May, 2025-Yil
78
EDUCATION SYSTEMS IN ECONOMICALLY DEVELOPED COUNTRIES
Kurbanmiradova Gulnaz
Student of Karakalpak State University
Jumabayeva Enegul
Student of Karakalpak State University
Orazova Zubeyda
Student of Karakalpak State University
Tagieva Aynur
Student of Karakalpak State University
https://doi.org/10.5281/zenodo.15346843
Abstract.
In economically developed countries, the education system is an important
component of socio-economic development and plays an important role in the formation of
human capital and the development of innovations. This annotation examines the main features,
policies, and problems of education systems in these countries. This article highlights successful
strategies adopted by various countries, analyzes the impact of education on economic growth,
and discusses how these systems are aimed at preparing students for future challenges.
Keywords:
Education system, developed economies, human capital, innovation,
technology integration, global competitiveness, inclusivity, accessibility, lifelong learning,
economic growth, educational policies, learning needs, future challenges.
IQTISODIYOTI RIVOJLANGAN MAMLAKATLARDA TA’LIM SISTEMASI
Annotatsiya.
Iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda ta’lim tizimi ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlanishning muhim tarkibiy qismi bo‘lib, inson kapitalini shakllantirish va innovatsiyalarni
rivojlantirishda muhim rol o‘ynaydi. Ushbu annotatsiyada rivojlangan mamlakatlardagi ta’lim
tizimining asosiy xususiyatlari, siyosati va muammolari ko‘rib chiqiladi. Ushbu maqolada turli
mamlakatlar tomonidan qabul qilingan muvaffaqiyatli strategiyalar yoritilgan, ta’limning
iqtisodiy o‘sishga ta’siri tahlil qilingan va bu tizimlar o‘quvchilarni kelajakdagi qiyinchiliklarga
tayyorlashga qanday yo‘naltirilganligi muhokama qilingan.
Kalit so’zlar:
Ta’lim tizimi, rivojlangan iqtisodiyotlar, inson kapitali, innovatsiyalar,
texnologiyalar integratsiyasi, global raqobatbardoshlik, inklyuzivlik, hammaboplik, uzluksiz
ta’lim, iqtisodiy o‘sish, ta’lim siyosati, ta’lim ehtiyojlari, kelajakdagi muammolar.
СИСТЕМЫ ОБРАЗОВАНИЯ В ЭКОНОМИЧЕСКИ РАЗВИТЫХ СТРАНАХ
Аннотация.
В экономически развитых странах система образования является
важным компонентом социально-экономического развития и играет важную роль в
May, 2025-Yil
79
формировании человеческого капитала и развитии инноваций. В данной аннотации
рассматриваются основные особенности, политика и проблемы системы образования в
этих странах. В этой статье освещаются успешные стратегии, принятые различными
странами, анализируется влияние образования на экономический рост и обсуждается,
как эти системы направлены на подготовку учащихся к будущим вызовам.
Ключевые слова:
Система образования, развитые экономики, человеческий
капитал, инновации, технологическая интеграция, глобальная конкурентоспособность,
инклюзивность,
доступность,
непрерывное
обучение,
экономический
рост,
образовательная политика, образовательные потребности, будущие вызовы.
Kirish
Ushbu tadqiqotda iqtisodiy rivojlangan mamlakatlar ta’lim tizimining tuzilishi,
xususiyatlari va ahamiyati o‘rganiladi. Texnologiyalarning jadal rivojlanishi va global iqtisodiy
raqobat davrida ta’limning inson va butun jamiyatni shakllantirishdagi roli tobora muhim
ahamiyat kasb etmoqda. Finlyandiya, Germaniya, Yaponiya, Janubiy Koreya va AQSH kabi
rivojlangan mamlakatlar kuchli, inklyuziv va istiqbolli ta’lim tizimi barqaror iqtisodiy va
ijtimoiy o‘sish uchun poydevor bo‘lib xizmat qilishi mumkinligini ko‘rsatdi. Bu davlatlar
ta’limga nafaqat davlat xizmati sohasi, balki milliy rivojlanishning strategik elementi sifatida
katta mablag‘ sarflaydi. Ularning tizimlarida uzluksiz ta’lim, foydalanish tengligi,
o‘qituvchilarning kasbiy mahorati va o‘quv dasturiga raqamli vositalarni joriy etishga alohida
e’tibor qaratiladi. Natijada, ushbu mamlakatlardagi talabalar ko‘pincha yuqori darajadagi
akademik yutuqlar, tanqidiy fikrlash qobiliyatlari va yangi texnologiyalar hamda mehnat
bozorlariga moslashuvchanlikni namoyish etadilar. Ushbu tadqiqot ushbu mamlakatlardagi
ta’lim tizimlarini samarali qiladigan asosiy tarkibiy qismlarni, jumladan, siyosat asoslari,
pedagogik yondashuvlar va investitsiya strategiyalarini tahlil qilishga qaratilgan. Bundan
tashqari, bunday tizimlar raqamlashtirish, tengsizlik va mehnat bozorining o‘zgaruvchan talablari
kabi global muammolarga qanday javob berishini o‘rganadi. Boshqa yondashuvdan tadqiqot
boshqa davlatlar, ayniqsa rivojlanayotgan yoki o‘tish davri iqtisodiyotini boshdan kechirayotgan
mamlakatlar o‘z ta’lim modellarini isloh qilish va takomillashtirishda qo‘llashi mumkin bo‘lgan
saboqlarni aniqlaydi. Iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda ta’lim tizimi qulaylik, sifat va
innovatsiyalar asosiga qurilgan. Umumiy xususiyat, u kelib chiqishi, jinsi yoki qobiliyatidan
qat’i nazar, har bir bolaning sifatli ta’lim olish imkoniyatini ta’minlaydi. Finlyandiya, Shvetsiya
va Kanada kabi mamlakatlarda siyosat va individual qo‘llab-quvvatlash tengsizlikni
May, 2025-Yil
80
kamaytirishga va ijtimoiy birdamlikni rivojlantirishga yordam beradi. Ushbu mamlakatlar,
shuningdek, standartlashtirilgan testlar yoki quruq yodlashga emas, balki sifat va
kompetensiyalarga asoslangan ta’limga e’tibor qaratadilar. O‘quvchilarga tanqidiy fikrlash,
muammolarni ijodiy hal qilish va o‘z ta’limi uchun mas’uliyatni o‘z zimmasiga olish tavsiya
etiladi. O‘qituvchilar malakasini oshirishga katta mablag‘ sarflash - yana bir asosiy ustunlik.
Yaponiya va Singapurda o‘qituvchilar jiddiy tayyorgarlik va doimiy malaka oshirishdan
o‘tadilar, bu esa sinfni samarali boshqarish va innovatsion o‘qitishga olib keladi. Bundan
tashqari, ta’lim jarayoniga raqamli texnologiya keng joriy etilmoqda. Janubiy Koreya va
Estoniya kabi davlatlar raqamli ta’lim sohasida yetakchi bo‘lib, ta’lim tajribasini oshirish uchun
onlayn platformalar va interaktiv vositalardan foydalanmoqda. Ushbu tizimlar, shuningdek,
mehnat bozori bilan chambarchas bog‘liq bo‘lib, o‘quvchilarning maktabdan ishga muammosiz
o‘tishiga yordam beradi. Masalan, Germaniyaning dual ta’lim modeli akademik o‘qishni haqiqiy
shogirdlik bilan birlashtiradi, bu esa o‘quvchilarning o‘qishni tugatgandan so‘ng ishga tayyor
bo‘lishini ta’minlaydi. Ushbu elementlarning barchasi birgalikda iqtisodiy jihatdan rivojlangan
mamlakatlarda ta’lim tizimining umumiy muvaffaqiyatiga hissa qo‘shadi. Zamonaviy global
sharoitda rivojlangan mamlakatlar ta’lim tizimini takomillashtirish uchun doimiy ravishda
yangiliklar yaratmoqda. Bu yangiliklar nafaqat texnologik, balki pedagogik va tashkiliy
xarakterga ham ega. Yirik yondashuvlardan biri ta’limni shaxsiylashtirish bo‘lib, bunda ta’lim
har bir o‘quvchining ehtiyojlari, qiziqishlari va sur’atlariga moslashtiriladi. Masalan,
Finlyandiyada moslashuvchan o‘quv dasturlari o‘qituvchilarga darslarni o‘quvchilarning
qobiliyatlari va afzalliklariga moslashtirish, mustaqillik va ijodkorlikni rag‘batlantirish imkonini
beradi. Yana bir muhim yangilik fanlararo o‘qitishning integratsiyasi bo‘lib, bunda fanlar
mazmunli tarzda bog‘lanadi. Niderlandiya va Amerika Qo‘shma Shtatlari kabi mamlakatlarning
ko‘plab maktablarida matematika, tabiiy fanlar va texnologiyalarni alohida fanlar sifatida
o‘qitish o‘rniga, o‘quvchilar hamkorlik, tanqidiy fikrlash va muloqot ko‘nikmalarini
rivojlantiradigan birlashtirilgan bilimlar orqali real dunyo muammolarini hal qiladigan
loyihalarga asoslangan ta’lim joriy etilmoqda. Rivojlangan mamlakatlarda kontent
innovatsiyalaridan tashqari, talabalar farovonligiga ham e’tibor qaratiladi. Kanada va
Norvegiyada bo‘lgani kabi ruhiy salomatlikni qo‘llab-quvvatlash xizmatlari, stressni boshqarish
dasturlari va ijtimoiy-emotsional ta’lim maktab tizimlariga kiritilgan. Ushbu yaxlit yondashuv
o‘quv natijalari hissiy va psixologik farovonlik bilan chuqur bog‘liqligini e’tirof etadi. Bundan
tashqari, rivojlangan mamlakatlarda maktab boshqaruvi ko‘pincha markazlashtirilmagan bo‘lib,
mahalliy hokimiyat organlari va maktablarga qaror qabul qilishda ko‘proq mustaqillik beradi. Bu
May, 2025-Yil
81
moslashuvchanlik maktablarga mahalliy muammolarga samarali javob berish va yangi ta’lim
modellarini sinab ko‘rish imkonini beradi. Sun’iy intellekt, ma’lumotlar tahlili va elektron ta’lim
platformalaridan foydalanish ham jadal sur’atlar bilan o‘sib bormoqda, bu esa o‘qituvchilarga
real vaqt rejimida o‘quvchilarning yutuqlarini kuzatish va o‘qitish strategiyalarini o‘zgartirish
imkonini bermoqda. Bu innovatsiyalar nafaqat ta’lim sifatini oshiradi, balki o‘quvchilarni tez
o‘zgaruvchan, texnologiyaga asoslangan dunyoda muvaffaqiyatli hayot kechirishga tayyorlaydi.
Rivojlangan mamlakatlarning ta’lim tizimi ularning milliy iqtisodiy strategiyalari bilan
chambarchas bog‘liq. Ta’limga shunchaki davlat xizmati sifatida emas, balki inson kapitaliga
uzoq muddatli investitsiya sifatida qaraladi. Yaxshi ta’lim olgan aholi mehnat unumdorligini
oshirish, innovatsiyalarni rag‘batlantirish va tadbirkorlikni rivojlantirish orqali iqtisodiy o‘sishga
bevosita hissa qo‘shadi. Germaniya, Yaponiya, Amerika Qo‘shma Shtatlari kabi mamlakatlarda
ta’lim va mehnat bozori o‘rtasidagi muvofiqlik markaziy tamoyil hisoblanadi. O‘quv dasturlari
muntazam ravishda sanoat talablariga mos ravishda yangilanadi va maktablar, universitetlar va
korxonalar o‘rtasidagi hamkorlik o‘quvchilarga ishga kirishdan oldin ham amaliy ko‘nikmalarni
egallashga yordam beradi. Bundan tashqari, ta’limning yuqori darajasi ishsizlik darajasining
pastligi va iqtisodiy harakatchanlikning yuqoriligi bilan bog‘liq. Kuchli ta’lim tizimiga ega
mamlakatlarda yuqori malakali ishchilar ulushi ko‘proq bo‘lib, bu ularga jahon iqtisodiyotida
samarali raqobatlashish imkonini beradi. Masalan, Janubiy Koreyaning STEM ta’limiga e’tibori
unga ishlab chiqarishga asoslangan iqtisodiyotdan texnologiyaga asoslangan iqtisodiyotga
o‘tishga yordam berdi. Innovatsiyalar va tadqiqotlar ta’lim sohasida ham chuqur ildiz otgan.
Buyuk Britaniya va Shveytsariya kabi mamlakatlardagi universitetlar ilmiy yutuqlarni
rag‘batlantirish va bilimlarni sohalarga uzatishda muhim rol o‘ynaydi. Ta’lim va tadqiqot
o‘rtasidagi bunday bog‘liqlik milliy raqobatbardoshlik va texnologik taraqqiyotni
rag‘batlantiradi. Ta’lim, shuningdek, ijtimoiy tengsizlikni kamaytirish va inklyuziv rivojlanishni
qo‘llab-quvvatlash orqali kengroq iqtisodiy barqarorlikka hissa qo‘shadi. Sifatli ta’lim olish
imkoniyatiga ega bo‘lgan odamlar rasmiy iqtisodiyotda ishtirok etish, soliq to‘lash va fuqarolik
hayotida ishtirok etish ehtimoli ko‘proq. O‘z navbatida, bu ijtimoiy ta’minot tizimlariga bo‘lgan
yuklamani kamaytiradi va iqtisodiyotning umumiy tuzilishini mustahkamlaydi.
Xulosa
Xulosa qilib aytganda, rivojlangan mamlakatlar tajribasi shuni ko‘rsatadiki, strategik,
yaxshi moliyalashtirilgan va inklyuziv ta’lim tizimi barqaror iqtisodiy o‘sish va milliy
farovonlikka erishishning eng samarali vositalaridan biridir. Ushbu tadqiqotda iqtisodiy
rivojlangan mamlakatlar ta’lim tizimining asosiy xususiyatlari va innovatsiyalari, shuningdek,
May, 2025-Yil
82
ularning milliy taraqqiyot va iqtisodiy rivojlanishga bevosita ta’siri o‘rganildi. Tahlillar shuni
ko‘rsatadiki, ushbu mamlakatlarning muvaffaqiyati tasodifiy emas, balki inklyuziv, sifatli va
moslashuvchan ta’lim tizimlariga strategik investitsiyalar natijasidir. Rivojlangan mamlakatlarda
ta’limdan teng foydalanish, kompetensiyalarga asoslangan ta’lim va o‘qituvchilarning
malakasini oshirishga katta e’tibor qaratiladi. Ular raqamli texnologiyalarni samarali integratsiya
qilgan, o‘quv dasturlarining zamonaviy mehnat bozori talablariga mosligini ta’minlagan. Bu
sa’y-harakatlar
texnologik
taraqqiyotni
qo‘llab-quvvatlash
va
iqtisodiy
o‘sishni
rag‘batlantirishga qodir bo‘lgan malakali, innovatsion va moslashuvchan ishchi kuchlarini
yaratishga olib keldi.
ADABIYOTLAR
1.
Turemuratova, Aziza, Rita Kurbanova, and Barno Saidboyeva. "EDUCATIONAL
TRADITIONS IN SHAPING THE WORLDVIEW OF YOUNG PEOPLE IN FOLK
PEDAGOGY." Modern Science and Research 2.10 (2023): 318-322.
2.
Kurbanova, R. J., and B. E. Saidboeva. "MAKTAB VA OILADA ESTETIK
TARBIYANI
SHAKLLANTIRISH
JARAYONIDA
O'QUVCHILARNING
AKSIOLOGIK DUNYOQARASHINI RIVOJLANTIRISH." Inter education & global
study 9 (2024): 114-121.
3.
Jarasovna, Kurbanova Rita. "The Role of National Values in Shaping the Aesthetic
Worldview of Schoolchildren." International Journal of Pedagogics 5.03 (2025): 55-58.
4.
Jarilkapovich, Matjanov Aman. "USE OF PEDAGOGICAL METHODS BASED ON
THE MODERN EDUCATIONAL PROGRAM TO INCREASE THE EFFECTIVENESS
OF EDUCATION." European International Journal of Pedagogics 4.06 (2024): 26-33.
5.
Jarilkapovich, Matjanov Aman. "Program Technology for Choosing an Effective
Educational Methodology Based on Modern Pedagogical Research in The Educational
System." CURRENT RESEARCH JOURNAL OF PEDAGOGICS 6.02 (2025): 30-33.
6.
Turemuratova, Aziza, and Mahliyo Ruzimova. "PEDAGOGICAL ANALYSIS OF THE
FORMATION OF COLLABORATIVE SKILLS OF STUDENTS BASED ON MULTI-
VECTOR PEDAGOGICAL APPROACHES IN EDUCATION." Наука и инновации в
системе образования 3.13 (2024): 88-92.
7.
Turemuratova,
Aziza,
et
al.
"ANALYSIS
OF
PEDAGOGICAL
AND
PSYCHOLOGICAL MECHANISMS OF DEVELOPING COLLABORATIVE SKILLS
May, 2025-Yil
83
OF STUDENTS BASED ON A MULTI-VECTOR APPROACH." Современные
подходы и новые исследования в современной науке 3.14 (2024): 46-49.
8.
Turemuratova, Aziza. "TRADITIONS OF FORMING THE SPIRITUAL AND MORAL
WORLDVIEW OF YOUNG PEOPLE IN PEDAGOGY." Евразийский журнал
академических исследований 3.7 (2023): 225-229.
9.
Turemuratova, Aziza, Maftuna Masharipova, and Ma'mura Atabayeva. "RESEARCH ON
IMPROVING STUDENTS'COLLABORATIVE SKILLS BASED ON MULTI-
VECTOR PSYCHOLOGICAL TRAINING APPROACHES." Modern Science and
Research 4.4 (2025): 90-97.
10.
Turemuratova, A., and N. Tureniyazova. "THE PROGRAM OF USING MODERN
PEDAGOGICAL METHODS IN THE HIGHER EDUCATION SYSTEM AND THE
PROBLEMS OF IMPROVING PEDAGOGICAL SKILLS." Science and innovation
2.B10 (2023): 373-377.
11.
Turemuratova, Aziza, Elvira Sultanova, and Benezera Orazova. "THE ROLE OF
PEDAGOGICAL SKILLS IN EDUCATION AND USE OF NEW METHODS IN
TEACHING PRINCIPLES." Models and methods in modern science 2.11 (2023): 134-
140.
12.
Begibaevna,
T.
A.
"MODERN
APPROACHES
TO
IMPROVING
THE
PEDAGOGICAL SKILLS AND PSYCHOLOGICAL POTENTIAL OF TEACHERS OF
HIGHER EDUCATION INSTITUTIONS." TA'LIM VA RIVOJLANISH TAHLILI
ONLAYN ILMIY JURNALI 4.2 (2024): 22-26.
