2025
MARCH
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 3
144
ISHLAB CHIQARISH VA UNING IQTISODIYOTDAGI O‘RNI
Bobojonova M.J.
Ilmiy rahbar.
Oripova Dilyora
Osiyo xalqaro universiteti talabasi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.15045138
Annotatsiya. Mazkur maqolada ishlab chiqarish tushunchasi va uning iqtisodiyotdagi roli
tahlil qilinadi. Ishlab chiqarish jarayoni iqtisodiy rivojlanishning asosiy omili sifatida qaralib,
uning tarmoqlari, samaradorligi va texnologik rivojlanish bilan bog‘liqligi yoritiladi. Shuningdek,
ishlab chiqarishning milliy iqtisodiyotga ta’siri va zamonaviy innovatsiyalar bilan uyg‘unlashuvi
masalalari muhokama qilinadi. Ishlab chiqarish har qanday iqtisodiyotning asosiy omili bo‘lib,
moddiy va nomoddiy boyliklarni yaratish jarayonidir. U iqtisodiy o‘sishning asosiy
harakatlantiruvchi kuchi hisoblanadi. Ishlab chiqarish faoliyati tahlil qilinmasa, mamlakatning
iqtisodiy rivojlanishini tushunish mushkul bo‘ladi. Ushbu maqolada ishlab chiqarishning
mohiyati, uning iqtisodiyotdagi o‘rni va rivojlanish tendensiyalari o‘rganiladi.
Kalit so‘zlar: ishlab chiqarish, iqtisodiyot, samaradorlik, texnologik rivojlanish,
innovatsiyalar, milliy iqtisodiyot.
Ishlab chiqarishning iqtisodiyotdagi o‘rni quyidagi jihatlar bilan belgilab beriladi:
1.
Milliy daromadni shakllantirish
– ishlab chiqarish natijasida tovarlar va xizmatlar
yaratiladi, bu esa iqtisodiy o‘sishni ta’minlaydi.
2.
Bandlik darajasiga ta’siri
– ishlab chiqarish sohasi mehnat bozorining asosiy
ishtirokchisi hisoblanib, yangi ish o‘rinlarini yaratadi.
3.
Texnologik rivojlanish omili
– ishlab chiqarish jarayonida zamonaviy innovatsiyalar
joriy qilinadi, bu esa iqtisodiy samaradorlikni oshiradi.
4.
Tashqi iqtisodiy aloqalar
– ishlab chiqarishning rivojlanishi eksport hajmining oshishiga
va global iqtisodiyotda mamlakatning mavqeini mustahkamlashga yordam beradi.
Bundan tashqari, ishlab chiqarish jarayonida resurslardan samarali foydalanish, ekologik
barqarorlikni ta’minlash va raqobatbardoshlikni oshirish dolzarb masalalar sifatida tahlil qilindi.
Ishlab chiqarish insoniyat hayotining ajralmas qismi bo‘lib, iqtisodiyotning asosiy
negizlaridan biri hisoblanadi. Har qanday jamiyatning taraqqiyoti ishlab chiqarish jarayonlari bilan
bevosita bog‘liq bo‘lib, u moddiy va nomoddiy boyliklar yaratish, innovatsiyalarni joriy qilish,
bandlikni oshirish va mamlakat iqtisodiy barqarorligini ta’minlashda muhim rol o‘ynaydi.
2025
MARCH
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 3
145
Bugungi global iqtisodiyot sharoitida ishlab chiqarish jarayoni tobora murakkablashib,
zamonaviy texnologiyalar, avtomatlashtirish va ekologik omillarga bog‘liq holga kelmoqda.
Ushbu maqolada ishlab chiqarishning mohiyati, asosiy turlari, iqtisodiyotdagi o‘rni, tarixiy
rivojlanishi, ekologik ta’siri va kelajakdagi tendensiyalari haqida batafsil tahlil qilinadi.
Ishlab chiqarish – bu xom ashyolarni qayta ishlash va yangi mahsulotlar yoki xizmatlarni
yaratish jarayonidir. Ushbu jarayonda tabiiy resurslar, inson mehnati va kapital birgalikda ishlaydi.
Ishlab chiqarishning asosiy maqsadi – inson ehtiyojlarini qondirish va iqtisodiy qiymat yaratishdir.
Ishlab chiqarish turli yo‘nalishlarda bo‘lishi mumkin, jumladan: Moddiy ishlab chiqarish
– sanoat, qurilish, qishloq xo‘jaligi kabi sohalarni o‘z ichiga oladi.
Nomoddiy ishlab chiqarish – ta’lim, tibbiyot, moliyaviy xizmatlar, IT sohalari kabi
xizmatlarni o‘z ichiga oladi. Moddiy ishlab chiqarish fizik mahsulotlar yaratish bilan bog‘liq
bo‘lsa, nomoddiy ishlab chiqarish inson kapitali va bilimga asoslangan iqtisodiyotning
rivojlanishini ta’minlaydi.
Ishlab chiqarish iqtisodiy o‘sishning asosiy harakatlantiruvchi kuchidir. Yangi mahsulotlar
va xizmatlar yaratish orqali yalpi ichki mahsulot (YaIM) oshadi, bu esa mamlakatning umumiy
farovonligiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Ishlab chiqarish sohasi ish o‘rinlarini yaratadi. Sanoat korxonalari, fermer xo‘jaliklari va
xizmat ko‘rsatish sektorlarida millionlab odamlar ishlaydi. Ishlab chiqarishning rivojlanishi
ishsizlik darajasini kamaytirishga xizmat qiladi.
Bugungi kunda ishlab chiqarish jarayonida yangi texnologiyalar, sun’iy intellekt va
avtomatlashtirish keng qo‘llanilmoqda. Bu jarayon mahsulot sifatini oshirish, tannarxni
pasaytirish va xalqaro raqobatbardoshlikni oshirishga yordam beradi.
Ibtidoiy jamiyatda ishlab chiqarish dehqonchilik, chorvachilik va qo‘l mehnati bilan
bog‘liq edi. Insonlar asbob-uskunalarni oddiy yog‘och va toshdan yasar edilar.
18-19-asrlarda sanoat inqilobi natijasida ishlab chiqarish jarayoni tubdan o‘zgardi. Bug‘
mashinalari, temir yo‘llar, zavod va fabrikalarning paydo bo‘lishi natijasida mahsulot ishlab
chiqarish tezlashdi va yirik sanoat markazlari shakllandi. XX asrda elektr energiyasi, kimyo
sanoati va avtomatlashtirilgan texnologiyalar keng tarqaldi. XXI asrda esa robototexnika, sun’iy
intellekt va ekologik toza texnologiyalar rivojlanib, ishlab chiqarish jarayoni yanada innovatsion
tus oldi.
Sanoat ishlab chiqarishi atmosferaga karbonat angidrid va boshqa zararli moddalarni
chiqarishi natijasida global isish va ekologik muammolar yuzaga kelmoqda.
2025
MARCH
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 3
146
So‘nggi yillarda ko‘plab kompaniyalar ekologik toza ishlab chiqarish texnologiyalarini
joriy qilmoqda. Quyosh energiyasi, shamol generatorlari va qayta ishlangan materiallardan
foydalanish keng ommalashmoqda.
Bugungi kunda sun’iy intellekt va avtomatlashtirilgan ishlab chiqarish tizimlari keng joriy
qilinmoqda. Robotlar inson mehnatini kamaytirib, unumdorlikni oshirmoqda.
Ko‘plab kompaniyalar uglerod izini kamaytirish, ekologik toza mahsulotlar ishlab
chiqarish va barqaror ishlab chiqarish usullariga o‘tishga harakat qilmoqda.
Dunyo bo‘ylab ishlab chiqarish zanjirlari shakllanib, mahsulotlar bir mamlakatda ishlab
chiqarilib, boshqa mamlakatlarga eksport qilinmoqda. Bu esa global iqtisodiy bog‘liqlikni
oshirmoqda.
Ishlab chiqarishni rivojlantirish yo‘llari:
1.Innovatsion texnologiyalarga sarmoya kiritish – raqamli texnologiyalarni rivojlantirish
orqali ishlab chiqarish samaradorligini oshirish.
2.Yosh mutaxassislarni tayyorlash – kasbiy ta’lim va ilmiy tadqiqotlarga e’tibor qaratish.
3.Ekologik toza ishlab chiqarish tizimlarini joriy qilish – atrof-muhitga zarar
yetkazmaydigan texnologiyalarni kengaytirish.
4.Xalqaro hamkorlikni rivojlantirish – eksport salohiyatini oshirish va global bozorlarga
chiqish.
Ishlab chiqarish iqtisodiyotning muhim tarkibiy qismi bo‘lib, mamlakatning iqtisodiy
barqarorligini ta’minlaydi. Zamonaviy texnologiyalar, innovatsiyalar va ekologik yondashuvlar
ishlab chiqarish jarayonini yanada samarali va barqaror qilishga yordam bermoqda. Kelajakda
avtomatlashtirish, yashil energiya va sun’iy intellekt kabi texnologiyalar ishlab chiqarishning
ajralmas qismiga aylanishi kutilmoqda. Shu sababli, mamlakatlar ishlab chiqarish sektoriga e’tibor
qaratishlari va yangi texnologiyalarga sarmoya kiritishlari zarur.
REFERENCES
1.
Bobojonova, M. J., & Toshev, M. H. (2025). JAHON BOZORIDA YASHIL
IQTISODIYOTNI
MOLIYALASHTIRISH
TENDENSIYASI:
FAKTLAR
VA
KO‘RSATKICHLAR ASOSIDA TAHLIL.
THEORY OF SCIENTIFIC RESEARCHES OF
WHOLE WORLDT
,
1
(4), 120-128.
2.
Bobojonova, M. J., & Toshev, M. H. (2025). YASHIL IQTISODIYOTI RIVOJLANISH
TARIXI
VA
SHAKLLANISHI.
ANALYSIS
OF
MODERN
SCIENCE
AND
INNOVATION
,
1
(5), 154-159.
2025
MARCH
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 3
147
3.
Bobojonova, M. J., & Toshev, M. H. (2025). INKLYUZIV YASHIL IQTISODIYOT VA
UNING HOZIRGI KUNDAGI HOLATI TAHLILI.
MODERN EDUCATIONAL SYSTEM
AND INNOVATIVE TEACHING SOLUTIONS
,
1
(6), 197-205.
4.
Bobojonova, M. J., & Toshev, M. H. (2025). YASHIL TRANSFORMATSIYA:
BARQARORLIKNING YANGI DAVRI.
STUDYING THE PROGRESS OF SCIENCE
AND ITS SHORTCOMINGS
,
1
(5), 102-110.
5.
Bobojonova, M. J., & Toshev, M. H. (2025). YASHIL IQTISODIYOTDA
BIOXILMAXILLIK
VA
BIOXILMA
XILLIKNING
AFZALLIK
TOMONLARI.
MODERN PROBLEMS IN EDUCATION AND THEIR SCIENTIFIC
SOLUTIONS
,
1
(5), 170-178.
6.
Bobojonova, M. J., & Sodiqova, N. T. (2025). YASHIL IQTISODIYOTGA O ‘TISH VA
BARQAROR TEXNOLOGIK O ‘ZGARISHLAR.
ANALYSIS OF MODERN SCIENCE
AND INNOVATION
,
1
(5), 183-194.
7.
Qudratova, G. M. (2025). THE EVALUATION OF UNIVERSITY COMPETITIVENESS:
A REVIEW OF METHODOLOGIES.
SHOKH LIBRARY
.
8.
Azimov, B. F., Maksudovich, A. Z., & Qudratova, G. M. (2025). THE IMPORTANCE OF
INNOVATION IN ENHANCING THE COMPETITIVENESS OF HIGHER EDUCATION
UNIVERSITIES.
SHOKH LIBRARY
.
9.
Sodiqova, N. (2025). METHODOLOGY FOR DEVELOPING STUDENTS'TECHNICAL
THINKING
IN
ECONOMICS
CLASSES.
International
Journal
of
Artificial
Intelligence
,
1
(1), 885-891.
10.
Islomova, M., & Sodiqova, N. (2025). ILM-FAN VA TA'LIMDAGI INNOVATION
RIVOJLANISHNING DOLZARB MUAMMOLARI.
Modern Science and Research
,
4
(2),
300-307.
11.
Bahodirovich, X. B. (2025). XO’JALIK YURITUVCHI SUBYEKTLARDA HISOB
YURITISH SIYOSATI.
STUDYING THE PROGRESS OF SCIENCE AND ITS
SHORTCOMINGS
,
1
(6), 210-215.
12.
Bahodirovich,
X.
B.
(2025).
BUXGALTERIYA
HISOBINING
O’RGANISH
USULLARI.
THEORY OF SCIENTIFIC RESEARCHES OF WHOLE WORLDT
,
1
(5), 257-262.
13.
Ёкубов, А. Б., & Алимова, Ш. А. (2024). МАКРОЭКОНОМИКА: ЭВОЛЮЦИЯ
ТЕОРИИ И СОВРЕМЕННОЙ ПРАКТИКИ.
14.
Abidovna, A. S. (2025). INVESTMENT PROJECTS: ADVANCED MANAGEMENT
AND EVALUATION.
SHOKH LIBRARY
.
2025
MARCH
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 3
148
15.
Hakimovich, T. M. (2025). EKSPORT RAQOBATBARDOSHLIGINI OSHIRISHDA
DIVERSIFIKATSIYANING AHAMIYATI.
STUDYING THE PROGRESS OF SCIENCE
AND ITS SHORTCOMINGS
,
1
(4), 112-121.
16.
Hakimovich, T. M. (2025). O ‘ZBEKISTONDA EKSPORTNI RAG ‘BATLANTIRISH
UCHUN FOYDALANILADIGAN MOLIYAVIY VOSITALAR TAHLILI.
MODERN
EDUCATIONAL SYSTEM AND INNOVATIVE TEACHING SOLUTIONS
,
1
(5), 141-150.
17.
Ibodulloyevich, I. E. (2024). O ‘ZBEKISTON RESPUBLIKASIDA KICHIK BIZNES VA
XUSUSIY TADBIRKORLIK SAMARADORLIGINI OSHIRISH MUAMMOLARI VA
ISHBILARMONLIK MUHITINI YAXSHILASH ISTIQBOLLARI.
Gospodarka i
Innowacje.
,
51
, 258-266.
18.
EI, I. (2025). MINTAQALAR VA MA’MURIY HUDUDLAR TADBIRKORLIK
FAOLIYATINI INVESTITSIYA BILAN TA’MINLOVCHI IQTISODIY TIZIM
SIFATIDA.
MODERN EDUCATIONAL SYSTEM AND INNOVATIVE TEACHING
SOLUTIONS
,
1
(6), 58-69.
19.
Azimov, B. F., & Yodgorova, Z. Y. (2025). METHODS OF STUDYING THE STATE OF
COMPETITION IN THE EDUCATIONAL SERVICES MARKET.
SHOKH LIBRARY
.
20.
Azimov,
B.
F.
(2025).
INNOVATSIYALARNI
QO ‘LLAB-QUVVATLASH
XIZMATLARI: ISPANIYA, POLSHA VA BOLGARIYA TAJRIBALARI.
THEORY OF
SCIENTIFIC RESEARCHES OF WHOLE WORLDT
,
1
(4), 12-23.
21.
Raxmonqulova, N. O. (2025). DEVELOPMENT OF THE DIGITAL ECONOMY ON A
GLOBAL SCALE AND THE EXPERIENCE OF COUNTRIES.
SHOKH LIBRARY
.
22.
Қизи Рахмонқулова, Н. О. (2023). КИЧИК САНОАТ ЗОНАЛАРИНИНГ ҲУДУДЛАР
ИҚТИСОДИЁТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДАГИ ЎРНИ.“.
Экономика и туризм"
международный научно-инновационной журнал
,
6
, 14.
23.
Shadiyev, A. X. (2025). DEVELOPMENT OF THE CURRICULUM FOR ECONOMIC
DISCIPLINES IN PRIVATE UNIVERSITIES.
FARS International Journal of Education,
Social Science & Humanities.
,
13
(1), 389-396.
24.
Shadiyev, A. X. (2025). METHODS OF TEACHING THE “ECONOMIC
THEORY”.
SHOKH LIBRARY
.
25.
Zaripova, G., & Naimova, N. (2025). INFLYATSIYA VA UNI BARTARAF ETISH
CHORA-TADBIRLARI.
Modern Science and Research
,
4
(2), 371-378.
26.
Akbarovna, N. N. (2025). PROBLEMS OF INCREASING INVESTMENT ACTIVITY IN
THE CONTEXT OF GLOBALIZATION.
SHOKH LIBRARY
.
2025
MARCH
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 3
149
27.
Supiyevna, B. M. (2025).
G’AZNACHILIK-DAVLAT MOLIYASINING ENG MUHIM
BO’LAGI.
THEORY OF SCIENTIFIC RESEARCHES OF WHOLE WORLDT
,
1
(5), 117-123.
28.
Supiyevna, B. M. (2025). BUDGETING IN THE PUBLIC SECTOR.
ANALYSIS OF
MODERN SCIENCE AND INNOVATION
,
1
(6), 90-95.
29.
Jumayeva, Z. (2023). BASICS OF NATIONAL ECONOMIC DEVELOPMENT.
Modern
Science and Research
,
2
(12), 296-300.
30.
Bostonovna, D. Z. (2023). CONCEPTUAL BASIS OF IMPROVEMENT OF BANK
AUDIT IN COMMERCIAL BANKS.
IMRAS
,
6
(6), 118-124.
31.
Tagayeva, R., & Bobojonova, M. J. (2025). BYUDJET, UNING SHAKLLANISHI VA
TAQSIMLANISHI.
Modern Science and Research
,
4
(2), 387-393.
32.
Bobojonova, M. J., & Toshev, M. H. (2025). JAHON BOZORIDA YASHIL
IQTISODIYOTNI MOLIYALASHTIRISH TENDENSIYASI: FAKTLAR VA KO
‘RSATKICHLAR ASOSIDA TAHLIL.
THEORY OF SCIENTIFIC RESEARCHES OF
WHOLE WORLDT
,
1
(4), 120-128.
33.
Жумаева, З. К. (2024). РАЗВИТИЕ ТВОРЧЕСКИХ ИНДУСТРИЙ КАК ФАКТОР
РОСТА НАЦИОНАЛЬНОЙ ЭКОНОМИКИ: ОБЗОР ЗАРУБЕЖНОГО ОПЫТА И
ПЕРСПЕКТИВЫ ДЛЯ РЕСПУБЛИКИ УЗБЕКИСТАН.
34.
Жумаева, З. К. (2024). Инвестиционная Активность Как Основной Элемент
Организационно-Экономического Механизма Маркетинга Территории.
Miasto
Przyszłości
,
55
, 1411-1417.
35.
Ibragimov, A. (2025). PROSPECTIVE WAYS OF ATTRACTING FOREIGN
INVESTMENT TO THE NATIONAL ECONOMY.
International Journal of Artificial
Intelligence
,
1
(1), 137-143.
36.
Qahhorova, J., & Ibragimov, A. (2025). XORIJIY INVESTITSIYALAR AHAMIYATI,
OMILLARI VA ISTIQBOLLARI.
Modern Science and Research
,
4
(2), 283-291.
37.
Алимова, Ш. А., & Джураева, М. С. (2025). ИННОВАЦИИ И ЦИФРОВИЗАЦИЯ В
ОБРАЗОВАТЕЛЬНОМ ПРОЦЕССЕ: ПЕРСПЕКТИВЫ И ПРОБЛЕМЫ.
MODERN
PROBLEMS IN EDUCATION AND THEIR SCIENTIFIC SOLUTIONS
,
1
(4), 120-126.
38.
Алимова, Ш. А., & Джураева, М. С. (2025). СТРАТЕГИЧЕСКОЕ УПРАВЛЕНИЕ В
ВЫСШИХ УЧЕБНЫХ ЗАВЕДЕНИЯХ: ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА.
ANALYSIS OF
MODERN SCIENCE AND INNOVATION
,
1
(4), 82-89.
39.
Игамова, Ш. З. (2024).
МЕТOДИЧЕCКИЕ РЕКOМЕНДАЦИИ ПO ФOРМИРOВАНИЮ
OРГАНИЗАЦИOННO-ЭКOНOМИЧЕCКOГO
МЕХАНИЗМА
OБЕCПЕЧЕНИЯ
2025
MARCH
NEW RENAISSANCE
INTERNATIONAL SCIENTIFIC AND PRACTICAL CONFERENCE
VOLUME 2
|
ISSUE 3
150
ЭФФЕКТИВНOCТИ ИННOВАЦИOННOГO развития ПРЕДПРИЯТИЙ CТРOИТЕЛЬНЫХ
МАТЕРИАЛOВ.
Gospodarka i Innowacje.
,
43
, 335-340.
40.
Игамова, Ш. З. (2021). Особенности инноватики на предприятиях промышленности
строительных материалов.
Архитектура. Қурилиш. Дизайн Илмий-амалий журнал.
ТАҚИ
, 263-267.
41.
Baxtiyorova, J., & Djurayeva, M. S. (2025). BOZOR IQTISODIYOTI SHAROITIDA
RAQOBATNING ROLI.
Modern Science and Research
,
4
(2), 477-485.
