ISSN:
2181-3906
2024
International scientifijournal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
557
DIALOGIK DISKURS HAQIDA. BADIIY DIALOGIK DISKURSDA MILLIY MENTAL
VA PRAGMATIK OMILLARNING ROLI.
Ismailov Jahongir Jaloliddinovich
O‘zbekiston Davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti
O‘zbek va chet tillari kafedrasi o‘qituvchisi
UDK:81'272:81`42:398.8 Tel:+998 93 600 57 82.
https://doi.org/10.5281/zenodo.11207096
Annotatsiya.
Maqolada Badiiy dialogik diskursda milliy mental va pragmatik omillarning
roli mavzusida eng avvalo uning turli ijtimoiy-iqtisodiy vazifalari hamda kognitiv, tarbiyaviy va
estetik vazifalar va maqsadlardan kelib chiqadigan muammolarni ko'rib chiqadi.
Kalit so‘zlar:
Badiiy dialogik diskurs, etnologiya, gramatik kategoriya, milliy mental va
pragmatik omillar, xalq og‘zaki ijodi, folklor an’anasi, XXI asr madaniy kontekstini
shakllantirish.
ABOUT DIALOGIC DISCOURSE. THE ROLE OF NATIONAL MENTAL AND
PRAGMATIC FACTORS IN ARTISTIC DIALOGIC DISCOURSE.
Abstract.
In the article, on the topic of the role of national mental and pragmatic factors
in the artistic dialogical discourse, first of all, it considers the problems arising from its various
socio-economic tasks and cognitive, educational and aesthetic tasks and goals.
Key words:
Artistic dialogical discourse, ethnology, grammatical category, national
mental and pragmatic factors, folk oral creativity, folklore tradition, formation of the cultural
context of the 21st century.
О ДИАЛОГИЧЕСКОМ ДИСКУРСЕ. РОЛЬ НАЦИОНАЛЬНЫХ МЕНТАЛЬНЫХ И
ПРАГМАТИЧЕСКИХ ФАКТОРОВ В ХУДОЖЕСТВЕННОМ ДИАЛОГИЧЕСКОМ
ДИСКУРСЕ.
Аннотация.
В статье на тему роли национально-психологических и
прагматических факторов в художественном диалогическом дискурсе, прежде всего,
рассматриваются различные его социально-экономические задачи, а также проблемы,
вытекающие из познавательных, образовательных и эстетических задач и целей.
Ключевые слова:
Художественный диалогический дискурс, этнология,
грамматическая категория, национальные ментально-прагматические факторы,
народное устное творчество, фольклорная традиция, формирование культурного
контекста XXI века.
Hozirgi zamon o‘zbek nasri uchun xarakterli bo‘lgan xususiyatlardan biri badiiy asar
qurilmasida g‘oyat muhim o‘rin tutgan dialogik diskurslarning qurilishi hamda vazifalar
doirasining kengligi va rang-barangligidir. Dialogik diskurs o‘zining tuzilishi va badiiy asar
strukturasida egallagan o‘rni jihatdan ko‘pincha muallif bayonining kompozitsion-uslubiy tizimini
belgilab beradi. Muallif asar bayonida qatnashuvchi personajlarning suhbatini shunday tashkil
etadiki, natijada dialog yozuvchi uchun birgina ifodalash vositasi bo‘lib qolmaydi, balki bosh
maqsad darajasiga ko‘tariladi. Shuning uchun ham dialog asardagi kompozitsion-syujet
qurilishining ajralmas tarkibiga aylanib qolgan. Badiiy adabiyotda dialogik diskursning o‘rni
nihoyatda katta.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientifijournal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
558
Asarda voqea yozuvchi tomonidan bayon qilinar ekan, shunday vaziyat yuzaga keladiki,
endi muallif voqealar rivojining keyingi bosqichini o‘z so‘zlari bilan ifoda qilishining iloji bo‘lmay
qolmaydi. Bunday paytda yozuvchi dialogga murojaat qiladi. Demak, badiiy asarning bir butun
struktural tizimi va uslubiy yaxlitligi dialogning asarda tutgan o‘rni va roli bilan uzviy bog‘liqdir.
Jahon va rus adabiyotshunosligida dialog muammolarini tadqiq etishga bag‘ishlangan
talaygina ishlar mavjud. Bular orasida ayniqsa, Z.Klemensevich – polyak tilida, U.Mukarovskiy –
chex tilida, O.Essen – nemis tilida
1
, N.Yu.Shvedova, M.L. Mixlina, T.G. Vinokur
2
kabi olimlar
rus tilshunosligida dialog va uning sintaktik xususiyatlarini o‘rgangan bo‘lsa, M.M.Baxtin,
M.B.Xrapchenko, V.V.Vinogradov, V.V.Odinsov kabi olimlarning tadqiqotlarida buyuk
san’atkorlar F.Dostoevskiy, L. Tolstoy, A.S. Pushkin, N.Gogol va boshqalarning dialog yaratish
borasidagi mahorati chuqur tahlil etiladi. Ularning ijodiga xos dialog turlari va ko‘rinishlari
to‘g‘risida fikr yuritiladi. Dialogning inson shaxsini kamolga yetkazishda, uning xarakter sifatida
shakllanishida muhim rol o‘ynashi masalasi faylasuflarning ham e’tiboridan chetda qolmadi.
Professor V.I.Tolstixning yozishicha, odam «o‘zining hayotdagi o‘rni va qobiliyatining
qay darajada ekanligini to‘la anglab yetishi uchun dialogga ehtiyoj sezadi. Xuddi mana shu ehtiyoj
shaxsning aniq bir xarakter, aniq bir tip sifatida shakllanishiga» yordam beradi.
O‘zbek tilshunosligida dialogning o‘ziga xos xususiyatlari, tiplari va turlari, uning
struktural qurilishi hamda vazifalarini aniqlashga oid tadqiqotlar sanoqli. Masalan, dialog hamda
uning badiiy asardagi o‘rni to‘g‘risida akademik M.Qo‘shjonov o‘zining «Ijod saboqlari» kitobida
qisqa va umumiy ma’lumot bergan, xolos. N.Hotamov, B.Sarimsoqovlarning «Adabiyotshunoslik
terminlarining ruscha-o‘zbekcha izohli lug‘ati”da dialogning asosan dramatik asarlardagi
vazifalariga to‘xtab o‘tilgan. Tadqiqotchi G.Imomova «Tipik milliy xarakterlar yaratishda badiiy
nutqning roli» mavzusidagi nomzodlik dissertatsiyasida, garchi birinchi bobning 3-bo‘limi
«Dialog, monolog va ichki nutqda milliy xarakterning ifodalanishi» deb nomlangan bo‘lsa-da,
dialog va monolog atamalariga ta’rif berishni ortiqcha hisoblab, «Asarlarda dialog ikki va undan
ortiq personajlarning o‘zaro so‘zlashuvi, tortishuvi, bir-birini inkor etuvchi turli xil e’tiqodi va
xarakterini tasvirlash vositasi” ekanligini qayd etish bilan cheklanadi. Tilshunos U.Lafasovning
«Dialogik nutqda sub’ektiv modallikning ifodalanishi»
3
mavzusidagi ilmiy ishida dialogik nutq
tarkibida faqat modal so‘zlarning qo‘llanilishi to‘g‘risida fikr yuritiladi. Professor A.G‘ulomov va
M.Asqarovalar “Hozirgi o‘zbek adabiy tili” (Sintaksis) darsligida dialog so‘roq-javobdan iborat
bo‘lganda to‘liqsiz gaplar javob gap tarzida kelishini qayd qilgan bo‘lsalar, O‘zbekiston Fanlar
akademiyasi A.S. Pushkin nomidagi Til va adabiyot instituti tomonidan nashr etilgan “Hozirgi
o‘zbek adabiy tili” (11 qism, Toshkent, 1966 yil)da dialog to‘liqsiz gapning bir turi sifatida
ko‘rsatiladi va dialogik nutq tarkibida keluvchi to‘liqsiz gaplarning tuzilishi ustida fikr yuritiladi.
B.O‘rinboev va A.H.Hazratqulov dialogik va dialogik replika tushunchalari haqida to‘xtalib
o‘tgan.
Ko‘rinadiki, dialogik diskurs muammosini tadqiq
etishga bag‘ishlangan mavjud ishlarning
birortasida ham dialogik diskursda qo‘shma gap va uning o‘ziga xos semantik va struktur
xususiyatlari tadqiq qilingan emas. Bu nihoyatda keng qamrovli va dolzarb muammolardandir.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientifijournal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
559
Biz shu o‘rinda dialog atamasiga to‘xtalib o‘tmoqchi edik: chunonchi, I.Sulton o‘zining
“Adabiyot nazariyasi” kitobida ta’rif beradi: N.Shukurov, N.Xotamov, M.Mahmudovlarning
“Adabiyotshunoslikka kirish”
4
kitobida: “Adabiyot nazariyasi” ikki jildligida dialogik diskurs o‘z
aksini topgan.
Odatda, dialogik diskurs haqida gap ketganda, uni “ikki yoki undan ortiq shaxs o‘rtasidagi
suhbat” deb ta’riflashadi. Bu to‘g‘ri fikr. Gap shundaki, dialogik diskurs badiiy ijodkor uchun ijod
texnikasining eng qiyin bo‘laklaridan biri sifatida qaralsa, tilshunos uchun dialogik diskursning
sintaktik o‘ziga xosliklari, uning mazmuni va tuzilishi muhim ahamiyat kasb etadi.
Tilda ikki xususiyat mavjud, shu sababli fikr ikki holatda: og‘zaki va yozma bayon etiladi.
Ular har doim bir-biri bilan munosabatda va aloqadorlikda bo‘ladi. So‘zlashuv tili yozma
adabiy tilning manbaidir. So‘zlashuv tili dialogik diskurs shaklida namoyon bo‘ladi va bu diskurs
hozirjavoblik asosida tuziladi. Lekin shuni unutmaslik kerakki, so‘zlashuv tili deganda, faqat
dialogni tushunmaslik kerak. Albatta, ular bir-biri bilan bog‘liq hodisa, shu bois yozma va og‘zaki
adabiy til tarkibida har ikkala nutq shakli mavjuddir. L.V. Shcherbaning fikricha, so‘zlashuv nutqi
dialog shaklida yuz beradi. Bu esa dialogning tabiiyligini ta’minlaydi. Til dialogdagina o‘zining
haqiqiy borlig‘ini namoyon qiladi. Tilning og‘zaki va yozma shakllarini bir-biri bilan taqqoslab
ko‘rsak, adabiy tilning asosida monolog
yotganligini ko‘ramiz. L.V. Shcherba adabiy tilning
belgilarini qo‘rib chiqib, ularni adabiy tilning turli shakllari va ish yuritish tilining turli
ko‘rinishlari deb ikki guruhga ajratadi. “Har bir shakl va har bir usul hayotiy zarurat talab
qiladigan ma’lum vazifani bajarish uchun uning sintaktik xususiyati bilan bog‘liqdir”, -deb
hisoblaydi.
Arosat yalangligida Yigit yolg‘iz o‘zi.
Yigit: Umrim o‘tdi sarsonlikda, sargardonlikda,
Yaxshi-yomon zamonlarni ko‘rib keldim men.
Ba’zan ma’no topa oldim chin insonlikda,
Ba’zan esa uni yerga urib keldim men.
Mana, o‘sha tarozibon, u-ku farishta,
Insonlardan ko‘ra yuksak turajak-ku u.
U zotga ham qiyin ekan bundaqa ishda,
Ko‘zlarida allanechuk norizo tuyg‘u.
Qiyin axir ularga ham, qalblari bordir,
Qiyin axir ularga ham-bordir ko‘zlari.
Faqatgina farmon berar Ollohi Qodir,
Lekin qalbni anglamaydi qizlar singari.
Endi qayga borsam ekan bu dasht, sahroda,
Qayga borib padarimni kimdan so‘rasam?
Bilolmasam, kim do‘zaxda, kim arsh-a’loda… (A.Oripov)
Dialogik nutq ham, monologik nutq ham uch ko‘rinishda bo‘lishi mumkin:
ichki nutq
,
tashqi nutq va parallel nutq
. Cho‘lponning «Kecha va kunduz» romanida Miryoqubning «men»
bilan suhbati dialogik nutq xarakterida, lekin ifoda tarzi ichki nutq shaklida berilgan. «
Parallel
ISSN:
2181-3906
2024
International scientifijournal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
560
nutq
- qahramon ichki va tashqi nutqlarining bir vaqtning o‘zida namoyon bo‘lishidir. Bu nutq
shakli ko‘pincha qahramonlar o‘rtasidagi dialog jarayonida kuzatiladi va ichki nutq bunday
hollarda suhbatdoshga bo‘lgan munosabatni bildiradi».
Fursatni to‘g‘ri keltirib turib:
-Imperiya nima degani?-deb so‘radim.
-Nega so‘rab yotibsiz?-dedi.
-O‘zingiz bilgan amaldor oshnam bir kun «Imperiya botib boradi» dedi, shunda juda xafa
bo‘lib gapirdi.
-Uning imperiya degani o‘ris podshosining qo‘l ostidagi yurtlar. Unda har qaysi millatdan
bor, shu qatorda biz sho‘rliklar ham bor. (...) Sog‘in sigirni kim istamaydi? Oppoq, shirin suti
bor...
-Nimaning suti bor? –deb so‘radim men.
Kuldi.
-Siz-biz sog‘in sigirmiz, bizning shirin sutimiz bor, ruslar va boshqa ajnabiylar «bizni»
emib yotadilar. Bir biz emas. Qarangiz, Hindiston, Sharqiy Turkiston, Tunis, Jazoir, Mag‘ribiston,
ya’ni Marokash (...)
U gapiradi, gapiradi. Men hayron bo‘laman. Muncha nomlarni qaydan biladi? Hammasi
qandoq qilib esida turadi? Hammasini o‘z ko‘zi bilan ko‘rganmi? Yo meni laqillatib, o‘z ichidan
chiqarib aytadirmi? (Cho‘lpon)
Sharofuddin Xodjaev bilan Miryoqub o‘rtasida bo‘lib o‘tayotgan ushbu suhbat jarayonida
Miryoqubning ichki nutqi bilan tashqi nutqi parallel ravishda berib borilgan. Qahramon ichki
dunyosida ro‘y beradigan o‘zgarishlarni aks ettirishda bu usuldan foydalaniladi.
Dialogda ifodalilik, ekspressivlik elliptiklik formalari ko‘rinib turadi. Ular qahramon
dunyosi va xarakterini ochishda, individual obraz yaratishda, ularning ijtimoiy xulqini aniqlashda
sotsial-nutqiy xarakteristika hisoblanadi. Dialogda intonatsiya tez-tez o‘zgarib turadi. Bunda
nutqning sinkretik tabiati ijtimoiy matn va sharoit kabi funksional aloqa natijasida yuzaga keladi.
Bundan tashqari, dialogda suhbatdoshning eshitish qobiliyati ham muhim rol o‘ynaydi.
Ma’lumki, so‘zlovchi o‘z nutqida turli xil ma’nolarni, jumladan, emotsionallikni
ifodalaydi.
Bu ottenkalar intonatsiya yordamidagina to‘liq aniqlanadi. Har qanday sub’ektiv
xarakterdagi fikr
emotsionallikni aks ettiradi. Fikrning emotsional tomoni katta ma’no
ahamiyatiga egadir.
Dialogik nutqning kuchli emotsionalligi maxsus formalarining mavjudligi, o‘ziga xos
intonatsiyasi, oldindan o‘ylangan formalar bilan so‘zlashning imnoniyatsizligi uning asosiy
belgisidir. Dialogik nutq o‘zining sintaktik qurilishi bilan ham ajralib turadi va u o‘zining sintaktik
xususiyati bilan monologdan farqlanadi.
Monolog bilan dialog o‘rtasida struktural, formal va til formalarining ishtirokiga ko‘ra
farqlar mavjud. Monolog uslubiy jihatdan shakllantirilgan sotsial-nutqiy shakldir. Bunda ijtimoiy,
madaniy, nutqiy aloqa murakkab namoyon bo‘ladi. Ma’lumki, monologik nutq tarkibida ham
dialog bo‘lishi mumkin. Uning turlari bir necha xil bo‘ladi. Monolog uslubiy jihatdan neytral
bo‘lib, uchinchi shaxsdan ikkinchi shaxsga qaratilgan bo‘ladi.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientifijournal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
561
Hozirgi o‘zbek nasridagi dialoglar bir xil ko‘rinishga ega emas. Ular orasida dialogning
eng ko‘p tarqalgan uch xil tipiga: jonli (real), xayoliy (tasavvurdagi), ichki dialog kabilarga ajratib
ko‘rsatish mumkin. Nomlanishi jihatdan xayoliy va ichki dialoglar bir xildek tuyuladi. Shuning
uchun ham ba’zida tadqiqotchilar ularni chalkashtirib yuboradilar. Aslida ular yaratilish jarayoni
va tuzilishiga ko‘ra bir-biridan tubdan farq qiladi. Masalan, xayoliy dialog qahramonlar o‘rtasida
avval ro‘y bergan jonli (real) dilogning keyinroq suhbatdoshlardan yoxud uni eshitganlardan
birining xayoli (tasavvuri)da qayta tiklanishidir. Ichki dialog esa qahramonning o‘z-o‘ziga yoki
biror hamsuhbati (ehtimol, sevgilisi yoxud raqibi) bilan g‘oyibona fikrlashuvi, tortishuvi asosiga
quriladi.
Keyingi yillar nasrida ommalashib borayotgan «bahs-dialog», «xarakteristik (tavsifiy)
dialog», «dramatik dialog» kabi turlar ham uchala tip tarkibida ham g‘oyat unumli
qo‘llanilayotganligining guvohi bo‘lamiz. Bunday turlar dialogning tub fazilatlarini o‘zida yorqin
namoyon etishi bilan birga, hozirgi paytda asarning kompozitsion-stilistik qurilmasida tobora
murakkablashib, kengayib va rang-baranglashib borayotganligi ko‘zga yaqqol tashlanmoqda.
Masalan, hozirgi nasrimizda birgina bahs-dialogning bir necha shakllarini uchratish
mumkin.
Bahs-dialogning eng yaxshi namunasi yozuvchi Murodjon Mansurovning «Mangu jang»
romanida uchraydi. Akademik M.Baxtin «Dostoevskiy poetikasining muammolari» kitobida
«Dostoevskiy ijodida dialogning asosiy qurilishi juda sodda: xuddi «men» ni «o‘zga»ga qarama-
qarshi qo‘ygandek, odamni odamga qarshi qo‘yadi», deb yozadi. Bizningcha, M.Mansurovning
«Mangu jang» romani ham xuddi shunday uslubda yozilgandek. Aytish mumkinki, roman
boshidan-oxirigacha munozara ruhi bilan sug‘orilgan, insonni-insonga yuzma-yuz qo‘yish asosiga
qurilgan. Bu tortishuvchi tomonlar M.Mansurov qahramonlari orasida begona emas. Yozuvchi
roman konfliktini kuchaytirish, syujet dinamikasini rivojlantirish niyatida, avvalo, bemor Burxon
cholni shartli ravishda uch qiyofaga bo‘ladi. Suvratdagi Burxon to‘kis bilan o‘zligini anglayotgan
va o‘zlikka qaytayotgan Siyratdagi Burxon o‘rtasida ayovsiz tortishuv ketadi. Uchinchi odam –
bemor Burhon chol esa bunday paytda tinglovchi sifatida o‘zini chetga oladi. Suvratdagi Burxon
bilan Siyratdagi Burhon o‘rtasida xayoliy dialog tipi qo‘llaniladi. Real dialogda Burhonga
qarama-qarshi qo‘yilgan ikkinchi shaxs uning do‘sti va ayni paytda, uning amal pillapoyalaridan
ko‘tarilishida xalaqit beradigan «raqibi» Akbar polvondir. Romanning bosh qahramonlari Burhon
to‘qis bilan Akbar polvonning 20-30-yillardan to 50-yillargacha bir-biriga qarama-qarshi tarzda
o‘tkazgan faoliyatlari romanning asosiy g‘oyasini tashkil etadi va bu dialoglarda o‘zining yorqin
ifodasini topgan.
Suvratdagi Burhon to‘qis bilan Siyratdagi Burhonning dialogi asosan bir-birlariga savol
berish va muammo qo‘yishdan iborat. Bu savollarga javoblar va muammolar yechimi keyingi
boblarda o‘sha voqealar ro‘y bergan davrlarga ekskursiya qilish orqali o‘z ifodasini topadi.
Demak, ushbu dialoglar roman syujetini rivojlantirishga turtki beradi, tugun tashlaydi,
voqelik va xarakter dinamikasiga ko‘maklashadi. Boshqa adiblardan farqli o‘laroq, M.Mansurov
romanida tavsifiy (xarakteristika) dialog turidan emas, balki bahs-dialog turining dialog-holat
shaklidan ko‘proq foydalaniladi. Bu, ayniqsa, bemor Burhon chol bevosita ishtirok etgan jonli
dialoglar hamda Suvratdagi Burhon bilan Siyratdagi Burhonlar qatnashgan xayoliy dialoglarda
ISSN:
2181-3906
2024
International scientifijournal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
562
qahramonning ayni chog‘dagi ichki va tashqi holatlarini parallel ravishda ifodalashga juda qo‘l
kelgan.
Odil Yoqubov o‘z asarlarida asosan tavsifiy dialog turini qo‘llaydi. Adib yaratgan
dialoglardan o‘quvchi qahramonlar xarakterini ko‘proq va chuqurroq bilib oladi. «Diyonat»
romanining boshlanishidayoq Otaqo‘zi va Abror Shukurov Normurod Shomurodov, Gulsara aya
bilan birgalikda «kattagina chorburchak hovli» ga kirib kelib tanishadi. Mana shu uchrashuvdan
boshlab biz nafaqat muallif nutqi orqali, balki dialog, remarka, replikalar orqali ham bu
qahramonlar to‘g‘risida batafsil ma’lumot ola boshlaymiz. Bu ma’lumotlar jamlanib, oxir-
oqibatda domla Shomurodovning monumental qiyofasini vujudga keltiradi.
REFERENCES
1.
Boltayeva I. T. et al. PERIODS OF PRODUCTION EDUCATION. THE PERIOD OF
INITIATION, PREPARATION, ACQUISITION AND COMPLETION OF THE
PROFESSION //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 561-569.
2.
Ganieva M. et al. THE UNITY OF TECHNIQUE, TACTICS AND STRATEGY IN
TABLE TENNIS //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 5. – С. 1175-1183.
3.
Usmonova S. H., Akmurodov M., Kazokov R. THE INFLUENCE OF TEMPERAMENT
ON THE CHOICE OF SPORTS ACTIVITIES //Modern Science and Research. – 2024. –
Т. 3. – №. 5. – С. 63-70.
4.
Umaraliyeva F. T., Kazoqov R. Т. THE ROLE OF SPORTSWOMEN IN THE
DEVELOPMENT OF SOCIETY AND IN THE DEVELOPMENT OF SPORTS //Modern
Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 5. – С. 1124-1131.
5.
Mustafayeva N. A., Kazoqov R. T. USING THE MAIN CHARACTERISTICS AND
POSSIBILITIES OF THE ELECTRONIC SCHEDULE IN SOLVING ISSUES
RELATED TO PHYSICAL EDUCATION AND SPORTS //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 5. – С. 1115-1123.
6.
Kazoqov R. T., Axatov L. K. SPORT TOMOSHASINING ESTETIKASI. – 2024.
7.
Jumayev U. X. et al. " PEDAGOGICAL EDUCATION INNOVATION CLUSTER"
MEANS COMMON GOALS AND SPECIFIC INTERESTS //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 552-560.
8.
Umarov D. X. et al. NATIONAL MOVEMENT FOR THE DEVELOPMENT OF
PRIMARY CLASS STUDENTS'PHYSICAL PREPARATION USING GAMES
//Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 732-741.
9.
Umarov D. X. et al. THE EFFECTIVENESS OF USING A SET OF SPECIAL
EXERCISES IN ANNUAL PREPARATION TRAINING OF SHORT-DISTANCE
RUNNERS //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 742-753.
10.
Jumayev U. X. et al. " PEDAGOGICAL EDUCATION INNOVATION CLUSTER"
MEANS COMMON GOALS AND SPECIFIC INTERESTS //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 552-560.
11.
Turopovich K. R., Rixsibayevna D. S. ENHANCING ENGLISH LANGUAGE
LEARNING THROUGH PEDAGOGICAL TECHNOLOGIES. – 2024.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientifijournal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
563
12.
Kazakov R. T. et al. MULTIMEDIA SYSTEMS AND DISTANCE LEARNING
TECHNIQUES IN SPORTS SOX //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9.
– С. 99-105.
13.
Kazakov R. T., Rasulov Q. Q. TRAINING IN INTERNATIONAL WRESTLING
TECHNIQUES AND TACTICS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9.
– С. 180-186.
14.
Yusupova N. R. SOCIO-GENDER ASPECTS OF MODERN WOMEN'S SPORTS
//Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 118-124.
15.
Kazakov R. T. THE MAIN PHYSICAL QUALITIES OF ATHLETES //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 6. – С. 719-725.
16.
Джўрабаев А. М., Казоқов Р. Т. Биомеханик таҳлиллар асосида енгил
атлетикачиларнинг функционал тайѐргарлигидаги корреляция алоқаларининг
таҳлили //Yoshlarni qo ‘llab-quvvatlash va aholi salomatligini mustahkamlash yili” ga
bag‘ishlangan. – 2021. – Т. 4. – №. 4. – С. 198-208.
17.
Kazoqov R. T., Djurabaev A. M. Kredit modul tizimi nima //Ta’limni raqamlashtirish
sharoitida pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish. – 2021. – Т. 4. – №.
4. – С. 198-206.
18.
Казоқов Р. Т., Джўрабаев А. М. Юлдашева КА ЎЗБЕКИСТОНДА ЖИСМОНИЙ
ТАРБИЯНИНГ РИВОЖЛАНИШИ //SPORT MENEJMENTI VA MARKETINGI:
MUAMMOLAR, TENDENSIYALAR VA ISTIQBOLLAR. – С. 1,237-240.
19.
Казоқов Р. Т. и др. МАМЛАКАТИМИЗ ЯНАДА ЮКСАЛИШИДА БОЛАЛАР
СПОРТИНИНГ ЎРНИ //Академические исследования в современной науке. – 2023.
– Т. 2. – №. 9. – С. 5-11.
20.
Казоқов Р. Т. и др. ПЕДАГОГИКА ОЛИЙ ТАЪЛИМДА КЕЙС-СТАДИ ТАЪЛИМ
ТЕХНОЛОГИЯСИ АСОСИДА ПЕДАГОГИК МАҲОРАТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ
ЮЗАСИДАН
ТАЖРИБА-СИНОВ
ИШЛАРИНИНГ
НАТИЖАЛАРИ
//Академические исследования в современной науке. – 2023. – Т. 2. – №. 6. – С. 111-
115.
21.
Казоқов Р. Т. Кейс стади технологияларидан фойдаланиб талабаларнинг масофавий
таълим технологиялари асосида педагогик маҳоратини шакллантириш //Замонавий
футболни ривожлантириш тенденциялари: муаммо ва ечимлари. – Т. 11. – №. 1.
22.
Jumayev U. X. et al. " PEDAGOGICAL EDUCATION INNOVATION CLUSTER"
MEANS COMMON GOALS AND SPECIFIC INTERESTS //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 552-560.
23.
Казоқов Р. Т., Мирзабдиллаева А. И., Мирзабдиллаева Х. И. МАКТАБГАЧА
ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА ТАРБИЯВИЙ ТАДБИРЛАРДА МИЛЛИЙ-
МАЪНАВИЙ ҚАДРИЯТЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ //Академические исследования
в современной науке. – 2023. – Т. 2. – №. 8. – С. 29-34.
24.
Казоқов Р. Т. и др. ПЕДАГОГИКА ОЛИЙ ТАЪЛИМДА КЕЙС-СТАДИ ТАЪЛИМ
ТЕХНОЛОГИЯСИ АСОСИДА ПЕДАГОГИК МАҲОРАТИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ
ЮЗАСИДАН
ТАЖРИБА-СИНОВ
ИШЛАРИНИНГ
НАТИЖАЛАРИ
ISSN:
2181-3906
2024
International scientifijournal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
564
//Академические исследования в современной науке. – 2023. – Т. 2. – №. 6. – С. 111-
115.
25.
Kazoqov R. T., Djurabaev A. M. Kredit modul tizimi nima //Ta’limni raqamlashtirish
sharoitida pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va malakasini oshirish. – 2021. – Т. 4. – №.
4. – С. 198-206.
26.
Давурбаева М. Ж., Казоқов Р. Т., Мадаминов М. П. ТАЛАБА ЁШЛАРНИНГ
МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМ ОЛИШДАГИ БИЛИМ ВА КЎНИКМАЛАРИНИНГ
ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА
ИНТЕРНЕТ
РЕСУРСЛАРИДАН
ФОЙДАЛАНИШНИНГ АХАМИЯТИ //Академические исследования в современной
науке. – 2023. – Т. 2. – №. 5. – С. 26-31.
27.
Давурбаева М. Ж., Казоқов Р. Т., Мадаминов М. П. ТАЛАБА ЁШЛАРНИНГ
МУСТАҚИЛ ТАЪЛИМ ОЛИШДАГИ БИЛИМ ВА КЎНИКМАЛАРИНИНГ
ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА
ИНТЕРНЕТ
РЕСУРСЛАРИДАН
ФОЙДАЛАНИШНИНГ АХАМИЯТИ //Академические исследования в современной
науке. – 2023. – Т. 2. – №. 5. – С. 26-31.
28.
Казоқов Р. Т. и др. КАСБИЙ ФАНЛАРНИ ЎҚИТИШДА ИЛҒОР ПЕДАГОГИК
ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ ҚЎЛЛАШНИНГ АҲАМИЯТИ ВА ЗАРУРАТИ //GOLDEN
BRAIN. – 2024. – Т. 2. – №. 8. – С. 69-77.
29.
Казоқов Р. Т., Жўрақўзиев О. О., Эшпўлатов С. С. СПОРТ МУАССАСАЛАРИДА
ТАРБИЯВИЙ ТАДБИРЛАРДА МИЛЛИЙ-МАЪНАВИЙ ҚАДРИЯТЛАРДАН
ФОЙДАЛАНИШ //Академические исследования в современной науке. – 2023. – Т.
2. – №. 13. – С. 238-248.
30.
Казоқов Р.Т., Бўриев Б.Ў., Абдиев Б.Ш., Джўрабаев А.М., Туропов А.Р.КУРАШ
МИЛЛИЙ
СПОРТ
ТУРИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ
АСОСИЙ
ЙЎНАЛИШЛАРИ // МИЛЛИЙ КУРАШ ТУРЛАРИ ВА УЛАРНИНГ НАЗАРИЙ-
АМАЛИЙ МУАММОЛАРИ. - 2023. – Т. 1. – №. 2. – С. 161-163.
31.
Джўрабаев А. М., Казоқов Р. Т. Биомеханик таҳлиллар асосида енгил
атлетикачиларнинг функционал тайѐргарлигидаги корреляция алоқаларининг
таҳлили //Yoshlarni qo ‘llab-quvvatlash va aholi salomatligini mustahkamlash yili” ga
bag‘ishlangan. – 2021. – Т. 4. – №. 4. – С. 198-208.
32.
Bektorov O. Y. et al. MONITORING THE KNOWLEDGE, SKILLS AND SKILLS OF
STUDENTS DURING THE TRAINING PROCESS //Modern Science and Research. –
2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 342-352.
33.
Kazoqov R. T., Bo'ronov A. B. SPORTDAGI DOLZARB YANGILIKLAR
//Академические исследования в современной науке.
– 2023. – Т. 2. – №. 15. – С. 47-56.
34.
Казоқов Р. Т. и др. SPORT MENEJMENTI VA MARKETINGI: MUAMMOLAR
//TENDENSIYALAR VA ISTIQBOLLAR. – С. 1-237.
35.
Eshpo'latov S. S. METHODS AND PRINCIPLES OF IMPROVING TECHNICAL AND
TACTICAL SKILLS AND PHYSICAL TRAINING OF YOUNG VOLLEYBALL
PLAYERS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 6. – С. 1296-1302.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientifijournal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
565
36.
Kazoqov R. T., Eshpo'latov S. S. YOUNG VOLLEYBALL PLAYERS ARE THE
PROCESSES OF ORGANIZING TRAINING SESSIONS //Modern Science and
Research. – 2023. – Т. 2. – №. 6. – С. 1303-1310.
37.
Pirmatov O. Z., Kazakov R. T. ROLE AND PLACE OF SPORTS AND ACTIVE GAMES
IN THE GENERAL STRUCTURE OF EDUCATIONAL AND PRODUCTION
PRACTICE //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9. – С. 125-131.
38.
Kazakov R. T., Rasulov Q. Q. TRAINING IN INTERNATIONAL WRESTLING
TECHNIQUES AND TACTICS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 9.
– С. 180-186.
39.
Axatov L. K., Burliyev U. K., Kazoqov R. T. AESTHETICS OF SPORTS SPECTACLE
//Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 19-28.
40.
Kazoqov R., Akmuradov M. PSYCHOLOGICAL FOUNDATIONS OF JUDO //Modern
Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 481-488.
41.
Kazoqov R. T., Umaraliyeva F. T. DRAW A KINESICYCLOGRAM OF SHORT-
DISTANCE RUNNING AND BUILD A TIMELINE //Modern Science and Research. –
2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 1201-1208.
42.
Kazoqov R. T. et al. IMPROVEMENT OF TECHNICAL TRAINING OF SHORT-
DISTANCE ATHLETES //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С.
1077-1084.
43.
Kazoqov R. T. et al. STARTING TECHNIQUE IN SHORT DISTANCE RUNNING
//Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 1070-1076.
44.
Xalmuxamedov R. et al. ANALYSIS OF THE DEPENDENCE OF THE CONDITIONS
OF THE MIDDLE MOUNTAIN OF INDICATORS OF THE INTENSITY ZONES OF
TRAINING TRAINING LOADS OF QUALIFIED BOXER WOMEN //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 10. – С. 473-483.
45.
Shoyimardanov S. A., Bobomurodov A. E., Kazaqov R. T. FORMATION OF
PEDAGOGICAL SKILLS AND SKILLS IN STUDENTS //Modern Science and
Research. – 2023. – Т. 2. – №. 12. – С. 425-434.
46.
Jumayev U. X. et al. ANALYSIS OF THE FINANCIAL POLICY OF THE RUSSIAN
EMPIRE IN OFFICIAL DOCUMENTS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. –
№. 12. – С. 1202-1209.
47.
Ziyamuxamedova S. A., Kazaqov R. T., Shukurova S. S. SOME BIOCHEMICAL
BLOOD RESEARCHES OF ROWERS DURING PREPRATION PERIOD AND
CONTESTS //Modern Science and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 12. – С. 982-989.
48.
Raxmatov B. S. et al. SHORT DISTANCE RUNNING TECHNIQUE //Modern Science
and Research. – 2023. – Т. 2. – №. 12. – С. 990-1000.
49.
Yugay L. P. et al. RECOVERY OF THE BODY OF SHORT-DISTANCE RUNNING
ATHLETES DURING SPORTS TRAINING //Modern Science and Research. – 2024. –
Т. 3. – №. 1. – С. 365-371.
50.
Akbarov A. et al. ANTHROPOMETRIC-PHYSIOLOGICAL INDICATORS OF
MIDDLE-DISTANCE RUNNERS AND RECOVERY OF THEIR BODY DURING
TRAINING //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 1. – С. 358-364.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientifijournal
«MODERN SCIENCE АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
566
51.
Kim D. et al. PEDAGOGICAL ANALYSIS OF THE PARTICIPATION OF STUDENT
ATHLETES IN THE SWEDISH TEAM AND THE SWEDISH TEAM IN THE
UZBEKISTAN CHAMPIONSHIP IN HEIGHT ATHLETICS //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 1. – С. 346-353.
52.
Nurullayeva D. S. et al. ETHICAL PROBLEMS AND THEM IN THE FIELD OF
NATURE SOLUTIONS //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 1. – С. 480-
486.
53.
Kazaqov R. T., Djo'rabayev A. M. MEANS OF RECOVERY OF WORKING CAPACITY
OF SHORT-DISTANCE RUNNERS //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. –
№. 1. – С. 902-911.
54.
Kazoqov R. T., Djo’rabayev A. M. DEVELOPMENT OF CYBER SPORTS IN
UZBEKISTAN //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 1. – С. 893-901.
55.
Yaqubov F. M. et al. METHODOLOGY OF SELECTION OF 10-12-YEAR-OLD
PLAYERS AND ORGANIZATION OF TRAINING //Modern Science and Research. –
2024. – Т. 3. – №. 1. – С. 1271-1279.
56.
Казоқов Р. Т. ҚИСҚА МАСОФАГА ЮГУРУВЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ВА
МАХСУС
ЖИСМОНИЙ
ТАЙЁРГАРЛИК
КЎРСАТКИЧЛАРИНИ
РИВОЖЛАНТИРИШ //Fan-Sportga. – 2022. – №. 7. – С. 53-55.
57.
Djo'rabayev
A.
M.,
Kazoqov
R.
T.
O'ZBEKISTONDA
KIBERSPORTNI
RIVOJLANISHI. – 2024.
58.
Baltayeva I. T. et al. USE OF VIRTUAL LABORATORIES TO CONDUCT FOOTBALL
TRAINING //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 709-718.
59.
Baltayeva I. T. et al. CREATING AN INFORMATION-EDUCATIONAL
ENVIRONMENT USING MODERN INFORMATION AND COMMUNICATION
TECHNOLOGIES //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 700-708.
60.
Melziddinov R. A., Akramov B. N., Kazoqov R. T. THE RELATIONSHIP OF THE
EFFICIENCY OF TECHNICAL-TACTICAL ACTIONS OF FOOTBALL PLAYERS
WITH THE LEVEL OF PHYSICAL PREPARATION //Modern Science and Research. –
2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 1153-165.
61.
Umarov D. X. et al. NATIONAL MOVEMENT FOR THE DEVELOPMENT OF
PRIMARY CLASS STUDENTS'PHYSICAL PREPARATION USING GAMES
//Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 732-741.
62.
Umarov D. X. et al. THE EFFECTIVENESS OF USING A SET OF SPECIAL
EXERCISES IN ANNUAL PREPARATION TRAINING OF SHORT-DISTANCE
RUNNERS //Modern Science and Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 742-753.
63.
Jumayev U. X. et al. " PEDAGOGICAL EDUCATION INNOVATION CLUSTER"
MEANS COMMON GOALS AND SPECIFIC INTERESTS //Modern Science and
Research. – 2024. – Т. 3. – №. 2. – С. 552-560.
64.
Turopovich K. R., Rixsibayevna D. S. ENHANCING ENGLISH LANGUAGE
LEARNING THROUGH PEDAGOGICAL TECHNOLOGIES. – 2024.
