30-AVGUST, 2024-YIL
31
KRISTINA ROSETTINING “GOBLIN BOZORI” POEMASI VA ZULFIYA
QUROLBOY QIZING “YOMG‘IRLI YO‘LKA” HIKOYASIDA “BOZOR”
AGORONIMINING LEKSIK TAHLILI
Hikmatova Nigina Akmalovna
BuxDPI xorijiy tillar kafedrasi o‘qituvchisi.
hikmatovanigina@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.13318174
Annotatsiya.
Mazkur maqolada mashhur ingliz shoirasi Kristina Jorjina Rosettining
“Goblin bozori” va bugungi o‘zbek hikoyanavisligida o‘zining hikoyalari bilan nom qozongan
adiba Zulfiya Qurolboy qizining “Yomg’irli yo‘lka” hikoyalaridagi bozor tasviri tahlil qilingan.
Kalit so’zlar:
hikoya, poema, bozor, ramziylik, allegoriya
LEXICAL ANALYSIS OF THE AGORONYM "MARKET" IN CHRISTINA ROSETTI'S
POEM "GOBLIN BAZAAR" AND ZULFIA KUROLBOY'S STORY "YOMGHIRLI
YOLKA"
Abstract.
This article analyzes the image of the market in the stories of famous English
poetess Christina Georgina Rosetti's "Goblin Bazaar" and "Yomgirli Yolka" by Zulfiya Kurolboy,
a writer who became famous for her stories in today's Uzbek short stories.
Key words:
story, poem, market, symbolism, allegory
ЛЕКСИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ АГОРОНИМА «РЫНОК» В ПОЭМЕ КРИСТИНЫ
РОЗЕТТИ «БАЗАР ГОБЛИНОВ» И РАССКАЗЕ ЗУЛЬФИИ КУРОЛБОЙ
«ЁМГИРЛИ ЁЛКА»
данной c
Аннотация.
В данной статье анализируется образ рынка в рассказах известной
английской поэтессы Кристины Джорджины Розетти «Базар гоблинов» и «Йомгирли
Олка» писательницы Зульфии Куролбой, прославившейся своими рассказами в современных
узбекских рассказах.
Ключевые слова:
рассказ, стихотворение, базар, символика, аллегория.
Adabiyot har bir xalqning ijtimoiy va madaniy hayotini tasvirlab beruvchi fanlardan biri
bo'lganligi munosabatidan, biz turli millatlar adabiyotida umumbashariy mavzularga duch
kelamiz. Turli xalq yozuvchilari odatda bir voqelikni hayotga o'z qarashlari va adabiyotning
linguokulturologik xususiyatlariga asoslangan holda turli tarzda tasvirlab beradilar. Buyuk ingliz
shoirasi Kristina Rosettining “Goblin bozori” va XXI asr mashhur o'zbek shoirasi Zulfiya
30-AVGUST, 2024-YIL
32
Qurolboy qizining “Yomg’irli yo‘lka” hikoyalari yuqorida tasvirlangan turdagi adabiy asarlar
turiga misol bo'la oladi.
Ikkala shoira ham o'z hikoyalarida “bozor” markaziy ramz sifatida ifodalangan. “Yomg‘irli
yo‘lka” hikoyasida bozor o‘z ma‘nosida, ya‘ni savdo-sotiq qiladigan joy ma‘no, “Goblin
bozori”dagi “bozor” so‘zi o‘zining lug‘aviy ma’nosidan tashqariga chiqib, she’rda kuchli timsolga
aylanadi, istak, vasvasa va man etilgan lazzatlarga berilish oqibatlari o‘rtasidagi murakkab o‘zaro
ta’sirni ifodalaydi.
"Goblin bozori" - bu Kristina Rossetti tomonidan yozilgan, ilk bor 1862 yilda nashr etilgan
nasriy she'r. She'r ramziylik va allegoriyaga boy va goblin bozorining o'zi markaziy ramz bo'lib
xizmat qiladi. Goblin bozorini turli yo'llar bilan talqin qilish mumkin, ammo umumiy talqinlardan
biri shundaki, u materialistik va hissiy dunyoning vasvasalari va xavflarini ifodalaydi.
Poemada goblin erkaklar ikki opa-singil Laura va Lizzini ekzotik va mazali mevalar bilan
o'ziga jalb qiladi. Bozor vasvasa va jozibali joy sifatida tasvirlangan, u erda goblin erkaklar o'z
buyumlaridan bexabar ayollarni o'ziga jalb qilish va tuzoqqa tushirish uchun foydalanadilar. Ular
taklif qilayotgan mevalar oddiy mevalar emas, balki ramziy ma'nolarga ega bo'lib, ko'pincha istak,
zavq va taqiqlangan indulgensiya bilan bog'liq.
Hikoya oddiy. Ikki yolg‘iz opa-singillar kichkina goblin savdogarlari tomonidan vasvasaga
solinadi, ular glens va o‘rmonlarni ta’qib qiladilar va kechqurun beparvo qizlarni mevalari bilan
o‘ziga jalb qiladilar, boy, yorqin, ta’mi mazali. Lizzi qarshilik qiladi; Laura vasvasaga berilib
ketadi. Jabrlanuvchi mevani tatib ko‘rgandan so‘ng, u ikkinchi ta’mga bo‘lgan yovvoyi ishtiyoq
bilan azoblanadi, ammo goblin savdogarlari buni hech qachon ta’minlamaydilar. Lauraning
hayotidan qo‘rqish. Lizzi singlisining hayotini saqlab qolish uchun "olovli antidot" ni qo‘lga
kiritish uchun goblinlarning vasvasalariga qarshi turib, ularning vasvasalariga duchor bo‘ladi.
Antidot - bu mevaning o‘zi. Goblin Lizzini masxara qiladi, masxara qiladi va qiynab
qo‘yadi, lekin u tartibsizliklar orasida mustahkam turadi. Nihoyat, u g‘alaba qozondi va yuziga
boy sharbatlar surtilgan holda, u Laurani o‘pib, yonoqlari va iyagidan so‘rishiga ruxsat berish
uchun uyiga yugurdi. Ikkinchi ta’m Lauraning intilishini qondiradi. U najot topadi va she’r opa-
singilga mashhur hurmat bilan yakunlanadi.
Goblin bozorini dunyoviy zavq-shavq, boylik va vasvasaga berilish oqibatlarining timsoli
sifatida ko'rish mumkin. U istak, o'z-o'zini nazorat qilish va yaxshi yo'ldan adashishning mumkin
bo'lgan xavflarini o'rganadi. Bundan tashqari, she'r opa-singillik, qurbonlik va qutqaruvni o'z
ichiga oladi.
30-AVGUST, 2024-YIL
33
Shuni ta'kidlash kerakki, "Goblin bozori" murakkab va ko'p qatlamli she'r bo'lib, talqinlar
turlicha bo'lishi mumkin. Turli o'quvchilar o'zlarining qarashlari va tajribalariga asoslanib, goblin
bozorining ramziy ma'nosida turli xil ma'nolarni topishlari mumkin.
“Goblin bozori”dan farqli o‘laroq, “Yomg’irli yo‘lka” hikoyasida asar qahramoni turmush
yukini o‘z bo‘yniga olgan, xiyonat sabab eridan alohida alohida yashovchi, uch jonni yolg‘iz
parvarishlayotgan, asli kasbi musiqachi bo‘lgan biroq tirikchilik ilinjida savdo-sotiq qiluvchi ayol
obrazi tasvirlangan: “Bozorda ortiq o‘tirgisi kelmadi.Yerga to‘shalgan sholcha ustiga yoyilgan
narsalarini yig‘ishtirdi-da, sumkasini yelkasiga ortmoqlagancha uyiga piyoda yo‘l oldi.
Ming
ko‘zli bozor ortda qoldi. Qappaygan qorinlar, chaqchaygan nigohlar shovqini va chirigan
piyozlarning hidi ham.
Ufqdan ko‘tarilgan bulut shahar osmonini qoplay boshladi”.
Odamlarga limmo-lil bozorda ayol o‘zining yap-yangi doshqozonini o‘g‘irlatib qo‘yadi,
biroq bu qanday sodir bo‘lganini o‘zi ham sezmay qoladi.
Aslida ayol bozorda birinchi marta biror narsasini yo‘qotayotgani yo‘q. Ilgari ham tez-tez
biror narsasini o‘g‘irlatib qo‘yardi. Lekin ular mayda-chuyda narsalar edi. Doshqozon esa… hali
yap-yangi edi-da. Ja nari borsa ikki marta ishlatilgandir. Uni qarovsiz qolgan qo‘shni kampirdan
arzon-garovga sotib olib, anchadan buyon durustroq pullayman deb asrab kelayotgandi.
“Yomg‘irli yo‘lka” hikoyasida bozor ayol tilidan quyidagicha tasvirlangan: “bozor
unchalik yaxshi joy emas, alg‘ov-dalg‘ov zamonning uzluksiz jangi davom etayotgan besurur
hayot maskani; sokinlik, shodu xurramlik hukm surayotgan olam esa uning tegrasida aylanadi;
biroq har qalay, bu yerda jon saqlasa bo‘ladi.
Muhimi – o‘zni yo‘qotmaslik.
Gohida bozorda xaridor kutib o‘tirib… o‘zining qayerda ekanligini unutib qo‘yadi.
Allaqanday sirli-sehrli ohang odamlarning tussiz basharalari va shovqin-suron orasidan
sirg‘alib o‘tib, asta-sekin qalbiga oqib kirayotganday bo‘laveradi. Shunda o‘zini allaqanday sirli
orolchaga tushib qolganday his qiladi, barmoqlari sholcha ustidagi eski-tuskilarni emas,
pianinoning oppoq klavishlarini silayotganday, ruhi olis-olislarga parvoz qilayotganday
bo‘laveradi.”
Ikkala hikoyada ham ayol qahramonlari orqali bozor tasvirlangan. “Goblinlar bozori”
poemasida “bozor” – dunyoviy zavq-shavq, boylik va vasvasaga berilish oqibatlarining timsoli
sifatida berilgan. “Yomg’irli yo‘lka” hikoyasida bir qarashda “bozor” timsoli o‘z ma’nosida
savdo-sotiq qilinadigan joy ma’nosida kelgandek ko‘rinsa-da, aslida taqdirning turli sinovlaridan
charchagan, hayotning og‘ir yuki gardaniga tushgan, farzandlarini otasiz katta qilmaslik uchun
erining xiyonatiga ko‘z yumgan ayol tashvishlarini bir zum bo‘lsa-da unutish maqsadida bozorda
30-AVGUST, 2024-YIL
34
o‘rinlashadi. Biroq bu yerda ham savdogarlarning arzimas molini ko‘klarga ko‘tarib sotish-u
bozordagi o‘g‘riliklar, bozor ekan deb har qanday yuzsizliklarga yo‘l qo‘yilayotganligiga guvohi
bo‘ladi. Demak, ikkala hikoyada ham bozor majoziy ma’noda qo‘llanilganligini,buni chuqur
anglagan holda aniqlash mumkin.
Hikoyalardagi bozor agoronimini leksik jihatdan tahlil qilar ekanmiz, ayta olamizki, ikkala
adiba ham bozor timsolini ikki xil yondashgan holatda ingliz shoirasi zavq-shavq, vasvasi bozori
sifatida tasvirlagan bo‘lsa, o‘zbek hikoyanavisi bozor so‘zining o‘z asl ma’nosi ya’ni “savdo-sotiq
qilinadigan joy” ma’nosi bilan birgalikda turli-tuman insonlarning qiyofasi aks etgan makonga
qiyoslaydi.
REFERENCES
1.
Zulfiya Qurolboy qizi “Yomg’irli yo‘lka”,
“Sharq yulduzi” jurnali, 2017 yil, 3-son
2.
Kristina Rosetti “Goblinlar bozori”, 1862, London
3.
O‘zbek tilining izohli lug‘ati, 5 jildlik, 1-jild, O‘zbekiston milliy ensiklopediyasi, 2006,
299-300 b.
4.
www.http Краткий словарь терминов и понятий литературной ономастики
(поэтонимологии).
5.
Соловьев А.Н. Агоронимы мегаполисов России: названия площадей как
ономастическая категория // Филология и культура, 2010. №1-2(7) С.95-95
