183
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Valume 2 Issue 2
YANGI O‘ZBEKISTONDA INSON HUQUQLARINI AMALGA OSHIRISHNING
IJTIMOIY-SIYOSIY, HUQUQIY ASOSLARI
Shokirov Mubin Rustamovich
f.f.f.d (PhD) dotsent, Buxoro davlat pedagogika instituti
Ergasheva Iroda Qosimovna
Buxoro davlat pedagogika instituti 1-bosqich magistranti
Telefon: +998(93) 624 42 07
https://doi.org/10.5281/zenodo.14822944
Annotatsiya. Ushbu maqolada Yangi O‘zbekistonda inson huquqlarini himoya qilish va
amalga oshirish borasida olib borilayotgan islohotlar, ularning ijtimoiy-siyosiy va huquqiy
asoslari hamda xalqaro standartlarga muvofiqligi tahlil qilinadi. Yangi Oʻzbekiston konsepsiyasi
doirasida qabul qilingan qonunlar, davlat siyosati hamda inson huquqlarini ta’minlashning
innovatsion mexanizmlari o‘rganiladi. Shuningdek, mamlakatimizda inson huquqlarini himoya
qilishga qaratilgan jamiyatni demokratlashtirish, ochiqlik va oshkoralik, gender tengligi, inson
qadri kabi tushunchalarning mazmun mohiyati yoritib berilgan.
Kalit so‘zlar: Yangi Oʻzbekiston, inson huquqlari, demokratizatsiya, NNT, ommaviy
axborot vositalari, xalqaro huquq, adolatli sudlovni kafolatlash, haqqoniylik va adolat, inson
shaʼni, itimoiy tenglik.
СОЦИАЛЬНО-ПОЛИТИЧЕСКИЕ И ПРАВОВЫЕ ОСНОВЫ РЕАЛИЗАЦИИ ПРАВ
ЧЕЛОВЕКА В НОВОМ УЗБЕКИСТАН
Аннотация.
В данной статье анализируются реформы в области защиты и
реализации прав человека в Новом Узбекистане, их социально-политические и правовые
основы, их соответствие международным стандартам. Изучены законы, принятые в
рамках концепции нового Узбекистана, государственная политика и инновационные
механизмы обеспечения прав человека.
Также разъяснен смысл таких понятий, как демократизация общества,
открытость и прозрачность, гендерное равенство, человеческое достоинство,
направленных на защиту прав человека в нашей стране.
Ключевые слова:
Новый Узбекистан, права человека, демократизация, НПО,
средства массовой информации, обеспечение справедливого суда, честности и
справедливости, человеческого достоинства, социального равенства.
SOCIO-POLITICAL AND LEGAL BASIS OF IMPLEMENTATION OF HUMAN
RIGHTS IN THE NEW UZBEKISTAN
184
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Valume 2 Issue 2
Abstract.
This article analyzes the reforms in the protection and implementation of
human rights in New Uzbekistan, their socio-political and legal foundations, and their compliance
with international standards. Laws adopted within the framework of the concept of new
Uzbekistan, state policy and innovative mechanisms for ensuring human rights are studied.
Also, the meaning of concepts such as democratization of society, openness and
transparency, gender equality, human dignity, aimed at protecting human rights in our country,
has been explained.
Key words:
New Uzbekistan, human rights, democratization, NGOs, mass media,
employers, ensuring fair trial, honesty and justice, human dignity, social equality.
Kirish
Yangi Oʻzbekiston deb ataluvchi taraqqiyot bosqichida inson huquqlarini ta'minlash va
amalga oshirish davlat siyosatining muhim yoʻnalishlaridan biri hisoblanadi. Bu jarayon qadimiy
tarix va milliy anʼanalarni chuqur oʻrganish, ulardan ilhomlanish orqali shakllanmoqda. Shu
jumladan, qadimgi Avesto asari inson huquqlari masalasini chuqur o‘rganishda muhim manba
sifatida xizmat qiladi.
"Avesto"
– Zardushtiylik dinining muqaddas kitobi bo‘lib, qadimgi O‘zbekiston hududida
shakllangan dunyoqarash, huquqiy va axloqiy me’yorlarni oʻzida mujassam etadi. Unda insonning
erkinligi, haqqoniylik va adolat tamoyillari ulugʻlanadi.
Masalan: Haqqoniylik va adolat: Avestoda adolat asosiy tamoyil sifatida talqin qilinadi.
Har bir insonning jamiyat oldidagi mas’uliyati va huquqlari muhim ekanligi taʼkidlanadi.
Tabiat va inson munosabatlari haqida to‘xtaladigan bo‘lsak, ekologik huquqlar haqida
o‘sha davrda ilgari surilgan g‘oyalar bugungi kunda ham o‘z ahamiyatiga ega, ya’ni Avestoda
inson va tabiat bir butun hisoblanib, tabiiy resurslarni saqlash zarurligi targ‘ib etiladi.
Shuningdek, Avestoda insonning shaxsiy huquq va erkinliklariga alohida e’tibor berilgan
bo‘lib, unda har bir insonning o‘z hayotini, e’tiqodini erkin tanlash huquqi qadrlanadi.
Mazkur kitobda
ayollar huquqlarini himoya qilish va gender tenglikni ta’minlash, shu bilan
birga erkak va ayol o‘rtasidagi muvozanat g‘oyalari alohida belgilab berilgan.
Demak, Yangi Oʻzbekistonda inson huquqlari va erkinliklarini ta’minlashda Avesto
go‘alari muhim ustivor ahamiyatga ega.
Mamlakatimiz taraqqiyoti va inson huquqlarini ta'minlashda
Qurʼoni Karim
ning
o‘rni
beqiyos. Qurʼoni Karimda inson huquqlari va erkinliklari masalasi ulkan ahamiyatga ega boʻlib,
ular adolat, tenglik, hurmat, va masʼuliyat kabi tamoyillar orqali ifodalangan.
Qurʼonda adolatni barqaror qilish muhim ahamiyatga ega bo‘lib, Allohning kalomida
aytiladi:
185
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Valume 2 Issue 2
"Albatta, Alloh sizlarga omonatlarni o‘z egalariga topshirishni va odamlar o‘rtasida hukm
qilganingizda adolat bilan hukm qilishni amr etadi" (Niso surasi, 58-oyat). Yangi Oʻzbekistonda
ham adolatli jamiyat barpo qilish, sud-huquq tizimini isloh qilish va inson huquqlarini qaror
toptirishda ushbu mezonlarga alohida e’tibor berilgan.
Xususan, Qurʼoni Karimda ilm olish barchaning burchi ekanligi, Zumar surasining 9-
oyatida "Biladiganlar bilan bilmaydiganlar teng bo‘ladimi?"
deb ta’kidlanganligi Yangi
Oʻzbekiston taʼlim sohasida aholining bilim olishiga alohida eʼtiborni qaratish lozimligini
ta’kidlaydi.
Bugungi kunda Qurʼoni Karimdagi inson huquqlariga oid tamoyillar Yangi Oʻzbekistonda
amalga oshirilayotgan islohotlarga maʼnaviy asos boʻlib xizmat qilmoqda.
Bu esa mamlakatning barqaror va adolatli rivojlanishiga zamin yaratadi.
Oʻzbekiston bugungi kunda inson huquqlarini ta’minlash borasida muayyan ishlar
amalga oshirikdi. So‘nggi yillarda “Yangi Oʻzbekiston” kontseptsiyasi doirasida inson huquqlarini
kafolatlash bo‘yicha tub islohotlar amalga oshirilmoqda. Ushbu maqolada Oʻzbekistonda inson
huquqlari himoyasi sohasidagi davlat siyosati, qabul qilingan qonunlar va xalqaro maydondagi
hamkorlik masalalari tahlil qilinadi.
Bugungi kunda jamiyatimizda inson huquqlariga oid davlat siyosatini amalga oshirishda
Yangi Oʻzbekiston konsepsiyasi va huquqiy islohotlar, davlat rahbariyati tomonidan inson
huquqlari bo‘yicha qabul qilingan strategik hujjatlar, fuqarolik jamiyati institutlari va OAV ning
inson huquqlarini himoya qilishda olib borilayotgan ishlari alohida ahamiyatga ega.
Yurtimizda inson huquqlari himoya qilish, adolat va erkinlikni qaror topdirishda
quyidagi normativ-huquqiy hujjatlarning o‘rni beqiyos.
1.Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi;
2.O‘zbekiston Respublikasining “Inson huquqlari bo‘yicha Milliy strategiyasi”;
3. O‘zbekiston Respublikasining “Ombudsman to‘g‘risida”gi qonuni;
4. Mehnat, gender tenglik va so‘z erkinligi bo‘yicha qabul qilingan qonunlar va boshqa
qonun osti hujjatlar.
Mazkur huquqiy hujjatlar xalqaro inson huquqlari bo‘yicha standartlarga mos bo‘lib,
bular xalqaro hamkorlik va inson huquqlari bo‘yicha xalqaro majburiyatlarni, Oʻzbekistonning
BMTning inson huquqlari bo‘yicha organlari
bilan hamkorligini, Yevropa Ittifoqi, YXHT va
boshqa xalqaro tashkilotlar
bilan o‘zaro hamkorlikni, inson huquqlari bo‘yicha xalqaro
konvensiyalar va O‘zbekistonning ulardagi ishtirokini ta’minlaydi.
1
Qarang1
Shayx Abdulaziz Mansur
Qurʼoni Karim
. Toshkent 2021-yil. “Sano-Standart” Zumar surasi 9-oyat.
2
Qarang2
BMTning inson huquqlari qo‘mitasining O‘zbekistonga doir hisobotlari (
186
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Valume 2 Issue 2
Ayni damda yurtimizda inson huquqlari va erkinliklarini ta’minlash bilan birga quyidagi
muammo va kamchiliklar ham ko‘zga tashlanmoqda.
1. Sud-huquq tizimidagi kamchiliklar;
2. Korrupsiya muammosi;
3. OAV va so‘z erkinligi masalasi.
Xulosa
qilib aytganda Yangi Oʻzbekistonda inson huquqlarini amalga oshirishning
ijtimoiy-siyosiy va huquqiy asoslarini ta’minlashda so‘nggi yillarda qabul qilingan qonunlar va
xalqaro hamkorlik doirasida inson huquqlari borasida sezilarli yutuqlarga erishilgan bo‘lsa-da, hali
bartaraf qilinishi lozim bo‘lgan bir qator muammolar mavjud.
Kelajakda davlat va fuqarolik jamiyati o‘zaro hamkorlikda inson huquqlari himoyasini
yanada mustahkamlash yo‘lida birgalikda harakat qilishlari lozim.
REFERENCES
1.
Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. – 8-dekabr, 1992-yil (2023-yilgi tahrir).
2.
A.Saidov. “Inson huquqlari xalqaro huquqning tarkibiy qismi sifatida”, T.: Adolat, 2019.
3.
A.Jo‘rayev A. “Demokratik jamiyat va inson huquqlari”, T.: Fan, 2020-yil.
4.
Q.Xudoyberganov. “Inson huquqlari va ularning himoya mexanizmlari”, T.: O‘zbekiston,
2021-yil. 63-bet.
5.
G‘.Qosimova. “Yangi Oʻzbekistonda huquqiy islohotlar va inson huquqlari”, T.: Huquq,
2022-yil.
6.
Yevropa xavfsizlik va hamkorlik tashkiloti (YXHT) tomonidan e’lon qilingan
Oʻzbekistonda inson huquqlari bo‘yicha ma’ruzalar.
Internet saytlari
7.
BMT
Inson
huquqlari
qoʻmitasining
Oʻzbekistonga
doir
hisobotlari
8.
O‘zbekiston Respublikasi Ombudsmanining yillik hisobotlari (
9.
Freedom
House
tashkilotining
O‘zbekiston
bo‘yicha
hisobotlari
