Iyun, 2025-Yil
330
JAMOATCHILIK FIKRINI SHAKLLANTIRISHDA SIYOSIY KOMMUNIKATSIYA
VOSITALARINING ROLI
Isanova Gulbaxor Taxirovna
O‘zMU Siyosatshunoslik kafedrasi dotsenti
https://doi.org/10.5281/zenodo.15678278
Annotatsiya
.
Mazkur tezisda siyosiy kommunikatsiya vositalarining jamoatchilik fikrini
shakllantirishdagi o‘rni yoritilgan. Asosiy e’tibor kommunikatsiya strategiyalari, OAVning roli,
O‘zbekiston tajribasi va global misollarga qaratilgan.
Kalit so‘zlar
:
jamoatchilik fikri, siyosiy kommunikatsiya, OAV, strategiya, O‘zbekisto
A
ннотация.
В данной работе рассматривается роль средств политической
коммуникации в формировании общественного мнения. Анализируются стратегии
коммуникации, роль СМИ, опыт Узбекистана и примеры из других стран.
Ключевые слова:
общественное мнение, политическая коммуникация, СМИ,
стратегия, Узбекистан
общественное мнение, политическая коммуникация, СМИ,
стратегия,
Узбекистан общественное мнение, политическая коммуникация, СМИ,
стратегия, Узбекистан.
Abstract.
This thesis explores the role of political communication tools in shaping public
opinion. It analyzes communication strategies, the role of media, the case of Uzbekistan, and global
practices.
Key words:
public opinion, political communication, mass media, strategy, Uzbekistan
obshchestvennoe mnenie, political communication, SMI, strategy, Uzbekistan public opinion,
political communication, media, strategy, Uzbekistan
.
Kirish.
Jamoatchilik fikri har qanday jamiyatda siyosiy, ijtimoiy va iqtisodiy jarayonlarga
ta’sir ko‘rsatuvchi muhim omillardan biridir. Ayniqsa, demokratik davlatlarda jamoatchilik fikri
siyosiy legitimlikning asosi, ijtimoiy barqarorlikning kafolati sifatida e’tirof etiladi.
Siyosiy kommunikatsiya vositalari — ya’ni ommaviy axborot vositalari (OAV), internet,
ijtimoiy tarmoqlar, bloglar, partiyalar, siyosiy institutlar — fuqarolarni axborot bilan ta’minlash
orqali jamoatchilik fikrini shakllantiradi. Bugungi kunda bu vositalarning ko‘lami kengayib,
ularning ta’sir darajasi yanada kuchaydi.
1. Siyosiy kommunikatsiya va uning nazariy asoslari
Siyosiy kommunikatsiya — bu siyosiy subyektlar o‘rtasidagi axborot almashinuvi
jarayonidir. Harold Lasswellning modeli bo‘yicha siyosiy kommunikatsiya quyidagi ketma-ketlikda
amalga oshadi:
“Kim? Nima deydi? Qanday vosita bilan? Kimga? Qanday natija bilan?”
Siyosiy kommunikatsiya nazariyasi quyidagi yo‘nalishlarga asoslanadi:
Mass-media nazariyalari
(agenda setting, framing, spiral of silence)
Jamoatchilik fikri nazariyalari
Siyosiy psixologiya va propagandaning ta’sir mexanizmlari
Bu nazariyalar asosida siyosiy axborotning ijtimoiy ongga qanday ta’sir ko‘rsatishini
tushunish mumkin.
2. Siyosiy axborot va uni tarqatish vositalari
Iyun, 2025-Yil
331
Siyosiy axborot — bu siyosiy tizim, jarayon va institutlar haqidagi ma’lumotlardir. Bunday
axborot turli manbalar orqali tarqatiladi:
Davlat OAV
: rasmiy axborotlar, hukumat qarorlari, qonunlar
Xususiy OAV
: mustaqil jurnalistika, tahliliy dasturlar
Ijtimoiy tarmoqlar
: Telegram, Facebook, YouTube, X (Twitter) orqali fikr
almashinuvi
Bloglar va vloggerlar
: yangi media vositalari
OAV orqali tarqatilayotgan siyosiy axborot fuqarolarning siyosiy ongini shakllantirishda,
siyosiy irodasini bildirishda muhim rol o‘ynaydi.
3. Jamoatchilik fikrini shakllantirishda kommunikatsiya strategiyalari
Siyosiy kommunikatsiyada bir necha strategiyalar mavjud:
Agenda setting
— muhim mavzularni kun tartibiga olib chiqish
Framing
— voqeani muayyan nuqtai nazardan yoritish
Priming
— odamlar e’tiborini ma’lum siyosiy masalalarga qaratish
Propaganda
— siyosiy qarashni shakllantirish uchun biryoqlama axborot berish
Ushbu strategiyalar orqali siyosiy subyektlar jamoatchilik fikrini bevosita boshqarish,
ijtimoiy ongni yo‘naltirish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
4. O‘zbekistonda siyosiy kommunikatsiya vositalarining rivojlanishi
O‘zbekistonda oxirgi yillarda siyosiy kommunikatsiya faoliyati sifat jihatdan o‘zgardi:
Davlat rahbariyati matbuot xizmatlarining faoliyati kuchaydi
Axborot siyosatida ochiqlik, oshkoralik tamoyillari yo‘lga qo‘yildi
Blogerlar, mustaqil jurnalistlar jamoatchilik fikrini shakllantirishda faol
ishtirok etmoqda
OAV orqali prezident chiqishlari, parlament majlislari, ijtimoiy muammolar yoritilishi —
bularning barchasi fuqarolarda siyosiy faollikni oshirdi.
5. Siyosiy kommunikatsiya vositalarining salbiy jihatlari
Shuningdek, siyosiy kommunikatsiyaning ayrim salbiy jihatlari ham mavjud:
Dezinformatsiya va yolg‘on axborot tarqalishi
Trollar va botlar orqali sun’iy fikr yaratish
Ijtimoiy tarmoqlarda manipulyatsiya va ijtimoiy polaryatsiya
Bu muammolarni bartaraf etish uchun axborot savodxonligini oshirish, qonunchilikni
takomillashtirish zarur.
6. Global tajribalar: AQSH, Yevropa va Rossiya misolida
AQSH
: PR texnologiyalari va raqamli kampaniyalar yordamida jamoatchilik fikri
boshqariladi.
Yevropa Ittifoqi
: ochiq debatlar, ommaviy ijtimoiy so‘rovlar, raqamli diplomatiya
rivojlangan.
Rossiya
: davlat nazorati ostidagi OAV orqali jamoatchilik fikri yo‘naltiriladi.
Bu tajribalar O‘zbekiston uchun ham dolzarb bo‘lib, kommunikatsiya siyosatini
takomillashtirishda muhim o‘rnak bo‘la oladi.
Xulosa.
Jamoatchilik fikrini shakllantirish bugungi siyosiy boshqaruvda hal qiluvchi
omillardan biri bo‘lib qolmoqda. Ayniqsa, global axborot maydonining kengayishi va raqamli
Iyun, 2025-Yil
332
kommunikatsiya texnologiyalarining rivojlanishi zamonaviy siyosiy kommunikatsiyani chuqur
o‘rganishni taqozo etmoqda. Siyosiy kommunikatsiya vositalari – bu nafaqat axborot tarqatuvchi
vositalar, balki ular siyosiy ijtimoiylashuv, jamiyatdagi siyosiy ishtirok va siyosiy madaniyatni
shakllantiruvchi kuchli instrumentlardir.
Tahlillar shuni ko‘rsatadiki, siyosiy kommunikatsiyaning samarali tashkil etilishi:
fuqarolarning siyosiy jarayonlardagi ishtirokini oshiradi,
hokimiyat va jamiyat o‘rtasidagi ochiqlik va ishonchni kuchaytiradi,
davlat siyosatini tushunish va qabul qilish darajasini yuqorilantiradi.
O‘zbekiston tajribasi ham so‘nggi yillarda bu yo‘nalishda katta siljishlar bo‘lganini
ko‘rsatmoqda. Davlat boshqaruvi tizimining oshkoralikka intilishi, ijtimoiy tarmoqlar va raqamli
platformalar orqali aholiga tezkor axborot berish tizimining yo‘lga qo‘yilishi — bular jamoatchilik
fikrini shakllantirishda yangi bosqich boshlanganini anglatadi.
Shu bilan birga, siyosiy kommunikatsiyaning salbiy jihatlari – noto‘g‘ri ma’lumotlar,
manipulyativ axborotlar, axborot xavfsizligi muammolari – ehtiyotkorlik bilan yondashishni talab
qiladi. Bunday vaziyatlarda jamoatchilikni axborot savodxonligiga o‘rgatish, ishonchli manbalarni
ajrata olish qobiliyatini shakllantirish dolzarb vazifaga aylanmoqda.
Jamoatchilik fikrini shakllantirishda siyosiy kommunikatsiya vositalarining roli ortib
bormoqda. Bu vositalarni puxta o‘rganish, ularning imkoniyatlaridan samarali foydalanish, milliy
siyosiy kommunikatsiya modelini shakllantirish va takomillashtirish – bugungi siyosatshunoslik
fanining va davlat boshqaruv tizimining ustuvor yo‘nalishlaridan biri bo‘lib qoladi.
REFERENCES
1.
Lasswell, H. “The Structure and Function of Communication in Society”
2.
McNair, B. “An Introduction to Political Communication”
3.
Jürgen Habermas. “The Structural Transformation of the Public Sphere”
4.
Karimov I.A. “Siyosiy erkinlik va so‘z erkinligi”
5.
6.
