ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
144
SUN’IY INTELLEKT VA SOG‘LIQNI SAQLASH: SHIFOKOR O‘RNINI BOSADIMI?
Qurbonov Jaloliddin Odiljon o'g'li
Osiyo xalqaro universiteti Tibbiyot fakulteti 3-bosqich talabasi.
https://doi.org/10.5281/zenodo.16789726
Annotatsiya.
21-
asrda sun’iy intellekt (SI) texnologiyalarining tez sur’atlar bilan
rivojlanishi sog‘liqni saqlash tizimini ham tubdan o‘zgartirmoqda. Diagnostika, muolaja va
bemorlarni monitoring qilishda SI vositalaridan foydalanish nafaqat shifokorlar ishini
yengillashtirdi, balki ba’zi hollarda ularning o‘rnini bosishga ham urinmoqda. Shu sababli,
ushbu maqolada SI'ning tibbiyotdagi imkoniyatlari, afzalliklari va xavflari tahlil qilinadi.
Kalit so‘zlar:
sun’iy intellekt, tibbiyot, sog‘liqni saqlash, diagnostika, mashinali o‘qitish,
AI etikasi, tibbiy texnologiyalar, big data, neyron tarmoqlar, telemeditsina.
Kirish
So‘nggi yigirma yil davomida sun’iy intellekt (SI) texnologiyalari jadal sur’atlarda
rivojlanib, sog‘liqni saqlash tizimida tub burilish yasadi. Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti
(JSST) ma’lumotlariga ko‘ra, 2030
-
yilga borib SI tibbiy xizmatlar samaradorligini o‘rtacha 25–
30% ga oshirishi va ayrim diagnostika yo‘nalishlarida inson xatosini 40% gacha kamaytirishi
kutilmoqda.
Bugungi kunda AQSh, Yaponiya, Xitoy va Yevropa davlatlarining yirik klinikalari tibbiy
diagnostikada sun’iy intellekt algoritmlaridan keng foydalanmoqda. Masalan,
Google Health
tomonidan ishlab chiqilgan tibbiy tasvirlarni tahlil qilish tizimi ko‘krak bezi saratonini erta
bosqichida aniqlashda radiologlardan o‘rtacha
11% yuqori aniqlik
ko‘rsatgan (Nature jurnalida
chop etilgan tadqiqot, 2020). Shuningdek,
IBM Watson Health
platformasi onkologiya
bo‘yicha klinik tavsiyalar ishlab chiqishda 15 milliondan ortiq tibbiy hujjat va maqolalarni bir
necha soniya ichida tahlil qila oladi.
Sun’iy intellektning tibbiyotdagi eng katta yutuqlaridan biri —
massiv ma’lumotlar (big
data)
bilan ishlash qobiliyati. U minglab bemorlarning laboratoriya natijalari, rentgen va MRT
tasvirlari, genetik tahlillarini bir vaqtning o‘zida o‘rganib, kasallik rivojlanishining ehtimolini
bashorat qilishi mumkin. Masalan,
Johns Hopkins Medicine
markazi SI yordamida yurak
xastaligini rivojlanish ehtimolini bemor shifokorga murojaat qilishidan 4 yil oldin aniqlashga
muvaffaq bo‘lgan.
Biroq texnologiya rivoji bilan birga, muhim savol ham tug‘iladi:
sun’iy intellekt
shifokor o‘rnini to‘liq bosa oladimi?
Chunki tibbiyot nafaqat ilmiy-texnik jarayonlar majmui,
balki inson hissiyotlari, empatiya, ishonch va muloqot talab qiladigan soha. Har qancha
mukammal bo‘lmasin, SI bemorning ko‘zidagi qo‘rquvni his eta olmaydi, uning psixologik
holatini to‘liq tushunmaydi.
Shu bois, ushbu maqolada biz sun’iy intellektning sog‘liqni saqlash sohasidagi amaliy
imkoniyatlari, afzalliklari, cheklovlari va shifokor faoliyatini to‘liq almashtirish istiqbollarini
ilmiy manbalar hamda real misollar asosida tahlil qilamiz.
Sun’iy intellektning sog‘liqni saqlashdagi asosiy yo‘nalishlari va amaliy
imkoniyatlari
1.
Diagnostika va kasalliklarni erta aniqlash
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
145
Sun’iy intellekt algoritmlari tibbiy tasvirlarni (rentgen, KT, MRT) tahlil qilishda
insondan yuqori aniqlik ko‘rsatmoqda.
•
Stanford University
tadqiqotiga ko‘ra, teri saratonini aniqlashda SI algoritmlari
dermatolog mutaxassislar bilan teng darajada natija bergan (aniqlik darajasi ~94%).
•
DeepMind Health
(Google kompaniyasi) ishlab chiqqan oftalmologik diagnostika tizimi
diabetik retinopatiyani erta aniqlashda 90% aniqlikka ega bo‘lib, bemorlarni ko‘rish qobiliyatini
yo‘qotishdan saqlab qolgan.
Afzalligi:
inson ko‘zidan chetda qoladigan mikroskopik o‘zgarishlarni aniqlash, xatolik
ehtimolini kamaytirish.
2. Davolash strategiyasini tanlash va shaxsiylashtirilgan tibbiyot
•
IBM Watson for Oncology
tizimi bemorning klinik ma’lumotlarini tahlil qilib, eng
maqbul davolash rejalarini tavsiya qiladi.
Hindistonda o‘tkazilgan sinovlarda 96% hollarda
shifokorlar tizim tavsiyalarini ma’qullagan.
•
Personalized Medicine
konsepsiyasi doirasida SI bemorning genetik ma’lumotlarini
tahlil qilib, individual dori dozalari va davolash usullarini ishlab chiqadi.
Afzalligi:
davolash samaradorligini oshiradi, dori vositalarining nojo‘ya ta’sirini
kamaytiradi.
3. Jarayonlarni avtomatlashtirish va telemeditsina
•
AQSh va Yevropa klinikalarida
robot-assistentlar
bemorlarni qabul qilish, tahlil
natijalarini saralash va elektron tibbiy kartalarni yuritishda faol qo‘llanilmoqda.
•
Telemeditsina platformalarida SI real vaqt rejimida bemorning qon bosimi, yurak urish
tezligi va qand miqdorini kuzatib, shifokorga xavf tug‘ilganda signal yuboradi.
Afzalligi:
vaqt va resurs tejaladi, ayniqsa uzoq hududlarda yashovchi bemorlar uchun
qulaylik yaratiladi.
4. Dori vositalarini yaratish va klinik tadqiqotlar
•
Insilico Medicine
kompaniyasi SI yordamida yangi molekulani ishlab chiqish jarayonini
46 kunda yakunlagan (an’anaviy usulda bu 2–
3 yil talab qiladi).
•
Pfizer, Moderna kabi farmatsevtika gigantlari COVID-19 vaksinasini ishlab chiqishda SI
modellashtirish tizimlaridan foydalangan.
Afzalligi:
dori yaratish jarayoni tezlashadi, xarajat kamayadi.
Xalqaro tajribada sun’iy intellektdan foydalanish samaradorligi
Davlat
Yo‘nalish
Natija / Samaradorlik ko‘rsatkichi
AQSh
Ko‘krak bezi saratoni
diagnostikasi
Aniqlik darajasi 96%, xatolik -15%
Yaponiya
Jarrohlik robotlari
Operatsiya davomiyligi -20%, xatolik 0.5%
Buyuk
Britaniya
Yurak kasalliklarini
prognozlash
5 yil oldin 80% aniqlik bilan bashorat
Xitoy
Telemeditsina
Qishloq hududlarida shifokor yetishmovchiligi
30% ga qisqardi
ISSN:
2181-3906
2025
International scientific journal
«MODERN
SCIENCE
АND RESEARCH»
VOLUME 4 / ISSUE 8 / UIF:8.2 / MODERNSCIENCE.UZ
146
Cheklovlar va xavf-xatarlar
1.
Empatiya va insoniy muloqot yetishmasligi
–
SI bemorning ruhiy holatini to‘liq
baholay olmaydi.
2.
Ma’lumotlar sifatiga bog‘liqlik
–
noto‘g‘ri yoki yetarli bo‘lmagan ma’lumot xato
tashxisga olib keladi.
3.
Huquqiy va etik masalalar
–
SI xatosi uchun javobgarlik kim zimmasida bo‘lishi hal
qilinmagan.
4.
Texnologiyaga ortiqcha ishonch
–
shifokor malakasini pasaytirishi mumkin.
Xulosa
Sun’iy intellekt sog‘liqni saqlash tizimida inqilobiy o‘zgarishlar qilmoqda, ammo u
shifokorni to‘liq almashtira olmaydi. Eng optimal yechim —
inson va SI hamkorligi
bo‘lib,
bunda SI diagnostika va tahlilni tez va aniq bajaradi, shifokor esa yakuniy qarorni insoniy
empatiya, tajriba va klinik fikrlash asosida qabul qiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Topol, E. (2019). Deep Medicine: How Artificial Intelligence Can Make Healthcare Human
Again. Basic Books.
2.
Esteva, A., et al. (2017). Dermatologist-level classification of skin cancer with deep neural
networks. Nature, 542(7639), 115
–
118.
3.
Jiang, F., et al. (2017). Artificial intelligence in healthcare: Past, present and future. Stroke
and Vascular Neurology, 2(4), 230
–
243.
4.
Yu, K.-H., Beam, A. L., & Kohane, I. S. (2018). Artificial intelligence in healthcare. Nature
Biomedical Engineering, 2(10), 719
–
731.
5.
Rajpurkar, P., et al. (2022). AI in healthcare: opportunities and challenges. The Lancet
Digital Health, 4(3), e205
–
e215.
