SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
36
IQTISODIYOTDA SOLIQ MA’MURCHILIGINI TAKOMILLASHTIRISH
YO‘NALISHLARI
D.Bayzakova
Jizzax politexnika instituti
Iqtisodiyot va menejment kafedrasi o‘qituvchisi
A.Xabibullayev
Kibersport fakulteti talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.16892035
Annotatsiya.
Mazkur maqolada soliq menejmentining mazmun-mohiyati,
uning iqtisodiy tizimdagi roli, hamda O‘zbekiston Respublikasida mavjud soliq
boshqaruvi tizimini yanada takomillashtirish bo‘yicha asosiy yo‘nalishlar tahlil
qilinadi. Xususan, soliq ma’murchiligini soddalashtirish, raqamlashtirish
jarayonlarini kengaytirish, soliq intizomini oshirish, hamda soliq siyosatida
ochiqlik va shaffoflikni ta’minlash masalalari yoritilgan. Shuningdek, xalqaro
tajribaga asoslangan holda soliq menejmentini rivojlantirish bo‘yicha tavsiyalar
berilgan.
Kalit so‘zlar:
Soliq menejmenti, soliq ma’murchiligi, raqamlashtirish, fiskal
siyosat, soliq nazorati, soliq islohotlari, soliq siyosati.
Annotation.
This article analyzes the essence of tax management, its role in
the economic system, and the main directions for improving the tax
administration system in the Republic of Uzbekistan. It discusses simplification
of tax administration, expansion of digitalization processes, strengthening of tax
discipline, and ensuring transparency in tax policy. The paper also offers
recommendations for the development of tax management based on
international experience.
Key words:
Tax management, tax administration, digitalization, fiscal
policy, tax control, tax reforms, tax policy.
Soliq tizimi har bir davlatning iqtisodiy asosini tashkil etuvchi muhim
moliyaviy institutlardan biridir. Soliqlar orqali davlat byudjeti shakllantirilib,
ijtimoiy va iqtisodiy dasturlar moliyalashtiriladi. Shu bois soliq menejmentining
samaradorligi davlat moliyasining barqarorligi hamda iqtisodiyotning
raqobatbardoshligiga bevosita ta’sir ko‘rsatadi. Bugungi kunda O‘zbekistonda
soliq siyosatini liberallashtirish, ochiqlikni ta’minlash va tadbirkorlik muhitini
yaxshilash borasida keng ko‘lamli islohotlar olib borilmoqda.
Soliq menejmenti bu – soliq siyosatini ishlab chiqish, soliq tushumlarini
rejalashtirish, yig‘imlarni boshqarish va tahlil qilish, soliq to‘lovchilar bilan
samarali ishlash, soliq nazoratini olib borish kabi faoliyatlar majmuasidir.
Soliq menejmentining asosiy funksiyalari quyidagilardan iborat:
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
37
Soliq rejalashtirish;
Soliq yig‘imlarini boshqarish;
Soliq to‘lovchilarga xizmat ko‘rsatish;
Soliq tekshiruvlari va nazorati;
Ma’lumotlarni tahlil qilish va qarorlar qabul qilish.
So‘nggi yillarda O‘zbekistonda soliq boshqaruvi sohasida tub islohotlar
amalga oshirilmoqda. Xususan:
2019-yildan boshlab yangi tahrirdagi Soliq kodeksi kuchga kirdi;
Soliq to‘lovchilarning elektron kabineti joriy etildi;
“Soliqchi – yordamchi” tamoyili asosida mijozga yo‘naltirilgan yondashuv
yo‘lga qo‘yildi;
Yagona milliy soliq axborot tizimi (YaMSAT) orqali raqamlashtirish
bosqichma-bosqich kengaymoqda.
Biroq hali ham mavjud muammolar saqlanib qolmoqda: soyabozor
ulushining yuqoriligi, ayrim soliq to‘lovchilarning hisobdorlik madaniyatining
pastligi, soliq nazoratining ayrim hollarda sustligi va boshqalar.
Soliq menejmentini yanada takomillashtirish quyidagi asosiy yo‘nalishlar
asosida amalga oshirilishi lozim:
1. Soliq ma’murchiligini soddalashtirish
Soliq hisobotlarini taqdim etish, to‘lovlarni amalga oshirish va
tekshiruvlardan o‘tish jarayonlarini soddalashtirish orqali soliq to‘lovchilarning
ishonchi oshadi.
2. Raqamlashtirishni chuqurlashtirish
Elektron hisob-fakturalar, real vaqt rejimida monitoring, sun’iy intellekt
asosida xavflarni baholash tizimlarini keng joriy etish zarur.
3. Soliq to‘lovchilarning huquqiy madaniyatini oshirish
Soliq sohasida ommaviy axborot vositalari orqali tushuntirish ishlari olib
borish, interaktiv xizmatlar sonini ko‘paytirish lozim.
4. Soliq nazoratini zamonaviylashtirish
Risklarga asoslangan tanlab tekshiruv tizimiga to‘liq o‘tish, inson omilini
kamaytirish va avtomatlashtirilgan tahlil usullarini qo‘llash zarur.
5. Xalqaro tajriba asosida islohotlarni davom ettirish
OECD va Jahon banki kabi xalqaro institutlar tajribasini o‘rganish va milliy
amaliyotga moslashtirish samaradorlikni oshiradi.
Soliq
menejmenti
samaradorligini
oshirish
uchun
zamonaviy
texnologiyalardan keng foydalanish, soddalashtirilgan va shaffof tizimlarni
yaratish, soliq to‘lovchilar bilan ishonchli aloqalarni yo‘lga qo‘yish muhim
SCIENCE AND INNOVATION IN THE
EDUCATION SYSTEM
International scientific-online conference
38
ahamiyatga ega. Kelgusida soliq menejmentini takomillashtirishda quyidagi
takliflarni ilgari surish mumkin:
1.
Soliq ma’lumotlarini yagona integratsiyalashgan tizimda boshqarish;
2.
Soliq
xizmatlari
uchun
yagona
interaktiv
portalni
mukammallashtirish;
3.
Kichik va o‘rta biznes uchun imtiyozli soliq maslahat xizmatlarini
rivojlantirish;
Soliq ma’murlarining malakasini doimiy oshirib borish.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1.
O‘zbekiston Respublikasi Soliq kodeksi (2020 y.)
2.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti qarorlari va farmonlari (2017–2024
y.)
3.
Jahon banki – “Doing Business” hisobotlari
4.
OECD – Tax Administration 2023: Comparative Information on OECD and
other Advanced and Emerging Economies
5.
Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi hisobotlari
