli Hisoblashning Keng Tarqalishi
Google Cloud Platform (GCP) va Microsoft Azure kabi boshqa yirik
texnologiya kompaniyalari ham bulutli xizmatlar bozoriga kirib kelishi bilan,
bulutli hisoblash yanada keng tarqaldi. Bulutli hisoblash endi nafaqat korporativ
mijozlar, balki kichik va o'rta bizneslar uchun ham qulay va samarali echim
sifatida tan olingan.
2020-yillar: Bulutli Texnologiyalarning Innovatsiyasi va Integratsiyasi
Bulutli hisoblash sohasida yangi texnologiyalar, jumladan sun'iy intellekt,
katta ma'lumotlar (big data), va Internet of Things (IoT) integratsiyasi kabi
yangiliklar paydo bo'ldi. Bu yangiliklar bulutli hisoblashni yanada quvvatli va
moslashuvchan qildi, bu esa turli sohalarda, jumladan sog'liqni saqlash, moliya
va ishlab chiqarishda yangi imkoniyatlarni ochdi.
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
33
Masshtabni kengaytirish imkoniyati haqida gap ketganda, siz mahalliy
sozlash uchun ko'proq pul to'laysiz va kamroq imkoniyatlarga ega bo'lasiz.
Kattalashganingizdan so'ng, masshtabni pasaytirish qiyin bo'ladi va ko'pincha
infratuzilma va texnik xizmat ko'rsatish xarajatlari nuqtai nazaridan katta
yo'qotishlarga olib keladi. Boshqa tomondan, bulutli hisoblash sizga faqat
qancha foydalanganingiz uchun to'lash imkonini beradi, masshtabni
kattalashtirish
yoki
kamaytirish
uchun
ancha
oson
va
tezroq
qoidalar.Keyinchalik, serverni saqlash haqida gapiraylik. Mahalliy tizimlar, ular
bilan birga keladigan quvvat va texnik xizmat ko'rsatish muammolariga
qaramay, ularning serverlari uchun juda ko'p joy kerak. Boshqa tomondan,
bulutli hisoblash echimlari serverlarni boshqaradigan va ularga xizmat
ko'rsatadigan bulutli xizmat ko'rsatuvchi provayderlar tomonidan taklif etiladi,
bu sizga pul va joyni tejaydi.
Bulutli hisoblashlar va ularning asosiy tushunchalari
Tasavvur qiling-a, siz kichik dasturiy ta'minot ishlab chiqaruvchi firma
egasisiz va siz o'z biznesingizni kengaytirmoqchisiz. Biroq, jamoaning kichik
hajmi, talabning oldindan aytib bo'lmaydiganligi va cheklangan resurslar bu
kengayish uchun to'siqdir. Bulutli hisoblash haqida eshitganingizda, lekin unga
pul sarflashdan oldin, siz yaxshiroq qaror qabul qilish uchun mahalliy va bulutga
asoslangan hisoblash o'rtasidagi farqlarni aniqlashga qaror qilasiz..
Bulutli hisoblash
IAAS,PAAS,SAAS
IaaS infratuzilmani xizmat sifatida anglatadi. Bu foydalanuvchilar asosiy
hisoblash infratuzilmasiga kirish huquqiga ega bulutli xizmat modelidir. Ular
odatda IT ma'murlari tomonidan qo'llaniladi. Agar tashkilotingiz saqlash yoki
virtual mashinalar kabi resurslarni talab qilsa, IaaS siz uchun modeldir. Siz faqat
ma'lumotlarni, ish vaqtini, o'rta dasturni, ilovalarni va OTni boshqarishingiz
kerak, qolganlari esa bulutli provayderlar tomonidan boshqariladi.
PaaS yoki xizmat sifatida platforma ilovalarni ishlab chiqish, sinovdan
o'tkazish va boshqarish uchun bulutli platformalar va ish vaqti muhitlarini
taqdim etadi.
Ushbu xizmat modeli foydalanuvchilarga tegishli arxitekturani sotib olish,
boshqarish va saqlash zaruratisiz ilovalarni joylashtirish imkonini beradi. Agar
tashkilotingiz dasturiy ilovalar yaratish uchun platformaga muhtoj bo'lsa, PaaS
siz uchun modeldir. PaaS faqat ilovalar va ma'lumotlar bilan ishlashni talab
qiladi. Ish vaqti, o'rta dastur, operatsion tizimlar, serverlar, saqlash va boshqalar
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
34
kabi qolgan komponentlar bulutli xizmat ko'rsatuvchi provayderlar tomonidan
boshqariladi.
Bulutli hisoblash deganda Internet orqali talab bo'yicha hisob-kitob
xizmatlarini to'lov asosida yetkazib berish tushuniladi. Oddiyroq qilib aytganda,
mahalliy saqlash qurilmasida fayllar va xizmatlarni boshqarishdan ko'ra, siz
Internet orqali tejamkorlik bilan xuddi shunday qilasiz. Bulutli hisoblash ikki xil
joylashtirish modeli va xizmat modeliga ega.
Va nihoyat, bizda SaaS mavjud. SaaS yoki dasturiy ta'minot xizmat sifatida
dasturiy ilovalaringizni joylashtirish va boshqarish uchun bulut xizmatlarini o'z
ichiga oladi.
Dasturiy ta'minot va apparat taari sotuvchilar tomonidan qondiriladi,
shuning uchun siz yechimning ushbu jihatlarini boshqarishingiz shart emas.
Agar siz biron bir IT uskunasiga egalik qilish bilan bog'liq muammolar
haqida tashvishlanmasangiz, SAS modeli sizga mos keladi. SAS yordamida bulutli
xizmat ko'rsatuvchi provayder tashkilot tomonidan talab qilinadigan
yechimning barcha komponentlarini boshqaradi.
Joylashtirish Modeli
Ommaviy, xususiy va gibrid bulutni ishga tushirishning uch turi mavjud.
BULUTLI HISOBLASHLAR
Sizda uchta variant mavjud. Birinchisi, sizda umumiy bulutlarni ifodalovchi
avtobuslar bor. Bunday holda, bulutli infratuzilma Internet orqali jamoatchilikka
taqdim etiladi. Ular bulutli xizmat ko'rsatuvchi provayderlarga tegishli. Ikki,
keyin o'z avtomobilingizdan foydalanish imkoniyati mavjud. Bu shaxsiy bulutni
ifodalaydi. Shaxsiy bulut bilan bulut infratuzilmasi faqat bitta tashkilot
tomonidan boshqariladi.
Bu tashkilot yoki uchinchi tomon tomonidan boshqarilishi mumkin. Va
nihoyat, sizda taksi chaqirish imkoniyati mavjud. Bu gibrid bulutni ifodalaydi.
Gibrid bulut ham umumiy, ham shaxsiy bulutlar funksiyalarining
kombinatsiyasidir.
XIZMAT MODELI
Keyin bizda maʼlumotlar xavfsizligi mavjud. Mahalliy tizimlar jismoniy va
anʼanaviy xavfsizlik choralarining murakkab kombinatsiyasi tufayli kamroq
maʼlumotlar xavfsizligini taʼminlaydi, bulutli hisoblash tizimlari esa ancha yaxshi
xavfsizlikni taʼminlaydi va sizga xavfsizlik protokollarini doimiy ravishda
kuzatib borish va boshqarish zaruratidan qochish imkonini beradi. ma'lumotlar
yo'qolishi sodir bo'ladi. Mahalliy sozlamalar bilan ma'lumotlarni tiklash
imkoniyati juda kichik.
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
35
Keyingi, xizmat modelini ko'rib chiqaylik. EAS va SaaS kabi uchta asosiy
xizmat modeli mavjud bo'lib, ularda siz har bir komponentni, jumladan ilovalar,
ma'lumotlarni virtualizatsiya va o'rta dasturni boshqarishingiz va ularga xizmat
ko'rsatishingiz kerak bo'ladi. Bulutli hisoblash xizmati modellari muammosiz.
Bulutli hisoblashlar
Bundan farqli o'laroq, bulutli hisoblash tizimlari ma'lumotlarni tezroq va
osonroq tiklashni ta'minlash uchun kuchli ofatlarni tiklash choralariga ega.
Nihoyat, bizda texnik xizmat ko'rsatilmoqda. Mahalliy tizimlar,
shuningdek, apparat va dasturiy ta'minotga texnik xizmat ko'rsatish uchun
qo'shimcha guruhlarni talab qiladi, bu esa xarajatlarni sezilarli darajada
oshiradi. Boshqa tomondan, bulutli hisoblash tizimlari bulutli xizmat
ko'rsatuvchi provayderlar tomonidan ta'minlanadi, bu sizning xarajatlaringiz va
resurslaringizni kamaytiradi. sezilarli darajada taqsimlanadi.
Shunday qilib, endi, bulutli hisoblash yaxshiroq variant deb o'ylab, siz bulutli
hisoblash nima ekanligini batafsil ko'rib chiqishga qaror qildingiz.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Berdiyeva, Gulnoza, and Avazbek Narzulloyev. "VIRTUAL BORLIQ VA
UNING TURLI SOHALARDA QO ‘LLANILISHI." Solution of social problems in
management and economy 3.4 (2024): 18-23
2.
Berdieva, Gulnoza. "The Role, Importance And Relevance Of Information
Technology In The Motivational Phase Of Teaching." The American Journal of
Applied sciences 3.04 (2021): 334-338.
3.
Berdiyeva, G. "INFORMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI FANINI
OQITISHDA MASOFAVIY TALIM TEXNOLOGIYALARINING AHAMIYATI."
Экономика и социум 12-1 (91) (2021): 146-150.
4.
Berdieva, Gulnoza, and Named after Nizami. "The importance of students'
use of information technology in computer science." (2021).
5.
Бердиева, Гулноза. " Электрон таълимни ташкил этиш ва ахборот
тизимлари таҳлили" Муғаллим хам узликсиз билимлендириу Илмиу-
методикалиқ журнал 3.3(2022):121-123
6.
Berdiyeva,
Gulnoza.
"TA’LIMDA
MULTIMEDIA
VOSITALARIDAN
FOYDALANISH." THEORY AND ANALYTICAL ASPECTS OF RECENT RESEARCH
Turkey International scientific-online conference 4.1(2022): 150-152.
7.
Jurayev, Suhrobjon. "GENERAL ISSUES OF IMAGE PROCESSING AND
ANALYSIS ANDCAPABILITIES OF WEB PROGRAMMING LANGUAGES."
Академические исследования в современной науке 3.4 (2024): 97-108.
8.
Jurayev, Suhrobjon. "TASVIRLARGA ISHLOV BERISH VA TAHLIL
ETISHNING UMUMIY MASALALARI VA WEB DASTURLASH TILLARINING
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
36
IMKONIYATLARI." Инновационные исследования в современном мире:
теория и практика 3.1 (2024): 113-122.
9.
Saloxiddin o’g’li, Jurayev Suxrob, and Botirov Odilbek Xayrullo o’g’li.
"MODERN SERVER TECHNOLOGIES." НАУЧНЫЕ ДОСТИЖЕНИЯ И ОТКРЫТИЯ
2019: сборник статей X (2019): 53.
10.
Shamsiddinov, G‘iyosjon, Barchin Ro‘ziqulova, and Laziza Inatillayeva.
"BOSHLANG ‘ICH TA’LIMDA AXBOROT TEXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANISH
USULLARI VA AFZALLIKLARI." Педагогика и психология в современном
мире: теоретические и практические исследования 3.10 (2024): 39-41.
