541
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 10
MA’LUMOTLAR BAZASIDA SUN’IY INTELLEKTDAN FOYDALANISH
A`zamova Munisa
Toshkent Gidrometeorologiya Texnikumi maxsus fanlar kafedrasi o`qituvchisi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.17459547
Annotatsiya.
Ushbu maqolada ma’lumotlar bazasi fanida sun’iy intellect (SI)
texnologiyalaridan foydalanishning dolzarbligi, afzalliklari va amaliy imkoniyatlari yoritilgan.
Bugungi raqamli davrda ma’lumotlar hajmining tezda ortib borishi, ularni samarali
tahlil qilish zaruratini kuchaytirmoqda. Sun’iy intellekt algoritmlari ma’lumotlar bazasini
boshqarish, optimallashtirish, xavfsizlikni ta’minlash va foydalanuvchi ehtiyojlariga mos
natijalarni shakllantirishda muhim rol o‘ynaydi. Maqolada texnikum sharoitida ushbu yo‘nalish
bo‘yicha o‘quv jarayonini takomillashtirish hamda talabalar amaliy ko‘nikmalarini
rivojlantirish bo‘yicha takliflar keltirilgan.
Kalit so`zlar:
Ma’lumotlar bazasi, sun’iy intellekt, mashinaviy o‘qitish, neyron
tarmoqlar, raqamli texnologiyalar, axborot tizimlari, ma’lumotlarni tahlil qilish,
avtomatlashtirish, ma’lumotlar xavfsizligi, texnik ta’lim, amaliy ko‘nikma, raqamli iqtisodiyot.
USE OF ARTIFICIAL INTELLIGENCE IN DATABASES
Annotation.
This article discusses the relevance, advantages and practical possibilities
of using artificial intelligence (AI) technologies in database science. In today's digital era, the
rapid increase in the volume of data increases the need for their effective analysis. Artificial
intelligence algorithms play an important role in database management, optimization, ensuring
security and generating results that meet user needs. The article presents proposals for
improving the educational process in this area in technical schools and developing students'
practical skills.
Keywords:
Database, artificial intelligence, machine learning, neural networks, digital
technologies, information systems, data analysis, automation, data security, technical education,
practical skills, digital economy.
ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ИСКУССТВЕННОГО ИНТЕЛЛЕКТА В БАЗАХ ДАННЫХ
Аннотация.
В данной статье рассматриваются актуальность, преимущества и
практические возможности использования технологий искусственного интеллекта (ИИ)
в науке о базах данных. В современную цифровую эпоху стремительный рост объёмов
данных повышает потребность в их эффективном анализе. Алгоритмы искусственного
интеллекта играют важную роль в управлении базами данных, их оптимизации,
обеспечении безопасности и получении результатов, отвечающих потребностям
пользователей. В статье представлены предложения по совершенствованию
образовательного процесса в данной области в техникумах и развитию практических
навыков студентов.
Ключевые слова:
Базы данных, искусственный интеллект, машинное обучение,
нейронные сети, цифровые технологии, информационные системы, анализ данных,
автоматизация, безопасность данных, техническое образование, практические навыки,
цифровая экономика.
Kirish
Bugungi kunda axborot texnologiyalarining jadal rivojlanishi natijasida insoniyat
hayotining deyarli barcha sohalarida raqamli tizimlar va avtomatlashtirilgan jarayonlar keng
qo‘llanilmoqda. Ayniqsa, ma’lumotlar bilan ishlash, ularni to‘plash, saqlash, qayta ishlash va
542
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 10
tahlil qilish jarayonlari har bir tashkilot, muassasa va korxona faoliyatining ajralmas qismiga
aylangan. Ma’lumotlar hajmining keskin ortib borishi esa an’anaviy ma’lumotlar bazasi
boshqaruv tizimlarining imkoniyatlarini chegaralab qo‘ymoqda. Shu sababli, so‘nggi yillarda
sun’iy intellekt texnologiyalarini ma’lumotlar bazasiga integratsiya qilish masalasi dolzarb
mavzulardan biriga aylandi. Sun’iy intellekt algoritmlari yordamida katta hajmdagi ma’lumotlar
tahlili, xatoliklarni avtomatik aniqlash, foydalanuvchi so‘rovlarini optimallashtirish va tizim
samaradorligini oshirish imkoniyati paydo bo‘lmoqda.
Va shuningdek, SI texnologiyalarini o‘quv jarayoniga tatbiq etish — bugungi ta’lim
tizimining eng muhim yo‘nalishlaridan biri sanaladi. Texnikumlarda axborot texnologiyalari
yo‘nalishida tahsil olayotgan o‘quvchilar uchun sun’iy intellektning asosiy prinsiplari,
ma’lumotlar bilan ishlash usullari va ularni tahlil qilish mexanizmlarini o‘rganish kelajakdagi
kasbiy faoliyatida katta ahamiyat kasb etadi.
Asosiy qism
Sun’iy intellekt bugungi kunda ma’lumotlar bilan ishlash jarayonlarini tubdan o‘zgartirib
yuborgan eng ilg‘or texnologiyalardan biridir. Ma’lumotlar bazalari esa har qanday axborot
tizimining yuragi hisoblanadi. Shu sababli ularni birlashtirish, ya’ni ma’lumotlar bazasida sun’iy
intellekt texnologiyalaridan foydalanish, ma’lumotlarni tahlil qilish, qayta ishlash va qaror qabul
qilish jarayonlarini avtomatlashtirish imkonini beradi. Ma’lumotlar bazasiga sun’iy intellekt
elementlarini tatbiq etish orqali katta hajmdagi ma’lumotlar orasidan kerakli xulosalarni tez va
aniq olish, takrorlanuvchi jarayonlarni avtomatlashtirish, tizimning ishlash samaradorligini
oshirish mumkin. Masalan, ma’lumotlar bazasida foydalanuvchi xatti-harakatlarini tahlil qilib,
keyingi bosqichlarda foydalanuvchi ehtiyojlarini oldindan aniqlash, avtomatik tavsiyalar berish
yoki xavfsizlikni nazorat qilish imkoniyati yaratiladi.
Sun’iy intellekt texnologiyalari orasida mashinaviy o‘qitish (machine learning), neyron
tarmoqlar va tabiiy tilni qayta ishlash (NLP) eng ko‘p qo‘llaniladi. Ushbu usullar ma’lumotlar
bazalaridagi naqsh va bog‘liqliklarni avtomatik aniqlab, inson omilisiz qaror qabul qilishga
yordam beradi. Ayniqsa, korxonalarda, ta’lim muassasalarida va tibbiyot tizimlarida ma’lumotlar
tahlili orqali samaradorlikni oshirishda katta ahamiyat kasb etadi.
Texnikumlarda IT yo‘nalishidagi fanlarni o‘qitishda ham sun’iy intellekt va ma’lumotlar
bazasi texnologiyalarining o‘zaro aloqadorligini o‘rgatish muhim. Bu orqali o‘quvchilar nafaqat
nazariy bilimlarga, balki amaliy tajribaga ham ega bo‘lishadi. Masalan, “Ma’lumotlar bazasi”
fanida talabalar SQL buyruqlari bilan ishlashni, “Informatika va axborot texnologiyalari
asoslari” fanida esa axborot tizimlarini loyihalashni o‘rganadilar. Agar ushbu jarayonlarga sun’iy
intellekt elementlarini integratsiya qilish yo‘llari ko‘rsatilsa, ularning analitik fikrlash qobiliyati
yanada rivojlanadi. Sun’iy intellektni ma’lumotlar bazasida qo‘llash natijasida ma’lumotlarni
qayta ishlash tezligi ortadi, inson xatosi kamayadi, tizimlar o‘z-o‘zini o‘rgatish qobiliyatiga ega
bo‘ladi.
Xulosa
Ma’lumotlar bazasida sun’iy intellekt texnologiyalaridan foydalanish axborotni qayta
ishlash, tahlil qilish va boshqarish jarayonlarini soddalashtiradi. Bu esa tizim samaradorligini
oshirib, inson omilidan kelib chiqadigan xatoliklarni kamaytiradi. Texnikumlarda bu yo‘nalish
bo‘yicha bilim berish o‘quvchilarda analitik fikrlash, texnologik yangiliklarni qo‘llash va
mustaqil qaror qabul qilish ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Shuningdek, o‘qituvchilar uchun ham
sun’iy intellektdan foydalanish dars jarayonini avtomatlashtirish, individual yondashuvni
ta’minlash va o‘quvchilarning natijalarini aniq baholash imkonini beradi.
543
ResearchBib IF - 11.01, ISSN: 3030-3753, Volume 2 Issue 10
Shunday qilib, ma’lumotlar bazasi va sun’iy intellekt integratsiyasi ta’limni
raqamlashtirish yo‘lida muhim qadam hisoblanadi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Karimov A., Abduvaliyev B.
Ma’lumotlar bazalari va ularni boshqarish tizimlari.
—
Toshkent: TATU nashriyoti, 2021.
2.
Xolmatov N.
Axborot texnologiyalari asoslari.
Toshkent: Fan va texnologiya, 2022.
3.
Russell S, Norvig P.
Sun’iy intellekt: zamonaviy yondashuv.
Moskva: Vilyams, 2020.
4.
Ahmadjonova G. “Ta’lim tizimida raqamli texnologiyalardan foydalanish samaradorligi.”
—
Oliy ta’lim muammolari jurnali
, №2, 2023.
5.
Turayev J., Jo‘rayev I.
Raqamli iqtisodiyot va sun’iy intellekt asoslari.
— Toshkent:
Innovatsiya, 2021.
