«Наука, инновации и образование: ключевые
векторы общественного прогресса»
99
REFLEKSIV MADANIYATNI RIVOJLANTIRISHDA TIBBIYOT
YO'NALISHI TALABALARI UCHUN CHET TILI DARSLARINI
SHAKLLANTIRISH USULLARI
Xaydarova Nigora Obidovna,
Farg‘ona davlat universiteti
tayanch doktoranti
ORCID ID: 0009-0009-5789-3296
Annotatsiya:
Refleksiv madaniyat talabaning o
‘z faoliyatini tanqidiy tahlil
qilish va mustaqil rivojlanish ko‘nikmalarini shakllantirishda muhim rol o‘ynaydi.
Ushbu jarayon talabaning kasbiy bilimlarini chuqurlashtirish va chet tilini
o‘rganishda samarali natijalarga erishishiga yordam beradi. Ushbu
maqolada
tibbiyot yo‘nalishi talabalari uchun chet tili darslarida refleksiv madaniyatni
rivojlantirishga qaratilgan metodlar hamda ularni chet til darslarida samarali
qo‘llash usullari haqida uslubiy ko‘rsatmalar beriladi. Maqolada jumladan interfaol
usul
lardan foydalanish orqali refleksiv madaniyatni rivojlantirish yo‘llari, chet til
darsning boshlanish, davomiylik, va xulosalash qismlarida qo‘llanilishi mumkin
bo‘lgan mashg‘ulotlar haqida batafsil ma’lumotlar beriladi
.
Kalit soʻzlar:
refleksiv madaniyat,
chet til o‘qitilishi, tibbiyot talabalari,
interfaol metodlar, dars rejalari.
Аннотация:
Рефлексивная культура играет ключевую роль в
развитии у студентов навыков критического анализа собственной
деятельности и способности к самостоятельному совершенствованию.
Этот процесс способствует углублению профессиональных знаний и
достижению высоких результатов в изучении иностранного языка. В
данной статье представлены методические рекомендации, посвящённые
методам, направленным на развитие рефлексивной культуры у студентов
медицинских специальностей. Особое внимание уделено способам их
эффективного применения на занятиях по иностранному языку. Описаны
конкретные пути развития рефлексивной культуры с использованием
интерактивных методов, которые можно успешно внедрять на различных
этапах урока —
в его начале, основной части и заключении.
Ключевые слова:
рефлексивная культура, обучение иностранному
языку, студенты
-
медики, интерактивные методы, планы уроков
.
Abstract:
Reflective culture plays a crucial role in developing students' skills
in critically analyzing their own activities and fostering independent growth. This
process helps students deepen their professional knowledge and achieve effective
outcomes in learning a foreign language. This article offers methodological
«Наука, инновации и образование: ключевые
векторы общественного прогресса»
100
guidance on strategies aimed at cultivating reflective culture in foreign language
classes for medical students, along with practical approaches for their effective
implementation. Detailed information is provided on how to foster reflective culture
through interactive methods and exercises that can be incorporated at the
beginning, middle, and conclusion of a foreign language lesson.
Keywords:
reflective culture, foreign language learning, medical students,
interactive methods, lesson planning.
Refleksiv madaniyat -
bu talabaning o‘z o‘quv faoliyatini tanqidiy baholash,
shaxsiy
va kasbiy o‘sish ko‘nikmalarini shakllantirish qobiliyatidir.
Tibbiy ta’lim
tal
abalari uchun ushbu ko‘nikma
o‘z o‘quv faoliyatini tanqidiy baholash, shaxsiy
rivojlanish va kasbiy faoliyatga tayyorgarlikni kuchaytirishga xizmat qiluvchi
ko‘nikmadir. Refleksiya o‘z ichiga o‘z
-
o‘zini anglash, fikrlash va bilimlarni
mustahkamlash jarayo
nlaridan iborat bo‘lib, fanda metakognitsiya jarayonlari
deb ham yuritiladi [1].
Tanqidiy fikrlash va qaror qabul qilish katta ahamiyatga ega bo‘lgan
tibbiyotda refleksiv
madaniyat bo‘lajak shifokorlarga nafaqat nazariy bilimlarni
o‘zlashtirish, balki ularni amalda qo‘llash ko‘nikmalarini rivojlantirish imkonini
beradi. Bu, ayniqsa, tibbiy terminologiyani o‘rganishda va chet tilida samarali
muloqot qila olishda muhimdir[2].
Tibbiyot talabalari uchun refleksiv madaniyatni rivojlantirish ularning
nazariy bilimlarini amaliyot bilan bog‘lash, o‘z
-
o‘zini anglash va kasbiy
ko‘nikmalarni mustahkamlashda katta ahamiyatga ega. Yo’ldashevaning fikriga
ko’ra, i
nterfaol dars usullari bu jarayonni samarali tashkil qilishga yordam beradi,
chunki ular talabaning faolligini oshirish va bilimlarni tanqidiy baholash
imkoniyatini yaratadi [3]. Bu, ayniqsa, talabalar chuqur refleksiya va yangi
vaziyatlarga moslashishni talab qiladigan kasbiy terminologiya va kommunikativ
vazifalarga duch keladigan xorijiy tillarni o‘rganish kontekstida muhimdir.
Interfaol metodlar yordamida chet tili darslaring bosqichlarini
shakllantirish.
Refleksiv madaniyatni rivojlantirish uchun chet tili darslarini uch qismga
bo‘lish mumkin: kirish (boshlang’ich qism)
, asosiy
(o’rta qism)
va xulosalovchi
(yakuniy qism). Har bir bosqich uchun maxsus tayyorlangan materiallar, real
nutqiy vazifalarga asoslangan topshiriqlar
va mashg‘ulotlar talabalarning
refleksiv qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratiladi.
Darsning
kirish qismi
(boshlang’ich qism)da interfaol usullardan
foydalanish uchun quyidagilardan foydalanish maqsadga muvofiq. Msiol uchun,
ushbu
qismda talabalarga o‘quv mavzusi bilan tanishish uchun tayyorgarlik
vazifalari beriladi. Masalan, tibbiyotga oid chet tili atamalarini oldindan o‘rganish
yoki darsda muhokama qilinadigan mavzularni mustaqil ravishda o‘rganib kelish
topshiriqlari orqali tal
aba o‘z bilimlarini faollashtirishga undaladi. Bu jarayon
talabalarning darsga tayyorlanishida muhim rol o‘ynaydi va ularni keyingi
«Наука, инновации и образование: ключевые
векторы общественного прогресса»
101
bosqichdagi refleksiv tahlilga tayyorlaydi [3]. Misol tariqasida
quyidagi so’zlardan
foydalanish mumkin.
1-jadval
Kirish bosqichida tibbiy ta’lim talabalari bilan muhokama qilish mumkin
bo’lgan so’zlar
So'zlar
Ma'nosi
Misol
Diagnosis
Kasallikni aniqlash jarayoni
The doctor made an accurate
diagnosis based on the patient's test
results.
Symptom
Kasallikning tashqi belgisi yoki
ko‘rinishi
Common symptoms of the flu
include fever, cough, and sore
throat.
Treatment
Kasallikni davolash uchun
qo‘llaniladigan muolajalar yoki
dori-darmonlar
The treatment for the infection
involved antibiotics and rest.
Surgery
Tananing kasallik yoki jarohatini
tuzatish uchun jarrohlik amaliyoti
The patient underwent surgery to
remove the tumor.
Prescription
Shifokor tomonidan beriladigan
dori-
darmonlar ro‘yxati yoki
retsepti
The doctor wrote a prescription for
pain medication.
Infection
Mikroorganizmlar tomonidan
paydo bo‘ladigan kasallik jarayoni
The infection spread rapidly
through the div, requiring
immediate treatment.
Inflammation
Tananing qizarishi, shishishi yoki
og‘riq berishi
The patient had inflammation in the
joints, which caused significant pain.
Chronic
Uzoq vaqt davom etadigan yoki
surunkali kasallik yoki holat
She has been managing chronic back
pain for several years.
Acute
Tez rivojlanadigan va og‘ir
kechadigan kasallik yoki holat
The patient was admitted to the
hospital with acute appendicitis.
Recovery
Kasallik yoki jarohatdan keyin
sog‘ayish jarayoni
The patient showed signs of
recovery after a week of treatment.
Darsning
asosiy qismi.
Bu bosqichda rolli o‘yinlar, simulyatsiya va tibbiy
mavzudagi bahs-
munozaralar kabi interfaol metodlar qo‘llaniladi. Bunday
topshiriqlar talabalarga nafaqat olingan bilimlarni qo‘llash, balki o‘z ishini
tanqidiy baholash imkonini beradi, bu esa refleksiv madaniyatning muhim
elementi hisoblanadi.
Topshiriq namunasi: rolli o‘yinlar, bunda talabalar tibbiy ssenariylarni
«Наука, инновации и образование: ключевые
векторы общественного прогресса»
102
(masalan, shifokorning bemor bilan muloqoti) o‘ynaydilar, simptomlar va
davolanish maqsadlarini muhokama qiladilar. Bu nafaqat tilni o‘
zlashtirishga,
balki malakalarni rivojlantirishga ham yordam beradi [4].
Rolli o‘yin uchun keys namunasi: "Shifokorning bemor bilan
muloqoti"
Vaziyat: Bemor shifokor qabuliga bir necha kun davom etadigan qorin
og‘rig‘idan shikoyat qilib keladi. Shifokor konsultatsiya o‘tkazishi, simptomlarni
aniqlashi, dastlabki tashxis qo‘yishi va davo tayinlashi kerak.
Rollari
: Talaba A: Shifokor (Doctor) Talaba B: Bemor (Patient)
************************** *************************
Patient:
Hello, doctor. I've had a stomachache for several days and I don't
know what to do.
Doctor:
Good day. Let's figure it out. Can you describe where exactly your
stomach aches? Is the pain persistent or seizure-like?
Patient:
Pain in the lower abdomen, and it comes with seizures. This
usually happens after meals.
Doctor:
Got it. Is there something else bothering you? For example, nausea,
vomiting, changes in stool?
Patient:
Sometimes it makes me sick, but I don't vomit. The stool is slightly
irregular, there is constipation.
Doctor:
Well, have you noticed any other symptoms, such as fever,
weakness?
Patient:
No, I had no fever, but I felt weak, especially in the morning.
Doctor
: Clearly. Tell me, what do you usually eat? Is there anything that can
cause these pains, for example, fat or spicy food?
Patient:
Yes, I eat a lot of fried and spicy. The pain usually begins half an
hour after such a meal.
Doctor:
Judging by your symptoms, it may be related to gastrointestinal
problems, such as gastritis or ulcers. However, for an accurate diagnosis, you need
to undergo additional examinations - we will perform tests and ultrasound.
Patient
: Is that dangerous?
Doctor:
There's nothing terrible now, but it's important to start treatment
in time. You should follow a diet - avoid fried, spicy, and fatty foods. I will also
prescribe medicines that will relieve the inflammation and relieve the pain.
Patient:
Thank you, doctor. I will follow your recommendations!
************************** **************************
Rolli o‘yin tugagandan so‘ng, talabalar quyidagi savollarni muhokama
qiladigan guruh refleksiyasini o‘tkazishlari mumkin:
«Наука, инновации и образование: ключевые
векторы общественного прогресса»
103
- Bemor bilan muloqot jarayonida qanday qiyinchiliklar yuzaga keldi?
- Shifokor bemorning ahvoli haqidagi muhim tafsilotlarni qanday aniqlay
oldi?
- Qanday davolash tayinlangan va nimaga asoslanib?
- Kommunikatsiya yoki axborot bilan ishlashni qanday yaxshilash mumkin
edi?
Ushbu turdagi rolli o‘yinlar talabalarga nafaqat til va tibbiy ko‘nikmalarni
rivojlantirishga yordam beradi, balki u
larni o‘z ishlarini tanqidiy fikrlashga
o‘rgatadi
.
Darsning
yakuniy qismi.
Dars tugagach, talabalar o‘z faoliyatlarini
refleksiya qilishlari kerak. Bu jarayonda talabalarga yozma yoki og‘zaki fikr
bildirish vazifalari beriladi. Masalan, dars davomida qanday bilimlarni
o‘zlashtirganliklari, qanday qiyinchiliklarga duch kelganliklari, va kelajakda
qanday yondashuvlarni qo‘llashlari kerakligi haqida o‘z fikrlarini yozishlari talab
qilinadi. Shu orqali talabalar o‘z bilimlarini tanqidiy baholashni o‘rganadilar
va
kasbiy rivojlanish uchun zarur bo‘lgan refleksiv ko‘nikmalarni shakllantiradilar.
Topshiriq namunasi: talabalar "Qanday qilib refleksiya xorijiy tilni
o‘zlashtirish va kasbiy ko‘nikmalarni yaxshilashga yordam beradi?" mavzusida
qisqa esse yozadilar, bu olingan bilimlarni mustahkamlash va mustaqil tahlilni
rivojlantirishga yordam beradi.
Refleksiv madaniyatni baholash usullari
Talabalarning refleksiv madaniyatni rivojlantirishdagi yutuqlarini baholash
uchun turli xil usullardan foydalanish mumkin, masalan:
• Talabalar har bir darsda o‘z fikrlari, muvaffaqiyatlari va qiyinchiliklarini
yozib boradigan refleksiv kundaliklar;
• Talabalar o‘z o‘quv jarayonlarini qanchalik anglayotganliklarini
baholashga yordam beradigan metakognitiv qobiliyat testlari;
•
Kuzati
shlar va og‘zaki suhbatlar,
unda o‘qituvchi talabalarning o‘z bilim va
ko‘nikmalarini qanchalik tanqidiy baholay olishini baholaydi.
XULOSA
Xulosa qilib aytganda, tibbiyot yo'nalishi talabalari uchun refleksiv
madaniyatni rivojlantirish muhim ahamiyatga
ega bo‘lib, bu ularning kasbiy
rivojlanishi va samarali o‘quv jarayoni uchun zarurdir. Interfaol metodlarni chet
tili darslariga joriy qilish orqali talabaning o‘z bilimlarini tanqidiy tahlil qilish,
muammolarni hal etish va kasbiy ko‘nikmalarini rivojlant
irish imkoniyati oshadi.
Ushbu metodlar amaliyotga joriy etilsa, talabalarda refleksiv madaniyat
mustahkamlanib, ularning kelajakdagi kasbiy faoliyatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Shuningdek, bu texnologiyalar talabalarning muloqot qobiliyatini oshirishga va
xalqaro tibbiy hamkorlikda ishtirok etish uchun zarur bo‘lgan ko‘nikmalarni
rivojlantirishga imkon beradi.
«Наука, инновации и образование: ключевые
векторы общественного прогресса»
104
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
1.
Ku, K. Y., & Ho, I. T. (2010). Metacognitive strategies that enhance critical
thinking.
Metacognition and learning
,
5
, 251-267.
2. Ivanova, T. (2018). "Refleksiv madaniyat va uning ta'lim jarayonidagi
o'rni", Pedagogika jurnali, 45(2), 78-90.
3.
Yuldasheva, Z. I., Raxmatullayeva, M. I., & Tadjiboyeva, N. A. (2023).
TIBBIY FANLARNI O ‘QITISHDA INNOVATSION T
EXNOLOGIYALARNING
AHAMIYATI.
RESEARCH AND EDUCATION
,
2
(5), 283-288.
4. Petrova, L. (2019). "Interaktiv ta'lim texnologiyalari va refleksiv
madaniyat", Ta'lim va Innovatsiyalar, 22(4), 112-125.
5. Johnson, A. (2022). "Reflective thinking in foreign language education",
Language Teaching Research, 76(3), 235-249.
