ISSN:
2181-3906
2024
International scientifijournal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
868
BANKLAR TOMONIDAN KICHIK BIZNESNI MOLIYALASHTIRISH AMALIYOTI
VA UNING ZARURIYATI
Eshonkulov Jamshid
Bank-moliya akademiyasi magistranti.
https://doi.org/10.5281/zenodo.11260254
Annotatsiya. Ushbu maqolada O’zbekistonda kichik biznesni tashil etish, uning rivojlanish
bosqichlarida investisiyalarning ahamiyati hamda uni tashkil etishning investision omillari, kichik
biznes sub’ektlarining investision jozibadorligini oshirishda va uni moliyalashtirish manbalarini
optimallashtirish, investisiya bozori infratuzilmasini shakllantirish bo’yicha mavjud
muammolarni yechish usullari ochib berilgan.
Kalit so’zlar: Investisiya, kichik biznes, investision jozibadorlik, investisiya muhiti,
investisiya bozori infratuzilmasi, bank, bank kreditlari.
SMALL BUSINESS FINANCING PRACTICE BY BANKS AND ITS NECESSITY
Abstract. In this article, the importance of investments in the stages of its development, the
importance of investments and the investment factors of its organization, the methods of solving
existing problems in increasing the investment attractiveness of small business entities and
optimizing the sources of financing, and the formation of the infrastructure of the investment
market are revealed in this article.
Key words: Investment, small business, investment attractiveness, investment environment,
investment market infrastructure, bank, bank loans.
ПРАКТИКА ФИНАНСИРОВАНИЯ МАЛОГО БИЗНЕСА БАНКАМИ И ЕЕ
НЕОБХОДИМОСТЬ
Аннотация. В данной статье описывается значение инвестиций на этапах
развития малого бизнеса в Узбекистане и инвестиционные факторы его организации,
методы
решения
существующих
проблем
по
повышению
инвестиционной
привлекательности субъектов малого предпринимательства и оптимизации источников
его финансирования, формирования Инфраструктура инвестиционного рынка.
Ключевые слова: Инвестиции, малый бизнес, инвестиционная привлекательность,
инвестиционная среда, инфраструктура инвестиционного рынка, банк, банковские
кредиты.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientifijournal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
869
Bugungi kunda mamalakatlar iqtisodiyoti taraqqiyotining eng muhim yo’nalishlaridan biri
sifatida kichik biznesni rivojlantirish masalalari e’tirof etilmoqda. Kichik biznesni jahon
andozalariga mos ravishda tashkil etish va rivojlantirish bevosita investition omillar bilan bog’liq
jarayon hisoblanadi. Shu ma’noda kichik biznesni samarali investitiyalash O’zbekiston
Respublikasining ijtimoiy iqtisodiy rivojlanishini belgilab beruvchi muhim kuchga aylanadi.
Har qanday mamlakat iqtisodiyoti rivojlanishining darajasi ayni shu mamlakatda
tadbirkorlik qay darajada taraqqiy etganligidan dalolat berib turadi. Sir emaski, iqtisodiyotning
jadal sur’atlar bilan rivojlanishi uning tarkibidagi kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlari
ulushining ko’payib borishi bilan belgilanadi, kichik biznes va xususiy tadbirkorlik ulushining kun
sayin ko’payib borishi esa, o’z navbatida, mamlakatda yaratilgan ishbilarmonlik muhitiga ko’p
jihatdan bog’liq bo’ladi. Bugungi kunda mamlakatimizda kichik biznes va xususiy
tadbirkorlikning mamlakat yalpi ichki mahsulotidagi ulushi 53,3 foizni tashkil etmoqda. Xalqaro
amaliyotda yirik moliya muassasasi hisoblangan Jahon banki tomonidan kichik va o’rta biznes
sub’ektlarini kreditlash tizimini takomillashtirishga qaratilgan ishlar ko’lami yildan–yilga
ko’payib bormoqda. Ushbu ishlar natijasida jahon amaliyotida, kichik va o’rta biznes sub’ektlarini
kreditlash mexanizmlarini takomillashtirish, kreditlardan samarali foydalanish bilan bog’liq
jihatlariga a’lohida e’tibor qaratilmoqda. Lekin, shunga qaramasdan banklar tomonidan kichik
biznes sub’ektlariga xizmat ko’rsatish madaniyati va bank tizimiga bo’lgan ishonchini yanada
oshirishda bir qator muammo va kamchiliklar kuzatilmoqda. Xususan, kreditlarni ajratish bo’yicha
qarorlar qabul qilishda vakolatlarning haddan tashqari markazlashganligi bosh banklar va ularning
filiallari o’rtasidagi javobgarlikning aniq chegaralanishiga to’sqinlik qilayotganligi, kredit
buyurtmalarini ko’rib chiqishning murakkablashgan mexanizmlari kreditlarni tezkor olish
imkoniyatini chegaralayotganligi, kichik biznesni kreditlashning dolzarb muammolari yuzasidan
izlanishlar olib borish, xalqaro tajribani o’rganish va uni respublika bank xizmatlari bozorida
qo’llash yuzasidan takliflar ishlab chiqish muhim omil hisoblanadi.
Bu borada investisiyalarning o’rni beqiyosdir, xususan, kichik biznes va xususiy
tadbirkorlikning rivojlanayotganligi, barqaror iqtisodiy o’sish va mahalliy hamda xorijiy
investisiyalar hajmi yildan-yilga oshib borishi real sektordagi investision jarayonlarni
faollashtiradi. Investision jozibadorlikni oshirish yo’li orqali iqtisodiy rivojlanishga erishish
mumkin.
Kichik biznes davlatning bozor va xo’jalik yurituvchi tizimlarining hayotiy asosi bo’lib
xizmat qilib, bozor munosabatlarining asosiy shartlaridan biri bo’lgan, talab va taklifdagi
ISSN:
2181-3906
2024
International scientifijournal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
870
manfaatlar muvozanatini inobatga oladigan ishlab chiqarishni yo’lga qo’yish kabi birlamchi
ijtimoiy-iqtisodiy funksiyani o’z ichiga oladi. Davlat tomonidan kichik biznes korxonalarining
investision jozibadorligini oshirish uchun kerakli choralarning ko’rilishi, kichik biznesga kredit
ajratishni oshirishga va kichik biznes korxonalarining kreditlardan to’la foydalana olishiga yo’l
ochib beradi.
Kichik biznesning investision jozibadorligini oshirish, kredit va moliya institutlarini
rivojlantirish, xorijiy va mahalliy investisiyalar hajmini ko’paytirish hamda davlat dasturlarini
ishlab chiqqan holda kichik biznesga mablag’ ajratish hozirgi kunning asosiy vazifalaridan biridir.
Mamlakatimizda kichik biznesga investisiyalarni keng jalb etish va ularning
jozibadorligini oshirish, hamkorlikdagi istiqbolli loyihalarni amalga oshirish, yangi zamonaviy
texnika va texnologiyalarni joriy etish asosida mamlakatimizda ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar
sifatini jahon bozorlari talabi darajasiga ko’tarishga imkoniyat yaratmoqda. Biroq
mamlakatimizda investisiya faoliyatini moliyalashtirish usullarini takomillashtirish, shu bilan bir
qatorda, ularni moliyalashtirish manbalarini optimallashtirish va investisiya bozori
infratuzilmasini shakllantirishda hali o’z yechimini to’liq topmagan muammolar mavjud.
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub’ektlarini banklar tomonidan kreditlar asosida
moliyaviy qo’llab quvvatlash mamlakatimizda amalga oshirilayotgan islohotlarni asosiy
yo’nalishlaridan biri etib belgilangan. Xususan, banklar tomonidan kichik biznes sub’ektlari
faoliyatini kreditlash samaradorligini tavsiflovchi mezonlar banklarning kredit siyosatida o’z
ifodasini topmaganligi, iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda kichik va o’rta biznesni kreditlash
borasida katta amaliy va boy tajriba to’planganligini, ushbu ilg’or xorij tajribalarini o’rganish,
umumlashtirish va undan O’zbekiston amaliyotida foydalanish imkoniyatlarini ilmiy jihatdan
asoslab berish respublikamiz uchun muhim ahamiyat kasb etadi.
Tadbirkorlikni qo’llab-quvvatlash bo`yicha O’zbekistonda olib borilayotgan siyosat kichik
tadbirkorlikni rivojlanishiga, ushbu sohada haqiqiy mulkdorlar sinfini shaklanishiga zamin
yaratdi. Jamiyatda barqarorlikni mustahkamlashda hamda olib borilayotgan iqtisodiy islohotlarda
erishilgan yutuqlar ushbu jarayonlarning rivojlanishiga bevosita bog’liqdir. Kichik biznesning
innovatsion faoliyatini qo’llab-quvvatlash jarayonlari asosan quyidagi 3 ta yo’nalishni o’z ichiga
oladi:
1. Kichik biznes sub`ektlarining innovatsion faoliyati uchun yetarlicha ishbilarmonlik shart-
sharoitlarini va muhitini yaratish.
2. Tadbirkorlik sub`ektlarining innovatsion faoliyatini bevosita rag’batlantirish.
ISSN:
2181-3906
2024
International scientifijournal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 3 / ISSUE 5 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
871
3. Kichik biznes sub`ektlarining innovatsion faoliyatini o`z vaqtida to`g’ri moliyalashtirish.
Hozirgi kunda, mamlakatimizda biznesni boshlashga imkon yaratuvchi, ro`yxatga olish va
undan keyingi jarayonlar soddalashtirildi, yanada yengillashtirildi. Ro`yxatga olishning xabardor
qilish tartibi joriy etildi. Tadbirkorlikni kreditlashning ko`plab ilg’or shakllarini joriy etishga
sharoit yaratildi. Birja savdolarini rivojlanishi bilan tadbirkorlikni moddiy-texnik resurslarini erkin
sotib olishga qulay sharoit yaratildi va bu sohaga bog’liq bo`lgan ko`pgina muammolar o`z
yechimini topdi.
So’nggi yillarda respublikamizda ishbilarmonlik muhitini tubdan yaxshilash va
tadbirkorlikka yanada keng erkinlik berish yuzasidan bir qator chora-tadbirlar belgilanmoqda.
Xususan, bank tizimida kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub'ektlari uchun
ko’rsatilayotgan bank xizmatlari, ularni moliyaviy qo’llab-quvvatlash, kreditlash hajmini
oshirishga alohida e'tibor qaratilmoqda. Bunda asosiy e'tibor, kichik tadbirkorlik sub'ektlariga
investitsiya maqsadlari, boshlang'ich kapitalni shakllantirishga uzoq muddatli kreditlar ajratish
hamda mikrokreditlashni kengaytirish orqali kichik biznesning iqtisodiyotda tutgan o’rnini
oshirish, yangi ishchi o’rinlari tashkil etishga qaratildi.
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning jadal rivojlanishi va ularga yaratib berilayotgan
sharoitlarni e'tiborga olgan holda Markaziy bank tomonidan “Tijorat banklari tomonidan fermer
xo’jaliklarini, shuningdek, kichik biznes sub'ektlarini milliy valyutada kreditlash” Tartibi (ro’yxat
raqami 907, 2000 yil 7 mart) belgilangan tartibtaomillar qayta ko’rib chiqildi.
Xulosa o’rnida aytish mumkinki, Mamlakatimizdagi qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi
hukumat hamda mahalliy boshqarish organlarining birgalikdagi sa’y-harakati yordamida kichik
biznesni rivojlantirish sharoitini yaxshilashda sezilarli natijalarga erishish mumkin, bu esa o’z
navbatida O’zbekistonda kichik biznes sub’ektlarini rivojlantirish va iqtisodiyotni isloh qilishda
ijobiy o’zgarishlarga olib keladi. Shu bilan bir qatorda mamlakatimizda ichki investisiyalardan
foydalanish samaradorligini oshiradi, bu esa YaIM hajmi o’sishiga ijobiy ta’sir ko’rsatadi.
REFERENCES
1.
Тоймухамедов, И. (2020). БИ БАНК ИШИ. маърузалар матни. Архив научнiх
исследований, (32).
2.
Миллий, Ў. Инвестициялар бозорида тадбиркорликни ривожлантириш йўналишлари.
3.
Odilova, D. (2019). АHОЛИ ФАРОВОНЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШДА МУЛКДОРЛАР
СИНФИНИНГ АHАМИЯТИ. Архив научнiх исследований.
